Algemene toelichting In de CAO PO is bepaald is dat alle schoolleiders/directeuren in het primair onderwijs een functiewaardering moeten krijgen op basis van FUWA-PO (het systeem voor de Functiebeschrijving en waardering voor het primaire onderwijs) indien er geen gebruik gemaakt wordt van de normfuncties. Scholen maken echter steeds meer gebruik van de mogelijkheid om eigen, op maat toegesneden, functies te maken die meer in overeenstemming zijn met de eigen specifieke organisatievorm, statutair vastgelegde taken, verantwoordelijkheden en dergelijke. In dat geval volstaan de normfuncties niet meer. Hoewel in FUWA-PO een aantal voorbeeldfuncties is opgenomen van directiefuncties wordt de PO- Raad in toenemende mate geconfronteerd met specifieke vragen over de functievorming van directiefuncties in het primair onderwijs. Daarom is besloten een set voorbeeldfuncties te maken die voor de scholen een hulpmiddel kunnen zijn voor het samenstellen van directiefuncties en de waardering daarvan. Indien u één van deze functies in zijn geheel overneemt voor eigen gebruik dan hoeft u geen gebruik te maken van een gecertificeerd adviseur omdat deze voorbeeldfuncties zijn ontworpen en gevalideerd door een gecertificeerd adviseur. Deze toelichting beoogt de besturen, de schoolleiders, personeelsadviseurs en ook SPOgecertificeerde adviseurs een handvat te geven voor het ontwerpen en waarderen van directiefuncties. Daarbij wordt het gebruik van de functies toegelicht en worden voorbeelden gegeven van schoolleidersfuncties in relatie tot besturings- en organisatiemodellen. Het gaat om de volgende functies: - adjunct-directeur 10 - adjunct-directeur 11 - directeur basisschool/locatiedirecteur 10 - directeur basisschool 11 - directeur basisschool 12 - bovenschools directeur 12 - bovenschools directeur (beleidsbepalend bestuur) 13 - bovenschools directeur (toezichthoudend bestuur) 13 - directeur-bestuurder 14 Toelichting op de functies De functies zijn een hulpmiddel voor bestuurders en SPO-gecertificeerde adviseurs om functies van schoolleiders/directeuren te beschrijven en met name te waarderen. De functies hebben uitsluitend betrekking op schoolleiders/directeuren en adjunct-directeuren en niet op de functie van statutair 1
benoemde bestuurder of directeur-bestuurder. Als de directeur-bestuurder niet statutair benoemd is kunnen de functies wel worden toegepast. De functie van directeur-bestuurder is dan gelijk gesteld aan dat van een schoolleider/directeur. Statutaire bestuurders vallen onder de cao-bestuurders. Hier worden alleen de schoolleiders/directeuren beschreven die onder de CAO PO vallen. Natuurlijk kunnen de functies niet alle situaties dekken die zich in de praktijk voordoen en door keuzes van schoolbesturen tot stand komen. De functies zijn wel een hulpmiddel voor de functievorming en voor de functiewaardering en kunnen ook worden gebruikt voor de gedachtenvorming daarover. Bij de totstandkoming van een schoolleidersfunctie dienen naast de vergelijking met de functies dan ook de 14 kenmerken van FUWA-PO te worden toegepast. Toepassing van de kenmerken geeft altijd de doorslag. De functies lopen op van puur operationele directiefuncties (schaal 10), via operationele en beleidsmatig verantwoordelijk directieleden (schaal 11 en 12) naar beleidsmatig en meer strategisch adviserende en strategievormende schoolleiders/ bestuurders (schaal 13 en 14). De functie-inhoud zoals omschreven in de rubrieken resultaatgebieden/werkzaamheden, speelruimte, kennis/vaardigheden en contacten zijn bepalend voor de waardering. Het kan dat een directeur leiding geeft aan een complexe school en niet voldoet aan de rest van de functiebeschrijving zoals gesteld in die van de directeur basisschool 12 omdat hij bijvoorbeeld geen mandaat heeft om beleid te ontwikkelen. In dat geval is schaal 12 niet van toepassing, maar wordt de directeur afhankelijk van de functie-inhoud ingedeeld in schaal 10 of 11. In de praktijk is doorgaans wel degelijk een samenhang aanwezig tussen functie-inhoud, complexiteit en de omvang van de school of scholen waaraan leiding wordt gegeven. Op basis hiervan kunnen wel grove indicaties worden gegeven over de samenhang tussen de schaal en de omvang van de school of scholen waaraan leiding wordt gegeven. Het gaat uiteindelijk om de zwaarte