Pijn en MS in de medische literatuur Roger Haenen, Revalidatiearts Orbis Medisch Centrum Sittard - Geleen Omschrijving probleem Prevalentie 63 % (nl populatie 19 %) RRMS 50% PPMS 70% SPMS 70 % 25 % ervaart pijn als mild en 48% ervaart pijn als ernstig. 26%- 66 % behandeling voor pijn Prevalentie 25% ervaart pijn als ernstig beperkend Mn impact slaap, vrijetijdsbesteding en werk 11% initieel symptoom Gem. duur pijn 9 jr Relatie geslacht, lagere opleiding en oudere leeftijd (vergelijkbaar met studies naar pijn bij andere patiëntgroepen). 1
Prevalentie Hoofdpijn 43 % (70 % reeds hp voor diagnose MS). Neuropathische pijn extremiteit 27 % Rugpijn 20 % Pijnlijke spasme 15 % Lhermitte fenomeen 17 % Trigeminus neuralgie 4 % Omschrijving probleem Relatie met Duur MS?? EDSS +?? Depressie Cognitieve stoornissen Ervaren gezondheid (mn mental) Sociale beperkingen Vrouwen geven ernstigere pijn aan Indeling Truini et al. Ectopisch impuls vorming in afferente traject Lhermite s fenomeen Trigeminus neuralgie A-beta vezels Deafferentie pijn nociceptieve systeem Dysaesthesie Pijnlijk tonische spasme Pijn in relatie met neuritis optica Musculoskeletal pain Migraine 2
Centraal (Neuropathische) pijn Neuropathische pijn Anamnese mbv DN4 Branderig/Pijnlijk koud gevoel Elektrische schokken/tintelingen Prikken/Doof gevoel/jeuk Lichamelijk onderzoek Hypo esthesie bij aanraken/prikken Wrijven geeft meer pijn Patiënten met MS hebben 5 x meer kans op ontwikkelen van neuropathische pijn. 61% heeft klachten in armen/benen Impact op ADL, Slaap en stemming Sterk catastroferende cognities mbt de pijn. 3
Dysaesthesie Continue Vaak in milde stadia van MS Matig in ernst Vooral s nachts OE 87 % en BE 31 % Mn progressieve groep Lhermite s fenomeen Tijdelijk en kortdurende sensaties geassocieerd met bewegingen van de nek. Nek en rug Mn RRMS EBM Vergelijk perifere neuropathie met centrale neuropathie Extrapolatie oa aangetoond bij HIV niet mogelijk Werkzaamheid medicatie met name diabetische pnp 4
Kleine studies EBM??!!! Beperkte opzet studies Diverse diagnose groepen PNP SCI CVA MS Fysiotherapie Oefeningen Ontspanningsoefeningen Massage Stretchen Psychologische benadering Revalidatie behandeling Graded activity Graded exposure CGT MBCT Aangezichtspijn 5
Trigeminus neuralgie Entry zone CN V Paroyxmal 20 x vaker 11-31% bilateraal (pathognomisch) Trigeminus neuralgie Rx 1 e keus (carbamazepine-gabapentine) Sweet (RF ablatio) Rhizotomy glycerol gangl gasser 50-80% effect echter recidief 50% Gamma knife 12/15 Microchirurgische decompressie (niet bij MS) Niet-medicamenteuze behandelingen Ruggenmerg- en hersenstimulatie TENS Psychologische interventies Werkzaamheid is niet vastgesteld. 6
Hoofdpijn Migraine 21 35 % van MS patienten (2,6 vaker dan gewone populatie) Migraine bij MS geassocieerd met Jongere leeftijd Korte duur diagnose MS RRMS Interferon beta (trend) Migraine (2) Studie Moisset et al Pain 2013 361/673 hoofdpijn 179/673 migraine. 11 % preventieve medicatie 21 % medicatie om aanval te couperen 4% migraine met > 15 dagen per maand hoofdpijn Lagere EDSS bij migraine 7
Nociceptieve pijn Nociceptieve pijn Spierzwakte Deconditionering Immobiliteit Overbelasting van het bewegingsapparaat Pijnlijke spasme Musculoskeletal pijn Lage rugklachten Nekpijn Gewrichtsklachten Spierpijnklachten 8
Pijn en MS revalidatie Herstel belemmerende factoren BPS model Graded activity/exposure MBCT As I problematiek CGT Relatie tussen Sociale ondersteuning Catastroferende cognities Pijn coping strategieën Pijn intensiteit Impact pijn op functioneren Impact pijn op emotioneel functioneren 53% pijn en depressie 33 % geen pijn en depressie Is pijn een uiting van depressie? 9
Conclusie Veel prevalentiecijfers Minder over oorzaak Nog minder over behandelmogelijkheden Stoornisgericht behandelen Gedragsmatige aanpak Viscerale pijn 10