1 Datum 18 mei 2017 Regi-Lezing Waarderen in Echtscheiding
Prgramma van de middag 15.00 uur Intrductie Aeternus, Algemene uiteenzetting Waarde & Waarderen dr Kathelijn 15.20 uur Waarderingstechnieken in de praktijkcasus Mixed Grill dr Bert 16.15 uur Pauze 16.30 uur Waarderingsspecialist als Deskundige in Echtscheiding & Waarderingsissues in Echtscheiding dr Sjef 17.30 uur Rndvraag, Afsluiting & Brrel 1
Delen van vandaag Interactie & Praktijkvrbeelden vanuit jullie Gevel geven bij het begrip waarde(ren) Infrmeren ver verschillende waarderingstechnieken Behandeling van een sprekend uitgewerkt praktijkvrbeeld van een echtscheidingscasus Inzicht geven in het werk van een deskundige, gezien vanuit de ecnmische bril van waarderingsspecialisten 2
Wie is Aeternus? Aeternus is een nafhankelijk crprate finance kantr met vestigingen in Eindhven en Venl. Actief sinds 2006, zwel vr de natinale als de internatinale markt. Onze klanten zijn bedrijven in het tp MKB en mid-crprate segment. Aeternus heeft de fcus p waarde: waarde bepalen waarde verhgen waarde realiseren 3
Wie zijn wij? Bert Schaareman Ng steeds gelukkig getruwd en trtse papa van 3 kids! Hfd Business Valuatin I Register Valuatr I Partner Ruim 11 jaar gewerkt bij Rabbank als financieringsspecialist Examinatr NIRV 4
Wie zijn wij? Sjef Geurts Al ruim 20 jaar gehuwd en vader van twee studerende kinderen Senir Business Analist I Register Valuatr Fiscaal Recht Tilburg University Vóór Aeternus; Dga / financieel directeur familiebedrijf Ingeschreven bij het LRGD 5
Wie zijn wij? Kathelijn Verkerk-Peerden Afgelpen december getruwd tijdens een echte Winter Wedding! Cnsultant Crprate Finance I Register Valuatr 5 jaar ervaring in Crprate Recvery prjecten Lid cmmissie vaktechniek NIRV 6
En er zijn er natuurlijk ng meer. Team Aeternus Adviseurs Cnsultants Analisten Branche Experts Office 7
8 Wat den we?
Wanneer Aeternus inschakelen? Vrbeelden Familierecht Waardering nderneming bij echtscheiding Quickscan achter de schermen vr (advcaat van) Partij A f B Partijdige waardering vr (advcaat van) Partij A f B Onpartijdige, eventueel bindende waardebepaling Financierbaarheid van te verdelen/ verrekenen bedrag (cntinuïteit) Vaststellen van geldstrmen ten beheve van alimentatie draagkracht Vaststellen van uiteindelijk nett bedrag (AB-claim) t.b.v. verdeling / verrekening Arbitragezaken Waardering nderneming bij verlijden 9
Facts & Figures Aeternus Oprichting Aantal transacties / deals Aantal klanten Aantal medewerkers Waarvan HBO / WO Waarvan RV Aantal kantren Psitie Nederland (#medewerkers) Jaarlijkse gemiddelde grei 2013-2016 1 januari 2006 400 750 20 100% 6 2 Tp 5 +12% 10
Werkgebieden en internatinale netwerken Aeternus heeft lkale kennis en is een relevante partij in haar netwerken en bezit een kwalitatief internatinaal bereik vr haar cliënten middels diverse crss brder samenwerkingsverbanden. 11
Relevante branche rganisaties & lidmaatschap Het NIRV is het Nederlands Instituut vr Register Valuatrs. Na vltiing van een pstdctrale pleiding Business Valuatin kunnen als taxateur van bedrijfsbelangen werkzame persnen die het berep van Business Valuatr p prfessinele wijze uitefenen zich in het register laten pnemen. De Stichting Landelijk Register van Gerechtelijke Deskundigen (LRGD) is een nafhankelijke stichting die zich ten del stelt een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van het deskundigenbewijs in de rechtspleging dr het beheren van een penbaar register met gerechtelijke deskundigen die vldende tegerust zijn m adequaat p te kunnen treden in de rechtspleging. 12
NIRV & Beneming Nederlands Instituut vr Register Valuatrs Waarderingsdeskundigen met financieel-ecnmische achtergrnd Pstacademische pleiding Business Valuatin Gecertificeerd Register Valuatr (RV) Gedrags- en berepsregels en NIRV Tuchtrecht Verplichting permanente educatie Vind een Register Valuatr Prcedure beneming via secretariaat NIRV 13 Landelijk Register Gerechtelijk Deskundigen (LRGD)
