Natuur in de klas product PLUS-handleiding Zaden om te zaaien Groep 3-4

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Zaden om te zaaien Groep 3-4

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2011 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Zaden om te zaaien 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 7 Woordenschat 8 ICT 10 Burgerschap 11 Samenhang in het onderwijs 12 BuitenWijs Zaden om te zaaien 3

4 1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de zendingvan BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de zendingbekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de zendingin de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de zendingvorm te geven. Een discussie houden over het thema van de zendingis het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs Zaden om te zaaien 4

5 2 Meervoudige Intelligentie De materiaalzending Zaden om te zaaien bestaat uit vijf lessen. In alle lessen zijn de kinderen actief bezig met onderzoeken,beschrijven en bespreken van aspecten van zaden en van zaaien. Ze maken werkbladen, zijn concreet aan het werk en observeren. Wellicht is het mogelijk om een excursie te organiseren naar een tuin of een gast in de klas uit te nodigen. Er zijn vast mensen die in hun tuin of op het balkon zaaien en daar over kunnen vertellen. We hebben de zendingvoor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de zendingzijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de BuitenWijs leskist: LES DE VOLGENDE INTELLIGENTIES KOMEN IN DE LESSEN VOOR: Les 1:intro en voorkennis Voorlezen en bespreken van het verhaal Kikker en Pad» in een klassengesprek» m.b.v. vensterruiten Observeren van zaden verbaal-linguïstisch visueel-ruimtelijk naturalistisch en logisch mathematisch Les 2: Bonen onderzoek Verschillen aangeven tussen droge en geweekte bonen Bonen leggen Beeldverhaaltjes Groei observerend volgen naturalistisch, logisch mathematisch lichamelijk kinesthetisch, naturalistisch logisch mathematisch, visueel ruimtelijk naturalistisch, lichamelijk mathematisch BuitenWijs Zaden om te zaaien 5

6 Les 3: Controleren van de groeivoorspelling visueel ruimtelijk, naturalistisch, logisch mathematisch en verbaal linguïstisch Les 4: Zaden zaaien naturalistisch, lichamelijk kinesthetisch, verbaal linguïstisch, interpersoonlijk Les 5: Afsluiting Vragen beantwoorden Alternatief: per groepje een vraag voorbereiden en aan andere groepjes stellen verbaal linguïstisch sociaal, interpersoonlijk Als extra dimensie kan de intrapersoonlijke intelligentie in combinatie met de logisch mathematische worden aangesproken door de kinderen na het leggen van de bonen te laten nadenken over het werk, de tijd die nodig is om het aantal bonen te krijgen dat in een klein potje van Hak zit. Maakt dat de smaak anders als je dat weet?? BuitenWijs Zaden om te zaaien 6

7 3 Coöperatief leren De materiaalzending Zaden om te zaaien bestaat uit vijf lessen. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om alle werkbladen Zaden om te zaaien in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES COÖPERATIEVE WERKVORMEN Les 1: Intro en voorkennis Voorlezen en bespreken van het verhaal Kikker en Pad. Op volgorde zetten (kopie van de prenten uit het prentenboek het hele jaar rond. Observeren van zaden Tafelrondje (waarna het team - antwoord wordt genoteerd.) Les 2: Bonen onderzoek Verschillen aangeven tussen droge en geweekte bonen Bonen leggen Beeldverhaaltjes Groei observerend volgen Vraagmatrix (zie werkblad) In de rij (met de plaatjes op volgorde gaan staan) Les 3: Controleren van de groeivoorspelling Les 4: Zaden zaaien Les 5: Afsluiting Vragen beantwoorden Breng een probleem BuitenWijs Zaden om te zaaien 7

8 4 Woordenschat In de materiaalzending Zaden om te zaaien worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema van de zending is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de zendingtoegevoegd. De leraar maakt zelf de foto s die bij de begrippen horen. Daarmee zijn de foto s het meest actueel en dichtbij de werkelijkheid van de kinderen. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. IN EEN ZIN... Watten Watten zijn heel zachte pluisjes katoen. Kiem Het kleinste begin van een plant noemen we kiem. Poten Zaadjes in de grond steken heeft poten. BuitenWijs Zaden om te zaaien 8

9 zaadhuid Het velletje om het zaadje of om de boon noemen we zaadhuid. zaden Een zaadje heeft alles van de plant al in zich. kweken Kweken is het zelf laten groeien van planten. Woorden laten oefenen van de woorden door» Alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken.» In tweetallen te flitsen (wat betekent...).» Mix en Ruil: kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is gerant denk jij? Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen.» Een legwerkje: leg woordje bij plaatje bij zinnetje en lees het daarna voor. BuitenWijs Zaden om te zaaien 9

10 5 ICT In de materiaalzending Zaden om te zaaien wordt geen gebruik gemaakt van ICT. Veel scholen vinden dit een gemis en zouden graag beeldmateriaal op het digibord tonen als ondersteuning of vinden het prettig als er ook mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld een webquest te doen. We doen een aantal suggesties van sites met mogelijkheden:» BuitenWijs Zaden om te zaaien 10

11 6 Burgerschap De materiaalzending Zaden om te zaaien bevat geen burgerschaps-elementen. Dit is ook niet noodzakelijk. In het gebruik van Zaden om te zaaien kan de leerkracht de link naar burgerschap wel leggen. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis en vaardigheden (inhoud, lesstof), maar richten zich vooral ook op:» Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen» Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn» Onderkennen van het leven in een samenleving van allemaal verschillende mensen, die allemaal hun eigen mening, gewoonten en wensen hebben. Om samenleven op een prettige manier te regelen zijn regels en afspraken nodig, evenals wetten waaraan ieder zich houdt. Aantippen van het burgerschaps-element is mogelijk met de volgende gesprekonderwerpen:» Zorg voor je omgeving.» Waar zou je zuinig op willen zijn rondom de school?» Wat kun je daartoe doen?» En thuis» Duurzaamheid» Je kunt in de tuin kiezen elk jaar nieuwe plantjes te zetten zoals afrikaantjes en viooltjes, je kunt ook planten kiezen die meer jaren blijven staan zoals sneeuwklokjes, geraniums. Wat zou jij kiezen?» Je kunt bij AH een basilicumplantje kopen en een doosje met geknipte blaadjes basilicum. Welke koop jij? BuitenWijs Zaden om te zaaien 11

12 7 Samenhang in het onderwijs De materiaalzending kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten op het zelfde vlak zoals:» Andere vormen van vermeerderen door een knol of wortelstok.» Laat de kinderen een bolletje planten en volgen wat er gebeurd.» Haal uit de onderbouw het werkje van bol tot tulp en laat de kinderen hier de tekst bij schrijven» Zaaien, wij doen dat met de hand, hoe doe de boer dat eigenlijk?» Is er bij school ruimte voor een (moes)tuintje? Of een paar kweekbakjes in de klas. Werkblad Vraagmatrix Natte boon Droge boon Wat is de kleur? 1 2 Is-ie hard of zacht? 3 4 Is-ie ruw of glad? 1 2 Zit het vel los of vast? 3 4 Voor een viertal. Gebruik een dobbelsteen en werp om de beurt. Gooi je bijvoorbeeld 2 bedenk je het antwoord dat in dat vakje past. Gooi je 5 dan sla je je beurt over, gooi je 6 dan mag je nog eens. BuitenWijs Zaden om te zaaien 12