LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Esther Geuens Campus Heverlee Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel. 016 375600 www.khleuven.be Vakkencombinatie: aardrijkskunde - biologie Stagebegeleider DLO: Mevr. H. Verstappen School: WICO Campus Sint-Jozef Onderwijsvorm: ASO Richting: Economie en Latijn Klas: 3EC5/LA Lokaal: 164 Aantal leerlingen: Les gegeven door: Esther Geuens Vak: aardrijkskunde Onderwerp: bevolkingsspreiding en ontwikkelingsgraad Vakmentor: Mr. N. Vilrockx Datum/Data: 2014-11-07 Lesuur/-uren: 11.10u 12.00u BEGINSITUATIE & DIDACTISCHE VERANTWOORDING Dit is de eerste les rond Bevolking, welvaart en ontwikkeling over de wereld. De les gaat over hoe de bevolking en welvaart verspreid is over de wereld. Ze zien dit a.d.h.v. beeldmateriaal, waarvan ze de gegevens en cijfers moeten aflezen en interpreteren. Ik begin de les met het wereldstoelenspel. De leerlingen moeten hierbij actief meewerken (activeringsprincipe). Ze leren op een andere manier kennismaken met ongelijkheid in de wereld. Het is de bedoeling dat ze zich bewust worden van de bevolkingsspreiding en oneerlijke verdeling van de welvaart in de wereld. Na het spelen van het spel wordt er in groep gediscussieerd, om stil te staan bij de problematiek. De rest van de les wordt het leerwerkboek ingevuld, als soort van herhaling (herhalingsprincipe). De Powerpointpresentatie die gehanteerd wordt, ondersteund de les visueel (aanschouwelijkheidsprincipe). Er wordt veel beeld- en kaartmateriaal getoond, omdat dat vereist is bij deze leerstof. Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is) - Lln kunnen opzoeken in een atlas. - Ze kennen enkele miljoenensteden uit Europa. - Ze weten dat de Europese landen behoren tot de meest welvarende van de wereld. - Lln kunnen het verband aflezen tussen bevolkingsspreiding en het landschap op een kaart. - De onderdelen van de kringloop van water herkennen op een figuur. - Een klimatogram aflezen - Zelf nadenken over een gesteld probleem. EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN Situering in de eindtermen: Vakoverschrijdende eindtermen 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen 11 kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h. van relevante criteria Vakgebonden eindtermen 1 op kaarten aanduiden en benoemen: - continenten en oceanen; - de belangrijkste reliëfeenheden en rivieren; - de belangrijkste staten; - natuurlijke en menselijke aardrijkskundige entiteiten. 16 aardrijkskundige entiteiten afbakenen op basis van verschillen en gelijkenissen van enkele natuurlijke of menselijke aardrijkskundige kenmerken. Situering in het leerplan: VVKSO, leerplan aardrijkskunde 2 e graad, Brussel, D/2012/7841/002 Leerstofthema 4.2. Landschappen en wereldkaart 1
Leerplandoelstellingen en did. Wenken 6 Op de wereldfacetkaarten van bevolkingsspreiding en ontwikkelingsgraad verschillen aflezen. Didactische wenken: Naast de studie van de grote fysische structuren over de continenten, wordt via een kaartstudie kennisgemaakt met de bevolkingsspreiding en met de ontwikkelingsgraad van de wereldblokken. Hier volstaat het de aangeboden kaarten te lezen en enkel grote ruimtelijke verschillen vast te stellen. Het is niet de bedoeling om de bevolkingsspreiding of de verschillen in ontwikkelingsgraad te verklaren. Dat gebeurt in de synthese op het einde van het tweede jaar van de tweede graad, nadat de agrarische en industriële mogelijkheden bestudeerd zijn. We beperken ook de studie van de socio-economische kenmerken tot het aflezen van de overzichtskaarten van bevolkingsspreiding en ontwikkelingsgraad. De ontwikkelingsgraad kan via ICT jaarlijks geüpdatet worden (meest recente gegevens). Hier kan mogelijks ook een link gelegd worden met de actualiteit. ALGEMEEN LESDOEL Aan de hand van een spel de oneerlijke verhouding tussen het aantal bewoners per continent en het gemiddeld inkomen per bewoner voorstellen. Aan de hand van wereldfacetkaarten leren de leerlingen de bevolkingsspreiding en welvaart af te lezen en de verschillen waar te nemen. