Cognitieve problematiek, enkele voorbeelden (en associatie met het niveau van neurologische beperkingen ) informatie

Transcriptie

1 Disclosurebelangen spreker MSMS 25 november 2014, Christine Westerweel, GZ-psycholoog (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Bedrijfsnamen MS en veranderde cognitie en stemming met een beperkt ziekte-inzicht: how to cope? MSMS 2014, 25 november 2014 Christine Westerweel, GZ psycholoog Sophia Revalidatie, locatie Den Haag 2 Inhoud van deze presentatie: MS en veranderde cognitie en stemming met een beperkt ziekte-inzicht: howto cope? -Sophia Revalidatie -Expertgroep MS -Casus mw. Y Sophia Revalidatie en PRV -MS binnen Sophia een belangrijke doelgroep -Expertgroep MS -Ontwikkeling zorgpad MS -Sophia brede scholing -Onderzoek -Ketenzorgontwikkelingen -Take-home message? 3 4 MS en veranderde cognitie en stemming met een beperkt ziekte-inzicht: how to cope? Cognitieve stoornissen bij MS -Komen voor bij % van de patiënten Zie Richtlijn MS (2012) (Benedict 2006) Analyse van knelpunten: -Mensen met MS kampen met cognitieve stoornissen en deze worden onvoldoende onderkend -De aanwezigheid van Depressies wordt onderschat en worden onder-behandeld -Op de voorgrond staan stoornissen op het gebied van een snelheid van informatie verwerken*, leren en geheugen*, executief functioneren (plannen, organiseren) en visuele perceptuele en visuospatiele functies. *hoogste prevalentie (Benedict 2006) -Vermoeidheid bedreigt kwaliteit van leven 5 6

2 Cognitieve stoornissen bij MS Cognitieve problematiek, enkele voorbeelden (en associatie met het niveau van neurologische beperkingen ) Bij NPO vaak cognitieve stoornissen vastgesteld, ongeacht ernst van de ziekte, ziektebeloop en ziekteduur Stoornissen omvangrijker en ernstiger, wanneer bij aanvang al cognitieve stoornissen waren vastgesteld -Moeite met het oproepen van eerder opgeslagen informatie -Moeite met het volgen van gesprekken -Moeite met het omgaan met tijdsdruk -Moeite met het houden van overzicht -Moeite met het flexibel reageren bij veranderingen >>Invloed op kwaliteit van leven is groot (Amato 2001) 7 8 Cognitieve stoornissen bij MS en samenhang met andere problematiek Cognitieve problematiek bij MS: diagnostiek (zie Aanbevelingen Richtlijn ) -Fysieke factoren -Voorlichting over mogelijke cognitieve stoornissen bij MS wordt op prijs gesteld (Studie Heesen 2006) -Medicatie -Diagnostiek direct bij de start van de revalidatie en -Stemmingsklachten, zoals depressie en angst herhaalonderzoek wordt aanbevolen -Vermoeidheid kan cognitie negatief beïnvloeden -Cognitief functioneren kan variëren, o.a. tijdens een Relaps 9 10 Casus mw. Y. Casus mw. Y -Mw. is geboren in Bekend met de diagnose sinds Is door haar neuroloog verwezen voor poliklinische revalidatie van Sophia Revalidatie -Bij start PRV kennismakingsgesprek met de revalidatiearts -Op basis van vermoeden van cognitieve stoornissen door de revalidatiearts naar de psycholoog verwezen -Heeft een arbeidsverleden als onderwijzeres -Is alleenstaand -Woont zelfstandig 11 12

3 Casus mw. Y. en intake psychologie Casus mw. Y, Neuropsychologisch Onderzoek -Gesprek over ervaren problemen: alles gaat langzamer, vergeet wel eens wat, maar ik red me nog best ik vind het onduidelijk spreken vervelend, en daarom mijd ik bezoek. Dat maakt me wel eens somber. -Mw. stemt in met diagnostiek -NPO: Objectivering van het huidig cognitief functioneren, nu als 0-meting 13 Bij het NPO worden de volgende cognitieve beperkingen geobjectiveerd: -tempo van informatieverwerking -aandachtstekort vooral bij complexe taken -geheugenbeperkingen -oriëntatie in tijd -en is er bij mw. Y. ook sprake van psychische klachten? -en wat is het effect van vermoeidheid op haar cognitie? -is er sprake van een beperkt ziekte-inzicht? Hoe is de coping? 14 Psychische problematiek bij MS Psychische gevolgen, diagnostiek -Geschatte prevalentie depressie bij 27 54% bij MS patiënten (Patten 2003) -Geschatte Prevalentie angststoornissen bij 25 41% (Janssens 2003) -Meest in de eerste jaren na de diagnose -Meer bij een progressief verloop van de ziekte somber, het grootste gedeelte van de dag, bijna elke dag en langer dan twee weken; nauwelijks meer kunnen uitkijken naar iets leuks, weinig eetlust, slaapproblematiek 15 -Aanbevolen diagnostiek (HADS, IDS, BDI) -BDI als screeningsinstrument voor depressie verbetert met weglating van items vermoeidheid, zorgen om de gezondheid -HADS als screeningsinstrument is geschikt voor diagnosticeren van major depression en een gegeneraliseerde angststoornis. -De vraag Bent u depressief? 16 Vermoeidheid bij MS Vermoeidheid bij MS, impact -Waarschijnlijk de meest voorkomende klacht (76%-92%) -Kan gedurende het hele ziekteproces voorkomen -Kan niet worden verklaard vanuit de ernst van de neurologische beperkingen -Consensus over een definitie van vermoeidheid ontbreekt. A subjectivelackof physicaland mental energythatis perceived bij the individual or caregiver to interfere with usual or desired activity. (Krupp et al. 2001) Invloed van vermoeidheid op cognitie, zoals snelheid van informatieverwerking en reageren en duur van het kunnen volhouden van een activiteit Invloed van vermoeidheid op stemming Invloed van cognitie en stemming op het ervaren van de vermoeidheid

