SAMENVATTING RAADSVOORSTEL ZAAKNUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER 1001498 Reek, Yvonne van den SAM-MO Erik Lievers ONDERWERP Toekomstperspectief Primato AGENDANUMMER SAMENVATTING In januari heeft uw raad de begroting 2013 van Stichting Scholengroep Primato goedgekeurd. Aan deze goedkeuring waren een aantal maatregelen verbonden. Deze waren het in kaart brengen van mogelijke samenwerkingsopties, een reorganisatie- en sociaal plan en een huisvestingsadvies. Met deze maatregelen zijn een taskforce, samenwerking tussen Primato en gemeente Hengelo, aan de slag gegaan en de uitwerking is terug te vinden in de rapportage Toekomstperspectief Openbare Scholen Hengelo. In de rapportage worden de visie, de leerling ontwikkeling, samenwerkingsopties, personeel, huisvesting en meerjarenbegroting besproken. Vermeldingswaardig is dat de conceptjaarrekening 2012 sluit met een positief resultaat van 26.000, - euro. De meerjarenbegroting laat vanaf 2014 door de genomen maatregelen een positieve ontwikkeling zien. Dat blijkt uit het feit dat de begroting elk jaar met een positief resultaat sluit. Voordat de maatregelen zijn beslag kunnen krijgen is er een extra garantstelling van 400.000 euro nodig. Samen met de eerdere garantstelling van 500.000,- vormt dit de benodigde 900.000,-. Over de financiële mogelijkheden zijn gesprekken gevoerd met het ministerie van OC&W. Vele schoolbesturen in Nederland hebben financiële problemen. Om deze problemen het hoofd te kunnen bieden zijn de ministeries van OC&W, Binnenlandse Zaken, Financiën en de VNG met elkaar in gesprek gegaan. Bij financiële problemen is het ministerie van Financiën bereid om een lening te verstrekken aan de schoolbesturen. Hiervoor vragen zij echter een garantstelling. Deze garantstelling moet in het geval van openbaar onderwijs gegeven worden door de gemeenten en in het geval van bijzonder onderwijs door het ministerie van OC&W. Het ministerie van OC&W heeft samen met de gemeente de situatie van Primato bekeken en noodzaak bepaald voor de garantstelling. De gemeente bepaalt de voorwaarden van verantwoording, hoogte van het bedrag en termijn. Dit alles heeft plaatsgevonden in overleg met het ministerie van OC&W en ministerie van Financiën. Voor wat betreft de organisatie moet Primato ook een volgende stap zetten. Tot nu toe heeft Primato qua organisatie gekozen voor een feitelijke scheiding van bestuur en intern toezicht. Er is via een management statuut een scheiding aangebracht tussen bestuur en toezicht. Door de keuzes en maatregelen die afgelopen jaar en aankomend jaren genomen worden, het nu ook tijd is om niet alleen via een management statuut, maar ook qua organisatie over te gaan tot een scheiding van functies. Dit wil zeggen dat er een organieke scheiding zou moeten komen, een Raad van Toezicht model.
RAADSVOORSTEL ZAAKNUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER 1001498 Reek, Yvonne van den SAM-MO Erik Lievers ONDERWERP Toekomstperspectief Primato PROGRAMMA/FACET-AGENDA Overige AANLEIDING, DOEL EN WAT GING ER AAN VOORAF In januari heeft uw raad de begroting 2013 van Stichting Scholengroep Primato goedgekeurd. Aan deze goedkeuring waren een aantal maatregelen verbonden. Deze waren het in kaart brengen van mogelijke samenwerkingsopties, een reorganisatie- en sociaal plan en een huisvestingsadvies. Met deze maatregelen zijn een taskforce, samenwerking tussen Primato en gemeente Hengelo, aan de slag gegaan en de uitwerking is terug te vinden in de rapportage Toekomstperspectief Openbare Scholen Hengelo. INHOUD VAN HET VOORSTEL Toekomstperspectief Openbare Scholen Hengelo Visie Primato Primato heeft een op basis van analyse 4 speerpunten van beleid gekozen voor de aankomende periode. De sterkte is de kwaliteit van het personeel op alle lagen van de organisatie. De kwaliteit van het onderwijs is goed en hiervoor is blijvende aandacht. De speerpunten zijn; diversiteit in onderwijsconcepten (Dalton, Montessori, Leonardo, Masterclass), passend voor elk kind, kwaliteit in de breedste zin van het woord en in beeld met een duidelijk profiel en proactief. Leerling ontwikkeling De leerling prognose van de gemeente geeft de afgelopen jaren een