Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 9 juni 2004 / 114/2004 Onderwerp Opdracht en dekkingsvoorstel tbv een sluitende aanpak van huiselijk geweld Programma / Programmanummer Maatschappelijke zorg en dienstverlening / 7320 Portefeuillehouder G. van Rumund Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d. 18 mei 2004 Samenvatting Bijgaande projectopdracht heeft als doel het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld in Nijmegen. We gaan uit van de beschikbaarheid van 450.000,- voor opzet en uitvoering van het driejarige project. Dekking uit de stimuleringsmaatregel AMW van 123.228,- is onder voorbehoud van instemming van het ministerie van VWS, ons college en Raad. Mocht dekking uit de Stimuleringsmaatregel (deels) niet lukken, dan houden we tot een maximum van 100.000,- uit het budget Integrale Veiligheid 2004, speerpunt psychische problematiek, als reserve beschikbaar. Het tekort dat dan kan ontstaan is maximaal 23.228,-. Mocht dit onverhoopt gebeuren, dan lossen we dit de komende drie jaar op binnen de mogelijkheden van de programma's maatschappelijke zorg en dienstverlening en openbare gezondheidszorg. Een breed samengestelde projectgroep van hulpverleningsorganisaties, politie en justitie voeren de opdracht uit. Hera, Passade en de GGD vervullen daarbij een voortrekkersrol. Door het verstrekken van de betreffende opdracht komt het college tegemoet aan het initiatiefvoorstel bestrijding van huiselijk geweld van 16 april jl. In de raadscommissie SteSa van 3 maart jl. is discussie gevoerd over de positie van de VSK in relatie tot de opdracht. Conform de uitkomst van de bespreking wordt voor het continuïteitsprobleem van de VSK naar een oplossing gezocht buiten dit project en buiten de gemeentebegroting om. Voorstel om te besluiten 1. Akkoord te gaan met het verstrekken van bijgevoegde opdracht aan Hera, Passade en de GGD voor de aanpak van huiselijk geweld. 2. Akkoord te gaan met een reservering van 450.000,- voor drie jaar (juni 2004 tot juni 2007) ten behoeve van de projectkosten. De betreffende kosten komen ten laste van het deelproduct vrouwenopvang en hulpverlening (30721204) en worden gedekt uit de volgende middelen: 100.000,- Middelen Integrale Veiligheid 2004, onderdeel agressie 123.228,- Stimuleringsmaatregel AMW (onder voorbehoud) 226.772,- Rietkerkgelden 2003 en 2004 450.000,- De structurele kosten van de integrale aanpak van huiselijk geweld worden na de projectperiode ingebed in de bedrijfsvoering van de participerende organisaties. 3. Een bedrag van 100.000,-, uit het speerpunt psychische problematiek binnen het IV-budget, te reserveren als achtervang voor het project huiselijk geweld. 114rvs.doc
Aan de Raad van de gemeente Nijmegen 1 Inleiding Ons college heeft 1 april 2003 ingestemd met een vervolgaanpak huiselijk geweld, mede gebaseerd op de ervaringen die in voorgaande jaren zijn opgedaan met een drietal projecten ter bestrijding en voorkoming van huiselijk geweld in Nijmegen. Vervolgens heeft uw Raad middels raadsbesluit van 16 april 2003 het initiatiefvoorstel 'bestrijding huiselijk geweld' aangenomen ten behoeve van de voortzetting van de aanpak huiselijk geweld. De opdracht aan ons college is een beleid ter bestrijding van huiselijk geweld te ontwikkelen en de financiële kaders voor uitvoering vast te stellen op 450.000,-. Middels bijgevoegde opdracht aanpak huiselijk geweld (zie projectopdracht, bijlage 1) aan Hera, Passade en de GGD wordt uitvoering gegeven aan het gemeentelijke beleid ten aanzien van huiselijk geweld. In de opdrachtformulering hebben wij onze uitgangspunten verwerkt en zijn voorwaarden opgenomen die genoemd zijn in het initiatiefvoorstel van uw Raad. Een breed samengestelde projectgroep van hulpverleningsorganisaties, politie