Natuur in de klas product PLUS-handleiding Op een grote paddenstoel Groep 1 en 2

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Op een grote paddenstoel Groep 1 en 2

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2011 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Op een grote paddenstoel 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 7 Woordenschat 9 ICT 12 Burgerschap 13 Samenhang in het onderwijs 14 BuitenWijs Op een grote paddenstoel 3

4 1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de zending van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de zending bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de zending in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de zending vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de zending is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs Op een grote paddenstoel 4

5 2 Meervoudige Intelligentie De materiaalzending Op een grote paddenstoel bestaat uit drie lessen en een tiental activiteiten gedurende de weken dat de kweekbak in de klas staat. Elke dag wordt de groei van de paddenstoelen gevolgd gedurende vier weken. Het ritme en de lengte van de lessen en de volgorde zijn vrij. Leerkrachten zullen de materiaalzending beschouwen als concreet en zichtbaar leermateriaal, de groei wordt zichtbaar in diverse stadia.. Ieder kan de activiteiten er omheen uitbreiden, maar ook inkorten. De essentie van wat geleerd en ervaren moet worden is duidelijk. We hebben de zending voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de zending zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de BuitenWijs zending: LES DE VOLGENDE INTELLIGENTIES KOMEN IN DE LESSEN VOOR: Les 1 Verhaal voorlezen Kringgesprek Introductie kweekbak verbaal-linguïstisch, intrapersoonlijk verbaal-linguïstisch, intrapersoonlijk verbaal linguïstisch, visueel-ruimtelijk, naturalistisch Les 2 Elke dag de groei van de paddenstoelen volgen visueel-ruimtelijk, verbaal-linguïstisch, logisch-mathematisch, naturalistisch In de 4-weken groei periode: Knutselopdrachten Waarnemingsopdrachten, liedjes etc. visueel-ruimtelijk, logisch-mathematisch, lichamelijk-kinesthetisch, naturalistisch, muzikaal ritmisch, verbaal-linguïstisch BuitenWijs Op een grote paddenstoel 5

6 Les 3 Dramales: uitbeelden van de 4 groeistadia visueel-ruimtelijk, verbaal-linguïstisch, lichamelijk-kinesthetisch, naturalistisch, muzikaal-ritmisch, logisch-mathematisch Extra: Hieronder geven we suggesties voor verwerkingsactiviteiten, die ontworpen zijn vanuit het denken in Meervoudige Intelligentie. Ook bij deze activiteiten kan het denkkader matchen stretchen vieren gebruikt worden. LES KUN JE. Kun je logisch-mathematisch» In volgorde leggen van de plaatjes die groeistadia weergeven (mens, dier, plant).» Vergelijken van lengte: groeien betekent altijd groter worden (concreet zichtbaar maken). visueel-ruimtelijk» Boekje maken over de groei, over allerlei soorten paddenstoelen.» Foto s maken om de stadia van groei in beeld te brengen.» Plaatjes verzamelen van allerlei reeksen in groeistadia.» Kijkdoos over de herfst. verbaal-linguïstisch» Verhalen bedenken waarin paddenstoelen een rol spelen.» Kabouterhoek maken en sprookjes over kabouters uitspelen. naturalistisch» Plaatjes over allerlei soorten paddenstoelen verzamelen.» Bekijken van paddenstoelengidsen, boeken, etc..» Herfstwandeling maken. muzikaal-ritmisch» Liedjes over paddenstoelen maken/zoeken/zingen. lichamelijkkinesthetisch» Paddenstoelenslinger maken en ophangen in de klas.» Kijkdoos maken van het herfstbos. interpersoonlijk» Spel: paddenstoelen verwisselen (variatie op boompje verwisselen). intrapersoonlijk» Wat vind jij een lekker champignongerecht?» Wat vind jij fijn/mooi aan de herfst? BuitenWijs Op een grote paddenstoel 6

