NKOP dossier Persoonlijkheidsstoornissen S. P. J. van Alphen
|
|
- Matthias Molenaar
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NKOP dossier Persoonlijkheidsstoornissen S. P. J. van Alphen Wat is het precies Een persoonlijkheidsstoornis kan worden gedefinieerd als maladaptieve persoonlijkheidskenmerken die afwijken binnen de populatie ofwel ze zijn star en leiden tot sociale en/of functionele beperkingen. Deze persoonlijkheidskenmerken zijn stabiel over de tijd en het begin kan worden teruggevoerd naar tenminste de adolescentie of de vroege volwassenheid (APA, 2000). Er wordt in de DSM-IV uitgegaan van tien verschillende persoonlijkheidsstoornissen verdeeld over de drie clusters A, B, C en een restcategorie, de zogenaamde persoonlijkheidsstoornis NAO (niet anderszins omschreven). Cluster A wordt gekenmerkt door bizar extreem solistisch gedrag. Binnen dit cluster vallen de paranoïde, schizotypische en schizoïde persoonlijkheidsstoornis. In cluster B staat manipulatief, egocentrisch gedrag centraal. Dit cluster wordt gevormd door de antisociale, borderline, narcistische, theatrale persoonlijkheidsstoornis. Cluster C wordt gekenmerkt door angstig gedrag en bestaat uit de ontwijkende, afhankelijke en obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (APA, 2000). Op basis van expertstudies en casestudies wordt echter geopperd dat de manifestatie van persoonlijkheidsstoornissen op latere leeftijd kan veranderen (Van Alphen et al., 2012; Solomon, 1981). Dit geldt in het bijzonder voor de cluster B-persoonlijkheidsstoornissen. Ouderen met een antisociale of borderline persoonlijkheidsstoornis vertonen veelal een afname van agressief én impulsief gedrag. Op latere leeftijd komt het accent meer te liggen op passief-agressieve, toxicomane en depressieve gedragingen. Narcisme gaat op latere leeftijd nogal eens gepaard met stemmingsproblematiek. Suïcidaal gedrag onder oudere narcisten is kenmerkend; veroudering wordt als bijzonder krenkend beleefd en suïcidaal gedrag kan geïnterpreteerd worden als maladaptieve coping van toegenomen afhankelijkheid door het heft in eigen handen te (blijven) houden. Theatrale ouderen gebruiken nog steeds hun uiterlijk (lees: ook lichaam) om de aandacht op zichzelf te vestigen, nu niet meer zozeer met seksueel, verleidelijk gedrag maar eerder door psychosomatisch gedrag. Bij ouderen met een paranoïde, schizoïde, schizotypische en obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis blijven de gedragsuitingen ófwel onveranderd ófwel blijkt er een toename van rigide gedrag en achterdocht. Mogelijke oorzaken zijn dat veroudering gepaard gaat met afnemende zintuiglijke en cognitieve functies alsmede sociaal netwerk en flexibiliteit. Een ander specifiek aspect op latere leeftijd is de hypothese van de laat ontstane persoonlijkheidsstoornis waarbij persoonlijkheidsstoornissen pas op latere leeftijd manifest
2 worden. In eerdere levensfasen was er wel sprake van een zekere kwetsbaarheid, maar ook van voldoende compensatiemogelijkheden. Op latere leeftijd kan in sommige situaties onvoldoende worden gecompenseerd waardoor de adaptatie aan omgevingsfactoren afneemt. Met andere woorden: maladaptieve copingstijlen ten aanzien van problemen in de derde en vierde levensfase dan wel het in disbalans raken van het kwetsbare systeem kunnen leiden tot een verscherping van persoonlijkheidstrekken waardoor pas op latere leeftijd voor het eerst persoonlijkheidspathologie manifest wordt. Zo kan iemand met een afhankelijke persoonlijkheidsstructuur redelijk functioneren bij een uiterst zorgzame, structurerende, assertieve partner. Maar als deze partner plotsklaps wegvalt ontstaat er een toename van disfunctioneel afhankelijk