banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 14 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62522 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Dieren ademen Intro Vooraf Eindproduct-Beoordeling Leerdoelen Werkwijze Aan de slag Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Begrippenlijst Ademen Over dit lesmateriaal Pagina 1
Dieren ademen Intro Bekijk dit filmpje: Walvissen kunnen heel lang onder water blijven. Ze zijn zo gebouwd dat ze onder water kunnen leven, terwijl ze met longen ademen. Veel dieren die onder water leven halen met heel andere organen adem, zodat ze nooit naar het wateroppervlak hoeven te gaan om zuurstof binnen te krijgen. Ook bij landdieren vinden we verschillende manieren om te ademen. In deze opdracht leer je hier meer over. Pagina 2
Vooraf Eindproduct-Beoordeling Eindproduct Je rondt deze opdracht af door samen met een klasgenoot op een rijtje te zetten hoe verschillende dieren ademhalen. Je doet dat door een schema in te vullen. Beoordeling Je laat het schema beoordelen door een tweetal klasgenoten. Zelf beoordeel jij ook een schema dat is gemaakt door je klasgenoten. Leerdoelen Je kunt in je eigen woorden beschrijven waarom het nodig is dat dieren ademhalen. Je kunt uitleggen dat dieren op verschillende manieren ademhalen. Beschrijf de volgende manieren van ademhalen en noem een voorbelld van een dier die op die manier ademt: huid, kieuwen, longen, meerdere manieren. Werkwijze Groepsgrootte De eerste stappen doe je alleen. Het eindproduct maak je samen met een klasgenoot. Benodigdheden Leeg schema Worddoc - Ademhaling Googledoc - Ademhaling Tijd 1 lesuur. Pagina 3
Aan de slag Stap1 Ademhalen - 1 Alle dieren bestaan uit cellen. Om te kunnen werken hebben die cellen energie nodig. In elke cel vindt daarom verbranding plaats. Voor de verbanding is brandstof (voedsel) en zuurstof nodig. Door te ademen komt zuustof het lichaam binnen. Bestudeer uit de kennisbank biologie ademhaling tot en met insecten: KB: Ademhaling bij dieren Beantwoord de volgende vragen. 1. Waar of niet waar? Eéncellige dieren hoeven geen adem te halen. 2. Wat kun je zeggen over de huid van holtedieren? A. huid is dik en droog B. huid is dun en vochtig 3. Waar of niet waar? Wormen ademen met hun huid. 4. Hoe noem je de kleine gaatjes in het lichaam van een insect waarmee een insect adem kan halen? A. tracheeën B. stigmata 5. Hoe noem je het netwerk van buisjes dat zorgt voor de verspreiding van zuurstof door het lichaam van een insect. A. tracheeënstelsel B. stigmatastelsel Stap2 Ademhalen - 2 Bestudeer uit de kennisbank biologie vanaf het onderdeel vissen: KB: Ademhaling bij dieren Beantwoord de volgende vragen. 1. Welke kleur hebben de kieuwen van een vis? A. Rood, want de rode bloedcellen in de kieuwen nemen zuurstof op. B. Blauw, want er gaat een continue waterstoom door de kieuwen. 2. Waar of niet waar? Er zijn amfibieën die op drie manier zuurstof opnemen: met de huid, met kieuwen en met Pagina 4
longen. 3. Waar of niet waar? Volwassen kikkers ademen alleen door hun huid. 4. Wat kun je zeggen over de huid en de zuurstofopname bij reptielen. A. Ze hebben een dikke huid en nemen zuurstof op met de longen. B. Ze hebben een dunne huid en nemen zuurstof op via de huid. 5. Waar of niet waar? De door een reptiel uitgeademde lucht bevat minder zuurstof dan de ingeademde lucht. 6. Waar of niet waar? Vogels hebben geen longen; ze gebruiken luchtzakken om adem te halen. 7. Zoogdieren gebruiken de borstkas en het middenrif bij het ademhalen. Wat klopt? A. Bij inademing wordt de borstkas groter. B. Bij uitademing wordt de borstkas groter. Stap3 Onder water? Op SchoolTV vind je veel filmpjes die goed passen bij dit onderwerp. Bekijk de volgende vijf filmpjes. SchoolTV: Ademhaling bij vissen SchoolTV: De dolfijn SchoolTV: Waterspin bouwt duikerklok SchoolTV: Waterschorpioen SchoolTV: Bootsmannetjes, watertorren en schaatsenrijders Geef samen met een klasgenoot antwoord op de volgende drie vragen: Welke dieren halen zuurstof uit de lucht boven het wateroppervlakte? Welke dieren nemen lucht mee als bij een snorkel? Welke dieren halen zuurstof uit het water met hun kieuwen? Stap4 Eindproduct Ter afsluiting van deze opdracht maak je samen met een klasgenoot een schema waarin je voor verschillende dieren/diersoorten aangeeft hoe ze ademhalen. Download het schema Worddoc - Ademhaling Googledoc - Ademhaling Open het schema in Word. De eerste regel van het schema is al ingevuld. Gebruik de informatie uit de kennisbank om het schema verder in te vullen. Pagina 5