7 3 Coöperatief leren De materiaalzending Op een grote paddenstoel bestaat uit drie lessen en een tiental activiteiten gedurende de weken dat de kweekbak in de klas staat. Elke dag wordt de groei van de paddenstoelen gevolgd gedurende vier weken. Het ritme en de lengte van de lessen en de volgorde zijn vrij. Leerkrachten zullen de materiaalzending beschouwen als concreet en zichtbaar leermateriaal, de groei wordt zichtbaar in diverse stadia.. Ieder kan de activiteiten er omheen uitbreiden, maar ook inkorten. De essentie van wat geleerd en ervaren moet worden is duidelijk. We hebben de zending voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas kinderen te laten samenwerken aan de activiteiten. Het is zinvol om kinderen in groepjes met materialen te laten werken, omdat kinderen hun ervaringen aan elkaar verwoorden en met en van elkaar leren. Om de activiteiten goed te laten verlopen, zodat elk kind er ook iets van leert, is het goed om de interactie tussen kinderen te regelen. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES COÖPERATIEVE WERKVORMEN Les 1 Verhaal voorlezen Kringgesprek Introductie kweekbak Meer interactie in de kring: Stijgen & dalen, Binnen / buiten Kring, Deel & wissel, Tweepraat, Tweetal interview Op tijd, Waar/niet waar, Twee gesprek op tijd, Sta op & schuif door Les 2 Elke dag de groei van de paddenstoelen volgen. In de 4-weken groei periode: Knutselopdrachten Waarnemingsopdrachten, liedjes etc.. Les 3 Dramales: uitbeelden van de 4 groeistadia Extra activiteiten : COÖPERATIEVE WERKVORMEN Plaatjes met paddenstoelen in allerlei kleuren en stippen in andere kleuren (gebruik hiervoor werkblad 2.4 en kleur de paddenstoelen en stippen in. Nodig: zoveel plaatjes als kinderen in de klas) Mix & ruil:» hoeveel stippen heb ik op mijn plaatje?» welke kleuren paddenstoelen zie je?» ik heb een rode paddenstoel met 6 gele» stippen, welk plaatje heb jij? BuitenWijs Op een grote paddenstoel 7

8 Kaartjes met plaatjes en woordstroken. Tweetal coach: Plaatjes en woorden bij elkaar zoeken Groepjes van vier» hebben de plaatjes van de vier groeistadia in de hand.» hebben plaatjes van verschillend aantal stippen. In de Rij (rijtjes van 4) volgorde bepalen (steeds ruilen van plaatjes en weer andere plek in de rij innemen.) In de speelzaal hebben kinderen plaatjes met paddenstoelen in allerlei kleuren en stippen in andere kleuren. Mix bevries Bewegen op ritme van tamboerijn, kaartje in de hand. Muziek stopt:» maak groepjes van zelfde aantal stippen.» zoek zelfde kleur stippen.» zoek zelfde kleur paddenstoel.» kinderen hebben plaatjes met paddenstoelen in allerlei kleuren en stippen in andere kleuren Zoek Iemand Die» andere kleur paddenstoel heeft (tweetallen)» zelfde aantal stippen heeft (tweetallen)» andere kleur stippen heeft (tweetallen)» kinderen hebben in een bakje herfstproducten (eikels, beukennootjes, stokjes, blaadjes, etc.) Binnen Buiten Kring» binnenkring heeft bakje in handen» buitenkring kijkt goed wat er in het bakje zit» buitenkring doet ogen dicht» binnenkring haalt iets uit het bakje en houdt het op de rug» wat heeft kind er uit gehaald?» hoeveel heeft kind er uit gehaald?» is er nu meer of minder?» hoeveel zitten er nu in? BuitenWijs Op een grote paddenstoel 8

9 4 Woordenschat De materiaalzending Op een grote paddenstoel bestaat uit drie lessen en een tiental activiteiten gedurende de weken dat de kweekbak in de klas staat. Elke dag wordt de groei van de paddenstoelen gevolgd gedurende vier weken. Het ritme en de lengte van de lessen en de volgorde zijn vrij. Leerkrachten zullen de materiaalzending beschouwen als concreet en zichtbaar leermateriaal, de groei wordt zichtbaar in diverse stadia.. Ieder kan de activiteiten er omheen uitbreiden, maar ook inkorten. De essentie van wat geleerd en ervaren moet worden is duidelijk.. In de lessen bij de materiaalzending worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Uitbreiding van de woordenschat met 10 woorden, die passen bij het thema van de zending is functioneel en ook haalbaar. We noemen ze de doelwoorden bij de zending. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de zending toegevoegd. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. IN EEN ZIN... paddenstoel Van champignons kun je champignonsoep koken. champignon De hoed van deze paddenstoel is rood met witte stippen. Hoed van paddenstoel Over de steel en onder de hoed van een paddenstoel zit een rokje. BuitenWijs Op een grote paddenstoel 9

10 Rokje Bij de groei wordt een paddenstoel steeds groter. Groei Aan de onderkant van de hoed van een paddenstoel zitten de plaatjes. Plaatjes Elfenbankjes zijn paddenstoelen die aan de bomen groeien. Elfenbankje In sprookjes komen soms elfjes voor. BuitenWijs Op een grote paddenstoel 10