en justitie voert de opdracht uit. Hera, Passade en de GGD vervullen daarbij een voortrekkersrol. Door het verstrekken van de betreffende opdracht komen wij tegemoet aan het initiatiefvoorstel bestrijding van huiselijk geweld van 16 april 2003. De VSK in relatie tot de aanpak van huiselijk geweld. Naar aanleiding van het initiatiefvoorstel is het amendement 'Help VSK helpen' ingediend. Het amendement, dat voorzag in een bijdrage van 50.000,- als dekking voor de personeelskosten van de coördinator van de VSK, is vervallen onder toezegging van nadere uitwerking binnen de aanpak van huiselijk geweld. Na bestuurlijk overleg met Hera, Passade, GGD en de VSK is gebleken dat aanhaking van de VSK bij de aanpak van huiselijk geweld niet uitvoerbaar is in combinatie met de realisatie van een sluitende aanpak. Deze uitkomst is aan de Raad voorgelegd en is tevens een tweetal alternatieven benoemd om tot een oplossing te komen, te weten: 1. In de opdrachtverlening op te nemen dat door de reguliere voorzieningen een adequaat aanbod beschikbaar is voor slachtoffers van seksueel kindermisbruik; dit binnen de budgettaire ruimte. Daarmee komt het verzoek van de VSK tot subsidiëring uit gemeentelijke middelen te vervallen. 2. Toekenning van 50.000,- aan de VSK uit het voor de vervolgaanpak bestemde budget, waardoor de activiteiten van de VSK voorlopig kunnen worden voortgezet. Daarmee komt de realisatie van de sluitende aanpak van huiselijk geweld sterk onder druk te staan.
Ons college heeft zijn voorkeur uitgesproken voor optie 1 met als argument dat het niet gaat om de instandhouding van een voorziening, maar om het aanbod dat toegespitst is op de vraag. Horende de discussie binnen de commissie Stedelijke Samenleving op 3 maart jl. heeft wethouder Van Rumund toegezegd optie 1 uit te zullen werken; voor de VSK wordt gezocht naar een andere oplossing buiten de gemeentebegroting om. 2 Doelstelling Huiselijk geweld is geweld dat gepleegd wordt door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer. Het kan de vorm aannemen van fysiek geweld, seksueel geweld en psychisch geweld zoals bedreiging en belaging. Huiselijk geweld is de meest voorkomende geweldsvorm in de Nederlandse samenleving; meer dan een kwart van de bevolking is ooit slachtoffer geweest. De impact op slachtoffers en getuigen (meestal kinderen) is enorm. Precieze cijfers ontbreken, zowel landelijk als lokaal. Bekend is dat in Nijmegen jaarlijks zo n 700 gevallen van huiselijk geweld plaatsvinden. De uitdaging zal zijn om bij uitvoering van het project een gedegen registratiesysteem op te zetten dat inzicht geeft in de precieze aard en omvang van de problematiek in Nijmegen. Middels een gezamenlijke, brede aanpak van de problematiek verbeteren de hulpverlening en vroegtijdige onderkenning van geweld in de thuissituatie. Een keten van preventie, opvang, behandeling en nazorg maakt de kans op recidive kleiner, draagt bij aan vermindering van overlast en kan worden voorkomen dat slachtoffers in de relatief dure opvang terecht komen. Bijgaande opdracht is primair gericht op realisatie van een sluitende aanpak, omdat een dergelijke aanpak de beste waarborgen biedt voor bestrijding van de problematiek. Huiselijk geweld dient in het belang van een gezonde en veilige samenleving met kracht bestreden te worden. 