van de verantwoordelijkheden, bevoegdheden en taken en de vraag of zaken substantieel en structureel van aard zijn. Daarom ook dat alleen FUWA gecertificeerde adviseurs dergelijke vergelijkingen en wegingen mogen maken. Hiervan uitgaande zal schaal 10 veelal van toepassing zijn bij kleine scholen (circa 150 leerlingen). Het gaat dan vaak om scholen waarbij een belangrijk deel van de beleidsvoering en/of beleidsontwikkeling berust bij een bovenschoolse manager dan wel een stafmedewerker. Indien een schoolleider van een kleine school wel zelf verantwoordelijk is voor de beleidsontwikkeling en de bedrijfsvoering is over het algemeen schaal 11 van toepassing, zeker als de directeur zelfstandig functioneert onder een niet-professioneel bestuur. Schaal 11 is vaak van toepassing op een gewone basisschool met één of twee vestigingen, waarbij integraal 1 leiding wordt gegeven aan een school van circa 250 leerlingen. Echter, ook hier geldt dat 1 Onder integraal leidinggeven wordt hier verstaan het verantwoordelijk zijn voor het operationele management, de ontwikkeling van het onderwijsbeleid en de onderwijsprogrammering én het leidinggeven. Hieronder is ook begrepen de operationele bedrijfsvoering van de school (onder meer opstellen en bewaken van de schoolbegroting). 2
de functie van schoolleider wordt gewaardeerd op schaal 12 als het bestuur ingewikkelde meerjaren besluiten heeft gedelegeerd aan de schoolleiding/directeur. Schaal 12 is van toepassing op een grotere school (circa 400 leerlingen of meer) met meerdere vestigingen en/of een complexe school. Het kan ook gaan om de aansturing van een aantal kleinere scholen. Van deze directeur wordt dan eerder verwacht dat hij meer structureel bezig is met het ontwikkelen van een meerjarenvisie of meerjarenbeleid en de daarbij behorende besluiten neemt. Een directeur voor speciaal onderwijs zal vanwege de complexiteit van de instelling al snel volgens schaal 12 worden gewaardeerd, hoewel deze school relatief minder leerlingen heeft dan een basisschool. De desbetreffende directeur geeft wel leiding aan meer fte s in verhouding tot het aantal leerlingen en heeft vaak een grotere complexiteit in de werkzaamheden als het gaat om het tot stand brengen van arrangementen voor de leerlingen waar hij mee te maken heeft. Ook hier geldt overigens dat de directeur zwaardere beleidstaken in zijn takenpakket moet hebben. Heeft het bestuur of de bovenschoolse manager de zwaardere beleidstaken niet gedelegeerd aan de desbetreffende directeur, dan wordt de functie gewaardeerd op schaal 11, ongeacht het leerlingenaantal en de schoolgrootte. Bij directeuren in schaal 13 en 14 gaat het om een veel omvangrijker aantal fte s. Van directeuren op dit niveau mag verwacht worden dat zij mandaat hebben van hun bestuur om bij belangrijke contacten zoals passend onderwijs in de regio, meerdere gemeenten of een grote gemeente, de belangen van de school te behartigen, uit te dragen en te verdedigen. De directeur moet daarbij in staat zijn zowel intern als extern voldoende draagvlak te creëren. Bij schaal 14 is altijd sprake van structurele strategievorming voor de eigen scholengroep of regio en van strategische advisering voor en aan het bestuur 2 op het niveau van de gehele scholengroep. Bij deze schaalniveaus kan gedacht worden aan een groep scholen met een gezamenlijk leerlingenpopulatie vanaf circa 1.500 leerlingen. Ook hier geldt dat een directeur in het speciaal onderwijs die leiding geeft aan meerdere scholen voor speciaal onderwijs met een regionale reikwijdte sneller in schaal 13 terecht komt dan dezelfde leidinggevende in het regulier basisonderwijs. Een directeur op het niveau van schaal 15 komt in het primair onderwijs niet voor. Op dat functieniveau kan het alleen gaan om een statutair benoemde voorzitter van een College van Bestuur van grote scholengroepen (zie daarvoor de salarisregeling/ CAO van bestuurders). Verder kan de gekozen organisatiestructuur van grote invloed zijn op de functies en functieniveaus van de directeuren. Bij een twee- of driehoofdig College van Bestuur met een grote en sterke centrale staf is de beleidsvrije ruimte voor de schoolleider aanzienlijk minder dan bij een éénhoofdig College van Bestuur met een kleine staf. Als tussen het College van Bestuur en de schoolleiders nog een bovenschools management is geplaatst, is de speelruimte van de directeur nog kleiner. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden kunnen in een organisatie maar één keer worden 2 Onder strategische advisering wordt hier verstaan het adviseren over een geheel aan maatschappelijk, politiek-bestuurlijk en/of (technisch) inhoudelijke beginselen, gebaseerd op lange termijn visie en op de realisatie van lange termijn resultaten van de organisatie. Eén en ander heeft betrekking op elementen die richtinggevend zijn voor het functioneren van de organisatie en zijn essentieel voor de continuïteit daarvan. 3