14 Inventarisatie van uw wensen & beheftes
15 Waardebegrip
Waarde Begrip Waarde Psitie en situatie van het individu Ex ante begrip (vruit kijken) Subjectiviteit Waarde paradx (Adam Smith) 16
Waarde Begrip Waarde : Waarde van een pand verschilt dr iemands psitie en situatie Gemeente (WOZ) Bank (Hyptheek) Jijzelf en familie Fiscus Verzekeraar Verder: Waarde Prijs Perspectief kper vs. perspectief verkper 17
Bekhudkundige- vs. Ecnmische waarde Wat is het verschil tussen een bekhuder en ecnm? Verleden vs. Tekmst Ecnmische benadering vs. bekhudkundige benadering Rule vs. Principle based Vrbeeld CFO Enrn, Andrew Fastw 18
Samenvatting - Waarderen is... Taxeren, schatten: bedrijven zijn meilijk vergelijkbaar, het zijn geen rijtjeshuizen Tekmst: resultaten uit het verleden = Subjectief: vr wie is waardering ( stand alne ging cncern f strategische waarde ) prfessinal judgement waarderingsdeskundige Tijdsvrkeur: geld in de tekmst is minder waard dan geld nu Risic ( nzekerheid): he hger het risic, he meer rendement ik wil hebben, he minder waard het bedrijf is, gegeven een reeks pbrengsten => GELD, TIJD EN RISICO 19
De ecnmische waarde van een investering De cntante waarde van de tekmstige verdiencapaciteit van een nderneming(sbelang), gebaseerd p de meest reële verwachting p enig mment n σ i= FCF i 1+R i => geld, tijd en risic 20
De ecnmische waarde van een investering Uw spaarrekening 2015 2016 Inleg 1-1-2017 2017 2018 2019 Rente% 2,0% 2,0% 0,5% 0,5% 0,5% Cashflws inleg en terugbetaling -10.000 10.000 Rentecashflw (wrdt uitbetaald, niet geherinvesteerd) 50,00 50,00 50,00 Discnteringsfactr 1,005 1,0100 1,0151 Cntante waarde cashflws 10.000 49,75 49,50 9.900,75 21
Samenvatting - Ecnmische waarde Beschuw een (investering in een) bedrijf als een belegging Richt je p tekmstige ntwikkelingen, he schat je de effecten hiervan in p het bedrijf en welke mgelijkheden heeft het bedrijf? Uit de investering meten uiteindelijk geldstrmen kunnen wrden gegenereerd als vergeding vr de vermgensverschaffers van zwel vreemd vermgen als eigen vermgen Dus belangrijk: Nadenken ver tekmst van de bedrijfstak, klanten, etc. Invled van vrsprng/ achterstand in investeringen in materieel vaste activa en nett werkkapitaal, invled p mzet Tekmstige mzet- en kstenstructuur Inschatten risicprfiel bedrijf 22
23 Veelgebruikte waarderingstechnieken in de Mengvederfabriek Mixed Grill
Mengvederfabriek Mixed Grill Activiteiten nderneming: Prductie van mengver vr varkensbedrijven 24
Mengvederfabriek Mixed Grill Situatieschets In 2008 heeft dchter 70% aandelen van de mengvederfabriek Mixed Grill van haar uders vergenmen. De verige 30% zijn ng in handen van haar uders. Ze is in gemeenschap van gederen getruwd en gaat scheiden. Vader van dchter heeft een grte hekel aan zijn (vrmalige) schnzn gekregen. Er met in 2017 frs wrden geinvesteerd m de vergunning te behuden (kwaliteit installatie en pslag van prducten) 25
Mengvederfabriek Mixed Grill Opdracht Aeternus Partij deskundige vr dchter, ingeschakeld n.a.v. waardering dr schnzn Wat is een reële belning / managementfee vr de DGA (=dchter)? Stel de waarde van de mengvederfabiek per 1 januari 2016 vast gegeven deze reële belning. Wat zijn de verwachte dividendstrmen? Wat is de meest reële waarderingsmethdiek m te gebruiken vr deze waardering? 26
Zveel methdes, zveel uitkmsten: Welke is juist? DCF, (Verbeterde) rentabiliteitswaarde, intrinsieke waarde en multiples Waarderingstechniek Uitkmst (x 1.000) Intrinsieke waarde 1.383 Rentabiliteitswaarde incl. zelfstandige vruchtdragers 1.340 Verbeterde rentabiliteitswaarde incl. zelfstandige vruchtdragers -/- 2.215 EBITDA-multiple (stel: factr 5 minus ecnmische schulden) 4.988 DCF-methde (exclusief crrectie vr aanpassing aflssing vader) 1.893 27
