Leskist THEMA-handleiding Anders is leuk Groep 3 en 4

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Anders is leuk Groep 3 en 4

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2013 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Anders is leuk 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de lessen 6 Beschrijving van de lessen 7 Achtergrondinformatie 11 Bijlagen 12 BuitenWijs Anders is leuk 3

4 1 In het kort Inleiding De leskist Anders is leuk! bestaat uit 3 lessen en gaat over biodiversiteit rond de school. Biodiversiteit is de verscheidenheid aan leven op aarde. Verscheidenheid aan soorten dieren en planten, maar ook verscheidenheid binnen dezelfde dieren en planten. Een blaadje van een eik is net even anders dan een blaadje van een beuk. Maar is er ook verschil tussen twee blaadjes van een eik. Verscheidenheid is er ook in ons dagelijks leven. Elk mens is anders, ons voedsel is zeer divers en leerlingen verzamelen een verscheidenheid aan plaatjes of knikkers. Leerlingen maken kennis met verscheidenheid en met de voordelen van meer verscheidenheid. Voor de leerlingen worden alleen de woorden anders en hetzelfde gebruikt om verscheidenheid aan te geven. De handleiding is gericht op het gezamenlijk uitvoeren door kinderen uit groep 3 en 4. Doelgroep Groep 3 en 4 Leerdoelen De leerlingen:» kunnen voorbeelden noemen van kenmerken die anders zijn aan henzelf ten opzichte van medeleerlingen.» weten dat aanwezige beestjes, bomen en planten, stenen en aarde op het schoolplein andere kenmerken hebben» weten wat er anders kan zijn aan veren, stenen, schelpen, vruchten en zaden, bladeren en takjes.» kunnen natuurlijke materialen sorteren en ordenen op grootte, vorm, kleur, textuur (voelen) en andere specifieke eigenschappen. Aansluiting kerndoelen 34. De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. (Deze leskist draagt aan dit kerndoel bij doordat leerlingen hun eigen uniciteit en die van hun medeleerlingen ontdekken.) 40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. Duur van het thema De activiteiten zijn zo ontworpen dat ze gedurende een periode van 3 weken gelijkmatig verdeeld over de week aandacht vragen van de leerlingen. Structuur Het thema is opgezet volgens een vaste structuur 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met lesdoelen 4. Onderzoeken en verwerken volgens doe denk doe model 5. Afsluiten/ evalueren BuitenWijs Anders is leuk 4

5 Overzicht van de geleverde materialen» 1 Boekje Anders is leuk» 41 Opdrachtkaarten» 1 x spiegel» 2 x louppotjes» 1 x zandlopers» 1 x dobbelsteen» 1 doos met bladeren» 1 doos met veren» 1 doos met stenen» 1 doos met zaden en vruchten» 15 blinddoeken» Kaart met glad en ruw» Waskrijt» Meetlint» Schepje» Zeef» 2 x vergrootglas BuitenWijs Anders is leuk 5

6 2 Overzicht van de lessen WEEK 0 Voorbereiding voor de leerkracht WEEK 1 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met doelen WEEK 2 4. Activiteiten 4.1 Anders op het schoolplein 4.2 Montessori werk WEEK Wat hoort bij elkaar? 5. Afsluiting/reflectie: Wat heb ik geleerd? BuitenWijs Anders is leuk 6