gedrag door bijvoorbeeld meerdere malen per dag de huisartsenpost te bellen. Cruciaal bij de vaststelling van een mogelijke laat ontstane persoonlijkheidsstoornis is om een persoonlijkheidsverandering door een somatische aandoening uit te sluiten (Van Alphen & Guldemond, 2012). Gevolgen en behandeling De aanwezigheid van een persoonlijkheidsstoornis geeft een specifieke en doorgaans gecompliceerde manifestatie van symptomen en syndromen, die vervolgens van invloed kan zijn op de behandelplanning en gedragsadvisering (Verheul, Van den Brink, & Van der Velden, 2000). Zo kunnen comorbide persoonlijkheidsstoornissen een atypische presentatie van psychische klachten veroorzaken, zoals blijkt bij patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis waarbij depressies vaker gepaard gaan met gevoelens van leegte, eenzaamheid, wanhoop en boosheid (Ingenhoven, 1990). Voorts worden de psychische klachten vaak als ernstiger beleefd, neemt het volledig herstel meer tijd in beslag en is de kans op een recidief groter vergeleken met patiënten zonder een persoonlijkheidsstoornis (Verheul et al., 2000; Van Alphen, Derksen, Sadavoy & Rosowsky, 2012). Tot op heden is er slechts één effectstudie verricht naar dialectical behavioral therapy (DBT) bij ouderen met zowel een depressie als een persoonlijkheidsstoornis. Bij deze gerandomiseerde gecontroleerde trial (RCT) zijn echter de nodige kanttekeningen te plaatsen. Zo is in deze studie onduidelijk of DBT nu aangrijpt op de depressie of op de persoonlijkheidsstoornis of toch op beiden? Bovendien lijkt het aantal persoonlijkheidsstoornissen in remissie nauwelijks lager te zijn wanneer er slechts een medicamenteuze behandeling heeft plaats gevonden (N=7) vergeleken met een gecombineerde behandeling medicatie en DBT (N=9). Dit laatste is opmerkelijk, omdat uit eerdere studies naar de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij jongere volwassenen gebleken is dat het behandeleffect met medicatie (zonder psychotherapie) marginaal is. Hoewel onderzoek op het gebied psychotherapie voor ouderen met een
3 persoonlijkheidsstoornis volledig onontgonnen, is er geen overtuigende reden te bedenken waarom psychotherapievarianten die bewezen effectief zijn voor volwassenen onder de vijftig jaar, niet werkzaam zouden zijn voor ouderen (Videler, Van Roijen & Van Alphen, 2012). Onderzoek en diagnostiek Door het Expertpanel Persoonlijkheid & Ouderen (EPO) werden recent een drietal concrete aanbevelingen gedaan ten aanzien van de diagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Allereerst wordt aangeraden om te vertrekken vanuit de LEAD-standaard (Longitudinal Expert evaluation that uses All Data; Spitzer, 1983). Bij de LEAD-procedure wordt tot een consensusdiagnose gekomen op basis van een multimethodische aanpak door gebruik te maken van verschillende informatiebronnen, zoals observatiegegevens, biografische gegevens, informantgegevens en test- en dossiergegevens. Ten tweede wordt aangeraden om alvorens over te gaan tot persoonlijkheidsonderzoek, uit te sluiten dat er sprake is van een persoonlijkheidsverandering door een somatische aandoening. Ten slotte wordt een gefaseerde testdiagnostische procedure voorgesteld, waarbij rekening wordt gehouden met de beperkte draagkracht van sommige ouderen (Van den Broek, Barendse, Van Alphen, Thissen & Rossi, 2012). Overige informatie Nederlandstalige boeken: Mooi & Comijs (Red.). (2009). Ouderen en persoonlijkheid. De klinische praktijk etc. Van Alphen (Red.). (2010). Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering. Hogrefe: Amsterdam. Werkgroep EPO: Expertpanel Persoonlijkheid & Ouderen (EPO) is een multidisciplinair panel van een twintigtal psychologen, psychiaters, specialisten ouderengeneeskunde en SPV-en. De panelleden zijn Nederlandse en Vlaamse clinici werkzaam in de GGZ, Verpleeg- & Verzorgingshuissector of eerstelijn met nauwe betrokkenheid tot het thema door wetenschappelijk onderzoek en/of onderwijsactiviteiten. Voor meer info Folders Borderline op latere leeftijd (uitgegeven door NKOP)