Intrinsieke waarde en multiples Balans R2014 R2015 Gdwill 1.600 1.200 Materiele vaste activa 10.400 10.388 Financiële vaste activa 300 320 Te vrderen Vpb 273 77 Vrraden 1.400 1.500 Debiteuren 1.500 1.600 Overige vlttende activa 45 45 Liquiditeiten en effecten 452 607 Ttaal activa 15.970 15.737 Intrinsieke waarde per 31/12/2015 (?) Eigen vermgen 1.250 1.383 Geldlening aandeelhuder 5.000 5.000 Lening(en) bank 2.000 1.500 Krediet bank 4.600 4.654 Crediteuren 2.250 2.300 Overige vlttende passiva 870 900 Ttaal passiva 15.970 15.737 Resultatenrekening R2014 R2015 Omzet 19.000 21.000 Kstprijs mzet -12.350-13.650 Marge 6.650 7.350 Persneelsksten -2.285-2.526 Managementfee -200-200 Overige ksten -1.400-1.547 EBITDA 2.765 3.077 Afschrijvingen IMVA (gdwill) -400-400 Afschrijvingen MVA -1.800-1.790 EBIT 565 887 Rentelasten -580-558 Winst vr belasting -15 329 Mutatie latente belastingverplichtingen (127) (196) Belasting - - Winst na belasting -142 133 Dividend Ingehuden resultaat -142 133 Effectieve belastingdruk 0% 0% 28
Intrinsieke waarde en multiples Intrinsieke waarde Bekhudkundige waarde Bezittingen & Schulden vs. Vrije geldstrmen (Ecnmische waarde) Bekhudkundige balans vs. Ecnmische balans Multiples Enterprise Value/Sales multiple f Enterprise Value/EBITDA multiple f Enterprise Value/EBIT multiple Nrmalisaties? Welke sales, EBITDA f EBIT: Van dit jaar, afgelpen 3 jaar, kmend jaar? Multiple-factr is niet gelijk vr kleine en grte ndernemingen! Bruikbaarheid multiples vr reality check 29
Psitinering Mixed Grill Management Merkwaarde Samenwerking Innvatie Waarde Klantrelaties Technlgie Werknemersrelaties Leveranciersrelaties 30
31 De Markt Mixed Grill
Psitinering Mixed Grill 32 Marktmacht leveranciers is laag -> wereldmarkt Tetredingsrisic is laag beperking dr transprtksten beperking dr lage marges in de sectr beperking dr frs investeringen met lange terugverdientijd Marktmacht afnemers is laag prijsverhgingen wrden veelal (vertraagd) drberekend mvang varkenshuders is relatief beperkt Cncurrentierisic is gemiddeld tt hg dr cnslidatieslag wrdt de markt gedmineerd dr enkele grtere (wereld)spelers lkaal echter relatief weinig cncurrentie a.g.v. transprtksten Sterkten en zwakten achterstallige investeringen resultaten staan nder druk leningen meten verstrekken aan afnemers lage slvabiliteit, garantievermgen vldende afhankelijkheid van achtergesteld kapitaal ged imag / hge service aan- en afver ver water niet mgelijk Kansen en bedreigingen geen marktgrei afhankelijkheid van achtergesteld kapitaal lage rendementen afnemers regelgeving en wetgeving
(Verbeterde) rentabiliteitswaarde Berekening (gewgen) genrmaliseerde winst 2014 2015 Winst vr rente en belasting (EBIT) vlgens jaarrekening 565 887 Nrmalisaties: gdwillafschrijvingen 400 400 extra adviesksten 14 nrmalisatie managementfee -50-50 Gecrrigeerde winst vr rente en belasting (EBIT) 915 1.251 financiële baten-/-lasten vlgens jaarrekening -580-558 crrectie financiële baten-/-lasten Gecrrigeerde financiële baten -/- lasten -580-558 Gecrrigeerde winst vr belasting 335 693 venntschapsbelasting vlgens jaarrekening -127-196 nrmalisatie VpB -9-30 Gecrrigeerde venntschapsbelasting -136-226 effectieve tarief -40,7% -32,6% resultaat (minderheids)belangen, resultaten na belasting en aandeel derden Genrmaliseerde winst 199 467 weging 50,0% 50,0% Gewgen genrmaliseerde winst 333 Effect cmpensabele verliezen? Welke weging? Berekening verscht eigen vermgen (alleen bij Verbeterde rentabiliteitswaarde) 2015 Prgnse balansttaal vlgens jaarrekening 15.737 15.737 balanscrrecties: zelfstandige vruchtendragers die niet wrden vergedragen (nett) -320 nrmalisatie werkkapitaal/vertllige liquiditeiten -102 Gecrrigeerd balansttaal 15.737 15.315 slvabiliteit / slvabiliteitsnrm 9% 35% eigen vermgen vlgens jaarrekening / vlgens slvabiliteitsnrm 1.383 5.360 rentedragend vreemd vermgen (t.b.v. bepalen V/E) - 11.154 Overscht eigen vermgen -3.977 Reguliere rentabiliteitswaarde hudt geen rekening met vermgensstructuur 33