7 3 Beschrijving van de lessen Voorbereiding 1. Introductie Doel: Kinderen enthousiast maken voor het thema. Activiteit Toon de kinderen een voorbeeld van zoek de verschillen uit een tijdschrift of gebruik werkblad 1 daar voor. Opdracht Maak zelf een zoek de verschillen» Teken b.v. een hond waaraan wat ontbreekt of verkeerd is.» Kopieer deze tekening» En maak hem nu in orde. Laat een andere leerling de verschillen zoeken. 2.Voorkennis ophalen Doel: Het doel van de voorkennis activeren is dat kinderen betrokken raken bij het onderwerp. Activiteit» De klas gaat in een binnen- en buitenkring staan. Gezichten naar elkaar toe.» De leraar stelt een van de onderstaande vragen en de kinderen geven elkaars overbuur om en om een antwoord» Eén van de kringen draait door..je hebt een andere overbuur. Vragen» Als je allebei een hond zou hebben, hoe zou jouw hond er uit zien?» Heb je in de wei wel eens verschillende koeien gezien, wat was het verschil?» Twee goudvissen. Ze lijken wel een tweeling, wat kan er verschillen?» Ken je een boom zonder blad?» Hoe groot kan een boomblad zijn?» Welke schoenmaat heb jij? / wie heeft de grootste hand, hou ze eens tegen elkaar.» Welke kleur bloemen vind jij mooi? Weet je ook welke bloem die kleur heeft?» Zijn alle vliegen hetzelfde? Wat heb je wel eens gezien? 3.Vooruitblik met doelen Doel: De vooruitblik geeft kinderen overzicht over wat ze gaan leren. Het richt hen op wat belangrijk is om te onthouden en laat hen zien dat de opdrachten die ze gaan maken, de proeven die ze gaan doen, de onderzoeken allemaal gericht zijn op het bereiken van de leerdoelen. Kinderen worden zich bewust van wat ze gaan leren en hoe ze dat gaan doen. Ze zullen hierdoor de informatie beter verwerken en beter in staat zijn verbanden leggen. Zet de doelen op een kaart, laat ze zien en bespreek ze.. Hang de doelen goed zichtbaar op in de klas en reflecteer hier regelmatig op. (We doen nu Welke hebben we bereikt?) BuitenWijs Anders is leuk 7

8 4.Activiteiten 4.1 Anders op het schoolplein Doel De leerlingen leren de diversiteit op het plein kennen. Voorbereiding» Materialen uit de kist klaar leggen en onderzoekskaarten kopiëren.» Twee- of viertallen maken van leerlingen uit groep 3 en groep 4. Activiteit» Elk groepje voert opdrachten uit op het schoolplein.» De opdracht kies je door met de dobbelsteen te gooien.» Laat de dobbelsteen zien en doe het voor.» Kies de opdracht met dezelfde kleur als de dobbelsteen. Heb je die kleur al gehad, dan gooi je nog een keer. Je doet de opdracht samen.» Als je klaar bent, kom je terug naar de centrale plek en mag je een andere opdracht doen. Als je alle kleuren hebt gehad, mag je zelf een kleur kiezen. Coöperatieve nabespreking» Elk groepje zet een vondst op de vensterbank of op de kast (zichtbaar voor iedereen) De leraar maakt er een naamkaartje bij. Het groepje vertelt waarom ze deze vondst tentoon willen stellen.» Heb je veel dingen gevonden die hetzelfde zijn? Wat heb je gevonden dat anders was? Elke groepje bespreekt deze vragen en geeft een voorbeeld. Luister goed naar de anderen, noem een ander voorbeeld als dat nog kan. De leraar maakt twee lijsten: hetzelfde anders.» Zet de beestjes terug, waar ze gevonden zijn. 4.2 Montessori werk Doel De leerlingen leren bladvormen, delen van plant, boom en bloem en de begrippen glad/ruw, zwaar/licht, hard/zacht, warm/koud kennen Voorbereiding Uit de onderbouw of lenen van een montessorischool:» Kastje met bladvormen.» Mapje met biologische voorstellingen» Kruikjes temperatuurzin (of een paar flesjes waarin warm, lauw, koud water. Op de bodem van de fles de goeie volgorde in cijfers) Zet op goede volgorde van warm naar koud; alleen voelen!» Gewichtsplankjes (of plankjes van gelijke maat, maar verschillende houtsoort/gewicht. Op de onderzijde de goeie volgorde in cijfers) Weeg de plankjes op je hand en leg op volgorde.» Idem, maar dan als parenwerkje. Paren plankjes van verschillend gewicht, allen dezelfde kleur, welke hebben hetzelfde gewicht?» Gehoorkokers (of paren ondoorzichtige flesjes met daarin rijst, meel, zand klinkt zacht hard) Zachtjes schudden bij je oor, welke horen bij elkaar?» Plankjes ruw glad (of een paren van verschillende soorten schuurpapier) Leg op volgorde van ruw naar glad. BuitenWijs Anders is leuk 8