daling weer van 5% en naar de toekomst toe een daling van 17% ten opzichte van 2010. De daling van de leerlingen bij Primato bedroeg afgelopen jaren 7%, iets meer dan gemeentelijk, maar verklaarbaar door de ontwikkelingen in 2010 en 2011. De prognose voor schooljaar 2013-2014 is gebaseerd op het huidige aantal leerlingen op de scholen, minus groep 8, plus de ondertekende inschrijfformulieren voor nieuwe leerlingen. Hierbij komt een duidelijk beeld dat het marktaandeel weer stijgt aankomend jaar en zich stabiliseert en meegaat met de gemeentelijke ontwikkeling. Zo wordt ook duidelijk dat door allerlei ontwikkelingen geen enkele school zich in 2013 bevindt onder de opheffingsnorm. Samenwerkingsopties Er is wederom gekeken naar de mogelijk samenwerkingsvormen. Op dit moment is het lastig een gesprek te voeren met de partner voor openbaar voortgezet onderwijs in Hengelo, maar dit zal volgend schooljaar weer worden opgepakt. Inhoudelijk is er al samenwerking rondom Montessori onderwijs en Masterclasses. Uit het recentelijk onderzoek door CBE blijkt dat horizontale samenwerking pas zinvol is al alle partijen in Hengelo hierin bereid zijn mee te gaan. Dat is op dit moment echter niet realistisch. De samenwerking met het Christelijk schoolbestuur in Hengelo is nog steeds een mogelijkheid, zeker in de Berflo Es. Er zijn ook gesprekken gevoerd met partners buiten Hengelo, maar die hebben niet geleidt tot mogelijkheden. In de commissie sociaal is ook nog geopperd om te kijken naar het terughalen van het openbaar onderwijs naar de gemeente. De belangrijkste redenen om te verzelfstandigen in 2008 bestaan nog steeds, de dubbele petten problematiek tussen lokaal onderwijsbeleid en specifiek schoolbeleid en de overschrijdingsregeling. Dus terughalen is geen optie. Personeel Door de afname van het aantal leerlingen de afgelopen jaren, werd Primato gedwongen ingrijpend in te grijpen in het personeel dit schooljaar. Het aantal personeelsleden dat ontslagen zou moeten worden is groter dan de beschikbare rechtspositionele ontslagruimte. Dit betekent dat er een reorganisatieplan en
sociaal plan moest worden opgesteld en overleg met de vakbonden nodig is. De vakbonden eisten dat er eerst een fase van vrijwillige mobiliteit zou komen. In 2 maanden tijd heeft Primato deze fase doorlopen. Dit heeft er voor gezorgd dat alle ontslagen opgelost zijn door vrijwillige mobiliteit en dat het principe van last in first out niet hoeft te worden toegepast. Er vallen dus geen gedwongen ontslagen en veel jonge medewerkers worden behouden voor de organisatie. Doordat deze reorganisatie is doorgevoerd komt Primato de aankomende jaren in een beduidend rustiger vaarwater. Aankomend schooljaar is er zelfs groei van het aantal leerlingen te verwachten en een stijging van de inkomsten. De personele ontwikkeling in relatie tot het leerlingaantal behoeft altijd aandacht, maar vanaf nu is hier sprake van normale aandacht zoals dat ook voor alle andere schoolbesturen geldt in Nederland. Huisvesting Na personeel is huisvesting de grootste kostenpost. De onderhoudskosten variëren per gebouw en de totale leegstand van 28 lokalen (na aftrek van verhuurde lokalen nog 14 lokalen leegstand) is verspreid over 12 verschillende gebouwen. Het is gangbaar dat er een overcapaciteit is van 1 of 2 lokalen in een gebouw. Het is nodig dat de leegstand wordt teruggedrongen. Het is echter niet simpel om nu dan maar een gebouw te sluiten. Als voorbeeld; in schooljaar 2012-2013 is besloten dat per 1 augustus 2013 het gebouw van de Meent wordt afgestoten en de leerlingen over gaan naar de Timp. Deze keuze was nodig door de terugloop van het aantal leerlingen bij de Meent. Echter door deze verhuizing daalt het aantal leerlingen voor de scholen samen met 22 leerlingen. Bezuiniging in de begroting door sluiting van de locatie (materiële instandhouding en personeel) is 38.000, - euro, echter de terugloop van 22 leerlingen kost 105.600, - euro. Per saldo kost deze sluiting Primato dus geld in plaats dat het geld oplevert. Het terugbrengen van het aantal gebouwen is alleen mogelijk op gemeentelijk niveau in samenwerking met alle partners. Dit zeker is echter op dit moment geen haalbare kaart. Er