(Verbeterde) rentabiliteitswaarde Vermgenskstenvet keu 15,00% greivet 2,00% kvv 5,00% Rendementseis eigen vermgen zónder leverage van financieringen Leverage (11.154 / 5.360 = 2,08).b.v. bekhudkundige waarden D/E 2,08 Kel 35,81% Let p: In de praktijk wrdt regelmatig de verkeerde rendementseis wrdt gehanteerd. Juist is de kstenvet eigen vermgen levered (Kel) mdat je uitgaat van de nettwinst en daarbij is al rekening gehuden met financieringslasten (=leverage). Let k p de greivet. Je kunt niet neindig harder greien dan de markt! Algemeen: Rentabiliteitsmethdiek tegepast met vermgenskstenveten van 10%-20%, indien er k vreemd vermgen in de nderneming zit, zijn verdacht. Berekening (Verbeterde) Rentabiliteitswaarde Rentabiliteitswaarde (Gewgen genrm. winst/(kel-inflatie)) 985 Overscht eigen vermgen -3.977 Financieringscrrectie vermgensverscht 355 Verbeterde Rentabiliteitswaarde exclusief zelfstandige vruchtendragers -2.637 zelfstandige vruchtendragers die niet wrden vergedragen 422 Verbeterde Rentabiliteitswaarde inclusief zelfstandige vruchtendragers die niet wrden vergedragen -2.215 Welke hanteren? 34
Discunted Cash Flw methde (DCF) Mixed Grill Balans R2014 R2015 P2016 P2017 P2018 P2019 Wel f niet fiscaal aftrekbaar? Gdwill 1.600 1.200 800 400 - - Waarde pand? Vereiste investeringen? Materiele vaste activa 10.400 10.388 9.723 10.483 9.593 8.720 Waarde lening wning schnzn Financiele vaste activa 300 320 320 320 320 320 Cmpensabele verliezen, heveel, reden? Te vrderen Vpb 273 77 - - - - Vereiste vr prductie, incurantheid? Vrraden 1.400 1.500 1.515 1.538 1.558 1.578 Debiteuren 1.500 1.600 1.627 1.651 1.673 1.695 Betaaltermijnen, curantheid? Lengte prgnseperide afstemmen p aard bedrijfsactiviteiten (cnjunctuur- en investeringscycli) Overige vlttende activa 45 45 45 46 47 47 Liquiditeiten NWK en effecten 452 354 607 505 1.050 57 947 58 1.753 59 2.599 60 Heveel ndig vr activiteiten? Overtllig? Liquiditeiten vertllig (0) 0 891 787 1.592 2.437 Ttaal activa 15.970 15.737 15.081 15.385 14.944 14.959 Effectenprtefuille 98 102 102 102 102 102 Ttaal activa 15.970 15.737 15.081 15.385 14.944 14.959 Eigen vermgen 1.250 1.383 1.634 1.505 1.461 1.865 Geldlening aandeelhuder 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 Lening(en) bank 2.000 1.500 1.000 500 - - Krediet bank 4.600 4.654 4.838 5.732 5.800 5.377 Crediteuren 2.250 2.300 1.700 1.725 1.748 1.770 Overige vlttende passiva 870 900 909 923 935 947 Ttaal passiva 15.970 15.737 15.081 15.385 14.944 14.959 35
Discunted Cash Flw methde (DCF) Mixed Grill Balans R2014 R2015 P2016 P2017 P2018 P2019 Gdwill 1.600 1.200 800 400 - - Materiele vaste activa 10.400 10.388 9.723 10.483 9.593 8.720 Financiele vaste activa 300 320 320 320 320 320 Te vrderen Vpb 273 77 - - - - Vrraden 1.400 1.500 1.515 1.538 1.558 1.578 Debiteuren 1.500 1.600 1.627 1.651 1.673 1.695 Overige vlttende activa 45 45 45 46 47 47 Liquiditeiten en effecten 452 607 1.050 947 1.753 2.599 Ttaal activa 15.970 15.737 15.081 15.385 14.944 14.959 Eigen vermgen 1.250 1.383 1.634 1.505 1.461 1.865 Geldlening aandeelhuder 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 Marktwaarde? Rente aftrekbaar? Lening(en) bank 2.000 1.500 1.000 500 - - Marktwaarde? (Veelal wel.) Krediet bank 4.600 4.654 4.838 5.732 5.800 5.377 Crediteuren 2.250 2.300 1.700 1.725 1.748 1.770 Betaaltermijnen, achterstalligheid? Overige vlttende passiva 870 900 909 923 935 947 Belastingen, vakantiegelden/-dagen etc. Net Debt? Ttaal passiva 15.970 15.737 15.081 15.385 14.944 14.959 36
Discunted Cash Flw methde (DCF) Mixed Grill Resultatenrekening R2014 R2015 P2016 P2017 P2018 P2019 Omzetcncentraties? Vlume en prijs? Omzet 19.000 21.000 21.210 21.528 21.808 22.092 (Prijs)fluctuaties, vlume? Kstprijs mzet -12.350-13.650-13.787-13.993-14.175-14.359 Marge 6.650 7.350 7.424 7.535 7.633 7.732 Opbuw persneelsbestand, flexibiliteit Persneelsksten -2.285-2.526-2.526-2.564-2.597-2.631 Nrmaliseren f niet t.b.v. alimentatie? Managementfee -200-200 -150-152 -154-156 Overige ksten -1.400-1.547-1.563-1.586-1.607-1.628 EBITDA 2.765 3.077 3.185 3.233 3.275 3.317 Afschrijvingen IMVA (gdwill) -400-400 -400-400 -400 0 Afschrijvingen MVA -1.800-1.790-1.915-2.240-2.190-2.190 EBIT 565 887 870 593 685 1.127 Rentelasten -580-558 -542-562 -540-519 Winst vr belasting -15 329 328 31 145 608 Mutatie latente belastingverplichtingen (127) (196) (77) - - - Belasting - - - (160) (189) (205) Winst na belasting -142 133 251-129 -44 404 Dividend Ingehuden resultaat -142 133 251-129 -44 404 Effect niet aftrekbare rente, afschrijvingen, cmpensabele verliezen Effectieve belastingdruk 0% 0% 0% -516% -130% -34% 37