9 Activiteit De materialen worden uitgestald en uitgelegd. De leerlingen kunnen tijdens 2 komende weken steeds als keuzewerk met zo n materiaal werken; alleen of samen. 4.3 Wat hoort bij elkaar? Doel De leerlingen:» zien wat er anders kan zijn aan veren, stenen, schelpen, vruchten en zaden, bladeren en takjes.» kunnen natuurlijke materialen sorteren en ordenen op grootte, vorm, kleur, textuur (voelen) en andere specifieke eigenschappen. Voorbereiding» Materialen uit de leskist klaarzetten.» De bijzondere vondsten uit les 2 klaarzetten.» Tien verschillende blaadjes verzamelen. Er kunnen ook blaadjes van kamerplanten in de klas bij zitten. Zorg voor variatie in bladkleur, bladgrootte, bladvorm, bladrand en textuur (hoe het blad aanvoelt).» Tien verschillende takjes verzamelen. Zorg voor variatie in lengte, dikte, kleur, textuur. Activiteit 1 Vertel: Ik heb hier nog een heleboel mooie spullen uit de natuur! Kijk.!!» Doe de dozen open en leg het op tafel of op de grond, zodat iedereen het kan zien.» Ga één voor één de materialen na en bespreek wat het is. Vraag Kunnen we deze spullen indelen? Wat hoort bij wat? Bedenk even zelf Noem om en om in je groepje wat jij dacht Wat kies je als groep? Mogelijke manier om te ordenen zijn:» afkomstig van dieren afkomstig van planten- niet afkomstig van dieren én niet afkomstig van planten» eetbaar niet eetbaar» hard-zacht» komt uit het bos komt niet uit het bos Activiteit 2 Vertel: Bekijk de materialen heel goed en zoek naar dingen die hetzelfde zijn en die anders zijn. Goed onthouden!!!. Maak 6 groepen. Elke groep krijgt één soort materiaal. Vertel: Ik deel de spullen uit. (of van elk groepje komt één leerling een set halen) Je mag overal aanzitten en er naar kijken. Jullie gaan zoeken welke er bij elkaar passen en gaan groepjes maken van materialen die bij elkaar passen. Dat kan op veel manieren.. BuitenWijs Anders is leuk 9

10 Deel de materialen uit, elke groep één soort materiaal. Laat ze een paar minuten vrij met de materialen spelen. Vertel nog eens dat ze gaan zoeken welke er bij elkaar passen en laat ze groepjes maken van materialen die bij elkaar passen. Vertel dat het op veel manieren kan. Hieronder een paar voorbeelden van hoe de verschillende materialen geordend en gesorteerd kunnen worden. De leerlingen komen wellicht nog op andere ideeën om de materialen in te delen. Veren Sorteren kan o.a. op vorm, op kleur, op grootte, op pluizigheid (donsveren zijn pluizig en dekveren niet). Schelpen Sorteren kan op o.a. grootte, vorm, kleur, hoe de schelp aanvoelt (glad, ruw, ribbels, bobbelig), hoe het randje aanvoelt (glad, scherp, gekarteld). Reeks neerleggen kan van groot naar klein, van licht naar zwaar. Takken Sorteren kan o.a. op dikte, lengte, kleur, hoe ze aanvoelen (glad, ruw, bobbelig), hardheid, met of zonder uitsteeksel. Bladeren Sorteren kan o.a. op kleur, vorm van het blad (ovaal, rond, langwerpig, driehoekig,handvormig, veervormig, naaldvormig, pijlvormig), vorm bladrand ( gezaagd, gegolfd, glad), hoe het blad aanvoelt (glad, harig, gebobbeld). Vruchten en zaden Sorteren is mogelijk op o.a. kleur, vorm, grootte, textuur, eetbaarheid voor mensen, etc. Stenen Sorteren is mogelijk op o.a. kleur, vorm, grootte, gewicht, hoe ze aanvoelen. Geef de leerlingen 10 minuten om in hun groepje hun materialen op verschillende manieren te ordenen. Laat de groepjes daarna bij elkaar kijken. Koppel daarvoor twee groepjes aan elkaar, die bij elkaar gaan kijken. Laat ze elkaars manieren van ordenen zien. Weet het andere groepje nog een andere manier? Geef alle groepjes de opdracht om een reeks te leggen met hun materialen. Geef een voorbeeld: van klein naar groot of van zwart naar wit. Het mag dus ook iets anders zijn. Geef ze 5 minuten en laat ze daarna weer naar elkaars reeks kijken. Is het andere groepje het ermee eens? 5. Afsluiting/reflectie: Wat heb ik geleerd? Doel De leerlingen tonen wat zij geleerd hebben. Activiteit» Zoek iemand die net zulk haar heeft als jij.» Bedenk, bespreek of voel waardoor jullie haar hetzelfde is.» Zoek samen een tweetal dat echt ander haar heeft en bespreek wat er echt anders aan is. Vraag aan het andere tweetal wat er aan jullie haar gelijk is. BuitenWijs Anders is leuk 10

