Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6

Transcriptie

1 Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2013 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustraties Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Dorstlessen 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 6 Woordenschat 7 ICT 10 Burgerschap 11 Samenhang in het onderwijs 12 BuitenWijs Dorstlessen 3

4 1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de leskist van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de leskist bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de leskist in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de leskist vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de leskist is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs Dorstlessen 4

5 2 Meervoudige Intelligentie De leskist Dorstlessen bestaat uit 5 lessen. We hebben de leskist voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de leskist zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de BuitenWijs leskist: LES DE VOLGENDE INTELLIGENTIES KOMEN IN DE LESSEN VOOR: Les 1: Even geen water Kern Huiswerkopdracht verbaal linguïstisch, interpersoonlijk, logisch mathematisch Les 2: De watercalculator Introductie Kern Rollen kiezen verbaal linguïstisch logisch mathematisch intrapersoonlijk Les 3 en 4: De opdrachten Naar de keuze van de leerling. Les 5: Presentatie Stimuleer dat niet alleen de verbaal linguïstische intelligentie wordt gebruikt in b.v. een power point maar nodig kinderen uit tot b.v. een poster (visueel ruimtelijk) of een rap, dans of lied (muzikaal ritmisch) of een grafiek (logisch mathematisch). Als extra dimensie kan worden toegevoegd:» Intra persoonlijk door vragen te stellen over smaak.» Muzikaal ritmisch door na te laten denken over de achtergrondmuziek» Logisch mathematisch door meer aandacht te geven aan ingrediënten en hoeveelheden daar van, absoluut of procentueel. BuitenWijs Dorstlessen 5

6 3 Coöperatief leren De handleiding van de leskist Dorstlessen bestaat uit 5 lessen. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om alle werkbladen van de leskist in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES COÖPERATIEVE WERKVORMEN Les 1: Even geen water. Kern Tafelrondje Les 2: De watercalculator Introductie Kern Rollen kiezen Vertel en vergelijk aan de tafelgroep Teamcalculator Interview Les 3 en 4: De opdrachten - Les 5: Presentatie Een vorm van tournee. BuitenWijs Dorstlessen 6

7 4 Woordenschat In de leskist Dorstlessen worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema van de leskist is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de leskist toegevoegd Alternatief is dat de leraar zelf de foto s maakt die bij de begrippen horen. Daarmee zijn de foto s het meest actueel en dichtbij de werkelijkheid van de kinderen. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. IN EEN ZIN... watercalculator Met een watercalculator kom je te weten waar je hoeveel water voor gebruikt. boiler De boiler is een soort grote waterkoker voor de douche en het bad. wc spaarknop Een plasje vraagt maar een beetje water; de spaarknop geeft een beetje water. BuitenWijs Dorstlessen 7

8 regenton Vroeger werd water gespaard in de regenton onderaan de goot. conciërge De conciërge regelt alle kleien zaken op school. lamineren Een plastic kaartje van b.v. een tekening maken heet lamineren. BuitenWijs Dorstlessen 8

9 grondwater Diep in de grond zit het grondwater dat wij oppompen om te gebruiken. reinwaterkelder Schoon water bewaren we in een reinwaterkelder. trechter Met een trechter kun je makkelijk een fles vullen. mineraalwater Mineraalwater komt uit de grond en heeft nog gezonde stoffen in zich. Woorden laten oefenen van de woorden door» Alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken.» In tweetallen te flitsen (wat betekent...).» Mix en Ruil: kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is gerant denk jij? Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen.» Een legwerkje: leg woordje bij plaatje bij zinnetje en lees het daarna voor. BuitenWijs Dorstlessen 9

10 5 ICT In de leskist Dorstlessen wordt geen gebruik gemaakt van ICT. Veel scholen vinden dit een gemis en zouden graag beeldmateriaal op het digibord tonen als ondersteuning of vinden het prettig als er ook mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld een webquest te doen. We doen een aantal suggesties van sites met mogelijkheden:» BuitenWijs Dorstlessen 10

11 6 Burgerschap Dorstlessen bevat als burgerschapselement dat de leerlingen zich bewust worden van hun watergebruik. Daarbij aansluitend kan hen gevraagd worden:» Stil te staan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen.» Te kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn. Bijvoorbeeld met de volgende gesprekonderwerpen:» Laat je de kraan lopen tijdens het tandenpoetsen?» Zou je het aardappelwater weer kunnen gebruiken voor de afwas? En zou het ook voor de thee kunnen?» Er is een plan om het water dat uit de regengoot komt te gebruiken voor het doorspoelen van de wc. Schoon water komt dan alleen uit de kraan. Lijkt je dit een goed idee? BuitenWijs Dorstlessen 11

12 7 Samenhang in het onderwijs De leskist kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten op het zelfde vlak zoals:» De stand van het grondwater. Wat is goed voor de boer en wat is goed voor onze tuin?» Het waterzuiveringsbedrijf; hoe werkt dat?» Is mineraalwater uit de winkel beter dan ons kraanwater? Wat is het verschil? BuitenWijs Dorstlessen 12