Naar wie gaat welke geldstrm? Discunted Cash Flw methde (DCF) Mixed Grill Vrije kasstrm berekening P2016 P2017 P2018 P2019 P2020 P2021 P2022 P2023 P2024 Ebit 870 593 685 1.127 1.170 1.214 1.258 1.818 1.842 Minus VpB (126) (292) (317) (328) (340) (351) (363) (504) (510) Nplat 744 300 368 799 831 863 896 1.314 1.332 Afschrijvingen 2.315 2.640 2.590 2.190 2.190 2.190 2.190 1.675 1.697 Tename vrzieningen Brut CF 3.059 2.940 2.958 2.989 3.021 3.053 3.086 2.989 3.028 Investeringen in IMVA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Investeringen in MVA -1.250-3.000-1.300-1.317-1.334-1.351-1.369-1.675-1.697 Investeringen in NWK -186-10 -8-9 -9-9 -9-9 -9 Operatinele Free Cash Flw 1.622-69 1.649 1.664 1.678 1.693 1.708 1.305 1.323 Rentelasten -542-562 -540-519 -498-478 -458-459 -459 Taxshield 126 132 128 124 119 115 110 112 112 Mutatie Eigen Vermgen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Mutatie Vreemd Vermgen -316 395-432 -424-415 -406-397 14 14 Financiele cashflw -732-35 -844-819 -794-769 -745-333 -333 Vrije cash flw 890-104 806 845 884 924 963 972 989 Cntrle met liquiditeiten 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Balans R2014 R2015 P2016 P2017 P2018 P2019 P2020 P2021 P2022 P2023 P2024 Slvabiliteit 8% 9% 11% 10% 10% 12% 15% 19% 22% 26% 31% Aansprakelijk vermgen 38% 40% 44% 42% 43% 46% 49% 52% 54% 57% 59% Zijn deze geldstrmen realistisch geprgnsticeerd? -> Nee! 38
Discunted Cash Flw methde (DCF) Mixed Grill APV methde Jaar P2016 P2017 P2018 P2019 P2020 P2021 P2022 P2023 P2024 Keu 15,0% Greivet restperide 2,0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 TV Rendementseis eigen vermgen zónder leverage van financieringen FCF 1.622-69 1.649 1.664 1.678 1.693 1.708 1.305 1.323 10.378 Discntvet 0,870 0,756 0,658 0,572 0,497 0,432 0,376 0,327 0,284 0,284 Cash flws verdiscnteerd 1.411-52 1.085 951 834 732 642 427 376 2.950 Taxshield 126 132 128 124 119 115 110 112 112 879 Discntvet 0,870 0,756 0,658 0,572 0,497 0,432 0,376 0,327 0,284 0,284 Taxshield verdiscnteerd 110 100 84 71 59 50 41 37 32 250 1.521 48 1.169 1.022 894 781 683 463 408 3.200 Ondernemingswaarde 10.188 Krediet bank -4.654 nminale waarde = marktwaarde? Geldlening aandeelhuder -5.000 nminale waarde = marktwaarde? Zelfstandige vruchtdrager 422 activa die niet-peratineel zijn Waarde eigen vermgen 956 Marktwaarde schuld P2016 P2017 P2018 P2019 P2020 P2021 P2022 P2023 P2024 TV 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Pr rest hfdsm 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 CntractRente 5,0% 250 250 250 250 250 250 250 250 250 5.000 Aflssing - - - - - - - - - 0 Debtservice 250 250 250 250 250 250 250 250 250 5.000 Marktrente 8,0% 1,0800 1,1664 1,2597 1,3605 1,4693 1,5869 1,7138 1,8509 1,9990 1,9990 CW Lening 4.063 231 214 198 184 170 158 146 135 125 2.501 39 Waarde eigen vermgen 956 Crrectie verschil waarde 937 lening Waarde eigen vermgen 1.893 (NB In de vernderstelling dat de geldstrmen wel realistisch geprgnsticeerd zijn)
Vermgenskstenvet De cntante waarde van de tekmstige verdiencapaciteit van een nderneming(sbelang), gebaseerd p de meest reële verwachting p enig mment n σ i= FCF i 1+R i => geld, tijd en risic 40
