Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen

Transcriptie

1 Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Manager behandeling Expertisecentrum PersonaCura

2 Treatment of personality disorders in older adults Beyond therapeutic nihilism Arjan Videler

3 Programma Indicatiestelling bij ouderen Schematherapie bij ouderen Mediatietherapie Blik op de toekomst

4 Behandeling ouderen: one size fits all?

5 Indicatiestelling ouderen Nederlands-Vlaamse Delphi Studie Van Alphen, Bolwerk, Tummers, Videler, Van Royen, Barendse, Verheul, & Rosowsky, 2012 Gekruisvalideerd in VS! Rosowsky et al., 2016

6 Drie behandelniveaus Steunendstructurerend Adaptatiebevorderend Persoonlijkheidsveranderend

7 Drie behandelniveaus Steunendstructurerend Adaptatiebevorderend Persoonlijkheidsveranderend Gedragsadvisering Mediatietherapie klachtgericht MBT/DGT/SFT/TFP Motiveren Ondersteunen systeemtherapie Surrogaat steunsysteem

8 Evidence voor behandeling bij ouderen?

9 Schematherapie Veel evidentie voor CGT bij ouderen voor depressie en angst Sluit aan bij veel ouderen: Gestructureerd & klachtgericht

10 Korte groepsschematherapie (van Vreeswijk et al., 2013; Videler et al. 2014) Cognitieve & gedragstherapeutische technieken, geen experientiële technieken Significante verbetering van klachten (d = 0.54) Verandering in schema s in eerste fase voorspeller voor klachtafname in laatste fase behandeling

11 Korte groepsschematherapie (van Vreeswijk et al., 2013; Videler et al. 2014) Cognitieve & gedragstherapeutische technieken, geen experientiële technieken Significante verbetering van klachten (d = 0.54) Verandering in schema s in eerste fase voorspeller voor klachtafname in laatste fase behandeling Ergo proof of concept : Schemaverandering medieert afname symptomen Toepasbaar bij ouderen!

12 Korte groepsschematherapie door de levensloop Studie Maten Effect sizes Jongvolwassenen Renner et al. (2013) Klachten 0,81 Schema s 0,56 Modi 0,98 Volwassenen Vreeswijk et al. (2012) Ouderen Videler et al. (2014) Klachten Schema s Modi Klachten Schema s Modi 0,66 0,75 0,50-0,65 0,54 0,38 0,26-0,35

13 Effectief, maar minder dan bij jongere leeftijden? Medium effect size! Versus groot bij jongen mid- volwassenen Schema s minder flexibel & veranderbaar met ouderdom?

14 Effectief, maar minder dan bij jongere leeftijden? Medium effect size! Versus groot bij jongen mid- volwassenen Of: 1) Individuele schematherapie? Of: 2) Aanpassen aan ouderen?

15 Individuele schematherapie (Videler et al., 2016) Intensievere, individuele behandeling (50 sessies) Integreren van experientiële technieken, krachtiger om schema s te veranderen

16 Individuele schematherapie: Multiple baseline case series design N = 8 Leeftijd: (M=70) Cluster C persoonlijkheidsstoornissen Vaak meten van core beliefs Veranderingen binnen patiënten meten met tijdreeksanalyses 4 fases: random baseline, CBT, experientiële technieken, booster sessies

17 Resultaten: core beliefs ARMA11-model ES=7.6

18 Voorlopige conclusies: Schematherapie sluit aan bij ouderen Eerste aanwijzingen voor effectiviteit Experientiële technieken blijken krachtig, ook bij ouderen! Wellicht verbetering mogelijk door aan te passen aan ouderen

19 Taalgebruik Schematherapie aanpassen (Videler et al., 2015, Videler et al., in press) Techniek van imaginatie en rescripting Compacte casusconceptualisatie Stoelenwerk: eenvoudig houden Integreren Wisdom enhancement Focus ook op positieve schema s!