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina s in het werk- en/of handboek.) Het wereldstoelenspel + bevolkingsspreiding en welvaart BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.) NEYT, R., e.a., Geogenie 3 leerwerkboek, Uitgeverij de Boeck, Antwerpen, 2010, (p.29-39) VAN HECKE, E., VANDERHALLEN, D., CALLEMEYN, J., Plantyn Algemene Wereldatlas, Plantyn, Mechelen, 2008. LEERMIDDELEN & MEDIA * pointer * krijtjes * atlas Handboek en/of werkbladen van de lln NEYT, R., e.a., Geogenie 3 leerwerkboek, Uitgeverij de Boeck, Antwerpen, 2010, (p.21-23) AANWEZIG IN HET LOKAAL * computer + beamer * smartboard * lln hebben eigen atlas Link naar prezi: https://prezi.com/rahaaen5lkfd/het-wereldstoelenspel/ 2
Leerdoelen Bewustwording van het verschil tussen de schattingen van de deelnemers en de daadwerkelijke gegevens over de wereldbevolking en welvaart Bewustwording over de oneerlijke verdeling van welvaart in de wereld Lesfasen & timing Instapfase 1 min Lesfase 1: 25 min Didactisch lesontwerp KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud Leerlingen mogen gaan zitten, maar laten hun spullen in de boekentas zitten. MOTIVATIE afbeelding wereldbol WERELDSTOELENSPEL FASE 1: wereldbevolking De klasgroep stelt de totale wereldbevolking voor. De bedoeling is dat ze zich verdelen over de continenten, die aangeduid zijn met een papier. Elke lln moet een plaats innemen. Zodra de lkr aanvoelt dat de groep denkt een correcte verdeelsleutel gevonden te hebben, corrigeert hij dit adhv gegevens en gaan de leerlingen juist staan. Denken jullie dat jullie allemaal goed verdeeld staan? Is de bevolking overal op aarde evenredig verdeeld? Atlaskaart bevolkingsspreiding (Prezi) FASE 2: welvaart in de wereld Elke leerling recht op een stoel. Alle stoelen samen stellen de welvaart in de wereld voor (BNP). De bedoeling is dat de leerlingen de stoelen verdelen over de continenten, zodat het overeenkomt met de verdeling van de welvaart in de wereld. Vervolgens worden de uitkomsten weer vergeleken met de statistische tabel. 6 papieren met daarop: - Azië - Europa - Noord-Am. - Zuid-Amerika - Oceanië - Afrika Atlaskaart bevolkingsspreiding Denken jullie dat de stoelen correct verdeeld zijn over de verschillende continenten? Als je naar de verdeling kijkt, wil dat zeggen dat de gemiddelde mens in Oceanië arm is? 3
FASE 3 Als alle stoelen op de juiste plek staan, worden de leerlingen gevraagd om (als dat nog niet het geval is) bij hun continent te gaan zitten, waar ze in Fase 1 stonden. Sommige deelnemers zullen erg comfortabel zitten. Bijvoorbeeld in Europa zijn er veel stoelen om op te zitten. In andere continenten zullen er niet voldoende stoelen zijn voor alle deelnemers. Op deze manier kunnen de deelnemers de ongelijke verdeling van welvaart meemaken. OLG Diegene die niet kunnen zitten, wat vinden jullie daarvan? Wat zijn mogelijke redenen voor de ongelijke verdeling van de welvaart? Wat zou er kunnen gebeuren met diegene die geen stoel hebben? Lesfase 2: (OLG als lesovergang) 1. Bevolkingsspreiding over de wereld Redenen opsommen waarom mensen ergens niet of wel willen wonen. 