Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie

Transcriptie

1 Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen

2 Mijn moeder is dement

3 1 e generatie migranten Marokkanen en Turken e generatie waren in jaar, nu 75 jaar Molukkers en Indonesiërs 1950 Surinamers 1945, 1965, 1975 Nationaal Kompas, RIVM

4 Dementie Dementie is een syndroom diagnose Cognitieve stoornissen Geheugen, afasie, apraxie, agnosie, uitvoerende functies Als gevolg cognitieve stoornissen verminderd functioneren Milde cognitieve stoornissen (MCI) Cognitieve stoornissen Geen of (zeer) beperkt verminderd functioneren CBO richtlijn dementie 2014

5 Prevalentie dementie bij migranten In Nederland mensen dementie Ruim (10%)! Toename dementie in Nederland Vergrijzing (+17%) (61%) 2030 Toename dementie bij migranten 2 x zo snel (+34%) (+109%) 2030 Bron Alzheimer Nederland 2014

6 Dementie bij migranten Parlevliet et al. 2016

7 Prevalentie dementie bij migranten Prevalentie dementie bij migranten hoger Belangrijke risicofactoren dementie vaker bij migranten Obesitas, hart- en vaatziekten en diabetes Bijv. diabetes Turken 28%, Marokkanen 31%, autochtone ouderen 10% Een laag opleidingsniveau Bron: Alzheimer Nederland 2014

8 Onderdiagnostiek dementie bij migranten Later aanmelden bij huisarts of geheugenpolikliniek Minder vertrouwen in zorgverleners, angst voor discriminatie Taalbarrière Onbekendheid met gezondheidzorgvoorzieningen Onbekendheid met dementie als ziekte Turkse: ZvA alleen op jonge leeftijd Turkse: dementie klachten zien als onderdeel van normale veroudering Schaamte over symptomen Marokkaanse: psychische problemen zijn taboe, beproeving god, in familiesfeer oplossen Hulp bij ernstige overlast, onhoudbare thuissituatie Weinig ervaring met ziektebeeld Levensverwachting ten tijde van vertrek in Turkije en Marokko 55 jaar Vaker hele leven afhankelijk in IADL Bijv. familieleden die administratie doen, woord doen bij dokter etc. Minder gezondheidsvaardigheden Vaardigheid informatie over gezondheid te vinden, begrijpen, gebruiken bij nemen beslissingen Goudsmit et al. 2011

9 Onderdiagnostiek dementie bij migranten Hulpverleners ervaren: Communicatieproblemen Onvoldoende adequate diagnostische instrumenten Onvoldoende kennis cultuurspecifieke factoren Met andere woorden onvoldoende voorbereid op migranten Goudsmit et al. 2011

10 Obstakels bij vaststellen dementie Taalbarrière Matige beheersing Nederlandse taal Vertaling kinderen of tolk Anamnese en heteroanamnese, wie geeft er antwoord? Schaamte bij pt en/of kinderen Professionele tolk Tijdrovend Vergoeding afgeschaft Goudsmit et al. 2011

11 Obstakels bij vaststellen dementie Cultuurbarrière Verschillende verwachtingen over wijze van communiceren Bijv. stellen persoonlijke vragen of vragen waar vragensteller antwoord op weet ongepast, eerst rustig kennis maken, hulpverlener zelfde geslacht, niet praten over gevoel en emoties Hulpverleners is autoriteit > ja zeggen, geen duidelijk mening uiten Cognitief onderzoek Denkvermogen onderzoeken met test is Westers concept Mate van acculturatie bepaald mede uitslag test Minder vertrouwd met tests en moeite met formele taal Niet in alle culturen vanzelfsprekend zo goed/snel mogelijk te presteren Vertalingen: constructvaliditeit? Opvattingen over leeftijd Sneller ouder voelen en gedrag passend bij leeftijd Bijv. meer thuis blijven, taken niet meer uitvoeren Goudsmit et al. 2011

