Solidariteit: een zinkend schip? Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de gezondheidszorg

Transcriptie

1 Solidariteit: een zinkend schip? Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de gezondheidszorg Prof. dr. Sara Willems Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg

2

3 Incidentie dementie 5-Y hazard ratio* 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Trend: 0.80 ( ) * (n=2.135) (n=2.333) (n=2.090) >60 Y * cum. incidentie over 5 jaar/100 inwoners > 60 jaar in gegeven periode tov zelfde indicator in de periode Bron: Satizabal et al. Incidence of Dementia over Three Decades in the Framingham Heart Study. N Engl J Med 374;6, February 11, 2016.

4 Incidentie dementie 5-Y hazard ratio* 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Trend: 0.80 ( ) * 0.77 ( ) * (n=2.135) (n=2.333) (n=2.090) >60 Y Diploma HOW * cum. incidentie over 5 jaar/100 inwoners > 60 jaar in gegeven periode tov zelfde indicator in de periode Bron: Satizabal et al. Incidence of Dementia over Three Decades in the Framingham Heart Study. N Engl J Med 374;6, February 11, 2016.

5 Incidentie dementie 5-Y hazard ratio* 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Trend: 0.80 ( ) * 0.77 ( ) * 1.11 ( ) (n=2.135) (n=2.333) (n=2.090) >60 Y Geen diploma HOW Diploma HOW * cum. incidentie over 5 jaar/100 inwoners > 60 jaar in gegeven periode tov zelfde indicator in de periode Bron: Satizabal et al. Incidence of Dementia over Three Decades in the Framingham Heart Study. N Engl J Med 374;6, February 11, 2016.

6 De levensverwachting van de Belgen neemt toe 2013 Belgen 80.4 jaar 77.8 jaar 82.9 jaar

7 Niet iedereen geniet in dezelfde mate van de vooruitgang Levensverwachting voor mannen van 25 jaar volgens opleidingsniveau Aantal nog te leven jaren op de leeftijd van 25 jaar Higher education Higher secondary education Lower secondary education Primary school degree No degree Opleidingsniveau Source: Van Oyen et al, 2010

8 Niet iedereen geniet in dezelfde mate van de vooruitgang Levensverwachting voor mannen van 25 jaar volgens opleidingsniveau Sociale gradiënt Aantal jaren nog te leven op de leeftijd van 25 jaar Higher education Higher secondary education Lower secondary education Primary school degree No degree Opleidingsniveau Source: Van Oyen et al, 2010

9

10 VASTSTELLING 1: Gezondheid gaat er op vooruit maar niet voor iedereen in dezelfde mate.

11 VASTSTELLING 1: Gezondheid gaat er op vooruit maar niet voor iedereen in dezelfde mate. VASTSTELLING 2: Er bestaat een duidelijke samenhang tussen gezondheid en sociale positie

12 Chronisch longlijden (%) 6,20% 4,60% 3,60% 1,70% lager/geen diploma lager secundair hoger secundair hoger onderwijs

13 Chronisch longlijden (%) 6,20% 4,60% 3,60% 1,70% % Vlaamse jongeren met BMI volgens gezinswelvaart 7,30% 9,20% 11,20% lager/geen diploma lager secundair hoger secundair hoger onderwijs Hoog Medium Laag

14 Chronisch longlijden (%) 6,20% 4,60% 3,60% 1,70% % Vlaamse jongeren met BMI volgens gezinswelvaart 7,30% 9,20% 11,20% lager/geen diploma lager secundair hoger secundair hoger onderwijs Hoog Medium Laag Psychische gezondheid volgens ethnische achtergrond ernstige depressie ernstige angst ernstige somatische klachten ernstige slaapstoornis Belgen Turken en Marrokanen

15 VASTSTELLING 1: Gezondheid gaat er op vooruit maar niet voor iedereen in dezelfde mate. VASTSTELLING 2: Er bestaat een duidelijke samenhang tussen gezondheid en sociale positie VASTSTELLING 3: De populatie at risk is aanzienlijk en neemt toe.

