Gebruik van meetinstrumenten bij whiplash: een casestudy

Transcriptie

1 Gebruik van meetinstrumenten bij whiplash: een casestudy Wendy Scholten-Peeters Arianne Verhagen Karin Neeleman-vd Steen Rob Oostendorp 1

2 Doel Inzicht geven in bruikbaarheid vragenlijsten Hoe Wat Waarom 2

3 Opbouw Inleiding Whiplash probleem Waarom meetinstrumenten? Welke problemen? Casus Langdurige klachten 3

4 Diagnose Whiplash Geen test of meetinstrument Whiplash of geen Whiplash!!! Geen diagnostische test 4

5 Diagnose Whiplash (Spitzer et al. 1995) Acceleratie- deceleratie mechanisme Aanrijding of ander ongeval Impact resulteert in weke delen letsel Leidt tot Whiplash-Associated Disorders (WAD) 5

6 Indeling van WAD Graad Klinische presentatie 0 Geen klachten 1 Nekklachten: pijn, stijfheid, gevoeligheid Nekklachten én Stoornissen in fysiologische functies Nekklachten én Neurologische uitvalsverschijnselen Nekklachten én Fracturen of dislocaties 6

7 Whiplash probleem Stoornissen onvoldoende verklarend voor: Beperkingen Participatieproblemen Prognostische factoren bepalen beloop 7

8 Taak Manueeltherapeut Inventariseren van stoornissen Kernkwaliteit MT Relateren aan gezondheidsprobleem Stoornissen verantwoordelijk voor klachten?? Gezondheidsprofiel opstellen 8

9 Gezondheidsprofiel (Stoornissen in) structuren en functies (Beperkingen in) activiteiten Participatie(problemen) Prognostische factoren - Externe factoren - Persoonlijke factoren Onderlinge verbanden 9

10 Gegevens Gezondheidsprofiel Verwijsgegevens Anamnese Lichamelijk onderzoek Vragenlijsten 10

11 Waarom vragenlijsten?? Betrouwbare en valide inschatting van actuele gegevens Inzicht in gezondheidsprofiel Evaluatie behandeling Diagnostisering 11

12 Gestructureerde anamnese Inventarisatie klachten/ hulpvraag Toedracht ongeval Preëxistente klachten Beloop in de tijd Stoornissen, beperkingen/ participatieproblemen Diagnostiek en behandeling Wijze van omgaan klachten Status presens 12

13 Lichamelijk onderzoek (RL-whiplash) Bij voorkeur actief onderzoek functies Mobiliteit Musculaire stabiliteit Evenwicht Afhankelijk van Tijd na ongeval en Gegevens uit anamnese 13

14 Inzicht gezondheidsprobleem??? Vaak onvoldoende Gedragsmatige aspecten Wijze van omgaan Bewegingsangst Betrouwbaarheid?? 14

15 Eisen goed meetinstrument Betrouwbaar Valide Responsief Hanteerbaar 15

16 Problemen vragenlijsten Gigantisch veel > 100 Te meten aspect? Welke patiëntengroep bruikbaar? Generieke Ziektespecifieke Hoe scoren? Hoe interpreteren? 16

17 Voorbeeld Activiteiten Generieke vragenlijsten Disability Rating Index Pain Disability Index Visuele Analoge Schaal activiteiten Ziektespecifieke Neck Disability Index Migraine Disability Assessment Scale Oswestry Low Back Pain Disability Questionnaire 17

18 Domein?? Wat wil je meten en waarom??? Niet iedere whiplashpatiënt hetzelfde Keuze lijst Betrouwbaarheid Validiteit Responsiviteit (evaluatief) 18

