Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?"

Ine Verstraeten
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten van neurofeedback bij autisme Discussie: is neurofeedback een geschikte behandeling voor kinderen en jongeren met autisme? Kannercyclus, 9 mei 2011 Controversiële behandelingen Onderzoek naar de onderliggende theoretische rationale van neurofeedback: Is er niet. Er is weinig of geen eenduidig bewijs is voor de effectiviteit van neurofeedback: College voor Zorgverzekeringen adviseert neurofeedback niet te vergoeden wegens gebrek aan bewijs voor de werking van de behandeling 1

nl Kannercyclus, 9 mei 2011 Controversiële behandelingen Onderzoek naar de onderliggende theoretische rationale van neurofeedback: Is er niet.

2 niet gepubliceerd case studies niet random Sichel, Fehmi & Goldstein, 1995 Cowan & Markham, 1994 Thompson & Thompson, 1995 Jarusiewicz, 2002 Scolnick, 2005 Coben & Padolsky, 2007 Pineda et al., 2008 Linden, 2004 Kouijzer et al., 2009 Thompson & Thompson, 2003 Kouijzer et al., 2010 Ibric & Hudspeth, 2003 Coben & Hudspeth, 2006 Thompson, Thompson & Reid, 2010 Alternatieve verklaringen voor de ogenschijnlijke effecten van neurofeedback: Niet willekeurig verdelen van deelnemers over groepen Impliciete aandachtstraining Individueel contact tussen therapeut en cliënt Verwachtingen van ouders en deelnemers Conclusie: Neurofeedback is een controversiële behandeling Factoren die controversiële behandelingen in stand houden (Vyse, 2005): Het niet volledig effectief zijn van bewezen behandelingen; De bijwerkingen, kosten of tijdsinvestering van bewezen behandelingen; Het geloof in een ideologie, theorie of cultureel idee; Uitspraken van professionals of autoriteiten. Wetenschappelijk onderzoek is nodig om meer duidelijkheid te geven over de toepassing van neurofeedback bij klinische populaties als autisme spectrum stoornissen 2

, 2010 Ibric & Hudspeth, 2003 Coben & Hudspeth, 2006 Thompson, Thompson & Reid, 2010 Alternatieve verklaringen voor de ogenschijnlijke effecten van neurofeedback: Niet willekeurig verdelen van

3 Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten van neurofeedback bij autisme Discussie: is neurofeedback een geschikte behandeling voor kinderen en jongeren met autisme? Definitie van biofeedback Biofeedback is een techniek waarmee iemand inzicht kan krijgen in fysiologische processen in zijn of haar lichaam met als doel het verbeteren van de gezondheid en het functioneren. Biofeedback EEG-biofeedback of neurofeedback Studie 1 Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten van neurofeedback bij autisme Studie 1 Studie 2 Studie 3 Discussie: is neurofeedback een geschikte behandeling voor kinderen en jongeren met autisme? Onderzoeksopzet n=14 Neurofeedback groep Wachtlijst controle groep Leeftijd: 8-12 jaar (gemiddelde: 9.6 jaar) Intelligentie: (gemiddelde: 93) Diagnose: PDD-NOS Geen comorbiditeit Neurofeedback behandeling: Verlagen van 4-7 Hz Verhogen van Hz Elektrode C4 40 sessies in psychologenpraktijk 3

Definitie van biofeedback Biofeedback is een techniek waarmee iemand inzicht kan krijgen in fysiologische processen in zijn of haar lichaam met als doel het verbeteren van de gezondheid en het

4 Studie 1 Studie 1 Sessiedata neurofeedback groep: 70% verlaagde 4-7 Hz en verhoogde Hz Verbeteringen in gedrag van de neurofeedback groep: Verbale en non-verbale communicatie Sociale interacties Repetitief en stereotiep gedrag Verbeteringen in executieve functies van de neurofeedback groep: Cognitieve flexibiliteit Aandacht Inhibitie Planning Studie 2 Studie 2 Onderzoeksopzet n=20 Random verdeeld over neurofeedback groep en wachtlijst controle groep Leeftijd: 8-12 jaar (gemiddelde: 9.4 jaar) Diagnose autisme (n=8), Asperger (n=4) of PDD-NOS (n=8) Geen comorbiditeit Neurofeedbackbehandeling: Geïndividualiseerd Verlagen trage hersenactiviteit Centrale en frontale elektrodes 40 sessies op school Sessiedata neurofeedback groep: 60% verlaagde trage hersenactiviteit Studie 3 Verbeteringen in gedrag van de neurofeedback groep: Sociale interacties Communicatievaardigheden Verbeteringen in executieve functies van de neurofeeback groep: Cognitieve flexibiliteit Deelnemers aan de studie n=41 Leeftijd: jaar (gemiddelde: 15 jaar) Intelligentie: (gemiddelde: 108) Diagnose autisme, Asperger of PDD-NOS Geen comorbiditeit Met name internaliserende gedragsproblematiek 4

n=20 Random verdeeld over neurofeedback groep en wachtlijst controle groep Leeftijd: 8-12 jaar (gemiddelde: 9.

