Louis Ferrant WGC Medikuregem - Universiteit Antwerpen Ervaringen van een arts in een multiculturele wijk

Transcriptie

1 Louis Ferrant WGC Medikuregem - Universiteit Antwerpen Ervaringen van een arts in een multiculturele wijk Vreemd en ziek zijn in onze welvaartstaat

2 Dimensies van diversiteit Etniciteit Culturele identiteit Klasse Levensfase Talent/handicap Religie Sekse Seksuele oriëntatie beroep

3 Etnische en culturele diversiteit in de medische praktijk Diversiteit van patiënten Interculturele communicatie Specifieke problemen met migranten Frequente ziektebeelden, aanpassingspathologie Culturele competentie Pentalfa

4 Het Belgisch migratielandschap (1) Aandeel buitenlanders : 9,76% of personen (2011) Ongelijke verdeling : Brussel 33% Wallonie 9,5 % Vlaanderen 6,4% Drie voornaamste niet-eunationaliteiten : Marokkanen (81.943), Turken (39.551) en Congolezen (18.056)

5 Het Belgisch migratielandschap (2) Bijzondere categorie : asielaanvragers ( personen in Eurostat) : voornamelijk uit Afghanistan(12,4%) Guinee(8,4%), Rusland (6,8%),Congo (6,2%)en Kosovo (4,5%) niet-begeleide minderjarigen : Afghanistan (31,7%), Guinee (18,6%) en Irak (6,6%) Illegalen : geen gegevens

6 Brussel :een jonge bevolking Bevolkingspiramide Brussels Gewest en België, 2011 Bron: FOD Economie, ADSEI, Rijksregister

7 Een stad van immigranten Verdeling van de geboorten naar nationaliteit van de moeder (huidige en oorspronkelijke), Brussel, 2010 Nationaliteit Brusselse bevolking, 2012 Bron: Rijksregister Bron: Statistische geboorteformulieren

8 Een kwetsbare bevolking Aandeel van de bevolking met een inkomen onder de armoederisicogrens per gewest, inkomens 2010

9 Armoederisicogrens en het bedrag van maandelijkse uitkeringen Armoederisicogrens (EU-Silc 2010) voor alleenstaande : 1000 Koppel met 2 kinderen 2101 Leefloon (OCMW 2012) voor alleenstaande: 801,34 Koppel met 2 kinderen: 1068,34

10 2 Interculturele communicatie Verbale communicatie : taal Non-verbale communicatie 1 Diversiteit 2 Interculturele communicatie 3 Specifieke problemen met migranten 4 Ziektebeelden 5 Culturele competentie

11 Pentalfa

12 Beinvloedende factoren Perceptie Tijd- en ruimtebeleving Denkpatronen Vooronderstellingen

13 3 Specifieke problemen met migranten die de interactie beinvloeden Als patiënt: Taalbarrières Administratieve problemen Socio-economische problemen Traumatisch verleden Geen kennis van ons gezondheidszorgsysteem Andere kijk op ziekte en gezondheid: traditionele genezers/kruiden Culturele/religieuze verschillen: Ramadan Als hulpverlener : Geen info over voorgeschiedenis Negatieve houding van hulpverlener: Positief racisme: arme migranten Negatief racisme: ze weten niet beter Financieel voordeel: laten terugkomen/ steeds andere medicatie

14 Klachtenpatroon Presenteren van klachten: Onverklaarbaar volgens westerse normen Zeer fysisch Veel gebruik van metaforen Theatraal Geen therapie helpt Eis voor technische onderzoeken Moeilijk uiten van psychische problemen Minder oog voor preventie

15 Preventie : onmogelijke boodschap? Screening op borstkanker (grote variatie van 10% tot 50%), cervixkanker (24,6 % bij Turkse 36,5% bij Marokkaanse en 73,5 % bij Belgische vrouwen)..lage opkomst Positief :vaccinaties bij baby s en kinderen : > 95% dekkingsgraad) Werken op lange termijn: vraagt geduld en politieke wil Kleine lokale initiatieven blijven noodzakelijk

16 Marokkaanse vrouw 45 jaar Hoofdpijn sinds laatste bevalling in 2002 Milde bloeddrukverhoging sinds 2003 Functionele maagklachten sinds 2007 Pijn in de lage rug sinds 2010 Pijn in de linker arm sinds 2011 Dorsale rugpijn : patiënte vraagt borstreductie.. Alle onderzoeken normaal behalve BD 15/9 Diagnose :?