Discunted Cash Flw methde (DCF) Mixed Grill APV methde Jaar P2016 P2017 P2018 P2019 P2020 P2021 P2022 P2023 P2024 Keu 15,0% Greivet restperide 2,0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 TV FCF 1.622-69 1.649 1.664 1.678 1.693 1.708 1.305 1.323 10.378 Discntvet 0,870 0,756 0,658 0,572 0,497 0,432 0,376 0,327 0,284 0,284 Cash flws verdiscnteerd 1.411-52 1.085 951 834 732 642 427 376 2.950 Taxshield 126 132 128 124 119 115 110 112 112 879 Discntvet 0,870 0,756 0,658 0,572 0,497 0,432 0,376 0,327 0,284 0,284 Taxshield verdiscnteerd 110 100 84 71 59 50 41 37 32 250 1.521 48 1.169 1.022 894 781 683 463 408 3.200 Ondernemingswaarde 10.188 Krediet bank -4.654 nminale Rendementseis waarde = marktwaarde? => vermgenskstenvet Geldlening aandeelhuder -5.000 nminale waarde = marktwaarde? Zelfstandige vruchtdrager 422 activa die niet-peratineel zijn Risic en rendement gaan hand in hand Waarde eigen vermgen 956 Staat in relatie tt het bject/de investering en niet de persn Dient een afspiegeling te zijn van het risic van de geprgnsticeerde cashflws waarbij de kans mlaag en mhg even grt dienen te zijn! Kleinere bedrijven kennen veelal meer risic s en afhankelijkheden dan vergelijkbare grtere bedrijven -> hger risicprfiel ->hgere rendementseis 41 Let p met bvengemiddelde afhankelijkheden van management- /keypersneel, afnemers en /f leveranciers. Deze risic s zijn vaak alleen met scenari s te ndervangen en niet met een paar prcentjes extra in de rendementseis!
Financierbaarheid Mixed Grill Is bij de kasstrmen ged rekening gehuden met de psitie van de geldverstrekkers? (In vrbeeld niet ) Hever wil de bank gaan? Stel maximaal 3,5x EBITDA R2015 9,0 mln (afgernd) Bestaande financieringen bank 6,0 mln (afgernd) -/- Bestaande financieringen derden 5,0 mln (bekwaarde) -/- Tekrt -/- 2,0 mln = Maar lening vader is achtergesteld. Dus 3,0 mln ruimte? Vader wil zijn schuld niet achterstellen vr de aanvullende financiering van verdeling. Standpunt partijdeskundige: De verdeling van de ecnmische waarde is niet financierbaar en de prijs daarvr dient daarm p nihil te wrden gesteld. Kennis van financieringen is ndig bij de waardering van echtscheidingen! 42
Discunted Cash Flw methde (DCF) - Therie + Opbuw Ecnmische waarde eigen vermgen Cntante waarde tekmstige vrije geldstrmen Te splitsen in: Ecnmische waarde peratinele activiteiten + Overtllige liquide middelen Ecnmische waarde tax shield + Overige vertllige activa (zelfstandige vruchtdragers) = Ecnmische waarde nderneming - Ecnmische waarde vreemd vermgen = Ecnmische waarde eigen vermgen 43
Zveel methdes, zveel uitkmsten: Welke is juist? DCF, (Verbeterde) rentabiliteitswaarde, intrinsieke waarde en multiples Waarderingstechniek Uitkmst (x 1.000) Intrinsieke waarde 1.383 Rentabiliteitswaarde incl. zelfstandige vruchtdragers 1.340 Verbeterde rentabiliteitswaarde incl. zelfstandige vruchtdragers -/- 2.215 EBITDA-multiple (stel: factr 5 minus ecnmische schulden) 4.988 DCF-methde (exclusief crrectie vr aanpassing aflssing vader) 1.893 Waarm investeer je in een nderneming/een financieel belang? Inderdaad, vr tekmstige rendementen tegen een ingeschat risicprfiel (factren: tijd, geld en risic). Denk dus in geldstrmen en niet in winsten. Prefereer de ecnmische balans bven de bekhudkundige balans Welke methde vldet hier (niet) aan? 44
Vraagstelling in deze casus aan de Deskundige de Waarderingsspecialist In deze casus Mixed Grill kmen de dchter (dga) en schnzn met hun partijdeskundigen en hun advcaten niet tt vereenstemming vr wat betreft de waarde van de aandelen. De rechtbank wrdt dr u verzcht een deskundigen aan te wijzen. Stel u bent betrkken als de advca(a)t(e) van dchter(dga): Wie wrdt de deskundige? Welke vragen zu u aan de deskundige stellen? Waar zu u verder p letten tijdens het deskundigennderzek en inhud van het deskundigen bericht? 45
46 Pauze
47 Waarderingsspecialist als Deskundige in Echtscheiding
Vraagstelling in deze casus aan de Deskundige de Waarderingsspecialist In deze casus Mixed Grill kmen de dchter (dga) en schnzn met hun partijdeskundigen en hun advcaten niet tt vereenstemming vr wat betreft de waarde van de aandelen. De rechtbank wrdt dr u verzcht een deskundigen aan te wijzen. Stel u bent betrkken als de advca(a)t(e) van dchter(dga): Wie wrdt de deskundige? Welke vragen zu u aan de deskundige stellen? Waar zu u verder p letten tijdens het deskundigennderzek en inhud van het deskundigen bericht? 48
