BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2 J
Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus 30 3990 DA Houten buitenwijs@houten.nl BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus 21 3400 AA IJsselstein buitenwijs@ijsselstein.nl BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik buitenwijs@nieuwegein.nl BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus 1 3430 AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2013 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster ennicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Kabouter IJssel 2
Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 6 7 In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 6 Woordenschat 7 ICT 10 Burgerschap 11 Samenhang in het onderwijs 12 BuitenWijs Kabouter IJssel 3
1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de buitenles van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de buitenles bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de buitenles in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de buitenles vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de buitenles is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs Kabouter IJssel 4
2 Meervoudige Intelligentie De buitenles bestaat uit 4 lessen. In de lessen bereiden de kinderen zich voor op een bezoek aan het Hollandse IJsselbos in IJsselstein en verwerken zij hun (leer)ervaringen. We hebben de buitenles voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit Koning Poes zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van Koning Poes: LES BEHALVE DE NATURALISTISCHE INTELLIGENTIE KOMEN DE VOLGENDE INTELLIGENTIES IN DE LESSEN VOOR: Les 1: Kabouter IJssel verbaal-linguïstische en intrapersoonlijke intelligentie Les 2: Naar het bos Kabouterlied Opdrachten lichamelijk-kinesthetisch muzikaal-ritmisch inter- en intrapersoonlijk, muzikaalritmisch Les 3: Tekening Droomhutje Bespreking tekeningen visueel- ruimtelijk verbaal-linguïstisch Les 4: Kabouterlied uitbeelden muzikaal ritmisch Als extra dimensie kan aan de logisch- mathematische intelligentie worden gewerkt door de kinderen onderweg tel-, meer/minder- en ordenopdrachten te geven. BuitenWijs Kabouter IJssel 5
3 Coöperatief leren Kabouter IJssel bestaat uit vier lessen. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om eventuele werkbladen van deze buitenles in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES COÖPERATIEVE WERKVORMEN Les 1: Kabouter IJssel Introductie en nabespreking Tweepraat Les 2: Naar het bos. - Les 3: Tekening Droomhutje Twee aan één tekening; a begint, b gaat verder enz. Les 4: Kabouterlied uitbeelden Doe mij na BuitenWijs Kabouter IJssel 6
4 Woordenschat In de buitenles Kabouter IJssel worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst toegevoegd Alternatief is dat de leraar zelf de foto s maakt die bij de buitenles horen. Daarmee zijn de foto s het meest actueel en dichtbij de werkelijkheid van de kinderen. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. Knotwilg Planten Zaaien BuitenWijs Kabouter IJssel 7
Es Mos Ansicht(kaart) Grind BuitenWijs Kabouter IJssel 8
Insect Snoeien Behang Woorden laten oefenen van de woorden door» Memory (kaartjes twee keer afdrukken)» in tweetallen te flitsen (wat betekent...)» Mix en Ruil: kinderen hebben een kaartje in de hand. Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen. BuitenWijs Kabouter IJssel 9
5 ICT Schoolltv:» http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20091223_kabouter01 Digitaal prentenboek Kabouter Bim» http://www.trosbeyaerdt.nl/digitale%20prentenboeken.html Diverse materialen over kabouters:» http://www.kleutergroep.nl/kabouters/index%20kabouters.htm BuitenWijs Kabouter IJssel 10
6 Burgerschap Kabouter IJssel bevat geen burgerschapselementen. In deze buitenles kan de leerkracht de link naar burgerschap wel leggen. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis en vaardigheden (inhoud, lesstof), maar richten zich vooral ook op:» Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen.» Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn.» Onderkennen van het leven in een samenleving van allemaal verschillende mensen, die allemaal hun eigen mening, gewoonten en wensen hebben. Om samenleven op een prettige manier te regelen zijn regels en afspraken nodig, evenals wetten waaraan ieder zich houdt. Aantippen van het burgerschapselement is mogelijk met de volgende gesprekonderwerpen:» Waar staan de prullenbakken?...zijn die in het bos nodig?» Er zijn mooie paden, waarom lopen we daar nu juist op en niet ernaast? BuitenWijs Kabouter IJssel 11
7 Samenhang in het onderwijs De buitenles kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten op het zelfde vlak zoals de schooltuin of het zaaien van plantjes in een voortrekbak. BuitenWijs Kabouter IJssel 12