zijn buiten de verhuizing van de leerlingen van de Meent al veel andere stappen gezet, zoals verhuizing van de Stiepel, overdracht juridisch eigendom Waarbeekschool, verhuur van lokalen aan peuterspeelzaal en kinderopvang en opzegging van de huur van het stafkantoor. De aankomende jaren zal telkens kritisch gekeken worden naar andere mogelijk besparingen en huisvesting van scholen, dit zoals ook elk schoolbestuur dit zal doen. Meerjarenbegroting Vermeldingswaardig is dat de conceptjaarrekening 2012 sluit met een positief resultaat van 26.000, - euro. De definitieve jaarrekening zal voor 1 juli worden ingediend bij gemeente en Rijk en naar uw raad worden gestuurd. De meerjarenbegroting laat vanaf 2014 door de genomen maatregelen een positieve ontwikkeling zien. Dat blijkt uit het feit dan de begroting elk jaar met een positief resultaat sluit. Het kalenderjaar 2013 vergt door onder andere de sterke leerling daling in oktober 2011 en 2012 extra financiële ondersteuning. De actie rondom het personeel en het sociaal plan brengt voor Primato extra kosten met zich mee. Deze kosten bedragen 500.000, - euro. Door onder andere deze maatregel en ander bezuiniging is nu wel met zekerheid te zeggen dat de begroting voor 2013 sluit met een tekort van 199.000, - euro waar in januari nog onduidelijk was of dit meer zou bedragen. Dit samen geeft een negatief resultaat in 2013 van 700.000, - euro en een kredietbehoefte in 2013 van minimaal 725.000 euro om niet in liquiditeitsproblemen te komen. Om liquiditeitsproblemen, door wisselende bekostiging vanuit het Rijk, naar de toekomst te kunnen voorkomen is een buffer van 175.000 euro vereist. Garantstelling In 2011 heeft de gemeente Hengelo zich al voor een bedrag van 500.000, - garant gesteld. De begroting 2013 en de acties rondom het sociaal plan vraagt een extra garantstelling van 400.000, - euro. Samen vormt dit de gevraagde garantstelling van 900.000,- euro. Over de financiële mogelijkheden zijn gesprekken gevoerd met het ministerie van OC&W. Vele schoolbesturen in Nederland hebben financiële problemen. Om deze problemen het hoofd te kunnen bieden zijn de ministeries van OC&W, Binnenlandse Zaken, Financiën en de VNG met elkaar in gesprek gegaan. Bij financiële problemen is het ministerie van Financiën bereid om een lening te verstrekken aan de schoolbesturen. Hiervoor vragen zij echter een garantstelling. Deze garantstelling moet in het geval van openbaar onderwijs gegeven worden door de gemeenten en in het geval van bijzonder onderwijs door het ministerie van OC&W. Dit houdt mede verband met de wettelijke verantwoordelijkheid voor het openbaar onderwijs door gemeenten. Omzetting van de eerdere garantstelling van 500.000,- in een lening is hierbij niet meer nodig.
Het ministerie van OC&W heeft samen met de gemeente de situatie van Primato bekeken en noodzaak bepaald voor de garantstelling. De akkoord verklaring van de gemeente is noodzakelijk voor het verkrijgen van de lening door Primato. De gemeente bepaalt de voorwaarden van verantwoording, hoogte van het bedrag en termijn. Dit alles heeft plaatsgevonden in overleg met het ministerie van OC&W en ministerie van Financiën. Voordeel van deze regeling is dat er geen sprake is van een mogelijke verplichting richting andere schoolbesturen, omdat voor hen de weg openstaat richting ministerie zelf en dat het geen daadwerkelijke uitname betekent omdat het ministerie van Financiën de lening (tegen lagere kosten dan de gemeente) verstrekt en wij slechts garant hoeven te staan. Op basis van de genomen acties en de financiële doorkijk worden er geen problemen verwacht in de terugbetaling. Organisatie In de Wet op het Primair Onderwijs is de Code Goed Bestuur opgenomen. In de toelichting staat dat scheiding van bestuur en intern toezicht bijdraagt aan de kwaliteit van goed bestuur en daarmee beter onderwijs. Door bestuur te onderscheiden van intern toezicht, wordt bereikt dat het schoolbestuur op basis van professionele deskundigheid de opdracht van de organisatie kan realiseren. Door daarnaast intern toezicht een eigen onafhankelijke plaats in de bestuurlijke organisatie te geven, wordt bereikt dat het bevoegd gezag niet te veel in zichzelf