3 Argumenten De gemeente Nijmegen wordt veelvuldig met de gevolgen van huiselijk geweld geconfronteerd: o.a. opvang van vrouwen en hun kinderen in een (dreigende) geweldsituatie, overlast voor de omgeving, inzet van hulpverlening en politie, psychische problematiek bij zowel daders, slachtoffers als getuigen, ziekenhuisopname na fysiek geweld. Een actieve rol van de gemeente bij de bestrijding van huiselijk geweld is daarom nodig. Die rol is complex, omdat het directe geweld vaak onzichtbaar is, zich afspeelt achter de voordeur en omdat bij de oplossing van de problematiek verschillende instanties betrokken zijn. Door bijgaande opdracht te verstrekken neemt ons college de regie over de aanpak van huiselijk geweld, maar blijft de verantwoordelijkheid bij de uitvoerende organisaties en initiatieven. Om het proces aan te kunnen sturen wordt van de opdrachtnemers een aantal producten gevraagd, waaraan voorwaarden zijn verbonden (zie projectopdracht, bijlage 1). Vanwege het grote taboe rondom het onderwerp seksueel kindermisbruik en de kwetsbaarheid van de slachtoffers wordt in de opdracht specifieke aandacht gevraagd voor een adequaat preventie en hulpverleningsaanbod voor de slachtoffers.
Dit strookt met de toezegging in de commissie Stedelijke Samenleving van uitwerking van het onderwerp binnen deze opdracht; het plan van aanpak zal hier nadrukkelijk op getoetst worden. 4 Financiën We gaan uit van de beschikbaarheid van 450.000,- voor opzet en uitvoering van het driejarige project. Dekking uit de stimuleringsmaatregel AMW van 123.228,- is onder voorbehoud van instemming van het ministerie van VWS, ons college en Raad. Mocht dekking uit de Stimuleringsmaatregel (deels) niet lukken, dan houden we tot een maximum van 100.000,- uit het budget Integrale Veiligheid 2004, speerpunt psychische problematiek, als reserve beschikbaar. Het tekort dat dan kan ontstaan is maximaal 23.228,-. Mocht dit onverhoopt gebeuren, dan lossen we dit de komende drie jaar op binnen de mogelijkheden van de programma's maatschappelijke zorg en dienstverlening en openbare gezondheidszorg. De betreffende kosten komen ten laste van het deelproduct vrouwenopvang en hulpverlening (30721204) en worden gedekt uit de volgende middelen: 100.000,- Middelen Integrale Veiligheid 2004, onderdeel agressie 123.228,- Stimuleringsmaatregel AMW (onder voorbehoud) 226.772,- Rietkerkgelden 2003 en 2004 450.000,- De aanwending van de Rietkerkgelden ten bedrage van 226.772,- voor de aanpak van huiselijk geweld maakt onderdeel uit van het collegebesluit over de aanvullende convenantafspraken GSB met betrekking tot het verlengingsjaar 2004. Een deel van deze aanvullende afspraken ligt op het gebied van veiligheid. Het ministerie van Binnenlandse Zaken is ermee akkoord gegaan dat Nijmegen binnen dat onderdeel veiligheid de aanpak van huiselijk geweld opneemt en de Rietkerkgelden daarvoor aanwendt. De middelen voor het jaar 2003 en 2004 dienen respectievelijk in 2004 en 2005 verantwoord te worden. Middels de inzet van de middelen integrale veiligheid ter bestrijding van huiselijk geweld wordt voldaan aan de doelstellingen zoals verwoord in het Integrale Veiligheidsplan van de gemeente Nijmegen in casu het terugdringen en voorkomen van agressie en psychische opvang. Diverse studies en ervaringen die zijn opgedaan met Nijmeegse projecten huiselijk geweld tonen dit aan. Ook op lange termijn is de inzet cruciaal. Zo blijkt uit recent onderzoek dat kinderen die opgroeien in een sfeer van huiselijk geweld aanmerkelijk vaker (psychische) problemen hebben dan andere kinderen en hebben een grotere kans als volwassene gewelddadig gedrag op te zoeken, als pleger of als slachtoffer. Onderzoek onder TBS-patiënten in Nederland toonde aan dat 80% van hen als kind verwaarloosd, mishandeld of seksueel misbruikt is. Tevens wordt in verschillende onderzoeken een relatie gelegd tussen huiselijk geweld en straatgeweld. Een bijzondere voorwaarde is dat de kosten die worden gemaakt bij uitvoering van de integrale aanpak door de participerende partijen inzichtelijk worden gemaakt, waarbij tevens voorstellen gedaan worden voor structurele dekking na beëindiging van de projectfase.