20 Lopend onderzoek Aangepaste groepsschematherapie voor ouderen Meer tijd cognitieve technieken Meer experientiële technieken Meer focus op persoonlijkheidsstoornissen Mondriaan & GGz Breburg plus enkele andere sites

21 Lopend onderzoek Individuele schematherapie voor cluster B GGz Breburg & Mondriaan

22 Lopend onderzoek Dynamische Interpersoonlijke Therapie Gestructureerde variant van MBT Focus op interacties Toepasbaar voor ouderen? GGz Breburg

23 Meditatietherapie op basis van maladaptieve trekken Symptomen of bijv. gedragsproblemen bij dementie Evidentie voor mediatietherapie, medium effecten Rol pre-/comorbide persoonlijkheid Gedragsadvisering op basis van Model van Beck Breburg & Mondriaan

24 Tragiek van persoonlijkheidsstoornissen Kernschema Overtuigingen Kernbehoefte Gedragspatroon

25 Mediatietherapie op basis van maladaptieve persoonlijkheidstrekken Probleemgedrag? Uitlokkende gebeurtenis? Aan welke kernbehoefte wordt onvoldoende voldaan? Hoe deze te compenseren? Gebruikmakend van NIC

26

27 Toekomst?

28 Clinical staging in levensloopperspectief

29 Clinical staging model van persoonlijkheidsstoornissen door de levensloop Fase 0 Fase I Fase II Fase III Fase IV Latent/nonexistent Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthreshold PS Acute fase: Psychotherapie Recidive: Therapie of stabiliseren Chronische PS: chronische zorg

30 Clinical staging model van persoonlijkheidsstoornissen ouderen Fase 0 Fase I Fase II Fase III Fase IV Latent/nonexistent Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthreshold PS Late onset PS Reemergent PS Onbehandelde PS

31

32 Behandel niveaus Fase 0 Clinical staging model ouderen Latent/ nonexisten t Fase I Fase II Fase III Fase IV Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthresh old PS Late onset PS Re-emergent PS Onbehandelde PS Persoonlijkheidsveranderend Adaptatiebevorderend Steunendstructerend

33 Behandel niveaus Fase 0 Clinical staging model ouderen Latent/ nonexisten t Fase I Fase II Fase III Fase IV Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthresh old PS Late onset PS Re-emergent PS Onbehandelde PS Psychotherapie/ schematherapie Persoonlijkheidsveranderend Adaptatiebevorderend Steunendstructerend

34 Behandel niveaus Fase 0 Clinical staging model ouderen Latent/ nonexisten t Fase I Fase II Fase III Fase IV Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthresh old PS Late onset PS Re-emergent PS Onbehandelde PS Psychotherapie/ schematherapie Persoonlijkheidsveranderend Vroeginterventie Adaptatiebevorderend Steunendstructerend

35 Behandel niveaus Fase 0 Clinical staging model ouderen Latent/ nonexisten t Fase I Fase II Fase III Fase IV Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthresh old PS Late onset PS Re-emergent PS Onbehandelde PS Persoonlijkheidsveranderend Vroeginterventie Psychotherapie/ schematherapie Psychotherapie/ schematherapie Psychotherapie/ schematherapie Adaptatiebevorderend Steunendstructerend

36 Behandel niveaus Fase 0 Clinical staging model ouderen Latent/ nonexisten t Fase I Fase II Fase III Fase IV Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthresh old PS Late onset PS Re-emergent PS Onbehandelde PS Psychotherapie/ schematherapie Psychotherapie/ schematherapie Psychotherapie/ schematherapie Toenemende intensiteit Persoonlijkheidsveranderend Vroeginterventie Adaptatiebevorderend Steunendstructerend

37 Behandel niveaus Fase 0 Clinical staging model ouderen Latent/ nonexisten t Fase I Fase II Fase III Fase IV Verhoogd risico Acuut Recidiverend Chronisch Geen PS Subthresh old PS Late onset PS Re-emergent PS Onbehandelde PS Psychotherapie/ schematherapie Psychotherapie/ schematherapie Psychotherapie/ schematherapie Toenemende intensiteit Persoonlijkheidsveranderend Vroeginterventie Adaptatiebevorderend Steunendstructerend

38 Take Home

39 En vooral : Therapeutisch nihilisme voorbij!