19 Welk instrument? Evaluatie behandeling Aansluiten bij behandeldoel Responsiviteit 19

20 Casus 20

21 Anamnese 21

22 Anamnese Mw. Loes, 28 jaar, administratief medewerkster. Hoofdpijn, nekpijn, concentratieproblemen, beperkingen in huishouden, werk Auto-ongeval 1.5 jaar geleden; achteraanrijding; zag niet aankomen; hoofdsteun; autogordel; direct veel pijn Geen preëxistente klachten; geen eerdere psychologische problemen EHBO; Rx cwk: geen afwijkingen; huis; 2 dagen huisarts: halskraag 2 weken; FT; klachten bleven; toename van beperkingen; rust steeds meer wegens pijn; pijnmedicatie; emotioneel labiel Weinig activiteiten in huis; rust s middags; halskraag af en toe; gestopt werk en korfbal; veel pijnklachten; gespannen indruk 22

23 Lichamelijk onderzoek Actief Functieonderzoek cwk en CTO Verminderde bewegingsbereidheid Extensie en extensie 3D rechts beperkt Passief functieonderzoek C5-C6 pijn in extensie C6-C7, C7-Th1 beperkt en pijn ext 3D Stabiliteit Verminderd C5- C6 23

24 Actieve extensie 24

25 Passive extensie 3D rechts 25

26 Stabiliteit 26

27 Meer informatie??? Beperkingen in activiteiten? Welke activiteiten? Rust veel door pijn (passieve coping?) Bewegingsbereidheid minder of angst? Emotionele problemen Steun omgeving? Andere stressfactoren? Veel pijn? 27

28 Actuele gegevens Pijnintensiteit Pijn-VAS Geen pijn Max. pijn 28

29 VAS Snel en eenvoudig afneembaar Ervaren pijn Betrouwbaarheid, validiteit, responsiviteit: goed (Wewers en Lowe 1990) Schaal van 100 mm Evaluatief en prognostisch Behandeleffect: afname van 25 mm 29

30 Score Loes VAS-pijn: 68 mm 30

31 31

32 Neck Disability Index Dagelijks functioneren 10 vragen 0 tm 5 punten per vraag (6 categorieën) Score NDI: punten per vraag optellen 0 tm 4 punten: geen 5 tm 14 punten: milde 15 tm 24 punten: matige 25 tm 34 punten: ernstige 35 tm 50 punten: zeer ernstige 32

33 Neck Disability Index Betrouwbaarheid r= 0.89 (Vernon en Mior 1991) Validiteit r= 0.70 (Vernon en Mior 1991) Responsiviteit r= 0.60 (Vernon 1996) Invultijd patiënt: 5 minuten Analysetijd therapeut: 5 minuten Prognostisch Evaluatief Klinisch relevante verandering verschil 5 punten 33

34 Score Loes Score NDI: 32 p Tillen Lezen Concentratie Autotijden Werk ernstige beperkingen 34

35 VAS voor activiteiten Activiteiten zelf kiezen (patiëntspecifiek) Moeilijkheden uitvoering Frequent voorkomen Belangrijk Maximaal 5 Betrouwbaarheid, validiteit: goed Score Loes Lang zitten: 99 mm; strijken 71 mm; autorijden 57 mm 35

36 Belemmerende factoren: Coping? PCI Bewegingsangst? Tampa Schaal Reacties omgeving en lijdensdruk? MPI-DV 36

37 Vragenlijst invullen 37

38 38

39 Pijncoping Inventarisatielijst (PCI) Coping gedrag Diagnostisch 34 vragen Schaal van 1 tm 4 Per onderwerp een aantal vragen 39

40 Onderwerpen (PCI) Transformeren Ontspannen Verminderen van eisen Terugtrekken Catastroferen Rusten 40

41 Pijncoping Inventarisatielijst Transformeren Vragen 15,16,18,30 Maximaal 16 punten, minimaal 4 punten Ontspannen Vragen 9, 19, 20, 21,22 Maximaal 20 punten Verminderen van eisen 2, 3, 4 Maximaal 12 punten 41

42 Pijncoping Inventarisatielijst Terugtrekken Vragen: 10, 11,12,13,14,32,33 Maximaal 28 punten Catastroferen Vragen: 17,23,24,25,26,27,28,29,31 Maximaal 36 punten Rusten Vragen 1,5,6,7,8 Maximaal 20 punten 42