5 Theta power Secondss Voormeting Kinderen en jongeren met autisme Behandel groep Controle groep EEG- SC- Gebruikelijke biofeedback biofeedback zorg Neurofeedback training: EEG-gebaseerd, verlaging δ en θ activiteit op Cz of CFz SC-biofeedback training: Verlaging van SC-signaal EEG- en SC-biofeedback Nameting Follow-up Voor, na en follow-up meting Vragenlijsten over autisme symptomen; Vragenlijst over verwachting van de behandeling (voormeting); Executieve functie taken; aandacht, werkgeheugen, planning, cognitieve flexibiliteit en inhibitie Studie resultaten Reactie op biofeedback Executieve functie taken Autisme symptomen 19-kanaals EEG 19-kanaals EEG meting. Reactie op biofeedback 54% van de deelnemers reageert op neurofeedback 75% van de deelnemers reageert op SC-biofeedback Responder to neurofeedback Executieve functies EEG-responders verbeteren in cognitieve flexibiliteit; EEG-non responders, SC-responders, SC-non responders en wachtlijst controles niet 25 * Time1 Time2 Time3 Sessions 5 0 EEG-responders SC-responders Waiting list control group 5

over verwachting van de behandeling (voormeting); Executieve functie taken; aandacht, werkgeheugen, planning, cognitieve flexibiliteit en inhibitie Studie resultaten Reactie op biofeedback Executieve

6 uv Autisme symptomen Ouders en leerkrachten van EEG-responders rapporteren geen afname in autisme symptomen in vergelijking met EEG-non responders, SC-responders, SC-non responders en wachtlijst controles Autistic symptoms 19-kanaals EEG EEG-responders laten een afname van delta power zien bij de nameting, maar niet meer na zes maanden * Delta power at Pz 14 6 Time Pre Post 5 4 Time2 Time3 8 Follow-up EEG-responders SC-responders Waiting list control group EEG-responders SC-responders Controls Conclusies 54% van de deelnemers reageert op EEG-biofeedback; EEG-responders verbeteren in cognitieve flexibiliteit gemeten met een neuropsychologische taak; Verbetering in cognitieve flexibiliteit blijft behouden na zes maanden; Tijdelijke afname van delta power in EEG-responders; Ouders en leerkrachten rapporteren geen afname van autisme symptomen. Practische implicaties Niet alle kinderen en jongeren met autisme reageren op neurofeedback. We kunnen niet voorspellen wie wel en niet zal reageren; EEG-responders verbeteren in cognitieve flexibiliteit gemeten met een neuropsychologische taak; Effecten van neurofeedback op autisme symptomen zijn onduidelijk. Op dit moment is er geen overtuigend bewijs om neurofeedback aan te bevelen als een effectieve behandeling voor kinderen en jongeren met autisme Verder onderzoek Wie zal wel reageren op neurofeedback en wie niet? Leidt neurofeedback tot verbetering in cognitieve flexibiliteit in het dagelijks leven? Wat zijn de effecten van andere neurofeedback protocollen? Wat zijn de effecten van neurofeedback in andere populaties? Dank u voor uw aandacht. Mirjam Kouijzer m.kouijzer@pwo.ru.nl In samenwerking met: Prof. Jan de Moor Prof. Jan Buitelaar Dr. Hein van Schie Drs. Berrie Gerrits 6

Pre Post 5 4 Time2 Time3 8 Follow-up 3 6 2 4 1 2 0 0 EEG-responders SC-responders Waiting list control group EEG-responders SC-responders Controls Conclusies 54% van de deelnemers reageert op

Vergelijkbare documenten

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Bio (EEG) feedback Reflecties vanuit de klinische praktijk Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Neurofeedback -Een vraag uit de spreekkamer- Minimaal 1500 Literatuur 2008 literatuur search