INTER&PSY*Lente*Symposium*2013!

Transcriptie

1 INTER&PSYLenteSymposium2013! Angst voor Pijn Paul van Wilgen PhD Gezondheidspsycholoog Fysiotherapeut Epidemioloog Workshop -Wat is pijn -Wat is chronische pijn -Sensitisatie -De rol van angst -Bewegingsangst Breivik, Eur J Pain, 2006 Functie Pijn systeem Pijn is ons waarschuwingsignaal Herstel Nociceptie: Aδ-fibres: snelle gemyeliniseerde vezels (warm/kou, druk, pijn) C- fibers: langzame ongemyeliniseerde vezels (pijn) Pijn is van levensbelang Workshop/SeminarIII ANGSTVOORPIJN PaulvanWilgen

2 INTER&PSYLenteSymposium2013! Acute pijn; nociceptieve pijn Pijn-typen Weefselschade Vrijkomen van stoffen (neurotransmitters) Prikkeling van nociceptoren Neuropathische pijn Chronische pijn Acute pijn Signaal naar hersenen!!!!pa$entspecifieke.!en!omgevingskenmerken!bepalen!mate!van!pijn! Idiopathische pijn? Langdurige nociceptie Psychologische factoren Ronald Melzack & Patrick Wall, "Pain Mechanisms: A New Theory, Science; 1965: 50; ANGST! Workshop/SeminarIII ANGSTVOORPIJN PaulvanWilgen

3 INTER&PSYLenteSymposium2013! ANGST (fobie) -bewegingsangst -sociale angst -gegeneraliseerd angst DEPRESSIE CATASTROFEREN / NEGATIEVE ZIEKTEPERCEPTIES -nocebo STRESS -PTSS Sensitisatie Laatste jaar veel onderzoek naar activiteit in hersenen PET fmri Indirecte manier om pijn te meten Chronische pijn Sensitisatie Diagnose waarbij sensitisatie is aangetoond. Diagnoses Bij welke pijnsyndromen speelt sensitisatie een (belangrijke) rol? Workshop/SeminarIII Chronic low back pain Chronic whiplash (Sub)acute whiplash Temporomandibulare joint disfunction Myofascial pain Artrose Reumatoïd arthritis Fibromyalgia Chronic fatigue syndrome Chronic headache Irritable bowel Tendinopathy ANGSTVOORPIJN Central sensitizatiom typically for the syndrome Centrale sensitization present PaulvanWilgen

4 INTER&PSYLenteSymposium2013! Chronische pijn Bewegingsangst Sensitisatie belangrijkste verklaringsmodel Behandeling richt zich op de onderhoudende factoren (gevolgen model) Belangrijke onderhoudende factor met name bij chronische pijn aan het houdings- en bewegingsapparaat. Wat zou dat kunnen zijn? Stel de vraag; waarom gaat deze pijn niet over? (in plaatst van wat is de (lichamelijke) verklaring. Wat is bewegingsangst Kenmerken van angst /vrees Vermijding Is een irrationele en een verzwakkende angst voor fysieke bewegingen en/of activiteiten als gevolg van een gevoel van verhoogde kwetsbaarheid voor pijnlijke letsels of herletsels. Psychofysiologische reacties Ongerustheid Aandacht (hypervigilantie) Behandeling (bewegings)angst Wat is bewegingsangst Hiërarchie van vreesopwekkende activiteiten en bewegingen Exposure in vivo Fear avoidance model of chronic pain (Lethem et al., 1983) Kinesiophobia; a new view of chronic pain behaviour (Kori 1990) Bij de mensen die chronische (rug)pijn krijgen, is bewegingsangst de belangrijkste voorspeller. (Klenerman et al. 1994) Van de patiënten na een VKB reconstructie bleek 53 % niet terug te keren naar het sportniveau; pijn en bewegingsangst. (Kvist et al.2005) Gedragsexperimenten/ uitdagen catastroferende verwachtingen Workshop/SeminarIII ANGSTVOORPIJN PaulvanWilgen