8 min Waar zouden jullie het liefst willen wonen? - Hoog in de bergen of aan de kust? - In een land met een koud klimaat of een land waar een gematigd klimaat heerst? Kennen jullie een uitzondering hierop? OEFENING geconcentreerde en verspreide bevolking (klassikaal) Opdracht overlopen mbv atlas (bevolkingsdichtheidkaarten, reliëfkaarten, vegetatiekaart ) Atlas 1.1. Geconcentreerd of verspreid: aflezen van de spreidingskaart in de atlas Aan grote rivieren, in kustvlakten en laagvlakten wonen mensen dichter bij elkaar dan in bergstreken en plateaus. Er zijn ook uitzonderingen. Het verschil verwoorden tussen bevolkingsspreiding en bevolkingsdichtheid DUOWERK kader hoge en lage bevolkingsdichtheid (klassikale verbetering) Wat is de definitie van bevolkingsdichtheid? Waarom is er een lagere bevolkingsdichtheid in het noorden van Europa? Waarom is er een hogere bevolkingsdichtheid in het oosten van China? Vegetatie, hoogteligging, klimaat 1.2. Kaartbeeld van de bevolkingsspreiding Bevolkingsdichtheid= aantal inwoners/oppervlakte-eenheid (inw/km 2 ) 4
Definitie geven van een miljoenstad. Lesfase 3: 6 min Binnen gebieden met hoge bevolkingsdichtheid bevinden zich stedelijke gebieden met nog grotere bevolkingsconcentraties. In de titel spreken ze van miljoenensteden. Wanneer is een stad een miljoenenstad? OEFENING miljoenensteden benoemen (p.22) Benoem de miljoenensteden op de kaart. Trek een kadertje om de steden die ook hoofdstad zijn van een land. Atlas 1.3. De grootste miljoenensteden als referentiepunten op de wereldkaart Een miljoenenstad is een algemene term om een stad aan te duiden waar meer dan 10 miljoen mensen wonen. (klassikaal) Waarom zijn veel hoofdsteden miljoenensteden? In eigen woorden uitleggen wat bnp betekent. Lesfase 4: 10 min Net zoals in het wereldstoelenspel gaan we nu de welvaart over de wereld bekijken. DOCEREN BNP Atlas (p.168) 2. Welvaart over de wereld 2.1. Welvaart meten Meten adhv bnp BNP: de som van alle goederen en diensten die in een bepaalde periode (meestal een jaar) door een bepaald land worden geproduceerd. Een definitie geven van de G8, G20 en de EU27. Grafieken omtrent bnp/inwoner correct aflezen en interpreteren. OLG kaart welvaartsverdeling volgens bnp/inwoner Wat zijn in Europa enkele landen met een hoge welvaart? Welke landen (buiten Europa) hebben een hoge welvaart? Hoe komt het dat China zo n lage welvaart heeft? OLG G20, G8, EU27 Welke landen behoren tot de G8? Som enkele landen uit de G20 op. Wat hebben deze landen gemeen? Waarom zijn juist deze 20 landen bij elkaar gegroepeerd? Welk land maakt sinds juli 2013 ook deel uit van de EU? OLG waar/onwaar (p.23) (klassikaal) Wat is een voorbeeld van een stad met een zeer groot aantal inwoners en een laag bnp/inwoner? Om landen met veel inwoners te kunnen vergelijken met landen met weinig inwoners, wordt het bnp gedeeld door het aantal inwoners. 2.2. Welvaart aflezen van de kaart G8: Een intergouvernementeel (tussen meerdere regeringen) forum van de 8 voornaamste industriële staten. G20: 19 landen met de grootste nationale economieën + de EU. Gezamenlijk beslaan de leden van de G20 zo'n 90% van het wereldwijde bruto nationaal product EU28: Europese Unie van 28 landen 5
BORDSCHEMA 1. Bevolkingsspreiding over de wereld - geconcentreerd vegetatie, klimaat, hoogteligging - verspreid bevolkingsdichtheid (aantal inwoners/oppervlakte-eenheid) 2. Welvaart over de wereld meten adhv bnp = som goederen en diensten (uitgedrukt in geldwaarde) 6