Keuze vr een Deskundige de Waarderingsspecialist Echtscheiding dchter (casus) Mixed Grill Waarderingsgeschil aandelen Dchter (dga) en haar man (M). Geen minnelijke plssing mgelijk. Advcaten / Rechter hebben behefte aan npartijdige expertise (waarderingsdeskundige). Echter; wie? He? Wanneer? Cntact met deskundige Gezamenlijke vrdracht? Wie bepaalt uiteindelijk wie de deskundige wrdt? 49
Srt Deskundigenberichten de Waarderingsspecialist Verschillende smaken Partijdeskundigenbericht Gezamenlijk deskundigenbericht Vrlpig deskundigenbericht (p verzek van één partij) Deskundigenbericht in pdracht van rechter Op dit laatste bericht gaan we vanmiddag dus nader in. 50
Vraagstelling aan de Deskundige de Waarderingsspecialist Items vrbeelden gede vragen vr waarde aandelen Algemeen: Open vragen Waarderingsmethde aangeven (bij vrkeur DCF) Peildatum waardering Cntinuïteit van de nderneming Bijzndere mstandigheden? Z ja welke? De invled van de verschuldigde AB-claim Andere punten van belang vr rechter naar rdeel van deskundige? (paraplubepaling) 51
Vraagstelling aan de Deskundige de Waarderingsspecialist Items vrbeelden njuiste vragen vr deskundige inzake waarde aandelen Waarderingsmethde verplichten (branche intrinsieke waarde?) Waarde in het ecnmisch verkeer van de aandelen (prijs)* Geen peildatum nemen Juridische vragen *(..) waarde van @ Hlding B.V. per peildatum, waarbij nder waarde met wrden verstaan de prijs die bij aanbieding van aandelen ten verkp p de meest geschikte wijze en na de beste vrbereiding dr de meestbiedende gegadigde daarvr zu zijn besteedt? 52
Cmmunicatie via (advcaten van) Partijen als Deskundige de Waarderingsspecialist Richtlijnen vr cmmunicatie Alleen via advcaten Infrmatie gelijk vr alle partijen Vertruwelijke stukken met deskundige afstemmen met partijen Alleen infrmatie ver gestelde vragen Geen verzek reactie tegenpartij Geen verplichting deskundige vr uitveren crrectieverzeken 53
Onderzek dr Deskundige de Waarderingsspecialist Aandachtspunten bij het Onderzek Leiding en nafhankelijke psitie Eventueel: Regiezitting nderzeksbijeenkmst Bijeenkmst vr nderzek eventueel Hr en wederhr. Deskundige bewaakt dit. Opmerkingen en verzeken (198 lid 2 Rv) Gangbare drlptijd is 13 weken 54
Cncept-deskundigenbericht de Waarderingsspecialist Del cncept-deskundigenbericht Mgelijkheid hr- en wederhr p bevindingen en cnclusies vr partijen Gericht p: verschrijvingen en njuistheden van feitelijke aard Restvraag f parapluvraag; met in alle benemingsvnnissen wrden pgenmen Eén reactiernde p cncept Let p: is geen vrlpig deskundigenbericht 55
Definitief deskundigenbericht de Waarderingsspecialist Inhud definitief deskundigenbericht Inleiding / Opdracht beschrijving Gevlgde prcedure dr deskundige Verwerken reacties van partijen Verantwrding aangebrachte wijzigingen Geen 180 draai Ondertekening en verzending / digitale versie NB. Inhud rapprt praktisch en ged uitlegbaar aan de partijen Onderdelen te gebruiken in verdere prcesvering 56
Deskundige p de zitting de Waarderingsspecialist Meestal werk deskundige afgernd na definitief rapprt Partijen maken een zgenaamde akte na deskundigenbericht Aanwezigheid deskundige p zitting? Bij andere uitleg partij f wens uitleg dr deskundige Cmparitie van partijen na deskundigenbericht Betreft de beantwrde vragen, niet nieuwe vragen 57
58 Waarderingsissues in Echtscheidingen
Waarderingsmment in Echtscheidingen de Waarderingsspecialist Peildatum (Waarderingsmment) Belangrijk vr: - Balanspsitie schulden - Ondernemingswaarde Peildatum nderling vereenkmen partijen? Datum indienen verzek tt echtscheiding Pragmatisch: Laatst pgestelde f ng p te stellen (cncept) jaarrekening Gebruik van infrmatie tt en met het waarderingsmment dr deskundige 59