16 15,4 15, ,8 14,6 14,4 14, ,8 Kansarmoederisico in België (<60% van het mediaan netto-inkomen)

17 Hoger risico voor - vrouwen (16% versus 14.6%) Kansarmoederisico in België (<60% van het mediaan netto-inkomen) - Waals gewest (9.8% in VG, 19.2% in WG) - bejaarden 15,4 (20.2%) - kinderen 15,2 en jongeren - werklozen 15 (37.8% versus 4.2% bij werkenden) - lage werkintensiteit (31.9%) 14,8 - alleenstaanden (21.4%) 14,6 - éénoudergezinnen (38.5%) 14,4 cumulatieve 14,2 effecten! Vb. lage werkintensiteit + kinderen (77.9%!) 14 13,

18 Aandeel kinderen geboren in een kansarm gezin Vlaams Gewest Brussel Hoofdstedelijk Gewest Brussel Halle Vilvoorde Bron: Kind & Gezin (2014)

19 VASTSTELLING 4 (en essentieel in dit debat): Een belangrijk aandeel van de verschillen in gezondheid tussen sociale groepen wordt veroorzaakt door sociale mechanismen in tegenstelling tot genetische oorzaken, individuele leefstijlkeuzes,

20 Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid:

21 Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: meer blootstelling aan gezondheidsrisico s onveilig verkeer in achtergestelde buurten, ongezonde sociale woningen, werkomstandigheden, homophilie principe sociale netwerken & sociale normen,

22 Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: meer blootstelling aan gezondheidsrisico s eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen

23 Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: meer blootstelling aan gezondheidsrisico s eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen risico s op ziekte en vroegtijdig overlijden cumuleren sneller

24 Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: meer blootstelling aan gezondheidsrisico s eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen risico s op ziekte en vroegtijdig overlijden cumuleren sneller epigenetica! risico s op kindleeftijd, health literacy, onaangepaste interventies op bevolkingsniveau, watervaleffect in het onderwijs,

25 Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: meer blootstelling aan gezondheidsrisico s eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen risico s op ziekte en vroegtijdig overlijden cumuleren sneller inkomensongelijkheid, stigmatisering, levenskansen

26 Kan eerstelijnszorg bijdragen tot een meer rechtvaardige verdeling van gezondheid?

27 Een rechtvaardige verdeling van gezondheid door een rechtvaardige eerstelijnsgezondheidszorg

28 Een rechtvaardige verdeling van gezondheid door een rechtvaardige eerstelijnsgezondheidszorg gratis zorg voor iedereen? dezelfde zorg voor iedereen? een basispakket zorg voor iedereen? of net aangepaste zorg?

29 Rechtvaardige eerstelijnsgezondheidszorg = Zorg waar bij de toegang, het proces en de uitkomst van zorg niet worden bepaald door de sociale klasse waartoe de patïënt behoort maar door de zorgnood van de patiënt

30 Financiële toegankelijkheid van zorg

31 Financiële toegankelijkheid van zorg

32 Financiële toegankelijkheid van zorg

33 Fysieke toegankelijkheid van zorg

34 Fysieke toegankelijkheid van zorg

35 Het zorgproces

36 Werken met patiënten uit kwetsbare groepen vraagt extra tijd en kan frustrerend zijn. Anderzijds kan het ook erg verrijkend zijn en voldoening geven.

37 Werken met patiënten uit kwetsbare groepen vraagt extra tijd en kan frustrerend zijn. Anderzijds kan het ook erg verrijkend zijn en voldoening geven. Welke kant het opgaat lijkt gelinkt te zijn met het aantal patiënten uit kwetsbare groepen de context waarin de arts werkt

38 Aanpak van deze sociale mechanismen is kwestie van sociale rechtvaardigheid

39

40 Contact: Sara Willems