CULTURELE DIVERSITEIT IN DE HEDENDAAGSE HULPVERLENING Louis Ferrant Huisartsgeneeskunde - Universiteit Antwerpen Etnische diversiteit in de medische praktijk Diversiteit van patiënten Culturele verschillen Communicatie Verschillende referentiekaders Importpathologie, frequente ziektebeelden, aanpassingspathologie Consequenties voor de zorgverlening Culturele competentie
1 Diversiteit Buitenlandse bevolking : 971.448 9,1 % Nieuwe Belgen : 418.875 3,8 % Totaal : 1.380.323 12,9% Europese Unie 68% Grootste niet-eu groepen : Marokkanen, Turken, Congolezen Brussel : 28,1%, Vlaanderen:5,8% Wallonië: 9,3% Legale migratie: professionneel, familiehereniging Asielaanvragers : 22.785 in 2009 Illegalen : geen gegevens 2 Culturele verschillen Hoeveel culturen zijn er in deze stad? Maakt cultuur het verschil? Socio-economische klasse en cultuur Wat is interculturele communicatie? Hoe verloopt de communicatie?
3 Interculturele communicatie Verbale communicatie : taal Non-verbale communicatie Perceptie Tijd- en ruimtebeleving Denkpatronen Vooronderstellingen Andere accenten in het consult? Informatie verzamelen Ideas Concerns Expectations Relatie opbouwen Culturele verschillen in non-verbaal gedrag Gezichtspunten patiënt accepteren zonder te beoordelen Opletten voor stereotypering Openlijk steun bieden
4 Verschillende referentiekaders Uitleg en planning - Culturele context van patiënt - Inschakelen tolk - Alle zorgen van patiënt aan bod gekomen? - Keuzen op basis van de achtergrond en situatie van pt - Pt die niet gewend zijn om samen te beslissen vinden dit moeilijk Verschillende referentiekaders (2) Artsen: vertrouwde en aangeleerde proces van biomedische diagnosestelling Patiënten: eigenaardige verwoording van hun klachten en specifieke zorgen rond impact op de familie. Uiteenlopende culturele variaties in het beschrijven van symptomen Personalistische visie : ziekte als straf of wraak Verklaringsmodellen
5 Frequente ziektebeelden Diabetes type 2 Hypertensie Scabies Ferriprieve anemie Vit D deficiëntie Depressie ( gesomatiseerd ) Oesofagitis Mevrouw Ulker 45 jaar Afkomstig uit Turkije en sinds 10 jaar in België Islamitisch geloof en heeft hoofddoek Klacht: Vaak moe Moeite met lopen Moeite met traplopen en opstaan uit stoel Alle spieren doen pijn Al sinds een paar jaar deze klachten Was wat beter bij bezoek aan familie in Turkije
Consult bij de huisarts Aspecifieke klachten Voorschrift :paracetamol Psychosomatische klachten? overal pijn Situatie van deze patiënte: heimwee en moeilijke sociale situatie Speciale manier van lopen: stram en moeizaam Vit D deficiëntie en spierpijn Hoe verklaart de diagnose vit D tekort de klachten van deze mevrouw Ulker? Hoe speelt de etnische achtergrond van Mevrouw Ulker hierbij een rol?
Etnische achtergrond Contextuele mechanismen Risicoprofiel/ determinanten -migratieproces -cultuuracculturatie -SE-Status -maatschappelijke context Incidentie en prognose gezondheids-problemen -genetische factoren -leefstijl -fysieke omgeving -sociale omgeving -psychosociale stress -gebruik zorg Tekort vit D Osteomalacie Myopathie Diffuse spier en botpijnen Spierzwakte (proximale spieren BL en OL) Moeheid Spierkrampen Sluipend begin
Niet te missen diagnosen TB ( pulmonair, nier, Pott ) CO- intoxicatie + aandacht voor huisvesting Malaria ( Centraal Afrika ) SOA - HIV Cardiovasculaire problematiek (Afrika) Gemaskeerde impotentie: zwakke benen, rugpijn.. Epilepsie en psychose behandeld als bovennatuurlijke ziekten Een Ruandese man het hoofdpijn Jean-Christophe H. 1966, sinds 1997 in België Van 1992 tot 1997 studies in Moskou : industrieel ingenieur Diploma niet erkend : werkt als boekhouder voor vzw Klacht : hoofdpijn
influenza Acuut glaucoom meningitis miskende hypertensie Ruandese man 40 jr acute hoofdpijn Arteritis temporalis intoxicatie Andere infecties bvb sinusitis hersentumor Intracraniele bloeding neuralgie Hypertensie bij Afrikanen Hogere prevalentie vooral bij West- Afrikanen Beleefd als symptomatische ziekte Gevolg: mindere therapietrouw
Implicaties voor behandeling hypertensie bij zwart Afrikanen Implicaties voor keuze van antihypertensiva Beta-blokkers en ACE minder effectief Diuretica effectiever Calciumantagonisten zijn effectief om BD te verlagen Meer studies nodig Referenties in: Seeleman C, Suurmond J, Stronks K. Een arts van de wereld. Bohn Stafleu Van Loghum 2005 ISBN 9031346594 Specifieke situaties Rouwverwerking na overlijden, na doodgeboren kind. Hyperventilatie aangebracht als hoofdpijn eisende patiënten: Oost-Europa, Marokko gevoel te gaan sterven Lichaamsbeeld : verstoord na bvb ongeval Ziektewinst = overlevingsstrategie Attestenwinkel: kan je dit niet schrijven?
Heel specifieke diagnosen bij MZP PTSS Genitale mutilatie Angstaanvallen, hyperventilatie, somatisatie, depressie Ethan, een Afghaanse man met koude benen 15-10-2010 : koud gevoel in beide benen sinds 1 jaar Anamnese : in 2000 lichaam als ijs bij reis in dak van trein naar Bulgarije. Naar België in 2OO8, 3 kinderen K.O. : normaal, schotwonden arm en schouder re Biologie: normaal enkel VIT D deficiëntie Behandeling met D-cure: geen beterschap Consult Neuroloog: normaal. Diagnose : restless legs? 04-02-2011: Hoofdpijn en slaapstoornis
Mensen zonder papieren en psychische aandoeningen Migratie = ontworteling, veel spanningen, onzekerheid Verhoogde kwetsbaarheid voor psychische aandoeningen Coping : dwz elk individu reageert anders Werkhypothese bij Ethan : PTSS? 6 Consequenties voor de zorgverlening In eigen bewoordingen symptomen (beeldenmetaforen) laten beschrijven Verschillende implicaties van hun ziekte laten vertellen Cave bevragen van familieleden en omgeving, liefst werken via tolken/icb s Noodzakelijke informatie inwinnen om culturele en contextuele aspecten te onderkennen Erkenning in hun cultuur : verhoogt therapietrouw
7 Evolutie naar culturele competentie Multicultural approach kennis Cross-cultural approach vaardigheden Cultural awareness Cultural sensitivity Kripalani 2006 professioneel gedrag Besluit La différence crée le sens Pierre Bourdieu