5 Communicatie De projectopdracht is besproken met en toegelicht aan de opdrachtnemers. Zij kunnen zich vinden in bijgevoegde opdracht. 6 Uitvoering De breedte van de opdracht wat betreft inhoud en organisatie vergt inzet van veel disciplines, zowel intern (gemeentelijk) als extern (instellingen). Ten behoeve van de aanpak van huiselijk geweld zal een organisatiestructuur worden opgericht. Deze organisatiestructuur bestaat uit een stuurgroep en een brede projectgroep. De stuurgroep krijgt de regie over de ketenaanpak huiselijk geweld, zij biedt de daadkracht om de uitgangspunten te garanderen zoals deze zijn opgesteld door de gemeente Nijmegen. In de stuurgroep nemen de opdrachtgever (gemeente), de opdrachtnemers en vertegenwoordigers uit de projectgroep zitting. De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor dit project ligt bij portefeuillehouder Van Rumund. Ambtelijke ondersteuning vindt plaats door adviseurs met maatschappelijke zorg en integrale veiligheid in hun pakket. De projectgroep die de opdracht uitvoert, bestaat uit vertegenwoordigers van hulpverlenende instanties (o.a. Hera, Passade, GGD, NIM, Slachtofferhulp, AMK, GGZ, FIOM) het OM, politie en gemeente Nijmegen. In afwachting van besluitvorming rondom deze opdracht door uw Raad hebben GGD, Hera en Passade met medewerking van de gemeente een concept plan van aanpak huiselijk geweld opgesteld. Bij de uitwerking van dit plan is de politie Gelderland Zuid nauw betrokken. Dit plan is voorgelegd aan de brede projectgroep van hulpverleningsorganisaties, die positief heeft geadviseerd. Na instemming van uw Raad met de opdracht zal de projectgroep het plan van aanpak aan de Stuurgroep Huiselijk Geweld ter accordering voorleggen. Een nog aan te stellen projectleider werkt het plan nader uit. De uitvoering van het project staat in de steigers. Na uw raadsbesluit kan direct met het project gestart worden. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Secretaris, mevr. dr. G. ter Horst ir. H.K.W. Bekkers Bijlage(n): opdracht 'aanpak huiselijk geweld'
Directie Inwoners Gezondheid, Opvang en Zorg Aan de directies van Hera, Vrouwenopvang Gelderland Passade, instelling voor Zorg en Welzijn en de GGD, regio Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024) 329 29 81 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 9105 6500 HG Nijmegen Datum Datum uw brief nvt Ons kenmerk N700/2004.0611 Contactpersoon Nevin Tosun Onderwerp Opdracht 'aanpak huiselijk geweld' Aantal bijlagen Doorkiesnummer 3299338 Geachte heer, mevrouw, Een substantiële afname van het geweld in onze samenleving kan alleen worden gerealiseerd als geweld in de privé-sfeer krachtig wordt aangepakt. Ons college vindt dat huiselijk geweld onder alle omstandigheden, tegens wie dan ook gepleegd, altijd onaanvaardbaar is. Vanuit de constatering dat de lokale overheid een taak heeft in het verzekeren van de veiligheid van haar burgers, gaat ons college zijn beleid voor de aanpak van huiselijk geweld intensiveren. In opdracht van de gemeente en op initiatief van hulpverleningsinstellingen, politie en justitie is in 2001 en 2002 een drietal projecten uitgevoerd. Deze projecten waren gericht op het voorkomen van huiselijk geweld en overlast, zijnde de pilot relationeel geweld, het project preventieve crisisinterventie en het zorgcircuit seksueel geweld. Uit de evaluatie van deze drie projecten is gebleken dat een integrale benadering van de problematiek een positieve bijdrage levert