uitgedeeld. Naarmate er meer managementlagen in een organisatie aanwezig zijn, is er in de regel minder beleidsvrije ruimte voor de directie. Enkele voorbeelden: Voorbeeld 1 - Grote scholengroep met circa 30 scholen voor basisonderwijs en speciaal onderwijs. - Eénhoofdig College van Bestuur. - Dienstverlenende staf (staf staat ten dienste van College van Bestuur en schoolleiders). - De schoolleiders worden geacht zelf schoolbeleid en visie te ontwikkelen en voorstellen in te dienen en mee te denken met het beleid voor de gehele scholengroep. - De schoolleider Speciaal Onderwijs voert ook overleg met ketenpartners in de omgeving en behartigt daarbij de belangen van het speciaal onderwijs bijvoorbeeld in het samenwerkingsverband. College van Bestuur (eenhoofdig) - Centrale ondersteunende staf (secretariaat, administratie, facilitaire zaken, ICT beheer, financiële administratie en beleidsondersteuning en HRM-ondersteuning). - School voor SO van 300 leerlingen: directeur schaal 13. - 25 scholen voor basisonderwijs van 250 tot 700 leerlingen: directeuren schaal 12. - 3 scholen voor basisonderwijs met 100 tot 200 leerlingen: bovenschools directeur schaal 12 en directeuren basisschool schaal 10. Voorbeeld 2 - Grote scholengroep met circa 30 scholen voor basisonderwijs en speciaal onderwijs. - Tweehoofdig College van Bestuur: voorzitter heeft strategie, beleid en bestuurlijke contacten in de portefeuille, het Lid heeft de portefeuille bedrijfsvoering. - Beleid ontwikkelende en dienstverlenende staf (staf ontwikkelt beleid, adviseert het College van Bestuur en ondersteunt de scholen). - De schoolleiders worden geacht zelf specifiek beleid voor de school te ontwikkelen en mee te denken met het beleid voor de gehele scholengroep. Algemene visie, meerjarenbeleid en bedrijfsvoering wordt door College van Bestuur en staf ontwikkeld en bepaald. - De schoolleider voor Speciaal Onderwijs heeft meer beleidsvrije ruimte in verband met schoolspecifieke, regionale positie en daarmee samenhangende taken. 4
College van Bestuur (tweehoofdig) - Centrale beleidsontwikkelende en ondersteunende staf (secretariaat, administratie, facilitaire zaken, ICT beheer, financieel beleid en beheer én HRM-beleid en ondersteuning. - School voor SO van 250 leerlingen: directeur schaal 12. - 25 scholen voor basisonderwijs van 150 tot 750 leerlingen: directeuren schaal 11. - 3 scholen voor basisonderwijs met 100 tot 200 leerlingen: bovenschools directeur schaal 11 en directeuren basisschool schaal 10. Voorbeeld 3 - Kleine scholengroep met drie scholen voor basisonderwijs en een beleidsbepalend bestuur. - De schoolleiders worden geacht zelf voor de school specifiek beleid te ontwikkelen en mee te denken met het beleid voor de gehele scholengroep. - Algemene visie, meerjarenbeleid en bedrijfsvoering wordt door College van Bestuur en de staf ontwikkeld en bepaald. Bestuur (beleidsbepalend) 3 - Centrale ondersteunende staf (secretariaat, administratie, facilitaire ondersteuning en een administrateur). - 3 scholen voor basisonderwijs met 350 tot 800 leerlingen: directeuren basisschool schaal 11. Voorbeeld 4 - Kleine scholengroep met drie scholen voor basisonderwijs en een toezichthoudend 4 bestuur. - De schoolleiders worden geacht zelf beleid te ontwikkelen en mee te denken met het beleid voor de gehele scholengroep. - Het bestuur ontwikkelt de strategie, ziet toe op de resultaten en de kwaliteit van de scholen en keurt het beleid van de schoolleiders (achteraf) goed. 3 Onder een beleidsbepalende rol van het bestuur wordt verstaan dat het bestuur op hoofdlijnen de strategische doelstellingen en de koers ontwikkelt. De (bovenschools) directeur vertaalt dit in (meerjaren) beleid voor de school. 4 Onder een toezichthoudende rol van een bestuur wordt verstaan dat de directeur de strategische doelstellingen en de koers ontwikkelt. Hij is daarbij door het bestuur voor vrijwel alle beleidsmatige en operationele zaken gemandateerd. Het bestuur fungeert als het ware als een raad van toezicht en verleent goedkeuring achteraf. 5
