BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6 en 7
Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus 30 3990 DA Houten buitenwijs@houten.nl BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus 21 3400 AA IJsselstein buitenwijs@ijsselstein.nl BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik buitenwijs@nieuwegein.nl BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus 1 3430 AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2013 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster, Nicky Mertens Foto Onbekend Illustratie isings Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan CED-Groep BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 2
Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 6 7 In het kort 4 Meervoudige Intelligentie 5 Coöperatief leren 6 Woordenschat 7 ICT 10 Burgerschap 11 Samenhang in het onderwijs 12 BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 3
1 In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de buitenles van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we De hoorn van de Vikingkoning bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de buitenles in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de buitenles vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de buitenles is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen. BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 4
2 Meervoudige Intelligentie Deze buitenles bestaat uit één buitenactiviteit. De activiteit kan voor een deel vooraf in de klas worden voorbereid. We hebben deze buitenles voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de buitenles zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN STRETCHEN VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen:» Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden.» Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen:» Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling» Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren:» Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van De hoorn van de Vikingkoning: LES DE VOLGENDE INTELLIGENTIES KOMEN VOOR: Les 1: Kaart maken naturalistisch, lichamelijk kinesthetisch en visueel ruimtelijk Les 2: Polderen naturalistisch, lichamelijk kinesthetisch Les 3: Op zoek naar de hoorn - Als extra dimensie kan de muzikaal ritmische dimensie toegevoegd worden door:» in pas naar de buitenactiviteit te lopen» Een Vikingenlied te zingen / componeren met de kinderen. BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 5
3 Coöperatief leren De buitenles bestaat uit één buitenactiviteit die deels binnen kan worden voorbereid. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om alle werkbladen van de buitenles in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn: LES COÖPERATIEVE WERKVORMEN Les 1: Kaart maken Team notitieboek (onderweg)geef geld (keuze van namen op de kaart) Les 2: Polderen (rondwandeling) Vraag terugblik (gebruik een streeplijstje van polderkenmerken die te herkennen zijn tijdens de wandeling) Les 3: Op zoek naar de hoorn - BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 6
4 Woordenschat In de buitenles De hoorn van de Vikingkoning worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema van de buitenles is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de buitenles toegevoegd Alternatief is dat de leraar zelf de foto s maakt die bij de begrippen horen. Daarmee zijn de foto s het meest actueel en dichtbij de werkelijkheid van de kinderen. BEGRIP/WOORD FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT. IN EEN ZIN... Strekdam De dam die dwars de rivier in steekt is een strekdam en zorgt voor een goed stromende rivier. Grasplaggen Een plak gras (en aarde) heet een plag. BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 7
Oeverzwaluw De oeverzwaluw bouwt een nest in een gat in de rivierwand. Ijsvogel De ijsvogel heeft de mooiste kleuren en kan goed visjes vangen. Restant Moeilijk woord voor rest is restant. Stuifduin De wind blaast zand op een hoopje rondom een schelp of een flesje,, een stuifduin. BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 8
Plunderen Een huis of een stad leeg halen na de overwinning heet plunderen. Sluis Een sluis houdt twee delen van een rivier apart. flard Een los deel van een verhaal of van een jas heet een flard. Woorden laten oefenen van de woorden door» alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken.» in tweetallen te flitsen (wat betekent...).» Mix en Ruil: 6 kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is kweken denk jij? Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen.» Een legwerkje: leg woordje bij plaatje bij zinnetje en lees het daarna voor. BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 9
5 ICT In de buitenles De hoorn van de Vikingkoning wordt geen gebruik gemaakt van ICT. Veel scholen vinden dit een gemis en zouden graag beeldmateriaal op het digibord tonen als ondersteuning of vinden het prettig als er ook mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld een webquest te doen. We doen een aantal suggesties van sites met mogelijkheden:» www.static.nai.nl/polders» Wikipedia en YouTube voor sluis» www.oldeneibergen.com/touwtrekken BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 10
6 Burgerschap De hoorn van de Vikingkoning bevat geen burgerschapselementen. Dit is ook niet noodzakelijk. In het gebruik van deze buitenles kan de leerkracht de link naar burgerschap wel leggen. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis en vaardigheden (inhoud, lesstof), maar richten zich vooral ook op:» Stilstaan bij gedrag en de gevolgen van dat gedrag voor zichzelf en anderen.» Kunnen kiezen voor bepaald gedrag en daarvoor dus ook zelf verantwoordelijk zijn.» Onderkennen van het leven in een samenleving van allemaal verschillende mensen, die allemaal hun eigen mening, gewoonten en wensen hebben. Om samenleven op een prettige manier te regelen zijn regels en afspraken nodig, evenals wetten waaraan ieder zich houdt. Aantippen van het Burgerschapselement is mogelijk met de volgende gesprekonderwerpen:» Vikingen plunderden de huizen en dorpen. Ook nu lees je wel dat na een overwinning de overwinnaar de huizen van de bewoners plundert. Is dat eerlijk als je gewonnen hebt? Is er een ander manier om overwinnaar te zijn? BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 11
7 Samenhang in het onderwijs De buitenles kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten op het zelfde vlak zoals: Vikingen in Burgh Haamstede (via Google). BuitenWijs De hoorn van de Vikingkoning 12