Alimentatie & Managementfee in Echtscheidingen de Waarderingsspecialist Alimentatie en managementfee Verband tussen hgte managementfee, waarde aandelen en alimentatie Zijn dus cmmunicerende vaten Managementfee in waardering p bedrijfsecnmische grndslag Feitelijk arbeidsinkmen dga kan anders liggen Let p: Vrkmen van dubbeltellingen Paragraaf deskundige in waarderingsrapprt? 60
Financierbaarheid bij Echtscheidingen (verdelen/verrekenen) de Waarderingsspecialist Van Waardering naar Transactie Financiering van kpsm aandelen kan nderneming zwaar belasten Rechter hudt hier rekening mee Mag geen gevaar zijn vr Cntinuïteit van nderneming. Advies inwinnen ver financierbaarheid kpsm Mgelijk separate paragraaf in Deskundigenbericht NB Aeternus team veel ex-bankiers, brede financieringskennis. Helpt ns in deze casussen. 61
AB claim bij Echtscheidingen de Waarderingsspecialist Bij gemeenschap van gederen Tedelen 50% aandelen aan DGA is reden vr AB heffing Drschuiving mgelijk binnen twee jaar na ntbinding huwelijk Raadzaam echtscheiding in deze termijn afwikkelen Praktijk: Cntante waarde AB claim vr 25% in verdeling Mgelijk separate paragraaf in Deskundigenbericht Bij Huwelijkse vrwaarden Aandelen p naam dga geen AB Aandelen p naam dga en echtgente Directe afrekening 62
63 Samenvatting
Samenvatting Aanpak en uitwerking 1 He is de rga nisa tie pgebuwd en wa t is ha a r (pr)psitie? Bedrijfsa ctiviteiten Verdienmdel 2 Risic's en a fha nkelijkheden - Managementafhankelijkheid Intern / M ensen/ Prduct-/ Fina ncieel M a rkt / E xtern / - Afhankelijkheid van key-persneel Bedrijf D irectie/ D iensten resulta a t Cncurrentie Omgeving / - Afhankelijkheid/cncentratierisic's bij afnemers Orga nisa tie a a nbd Investeringen Wet- en - Afhankelijkheid/cncentratierisic's bij leveranciers regelgeving - Cncurrentie- en bedrijfstakrisic - Veranderingen in wet- en regelgeving - Juridische, fiscale en verige risic's 3 Verta ling (pr)psitie (1) en risic's en a fha nkelijkheden (2) na a r ka sstrmen Prgnse resultatenrekening Investeringsbegrting Ontwikkeling werkkapitaal Ja a r 1 Ja a r 2 Ja a r 3 EBIT EBIT EBIT -/-belasting -/-belasting -/-belasting = NOPLAT = NOPLAT = NOPLAT + afschrijvingen + afschrijvingen + afschrijvingen + dtatie vrzieningen + dtatie vrzieningen + dtatie vrzieningen -/- investeringen -/- investeringen -/- investeringen +/- mutaties werkkapitaal +/- mutaties werkkapitaal +/- mutaties werkkapitaal Ja a r EBIT -/-belasting = NOPLAT + afschrijvingen + dtatie vrzieningen -/- investeringen +/- mutaties werkkapitaal Geeis t rendement percent a ge (r%) Verwa cht e vrije gelds t rmen Ondernemings wa a rde -/- E cnmis che wa a rde ecnmis che s chulden = Ecnmis chewa a rde Eigen Vermgen = vrije geldstrm Ja a r 1 = vrije geldstrm Ja a r 2 = vrije geldstrm Ja a r 3 = vrije geldstrm Ja a r 64
Samenvatting Belangrijkste aandachtspunten in een waarderingsrapprt Algemeen - Inflatie tegepast - Verwachtingen zijn nrmaal verdeeld - Marktntwikkelingen en marktpsitie - Hudt rekening met capaciteitsgrenzen - Lengte prgnseperide - Hgte greivet restperide - Cnsistentie in aannames Balans - Bendigde investeringen (in restperide I=A) - Werkkapitaal - Financieringscapaciteit - Marktwaarde vreemd vermgen - Zelfstandige vruchtendragers Resultatenrekening -Omzet: vlume en prijs -Brutmarge -Arbeidsprductiviteit -Managementbelning -Huur en peratinal leasing -Onderscheid tussen vaste en variabele ksten (let p: vlume, niet prijs gerelateerd) -Rentebaten-/-lasten (let p: bankksten -> OCF!) -Belastingen (cmpensabele verliezen, innvatiebx e.d.) Risicprfiel -Vermgenskstenvet -Financierbaarheid & Cntinuïteit 65
Aanbd & Geheugensteuntje Praktijkcasu vanuit jullie met specifieke waarderingsvragen Quickscan ter inventarisering (vrijblijvend en kstels) Sparren ver waarderingsvraagstukken in het algemeen Intrductie bij cliënt (vrijblijvend en kstels kennismakingsgesprek) 66
Relevante literatuur Achtergrnd ecnmische waarde- DCF (Jan Vis) Waarderingsmethden (Jst Grenveld) DESKUNDIG in de rechtspraktijk 67
68 Vragen & Evaluatie
Dank vr jullie aandacht en inbreng! Venl Eindhven 69