17 Enkele tips Investeer in een goede vertrouwensrelatie en toon betrokkenheid en inzet Probeer als hulpverlener de klachten te interpreteren ( somatisch-psychologisch-sociaal-existentieel): le corps parle Leg met beelden uit dat (chronishe)stress kan leiden tot chronische problemen

18 Referentiekaders en taalgebruik Artsen: vertrouwde en aangeleerde proces van biomedische diagnosestelling Patiënten: eigenaardige verwoording van hun klachten en specifieke zorgen rond impact op de familie. Uiteenlopende culturele variaties in het beschrijven van symptomen Personalistische visie : ziekte als straf of wraak Verklaringsmodellen

19 Zeynep : van Turkije naar België 1978 : gehuwd, 2 dochters 1981 : schoonmaakster in UZ 1987 : man werkloos

20 Zeynep (2) : mijn maag brandt, mijn buik zwelt, ik zie zwart voor mijn ogen, ik heb geen eetlust meer, ik ben misselijk : Ik heb een prop in mijn keel, ik kan niet slikken, ik heb een droge tong en een vieze smaak in de mond, ik heb geen kracht meer en nu begint mijn hoofd ook te draaien

21 Niet-westerse Westerse cultuur Metafoor taalgebruik rationeel taalgebruik Overdracht van de realiteit in beelden Overdracht van de realiteit in woorden Verbonden met een groep Arts beslist Individualistische invalshoek Informed consent

22 4 Frequente ziektebeelden Diabetes Hypertensie Scabies Ferriprieve anemie Vit D deficiëntie Depressie ( gesomatiseerd ) Oesofagitis 1 Diversiteit 2 Interculturele communicatie 3 Specifieke problemen met migranten 4 Ziektebeelden 5 Culturele competentie

23 Niet te missen diagnosen TB ( pulmonair, nier, Pott ) CO- intoxicatie + aandacht voor huisvesting Malaria ( Centraal Afrika ) SOA Myocardinfarkt Gemaskeerde impotentie: zwakke benen, rugpijn.. Epilepsie behandeld als bovennatuurlijke ziekte

24 Specifieke situaties Rouwverwerking na overlijden, na doodgeboren kind. Hyperventilatie aangebracht als hoofdpijn eisende patiënten: Oost-Europa, Marokko gevoel te gaan sterven Lichaamsbeeld : verstoord na bvb ongeval Ziektewinst = overlevingsstrategie Attestenwinkel: kan je dit niet schrijven?

25 Ethan, een Afghaanse man met koude benen : koud gevoel in beide benen sinds 1 jaar Anamnese : in 2000 lichaam als ijs bij reis in dak van trein naar Bulgarije. Naar België in 2OO8, 3 kinderen Asielaanvraag afgewezen, in beroep nog niet erkend K.O. : normaal, schotwonden arm en schouder re Biologie: normaal enkel VIT D deficiëntie Behandeling met D-cure: geen beterschap Consult Neuroloog: normaal. Diagnose : restless legs? : Hoofdpijn en slaapstoornis

26 Vreemdelingen zonder wettig verblijf Aanpassingspathologie : Post-traumatische stressstoornis ( geen eenduidige symptomatologie, geen cultureel antwoord) Depressie ( dikwijls gesomatiseerd ) Psychosomatische klachten :angstaanvallen, hyperventilatie, maagklachten. Geen opleiding of geen erkenning van diploma : nog minder kansen op de arbeidsmarkt

27 5 Evolutie naar culturele competentie Multicultural approach kennis Cross-cultural approach vaardigheden Cultural awareness Cultural sensitivity Kripalani 2006 professioneel gedrag Pentalfa

28 Medisch-technische aspekten Kennis van de epidemiologie en klinische manifestatie van ziekte in verschillende etnische groepen (cfr diabetes bij Noord-Afrikanen) Kennis van de verschillende effecten van behandeling in verschillende etnische groepen (cfr Hypertensie bij West- Afrikanen)

29 Persoonlijke aspecten bij patiënt Kennis van de context waarin mensen leven (cultureel, sociaal, historisch) Zich bewust zijn van de wijze waarop de culturele herkomst van de patiënt diens ideeën over gezondheid, gezondheidszorg, referentiekader, evidentie van normen en waarden kan beïnvloeden ( cfr Turkse vrouw met maagpijn)

30 Persoonlijke aspekten bij hulpverlener Zich bewust zijn van eigen ideeën over gezondheid en gezondheidszorg, eigen referentiekader en evidentie van eigen normen en waarden (bvb westers beeld van depressie) Zich bewust zijn van eigen vooroordelen en de neiging tot stereotyperen (mal-partoutsyndroom) Zich bewust zijn van persoonlijke en professionele onzekerheid Flexibel en creatief kunnen inspelen op nieuwe situaties Informatie kunnen overbrengen (zelf of via ICB s)

31 Aspekten in relatie tot de maatschappij en het gezondheidssysteem Kennis van wettelijke regels en juridische procedures met betrekking tot de zorg aan een diverse patiëntengroep beleidsaanbevelingen gezondheidszorg allochtonen

32 Tot slot Elk individu is belangrijker dan zijn cultuur Blijf bewust van de invloed van het verschil Veralgemeen niet La différence crée le sens Pierre Bourdieu