4 Casus mw. Y Uitslaggesprek na het NPO: Casus mw. Y, en psychische problematiek Op basis van gesprekken en de uitkomsten van de Mw. herkent zich niet in de uitkomsten afgenomen vragenlijsten zijn er aanwijzingen voor een -Mw. verklaart de geobjectiveerde cognitieve (milde) depressieve stemming (HADS, IDS) achteruitgang door haar vermoeidheid tijdens de testsessies en het felle zonlicht op die dagen Familielid meldt soms ontremd (dwang?)huilen -Mw. aarzelt over de mogelijkheid deel te nemen aan bijvoorbeeld een geheugentraining Mw. heeft steeds meer moeite met het leren leven met -Psycholoog en het behandelteam hebben vragen over de haar ziekte, m.n. de vermoeidheid: stemming, de coping en het ziekte-inzicht van mw. Hoe kom ik de dag door? Ik zie steeds minder mensen. Is gedragsverandering mogelijk?? 19 Hoe moet ik verder? 20 Casus mw. Y, en haar coping: -Copingstijlenzijn in kaart gebracht met de Utrechtse Casus mw. Y en mw. X en dhr. Z en ziekte-inzicht en MS, enkele voorbeelden: Coping Lijst; aangevuld met anamnese en heteroanamnese Iemand realiseert zich niet de omvang van de problemen en overschat of onderschat de eigen mogelijkheden -Mw. hanteert de volgende copingstijlen: vermijdend en zich afwachtend opstellen t.a.v. toekomst Ik rijd nog steeds heel goed auto en denk er niet aan om en afleiding zoeken door veel televisie te kijken, en te stoppen vermoedelijk veel te drinken. Iedereen vergeet wel eens iets, zeker als je ouder wordt. Ik heb geen therapie nodig en thuis oefenen doe ik -Mw. staat (nog) niet open voor onze adviezen in het kader eigenlijk nooit. van cognitieve revalidatie en thuishulp aan te vragen 21 Ik wil het gewoon niet weten 22 Ziekte-inzicht bij MS, diagnostiek Casus mw. Y dateert van PatientCompetenceRating Scale, die wordt ingevuld door de patient, door een familielid en door een behandelaar. -DEX-vragenlijst, een vragenlijst over ervaren executieve problemen, met antwoorden van de patiënt en van een familielid -Observaties tijdens afname NPO Denkt u dat u deze opdracht kunt maken? Hoe vindt u dat het is gegaan? 23 24

5 Casus mw. Y, hoe is het verder met haar gegaan? -Vervolggesprek met revalidatiearts, mw. Y. en haar zuster -Bij navraag blijkt medicatie-ontrouw -Maatschappelijk werk brengt een huisbezoek -Mw. besluit deel te gaan nemen aan een gespreksgroep voor patiënten met een chronische, progressieve ziekte. -Nadat mw. enkele malen thuis gevallen is, staat mw. open voor fysiotherapie. Discussie: MSMS 2014 Mw. Y. start binnenkort in uw team voor een revalidatietraject, in eerste instantie met mogelijke cognitieve achteruitgang en stemmingsproblematiek. U vermoedt een beperkt ziekte-inzicht. Als revalidatiearts wilt u volgens de Richtlijn MS een diagnostisch traject en behandelplan opstellen. Hoe zou het revalidatietraject anno 2014 kunnen verlopen? Casus mw. Y, 2014 Diagnostiek -NPO of screening van cognitieve functies? Herhaalonderzoek -Stemmingsonderzoek -Coping en bereidheid tot gedragsverandering -Regie kunnen nemen? Ziekte-inzicht Dank voor uw aandacht! Behandeling -Module cognitieve revalidatie -Module verwerking (groepsgewijs?) -Betrekken systeem 27