11 4 Achtergrondinformatie Biodiversiteit is de verscheidenheid aan leven op aarde. Je kunt spreken van een hoge of lage biodiversiteit. Tegenwoordig is de biodiversiteit op een graanakker bijvoorbeeld laag; vroeger waren er nog allerlei bloemen en insecten te vinden tussen het graan. De biodiversiteit in het regenwoud is erg hoog. Biodiversiteit is van belang voor het voortbestaan van de hele natuur. De diverse planten en dieren zijn voor hun voortbestaan afhankelijk van andere planten en dieren. Ook mensen maken gebruik van de natuurlijke biodiversiteit door het gebruik van diverse materialen, voedsel en zelfs medicijnen uit de natuur. BuitenWijs Anders is leuk 11

12 5 Bijlagen BuitenWijs Anders is leuk 12

13 5.1 Bijlage 1: Leerdoelen We leren verschillende kenmerken van beestjes, bomen en planten, stenen en aarde op het schoolplein wat er anders kan zijn aan veren, stenen, schelpen, vruchten en zaden, bladeren en takjes natuurlijke materialen te sorteren en ordenen op grootte, vorm, kleur, textuur (voelen) en andere specifieke eigenschappen. BuitenWijs Anders is leuk 13

14 5.2 Bijlage 2: Werkblad 1 - Teken en kleur wat anders is! BuitenWijs Anders is leuk 14

15 5.3 Bijlage 3: Overzicht opdrachtkaarten ONDERWERP VRAGEN EN OPDRACHTEN MATERIALEN BEGRIPPEN 1 Weer zon Ga in de zon staan. Kijk naar je schaduw. Maak je schaduw klein. Maak je schaduw groot. Schaduw 2 Weer - wolken Zijn er wolken? Leg de spiegel op de grond. Kijk naar de wolken. Zijn alle wolken hetzelfde? Lijken de wolken ergens op? Spiegel Wolken 3 Weer - regen Heeft het geregend? Waar is het nog nat? Waar is het droog? Regen, Nat Droog 4 Weer - warmte Is het koud of is het warm? Zoek een koudere plek. Zoek een warmere plek. Warm Koud 5 Weer - wind Sta stil. Voel je de wind? Zie je dat het waait? Hoor je dat het waait? Ga staan waar je weinig wind voelt. Ga staan waar je veel wind voelt. 6 Weer - wind Doe alsof je een boom bent. Doe alsof het niet waait. Doe alsof het een beetje waait. Doe alsof het hard waait. Doe alsof het stormt. Wind Waaien Boom Wind Waaien Storm 7 Plant - helemaal Zoek 3 planten die anders zijn. Plant, Stengel Blad, Bloem 8 Plant - helemaal Zoek 2 grote planten. Zoek 2 kleine planten. Plant, Groot, Klein 9 Plant bladeren Zoek een blad van een madeliefje. Zoek een blad van een weegbree. Zoek een blad van een klaver. Wat is er anders? Plant, Blad, Rond, Ovaal, Glad, Ruw, Haren 10 Plant - Zoek een gele bloem. Zoek een rode bloem Plant, Bloem BuitenWijs Anders is leuk 15