Klaar? Vergelijk jullie schema met het schema van een ander tweetal. Bespreek eventuele verschillen. Pagina 6
Begrippenlijst Ademen Ademhaling Opnemen van zuurstof en uitscheiden van koolstofdioxide (koolzuurgas ), inademen en uitademen, met behulp van longen, kieuwen of tracheeën. Vorm van gaswisseling." Eéncellige Organisme dat bestaat uit één cel. Bijvoorbeeld een bacterie, gist (schimmel), eencellige alg (plant) of amoebe (dier). Holtedieren Ook wel neteldieren genoemd; groep ongewervelde dieren die veelzijdig symmetrisch zijn en geen skelet hebben. Bijvoorbeeld: kwal en zeeanemoon. Insecten Groep van geleedpotigen met zes poten, met duidelijk kop, borst en achterlijf. Bijvoorbeeld: libellen, wandelende takken en vliegen. Tracheeën Ademhalingsbuisjes, ademhalingsorganen bij insecten. Huidademhaling Uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide door de huid heen, bijvoorbeeld bij amfibiën, zoals kikkers. Amfibieën Gewerveld dier, koudbloedig, met een dunne slijmerige huid, legt eieren zonder schaal in het water, haalt als jong adem met kieuwen en huid, haalt als volwassen dier adem met huid en longen. Longen Organen die betrokken zijn bij het in- en uitademen en het opnemen van zuurstof en afgeven van koolstofdioxide. Onderdeel van het ademhalingsstelsel. Uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide vindt plaats in de longen tussen longblaasjes en bloed. Zuurstof Celmembraan Buitenste deel van een cel dat de cel vorm geeft en zorgt dat het celplasma in de cel blijft. Sponzen Groep van ongewervelde dieren die niet symmetrisch zijn en een inwendig skelet hebben dat bestaat uit skeletnaalden. Sponzen leven in het water en zetten zich vast aan de bodem. Wormen Groep van ongewervelde dieren die tweezijdig symmetrisch zijn en geen skelet hebben. Stigmata Kleine gaatjes in het lichaam van insecten, waar door zij ademen. Lichaamsvloeistof Neemt de zuurstof op uit de tracheeën van een insect. Kieuwen Ademhalingssorgaan van waterdieren, bijvoorbeeld vissen en kikkervisjes (larven van kikker). Huid Buitenste bekleding van het lichaam van dieren en mensen. Heeft o.a. als functies: bescherming tegen schadelijke bacteriën en temperatuurregeling (o.a. door het uitscheiden van vocht (zweet)). De huid is het grootste orgaan en een belangrijk zintuig (voelen). Reptiel Gewerveld dier, koudbloedig, leerachtige huid met schubben, legt eieren met een leerachtige schaal, haalt adem met longen. Vogel Pagina 7
mmlecuul bestaat uit twee zuurstof atomen; gas dat ontstaat bij fotosynthese in planten en nodig is voor verbranding. Borstkas De borstkas bestaat uit ribben en het borstbeen. Inademing Middenrif trek samen, borstkas wordt groter, longen zuigen lucht aan. Gewerveld dier, warmbloedig, huid bedekt met veren, legt eieren met een kalkschaal, haalt adem met longen. Middenrif Spier, scheiding tussen borstholte en buikholte, belangrijk bij de ademhaling. Uitademing Middenrif ontspant, borstkas wordt kleiner, longen geleiden lucht naar buiten. Longblaasje Deel van de longen waar uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide plaatsvindt tussen lucht en bloed. Pagina 8
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 14 juni 2017 om 11:02 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 1; VWO 1; Leerinhoud en Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; Instandhouding; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 10 minuten Trefwoorden leerlijn, rearrangeerbare, rearrangeerbare leerlijn Pagina 9