11 Elfje Kabouters hebben meestal een baard en een puntmuts. Kabouter Een eikel groeit aan een boom. Eikel Een eikel lijkt op een gezichtje met eenhoedje. Hoe kun je op een speelse manier kinderen actief met de begrippen in aanraking brengen?» Als in de les de woorden voor het eerst gebruikt worden, het plaatje er bij laten zien en regelmatig herhalen.» Het woord te noemen en kinderen het juiste plaatje te laten aanwijzen.» Woorden laten oefenen van de woorden door actief te benoemen.» Woorden actief laten gebruiken door ze in een zin te gebruiken.» Mix en ruil te doen met de woordplaatjes. BuitenWijs Op een grote paddenstoel 11

12 5 ICT In de materiaalzending Op een grote paddenstoel doen we geen suggesties voor het gebruik van ICT. BuitenWijs Op een grote paddenstoel 12

13 6 Burgerschap Het lesmateriaal bij de materiaalzending Op een grote paddenstoel bevat geen burgerschaps-elementen. Dit is voor een materiaalzending voor groep 1en 2 ook niet noodzakelijk. In het gebruik van de materiaalzending kan de leerkracht de link naar burgerschapwel leggen als het maken van keuzen wordt belicht.. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis en vaardigheden (inhoud, lesstof), maar richten zich vooral ook op:» Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen.» Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn.» Onderkennen van het leven in een samenleving van allemaal verschillende mensen, die allemaal hun eigen mening, gewoonten en wensen hebben. Om samenleven op een prettige manier te regelen zijn regels en afspraken nodig, evenals wetten waaraan ieder zich houdt. Aantippen van het burgerschaps-element is mogelijk: Kiezen voor gedrag en daarvoor verantwoordelijk zijn.» Paddenstoelen mag je niet plukken. Maar mag je hard tegen paddenstoelen aan schoppen, zodat ze kapot gaan? Waarom wel of waarom niet?» Er zijn giftige paddenstoelen. Zou de champignonsoep die je oma kookt ook giftig kunnen zijn? Hoe weet je dat zeker?» Een kind uit je klas komt bij jullie eten en zegt: ik lust geen champignons. Je moeder vraagt: heb je ze wel eens geproefd? Het kind zegt nee. Wat nu?» Je geeft je dikke vriendje een champignon als snoepje. Hij bedankt, want hij wil niet snoepen. Wat zeg je tegen hem? Stilstaan bij gedrag en de gevolgen voor zichzelf en/of anderen.» Een kop champignonsoep in een restaurant is duur. Zelf soep maken niet. Wanneer eet je champignonsoep in een restaurant en wanneer thuis?» Kinderen uit andere landen kennen vaak geen champignons. Dat is typisch Nederlands. Nodig je die kinderen uit als je champignonsoep gat maken thuis? Waarom juist wel? Waarom juist niet?» Wat doe je met champignons die je overhoudt? Gaan die in de afvalbak? BuitenWijs Op een grote paddenstoel 13

14 7 Samenhang in het onderwijs De materiaalzending kan functioneel worden ingepast in lessen die in diezelfde week gegeven worden. Er ontstaat voor kinderen dan samenhang in de lessen van de week. Dit kan ook zonder dat er gekozen wordt voor een thema-aanpak. Omgaan met hoeveelheden» telactiviteiten» Met plaatjes van paddenstoelen en cijfersymbolen» Hoeveel stippen op de paddenstoel?» Bakjes met herfstmaterialen (eikels, beukennootjes, takjes) gebruiken om in groepjes hoeveelheden te tellen en begrippen als meer-minder te oefenen Beginnende geletterdheid» Klanken in een woord» Woorden met dezelfde letter» Lettergrepen» Rijmwoorden- stempelen van woorden» Woorden waarin je een P hoort» Paddenstoel, elfenbank, champignon, rokje» Bos-mos, hoed-goed» Woordkaarten van na laten stempelen» Memory van site juf Janneke» Boekje maken, boeken over de herfst lezen Constructieve/beeldende activiteiten» Knutselopdrachten» Klei/brooddeeg» Schilderen» Kijkdoos» Paddenstoelen» Herfstbos» Contouren van bladeren met krijt Ordenen» Wat hoort bij de winter, zomer, herfst, lente?» Ordenen op kleur, op seizoen, op allerlei kenmerken door kinderen zelf bedacht. BuitenWijs Op een grote paddenstoel 14