16 ONDERWERP VRAGEN EN OPDRACHTEN MATERIALEN BEGRIPPEN bloem Zoek een paarse bloem. Zoek een witte bloem. Kleur 11 Plant - bloem Zoek een bloem met 1 kleur. Zoek een bloem met 2 kleuren. Zoek een bloem met 3 kleuren. Bloem Kleuren 12 Plant - bloem Zoek een bloem die lekker ruikt. Zoek een bloem die niet lekker ruikt. Zoek een bloem die je niet ruikt. Bloem, Geur, Ruiken, Zoet, Lekker 13 Plant bloem Zoek een bloem die nog in de knop zit. Zoek een bloem die bloeit. Zoek een bloem die niet meer bloeit. Bloem Bloeien Bloemknop 14 Plant - mos Zoek mos. Voel aan het mos. Wat voel je? Zoek mos wat anders is. Voel aan het mos. Wat voel je? 15 Plant - mos Zoek mos op een muur. Welke kleuren heeft het mos? Is al het mos hetzelfde? 16 Struik - tak Voel de kaart. Je voelt glad en je voelt ruw. Zoek een gladde tak. Zoek een ruwe tak 17 Struik - tak Zoek een tak die zo dun is als je pink. Zoek een tak die zo dik is al je been. 18 Struik - tak Zoek een knop. Voel aan de knop. Welke kleur is de knop? Zoek een knop die anders is. Wat is anders? 19 Struik - tak Zoek een bes. Welke kleur is de bes? Zoek een bes die anders is. Wat is anders? Mos, Zacht Glad, Ruw Mos, Kleur Blaadjes Struik, Tak Ruw, Glad Struik, Tak Dun, Dik Struik, Tak Knop, Kleur Vorm, Glad Struik, Tak Knop, Kleur Vorm, Glad 20 Struik - blad Ga naar een struik. Kijk naar de bladeren. Zijn alle bladeren hetzelfde? Wat is er anders? Struik / Blad Kleur, Vorm Rond, Ovaal Grootte BuitenWijs Anders is leuk 16

17 ONDERWERP VRAGEN EN OPDRACHTEN MATERIALEN BEGRIPPEN 21 Struik - blad Ga naar een struik. Pak een blad. Kijk naar de bovenkant. Kijk naar de onderkant. Wat is anders? Voel de onderkant. Voel de bovenkant? Wat is anders? Blad Kleur Glad Ruw Haren 22 Dieren - grond Zoek 2 beestjes in de grond. Doe het beestje in het potje. Bekijk de beestjes. Wat is er anders? Hebben de beestjes poten? Hoeveel? Hebben de beestjes vleugels? Hebben ze haren? 1 loeppotje per groepje en zoekkaart bodemdiere n Worm, kever Poten, haren Vleugels Voelsprieten 23 Dieren - stenen Zoek een grote steen of een dikke tak op de grond. Kijk onder de steen of de tak. Zie je beestjes? Doe de beestjes in het loeppotje. Hebben ze pootjes? Zijn de pootjes even lang? Wat is er nog meer anders aan de beestjes? 1 loeppotje per groepje en zoekkaart bodemdieren Pissebed Mier Worm Poten, vleugels Voelsprieten 24 Dieren - web Zoek een spinnenweb. Zit er een spin in het web? Wat zie je nog meer in het web? Zoek een ander web. Wat is er anders? Web Spin 25 Dieren - web Zoek een grasspriet. Zoek een web met een spin. Kriebel met de grasspriet in het web. Wat doet de spin? Web Spin 26 Dieren - boom Ga naar een boom. Zoek een beestje op de boom. Kijk op de stam, de takken en de bladeren. Wat doen de beestjes? Zijn de beestjes anders? Kijk naar de poten, de vleugels en de voelsprieten Lieveheersbee stje, Rups, Kever Mier Poten, Vleugels Voelsprieten Haren BuitenWijs Anders is leuk 17