Bestuur (toezichthoudend) - Centrale ondersteunende staf (secretariaat, administratie, facilitaire ondersteuning en een administrateur). - 3 scholen voor basisonderwijs met 300 tot 600 leerlingen: directeuren basisschool schaal 12. Voorbeeld 5 - Een zeer grote scholengroep met circa zestig scholen voor basisonderwijs en zeven scholen voor speciaal onderwijs, waaronder twee scholen voor voortgezet speciaal onderwijs. - Het College van Bestuur bestaat uit een voorzitter die de algemene strategie, bestuurlijke contacten en controle in portefeuille heeft. - Er zijn twee regio-/bovenschoolse directeuren basisonderwijs en een algemeen directeur speciaal onderwijs. Zij geven de specifieke strategie voor hun regio en/of sector vorm, adviseren het College van Bestuur bij de algemene strategie- en beleidsvorming, doen de beleidsvorming en aansturing van de onder hen ressorterende scholen en behartigen de belangen van het onderwijs in de eigen regio c.q. voor de eigen onderwijssoort. - De uitgebreide staf is beleidsontwikkelend voor het College van Bestuur en de regiodirecteuren/algemeen directeur speciaal onderwijs en is daarnaast dienstverlenend voor de scholen, directie en College van Bestuur. - De schoolleiders voor Speciaal Onderwijs hebben meer beleidsvrije ruimte in verband met school specifieke en regionale positie en de daarmee samenhangende taken. College van Bestuur (éénhoofdig) - Centrale beleidsontwikkelende en ondersteunende staf (secretariaat, administratie, facilitaire zaken, ICT beheer, financieel beleid en beheer HRM-beleid en ondersteuning en onderwijsstaf. - Algemeen directeur speciaal onderwijs: directeur schaal 13. 2 scholen voor VSO: directeuren schaal 12. 5 scholen voor SBO: directeuren schaal 12. - Twee regio-/bovenschoolse directeuren voor basisonderwijs: directeuren schaal 13. 32 basisscholen voor 150 tot 800 leerlingen: directeuren schaal 11. 29 scholen voor basisonderwijs van 170 tot 750 leerlingen: directeuren schaal 11. Adjunct-directeuren Er zijn twee voorbeelden opgenomen van de functie van adjunct-directeur, één in schaal 10 en één in schaal 11. De inhoud van de functie is afhankelijk van de taak- of portefeuilleverdeling tussen de directeur en de adjunct-directeur. 6
De adjunct-directeur schaal 10 komt vaak voor op veel scholen en voert op veel gebieden allerlei taken uit, neemt veelal beleidsondersteunende en operationele taken van de directeur over, draagt bij aan de onderwijsontwikkeling en bedrijfsvoering, heeft zorgtaken en dergelijke. Bij een aantal scholen, meestal grotere scholen of scholen voor speciaal onderwijs, komen adjunctdirecteuren voor die beleidsontwikkelende taken van een directeur overnemen. Dat kunnen taken op het gebied van onderwijs, zorg, maar ook op het gebied van bedrijfsvoering zijn. In zo n geval is schaal 11 van toepassing. Er wordt door deze adjunct-directeurenbeleid voor de eigen school ontwikkeld. Bij grote en complexe scholen of scholen onder een bovenschoolse directeur komt het soms voor dat de adjunct-directeur op één of meerdere beleidsgebieden ook complex, meerjarenbeleid of een meerjarenvisie ontwikkelt, dan is schaal 12 van toepassing. De functie van adjunct-directeur is altijd minimaal één schaal lager dan de directeur. Afhankelijk van de taak- of portefeuilleverdeling kan het verschil met de directeur ook twee functieniveaus zijn. Samengevat: Schaal 10: Schaal 11: Schaal 12: beleidsondersteunend beleidsontwikkelend ontwikkelt meerjarenbeleid/visie Tenslotte Voor de waardering is efuwa-po van toepassing. In efuwa-po zit ook een uitgebreide handleiding (handboek) voor de toepassing van het functiewaarderingssysteem. efuwa-po is verkrijgbaar bij de PO-Raad. Voor het waarderen van functies die afwijken van de voorbeeldfuncties uit efuwa-po of van deze voorbeeldfuncties maakt de werkgever, volgens CAO-afspraak, gebruik van, een hiertoe door de Stichting Personeelsinstrumenten Onderwijs, gecertificeerde adviseur. 7