12 Obstakels bij vaststellen dementie Laag opleidingsniveau en analfabetisme Zowel jaren als kwaliteit onderwijs speelt een rol Vooral Turkse en Marokkaanse ouderen 55 jr > geen onderwijs Mannen 50%, respectievelijk 80% Vrouwen 80%, respectievelijk 90% Screeninginstrumenten en tests schoolse vaardigheden Bijv. MMSE, rekenen, lezen, schrijven etc. Gezonde analfabeten, zeer lage scores (14-20) Kunnen lezen en schrijven Meta-linguïstisch bewustzijn Onmogelijk iets op te schrijven dat niet waar is Fonemisch bewustzijn (taal bestaat uit klanken) Letterfluency bepaalde beginletter/klank Gezonde analfabeten, zeer lage scores Goudsmit et al. 2011

13 Diagnostiek dementie CBO richtlijn dementie Ziektediagnostiek Anamnese Heteroanamnese Algemeen lichamelijk, neurologisch en psychiatrisch onderzoek Aanvullend onderzoek Laboratorium, liquor Beeldvorming, neurofysiologisch onderzoek Neuropsychologisch onderzoek en vragenlijsten Genetisch onderzoek Ergotherapeutische observatie Cultuur specifieke opdrachten en handelingen CBO richtlijn dementie 2014

14 Aanbevelingen Bewust van invloed cultuur op denken en handelen Kennis opdoen van cultuur patiënt Voorkom generaliseren en stereotypering Tolk (bij anamnese en testen) Opbouwen vertrouwensband (schaamte) CFI, open vragen Beroepsgeheim (roddel) Geslacht hulpverlener Extra uitleg Rekening houden met opleiding en analfabetisme Doseren, is uitleg begrepen, visuele middelen, meer tijd nemen Gebruik geschikte meetschalen Gebruik informant vragenlijsten Depressie Goudsmit et al. 2011

15 Mini Mental State Examination 106 Turkse en Marokkaanse ouderen, gemiddelde leeftijd 71 jaar 61% geen scholing 44 dementie, 62 gezond 83% incomplete MMSE afgenomen Gemiddelde MMSE score: Dementie 12 (spreiding 1-23) Gezond 19 (spreiding 6-28) Afkappunt 24/30 Specificiteit.18 Lees en schrijftaken Ongeletterdheid < tekenvaardigheid Analfabeten < rekentaak Zwart et al. 2015

16 Cross Culturele Dementie (CCD) screeningstest Invloed van taal en opleiding zo klein mogelijk Zoveel mogelijk cultuurvrij Bijv. foto s i.p.v. tekeningen Respons zoveel mogelijk non-verbaal Instructies in eigen taal: Turks, Berbers, Arabisch, Surinaams, Hindi, Sranantongo Per bevolkingsgroep normen 3 testen voor geheugen, tempo, aandacht, executief functioneren Video Goudsmit et al. 2017

17 CCD objectentest

18 CCD Zon en Maan test

19 CCD stippentest

20 Cross Culturele Dementie screenings test SYMBOL studie Amsterdam Nederlands, Turks, Marokkaans (Arabisch en Berbers), Surinaams (hindoestaans, creool) Verschillen tussen etnische groepen weg correctie leeftijd en opleiding Sensitiviteit 85%, specificiteit 89% Object test deel B en Zon Maan test deel B beste voorspellers dementie Stippen test te moeilijk voor enkele gezonde analfabeten Parlevliet et al Goudsmit et al. 2017

21 Als je ouders gaan vergeten (minuut 18:45)

22 Zorgdiagnostiek Zorgbehoefte patiënt en mantelzorger 70% mensen met dementie thuis verzorgd door mantelzorger(s) 99% migranten met dementie thuis Kinderen horen te zorgen, respect voor ouder, sociale druk 30-50% Turkse en Marokkaanse ouderen mantelzorg 10-15% autochtone ouderen 90% mantelzorgers dementie overbelast of groot risico Risico bij migranten hoger Onbekendheid dementie Diagnose niet of laat gesteld Onbekendheid voorzieningen Minder gebruik van voorzieningen Thuiszorg 1% Marokkanen, 7% Turken, 16% autochtoon 1% Marokkaanse en Turkse migranten met dementie in verpleeghuis (autochtonen 30%) Alzheimer Nederland 2014