aan het verminderen van geweld in de thuissituatie. Opname in de residentiële vrouwenopvang en crisisopvang als gevolg van escalatie kan worden voorkomen en overlast in de woonomgeving wordt beperkt. De aanbeveling vanuit de verschillende initiatieven is de ontwikkelde werkwijzen te integreren in een sluitende aanpak door aan te sluiten bij bestaande initiatieven en aan te haken bij het Meldpunt Bijzondere Zorg (MBZ) van de GGD vanwege de ketengerichte werkwijze van het meldpunt. Ons college stemt in met een vervolgaanpak, mede gebaseerd op de ervaringen die zijn opgedaan met bovenstaande projecten, ter bestrijding en voorkoming van huiselijk geweld in Nijmegen. Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl 114bijl.doc
Gemeente Nijmegen Directie Inwoners Gezondheid, Opvang en Zorg Vervolgvel 1 Uw instelling heeft een trekkersrol vervuld in de opzet en uitvoering van bovengenoemde projecten en/of is van essentieel belang voor de vervolgaanpak. Omdat uw inzet positief is geëvalueerd, verstrekt het college van B&W aan uw instelling de opdracht tot het realiseren van een sluitende aanpak. De sluitende aanpak heeft als doel: 1. Voorkomen en terugdringen van huiselijk geweld 2. Stoppen van het geweld na constatering van huiselijk geweld 3. Beperken van de gevolgen van huiselijk geweld voor slachtoffers, daders en getuigen van geweld 4. Inzetten op het voorkomen van recidive Het beoogde resultaat is de opzet van een keten van preventie, opvang, behandeling en nazorg ter voorkoming en bestrijding van huiselijk geweld. Onderdeel van deze keten is heel nadrukkelijk de opzet van een meldpunt bijzondere zorg voor 'huiselijk geweld'. Wij vragen van u een aantal producten waardoor wij sturing kunnen geven aan het proces, in casu een projectplan, convenant en een evaluatierapport. 1. Projectplan, in te dienen in het 3 de kwartaal van 004 a) Plan van aanpak inclusief wijze van monitoring, meetbare resultaten, planning, fasering, mijlpalen en financiering. b) Implementatieplan met de bijdragen van de partners aan realisering plan van aanpak. c) Communicatieplan gericht op bewustwording over onaanvaardbaarheid van huiselijk geweld en kennis van en inzicht in de aanpak van de problematiek. 2. Convenant, te realiseren in het 4 e kwartaal van 2004 Een sluitende aanpak vereist samenwerking en inbreng vanuit politie, justitie en hulpverleningsinstellingen. Wij verwachten van u dat u partijen die relevant zijn voor de oplossing van de problematiek nadrukkelijk betrekt bij het project en de samenwerking benoemt in een convenant. Met het convenant bevestigen de partijen dat zij de lokale aanpak van huiselijk geweld ondersteunen en een actieve bijdrage gaan leveren aan de realisatie. 3. Evaluatierapport 2007 (eindrapport) Aan het evaluatierapport liggen halfjaarlijkse voortgangsrapportages en jaarlijkse evaluaties 2005, 2006 en 2007 ten grondslag. Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl 114bijl.doc
Gemeente Nijmegen Directie Inwoners Gezondheid, Opvang en Zorg Vervolgvel 2 Aan de gevraagde producten verbinden wij een aantal voorwaarden: - Draagvlak bij de participerende partijen en organisaties dat tot uitdrukking komt in een convenant. Samenwerkende partners maken sluitende afspraken over doelen, taken en verantwoordelijkheden, deelname, inzet van middelen e.d. - Actieve communicatie en informatie over huiselijk geweld aan: a) daders, slachtoffers en getuigen om de bewustwording over de onaanvaardbaarheid van huiselijk