gekeerd raakt en ten opzichte van het schoolbestuur een tegenkracht bestaat. In de Code is niet bepaald hoe de organisatie vorm er uit zou moeten zien. Het schoolbestuur kan kiezen voor een feitelijke of organieke scheiding. Tot nu toe heeft Primato qua organisatie gekozen voor een feitelijke scheiding van bestuur en intern toezicht. Er is via een management statuut een scheiding aangebracht tussen bestuur en toezicht. Door de keuzes en maatregelen die afgelopen jaar en aankomend jaren genomen worden, het nu ook tijd is om niet alleen via een management statuut, maar ook qua organisatie over te gaan tot een scheiding van functies. Dit wil zeggen dat er een organieke scheiding zou moeten komen, een Raad van Toezicht model. De directeur-bestuurder wordt vanuit de rol van bevoegd gezag eindverantwoordelijk en aansprakelijk voor het besturen van de scholen. De leden van de RvT worden verantwoordelijk en aansprakelijk voor de wijze waarop zij het toezicht op de directeur-bestuurder uitoefenen. Door de toenemende complexe (onderwijs)regelgeving wordt het voor een bestuur van vrijwilligers namelijk steeds moeilijker om een goede invulling aan de bestuurlijke rol te geven. Daarnaast zorgt het RvT-model meer nog dan in de andere genoemde modellen zorgt voor: Een nadrukkelijke scheiding van bestuur en toezicht in het kader van good governance ; Duidelijkheid (intern en extern) over functies en verantwoordelijkheden; Een overzichtelijke rol voor de raad van toezicht. De RvT kan zich meer gaan richten op de missie van de organisatie, de toezichthoudende rol en het afleggen van maatschappelijke verantwoording. De wet schrijft voor dat de wijze waarop het gemeentelijk toezicht wordt uitgeoefend, vastgelegd moet worden in de statuten van de stichting. De vorm, waarin verantwoording aan en afstemming met de gemeenteraad gestalte krijgen, kunnen schoolbestuur en gemeenten grotendeels naar eigen inzicht bepalen. Dit zal dan ook apart opgenomen worden in de nieuw op te stellen statuten, die dan conform het voortgezet onderwijs in gezamenlijkheid tussen Primato en de gemeente zullen worden opgesteld. In overleg met Primato zal er dan in het volgend schooljaar een procedure worden opgesteld om te komen tot nieuwe leden voor de raad van toezicht. BESPREEK- EN BESLISPUNTEN De raad neemt kennis van de rapportage van de taskforce, Toekomstperspectief openbare scholen Hengelo. Adviseert de Stichting Scholengroep Primato over te gaan tot een Raad van Toezicht model. De raad gaat akkoord met een extra garantstelling tot maximaal 400.000 euro. FINANCIËLE ASPECTEN Het Ministerie van Financiën zal de middelen beschikbaar stellen, indien de gemeente zich garant stelt. Er zijn geen directe financiële gevolgen verbonden aan de garantstelling. Wel moet het risicobedrag ( 900.000, - euro) van de verleende garantstelling meegenomen worden bij de bepaling van de weerstandsratio. Op het moment dat de garantstelling daadwerkelijk tot uitbetaling zou leiden zou dit betekenen dat voor dat bedrag een beroep wordt gedaan op de algemene reserve. De lasten van de lening met een looptijd van 20 jaar zijn opgenomen in de meerjarenbegroting van de Stichting Scholengroep Primato. Deze meerjaren-begroting zal door het beschikbaar stellen van een lening en de genomen maatregelen op het gebied van personeel, huisvesting en samenwerking leiden tot een
positief exploitatieresultaat vanaf 2014. Hierdoor kan het eigen vermogen weer worden opgebouwd. De voorwaarden voor de garantstelling zullen worden vastgelegd in een overeenkomst van garantstelling t.b.v. een geldlening tussen het Ministerie van Financiën en de gemeente Hengelo. HEEFT DE RAAD NOG MEER INFORMATIE NODIG OM TOT EEN AFGEWOGEN BESLUIT TE KUNNEN KOMEN? Het bestuur van de Stichting Scholengroep Primato nodigt de Raad op dinsdag 25 juni uit op haar bureau voor een uitgebreide toelichting. BIJLAGE(N) Brief Primato tbv college over Rapport Toekomstperspectief. De rapportage van de taskforce, Toekomst perspectief openbare scholen Hengelo. Bijlage II Reorganisatieplan Primato Bijlage III Sociaal plan Primato vrijwillige fase BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN HENGELO, De secretaris De burgemeester