43 Actieve versus passieve coping Actieve Transformeren Ontspannen Verminderen van eisen Passieve Terugtrekken Catastroferen Rusten 43

44 Methodologische kwaliteit PCI Betrouwbaarheid en validiteit Voldoende (Kraaimaat et al. 1997) Responsiviteit Niet onderzocht 44

45 TAMPA-schaal 45

46 TAMPA Angst voor bewegen, nieuw letsel 17 vragen Schaal 1 tm 4 Vragen 4,8,12,16 zijn omkeervragen Minimaal 17 punten en Maximaal 68 punten > 37 punten bewegingsangst (discussie) Betrouwbaarheid en validiteit Voldoende tot goed (Crombez et al. 1999, Swinkels 2002) 46

47 Score Loes PCI Transformeren: 5/16 (30%) Ontspannen: 7/20 (35%) Verminderen van eisen: 10/12 (83%) Terugtrekken: 21/28 (75%) Catastroferen: 30/36 (83%) Rusten: 17/20 (85%) Meer passieve dan actieve coping TAMPA 45 punten 47

48 Multidimensionele pijnvragenlijst (MPI-DV) Ervaren pijnintensiteit Ervaren reacties uit omgeving Indicatie activiteitenniveau 48

49 49

50 Multidimensionele pijnvragenlijst (MPI-DV) 61 vragen Computer nodig voor verwerking Auteursrechten: Lousberg en Groenman Universiteit Maastricht 50

51 Classificatie Dysfunctional type Hoge lijdensdruk pijn Forse beperkingen in activiteiten Grote mate steun omgeving Interpersonally distressed type Hoge lijdensdruk pijn Weinig steun omgeving Weinig afleidende reacties Adaptive coper Relatief weinig pijn Hoge mate levenscontrole en activiteiten 51

52 Score Loes Interpersonally distressed 52

53 Verbazen scores???? Nieuw inzicht?? Bevestigen vermoedens anamnese?? 53

54 Gezondheidsprofiel Loes 1 Stoornissen in fysiologische functies, (zie anamnese en lichamelijk onderzoek) Verminderde mobiliteit en pijn in extensie, extensie 3D rechts lateroflexie, rechts rotatie Stoornis stabiliteit Beperkingen in activiteiten, (zie NDI en VAS activiteiten) strijken, werk, zitten, autorijden, tillen, lezen Participatieproblemen, (zie anamnese) werk, sport 54

55 Gezondheidsprofiel Loes 2 Belemmerende factoren voor herstel, (zie PCL, TAMPA, MPI-DV en anamnese) Bewegingsangst, passieve coping, laag niveau activiteiten, catastroferende gedachten, weinig steun uit omgeving en afleidende reacties, halskraag Bevorderende factoren voor herstel, (zie anamnese) Leeftijd, fanatiek korfbalspeelster Ingeschatte verbanden, (analyse MT) Gering 55

56 Behandeldoelen Beïnvloeden van belemmerende factoren voor herstel Passieve coping Bewegingsangst Catastroferende gedachten Weinig steun Verhogen activiteiten (werk, zitten, strijken, rijden) Verbeteren van stabiliteit en mobiliteit cwk, CTO 56

57 Wetenschappelijke evidentie??? Chronische whiplash ontbreekt!!!! Bij acute WAD: Indicatie effectiviteit: stay active act as usual 57

58 Verrichtingen Doel 1: Gedragsmatige behandeling Informatie Doel 2: Oefentherapie Graded activity Doel 3: Stabiliserende en mobiliserende oefeningen 58

59 Evaluatie Behandeldoelen Meetinstrumenten Intake Responsief 59

60 Evaluatie Loes Welke meetinstrumenten gebruiken? 60

61 Evaluatie Behandeldoel Aspect Middel Belemmerende factoren Steun MPI-DV Activiteiten verhogen Functies verbeteren Activiteiten Stabiliteit VAS-activiteiten NDI (MPI-DV) Test Lanser 61

62 Vraag????? Bent u in staat enkele meetinstrumenten te gebruiken op maandagmorgen?? 62

63 Dank voor uw aandacht!!!! 63