5 INTER&PSYLenteSymposium2013! 2e generatie gedragstherapie Dennis Turk (80-90er jaren) Een functioneel model; gevolgen van vrees vermijding (Vlaeyen e.a. 95) Wel aandacht voor de black box Betekenistoekenning, opvattingen, ziektepercepties. Emoties Cognitief-gedragsmatige aanpak Fear avoidance model; pijn Catastroferen van pijn: deconditionering stemming " sociaal isolement vermindering/vermijding van: werk, huish. act., sport, sociale act. ik kan verlamd raken er is iets gevaarlijks mis met mijn rug vertillen pijn/knak in rug hervatting activiteiten en participatie geen angst confrontatie Proces: overmatige negatieve gedachten, bedreigende interpretatie van pijn, angst voor pijn Gaat gepaard met: hogere pijnintensiteit gebrek aan vertrouwen en controle vrees voor pijn, letsel en bewegingen geassocieerd met schade (Waddell 93, Crombez 95, Vlaeyen 97) SENSITISATIE = PIJN Diagnostiek Gedrag Bewegen Vermijden Specifieke situatie/activiteiten Cognities Oorzaak, catastroferen Inadequaat omgaan met klachten (coping) Lichamelijke oorzaken Emotie: Angst voor schade Angst voor pijn Tampa schaal voor Kinesiofobie Miller, R.P., Kori, S.H. & Todd, D.D. (1991) Geautoriseerde Nederlandse Vertalin Vlaejen J.W.S., Kole-Snijders A.M.J., Crombez G., Boeren R.G.B. & Rotteveel A.M. (1995) Geef van onderstaande beweringen door middel van een cijfer 1 en 4 aan in welke mate u het eens of oneens bent met deze bewering. De betekenis van de cijfers is als volgt; 1 = in hoge mate mee oneens, 2 = enigszins mee oneens, 3 = enigszins mee eens, 4 = in hoge mate mee eens 1. Ik ben bang om bij het doen van lichaamsoefeningen letsel op te lopen. 2. Als ik me over de pijn heen zou zetten, dan zou hij erger worden. 3. Mijn lichaam zegt me dat er iets gevaarlijk mis mee is. 4. Mijn pijn zou waarschijnlijk minder worden als ik lichaamsoefeningen zou doen. 5. Mijn gezondheidstoestand wordt door anderen niet serieus genoeg genomen. 6. Door mijn pijnprobleem loopt mijn lichaam de rest van mijn leven gevaar. 7. Mijn pijn betekent dat er sprake is van letsel. 8. Als mijn pijn erger wordt door iets, betekent dat nog niet dat dat gevaarlijk is 9. Ik ben bang om per ongeluk letsel op te lopen. 10. De veiligste manier om te voorkomen dat mijn pijn erger wordt is gewoon oppassen dat ik geen onnodige bewegingen maak. 11. Ik had wellicht minder pijn als er niet iets gevaarlijks aan de hand zou zijn met mijn lichaam. 12. Hoewel ik pijn heb, zou ik er beter aan toe zijn als ik lichamelijk actief zou zijn. 13. Mijn pijn zegt me wanneer ik moet stoppen met lichaamsoefeningen doen om geen letsel op te lopen. 14. Voor iemand in mijn toestand is het echt af te raden om lichamelijk actief te zijn. 15. Ik kan niet alles doen wat gewone mensen doen, omdat ik te gemakkelijk letsel oploop. 16. Zelfs als ik ergens veel pijn door krijg, geloof ik niet dat dat gevaarlijk is. 17. Ik zou geen lichaamsoefeningen hoeven te doen wanneer ik pijn heb. Workshop/SeminarIII ANGSTVOORPIJN PaulvanWilgen

6 INTER&PSYLenteSymposium2013! Aangepaste TSK Behandeling: pijneducatie Artrose: 2 factoren; 13 items Activity Avoidance + Somatic focus (Heuts et al. 2004) Chronische musculoskeletale pijn: 2 factoren; 11-items Activity Avoidance + Somatic Focus (Roelofs et al. 2007) Voorstekruisand ruptuur: 2 factoren; 11 items Activity avoidance + Somatic focus (Van Wilgen et al, 2010) Pre-operatieve patiënten voor een lumbale herniotomie; 3 factoren; 9 items. Harm, Somatic focus, Activity avoidance (Van Wilgen et al, 2010) -De ernst van de klacht wordt beïnvloedt door de betekenis die eraan wordt toegekend en het gevoel van controle -Leg uit wat sensitisatie is Pijn is niet het gevolg van schade maar van veranderingen binnen het zenuwstelsel zelf. Therapeutische consequenties Bij op de voorgrond staan van angst: Een specifieke toepassing van graded activity / exposure (Fordyce 82, Lindström 92) met cognitieve uitdagingstechnieken en gedragsexperimenten Waar is de patiënt bevreesd voor? Photograph series of daily activities Patiënt moet zelf ervaren dat verwachte negatieve gevolgen uitblijven Stapsgewijze blootstelling aan het gevreesde Angst en Pijn Angst Pijn Graded Exposure EMDR Acceptance and commitment Stressmanagement Pijn-coping strategieën (aandachts-afleiding, hypnose) Educatie Gedragstherapie / graded activity Conclusie: 1) Pijn en angst vormen een vicieuze cirkel. Waarbij vaak sensitisatie optreedt. 2) Bij de diagnostiek van chronische pijn specifiek naar angst (fobie) kijken (multi (trans)disciplinaire samenwerking is hierbij gewenst). 3) Leg aan patiënten uit hoe pijn werkt. 4) Graded exposure / graded activity met evt andere psychologische / fysiotherapeutische behandelingen aangewezen. Workshop/SeminarIII ANGSTVOORPIJN PaulvanWilgen