18 ONDERWERP VRAGEN EN OPDRACHTEN MATERIALEN BEGRIPPEN 27 Dieren - bloem Ga naar een plek met veel bloemen. Zie je beestjes op de bloemen? Zijn de beestjes hetzelfde? Welke kleuren hebben de beestjes? Vliegen of lopen de beestjes? Maken de beestjes geluid? Lieveheersbee stje Bij, Vlinder Kleur, Poten, Vleugels, Haren Voelsprieten 28 Dieren - vogels Wees eens stil. Hoor je ook dieren? Zijn de geluiden hetzelfde? Doe een paar geluiden na. Luisteren Vogel, Geluiden 29 Boom - helemaal Kies een boom. Wat zie je allemaal aan de boom. Voel aan de boom. Kies een andere boom. Wat is anders? Boom Stam Takken Bladeren ONDERWE RP VRAGEN EN OPDRACHTEN MATERIAL EN BEGRIPPEN 30 Boom - helemaal Doe alsof je een vogel bent. Kies een boom om je nest te bouwen. Waarom kies je deze boom? Boom, Vogel Nest, Takken Bladeren 31 Boom - helemaal Kijk naar 2 bomen. Welke boom is het mooist? Waarom? Wat is er anders aan de bomen? Boom, Dikte Hoogte, Bladeren 32 Boom - stam Voel de stam van een boom. Is de stam glad of ruw? Zoek aan andere boom? Voelt de boom anders? Boom, Stam, Dikte Glad, Ruw 33 Boom - stam Ga bij een boom staan. Is de boom dik of dun? Hoeveel handen passen om de boom? Hoeveel armen passen om de boom? Meet de boom met het lint. Hoeveel blokjes passen er om de boom? Meetlint met blokjes Boom, Stam, Dikte Dik, Dun 34 Boom - stam Ga bij een boom staan. Loop rond de boom. Kijk steeds naar de stam. Voel steeds aan Boom, Stam, Glad, Ruw, Nat, Droog BuitenWijs Anders is leuk 18

19 ONDERWERP VRAGEN EN OPDRACHTEN MATERIALEN BEGRIPPEN de stam. Is de stam overal hetzelfde? Wat is er anders? 35 Boom - stam Kies een boom. Leg het papier tegen de stam. Kras met het waskrijt over het papier. Doe dat ook bij aan andere boom. Wat is er anders? Stevig papier Waskrijtjes Boom, Stam, Glad Ruw, Bobbelig 36 Grond - aarde Pak een handje zand uit de zandbak. Pak met je andere hand grond. Voel het zand en de grond. Wat is anders? Aarde, Zand, Korrel Droog, Nat, Modder 37 Grond - aarde Doe grond in een zeef. Schud de zeef. Pak het vergrootglas. Kijk naar de korrels in de zeef. Kijk naar de grond onder de zeef. Zijn de korrels hetzelfde? Schepje Zeef Vergrootglas Aarde Zand Korrel Groot Klein 38 Grond - stenen Zoek 4 dingen die van steen zijn. Wat is er anders? Waarvoor worden de dingen gebruikt? Steen, Groot, Klein, Zwaar, Rond, Hoekig 39 Grond - stenen Zoek 5 grote stenen.. Zoek 5 kleine stenen. Welke steen is zwaar? Welke steen is licht? Steen, Groot. Klein Zwaar, Licht 40 Grond - stenen Zoek een ruwe steen. Zoek een gladde steen. Zoek naar andere gladde dingen. Zoek naar andere ruwe dingen. Steen Ruw Glad BuitenWijs Anders is leuk 19

20 BuitenWijs Anders is leuk 20