geweld te bevorderen en inzicht te geven in manieren om zich teweer te stellen tegen bedreigingen of aanvallen uit de eigen, directe leefomgeving b) de maatschappelijke omgeving met als resultaat het vergroten van de bewustwording over de onaanvaardbaarheid van huiselijk geweld en de eigen verantwoordelijkheid in het terugdringen van geweld; c) professionals (politie, justitie, hulpverleners) die beroepshalve een bijdrage kunnen of behoren te leveren aan de strijd tegen huiselijk geweld. Een goede communicatie aan hulpverleners over de mogelijkheden om de problematiek aan te pakken, verbetert de hulpverlening aan slachtoffers en daders, de slagvaardigheid en de deskundigheid van professionals. - Realisatie van keten en case-management 'huiselijk geweld' bij het Meldpunt Bijzondere Zorg van de GGD. - Er moet sprake zijn van systeembenadering: plegers, slachtoffers en getuigen van geweld (meestal kinderen) worden nadrukkelijk betrokken bij het op het gezin afgestemde hulpverleningstraject. Daderhulpverlening maakt onderdeel uit van het aanbod. - De aanpak moet getoetst kunnen worden op effectiviteit en efficiency Er dient een gecoördineerd en samenhangend hulpaanbod te worden geformuleerd, waarbij sprake is van een keten van preventie, hulp, opvang, behandeling en nazorg. - De aanpak richt zich op alle daders en slachtoffers. Indien blijkt dat algemeen beleid niet effectief is of kan zijn voor groepen worden stappen gezet om specifiek beleid voor en met die groepen te ontwikkelen. Uit literatuur en vanuit signalen afgegeven door Nijmeegse hulpverleningsinstanties en politie wordt extra aandacht gevraagd voor: allochtonen, mannelijke slachtoffers, ouderen en kinderen als getuigen van geweld. - Een gedegen registratie ten behoeve van het verkrijgen van relevante, betrouwbare gegevens over de problematiek. Deze informatie is noodzakelijk voor een effectief beleid. Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl 114bijl.doc
Gemeente Nijmegen Directie Inwoners Gezondheid, Opvang en Zorg Vervolgvel 3 Vanwege het grote taboe rondom het onderwerp seksueel kindermisbruik binnen vertrouwensrelaties en de kwetsbaarheid van de slachtoffers is het van belang dat er binnen de aanpak van huiselijk geweld nadrukkelijk aandacht is voor een adequaat preventie en hulpverleningsaanbod voor deze specifieke groep. Het projectplan dient opgesteld te worden binnen de financiële kaders die door het gemeentebestuur zijn opgesteld. Voor de drie jaar dat het project zal duren, stelt ons college in opdracht van de gemeenteraad een budget beschikbaar van maximaal 450.000,-. Om in aanmerking te komen voor deze gelden kunt u een aanvraag indienen bij het college van B&W die voldoet aan de voorwaarden van de Algemene subsidieverordening van de gemeente Nijmegen. Een bijzondere voorwaarde is dat de kosten die worden gemaakt bij uitvoering van de integrale aanpak door de participerende partijen inzichtelijk worden gemaakt. Daarbij dienen tevens voorstellen gedaan te worden voor structurele dekking na beëindiging van de projectfase vanaf 2007. Het proces wordt aangestuurd door een stuurgroep onder voorzitterschap van wethouder Van Rumund. U wordt gevraagd namens uw instelling te participeren in de stuurgroep. Wij wensen u veel succes bij de uitwerking van deze opdracht. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Secretaris, mevr. dr. G. ter Horst ir. H.K.W. Bekkers Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl 114bijl.doc