4 Literatuurreferenties American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and Statistical manual of Mental disorders (4th ed. textual revision). Washington DC: American Psychiatric Association. Van den Broeck, J., Barendse, H.P.J., Van Alphen, S.P.J., Thissen, A.J.C., & Rossi, G. (2012). Testdiagnostiek van persoonlijkheid en persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: een praktijkgerichte benadering. Tijdschrift Klinische Psychologie, 42, Van Alphen, S.P.J., Bolwerk, N., Videler, A.C., Tummers, J.H.A., Van Royen, R.J.J., Barendse, H.P.J., Verheul, R., & Rosowsky, E. (2012). Age related aspects and clinical implementations of diagnosis and treatment of personality disorders in older adults. Clinical Gerontologist, 1, Videler, A.C., Van Royen, R.J.J., & Van Alphen, S.P.J. (2012). Schema therapy with older adults: Call for evidence. International Psychogeriatrics, 2, 1-2. Van Alphen, S.P.J., Sadavoy, J., Derksen, J.J.L., & Rosowsky, E. (2012). Editorial: Features and challenges of personality disorders in late life. Aging and Mental Health. Verheul, R., Van den Brink, W., & Van der Velden, K. (2000). Persoonlijkheidsstoornissen. In W. Vandereycken, C.A.L. Hoogduin & P.M.G. Emmelkamp (Red.). Handboek psychopathologie. Deel 1 (pp ). Houten/Antwerpen: Bohn Stafleu Van Loghum. Van Alphen, S.P.J., & Guldemond, F.I. (2012). Persoonlijkheidsstoornissen. In: J.W.M. Murris & C.M.E.E. de Weerd-Spaetgens (Red.). Ouderengeneeskunde. Praktische Huisartsgeneeskunde (pp ). Utrecht: Bohn Stafleu van Loghum. Ingenhoven, T.J.M. (1990). De lotgevallen van het borderline-syndroom als DSM-III diagnose : 10 jaar empirisch onderzoek naar de validiteit van een persoonlijkheidsstoornis. Rotterdam: Universiteitsdrukkerij. Spitzer, R.L. (1983). Psychiatric diagnosis: are clinicians still necessary? Comprehensive Psychiatry, 24, Lynch, T.R., Cheavens, J.S., Cukrowitz, K.C., Thorp, S.R., Bronner, L. & Beyer, J. (2007). Treatment of adults with co-morbid personality disorder and depression: a dialectical behaviour therapy approach. International Journal of Geriatric Psychiatry, 22,
5 Solomon, K. (1981). Personality disorders in the elderly. In J.R. Lion (Red.). Personality disorders, diagnosis, and management (pp ). Baltimore: Williams & Wilkens.
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten. Prof. Dr. Bas van Alphen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten Prof. Dr. Bas van Alphen Inhoud Temporele stabiliteit Leeftijdsneutraliteit DSM-5 Behandelperspectief Klinische implicaties Casuïstiek Uitgangspunten!
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meer uitzicht door nieuwe inzichten. Prof. Dr. Bas van Alphen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meer uitzicht door nieuwe inzichten Prof. Dr. Bas van Alphen Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen in Heerlen-Maastricht Patiëntenzorg,
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Prof. Dr. Bas van Alphen b.van.alphen@mondriaan.eu Epidemiologie Beloop Five Factor Model (FFM): Neuroticisme, Extraversie, Openheid nemen af op latere leeftijd,
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn Persoonlijkheids stoornissen; nader gespecificeerd voor ouderen
k o r t e b i j d r a g e Multidisciplinaire richtlijn Persoonlijkheids stoornissen; nader gespecificeerd voor ouderen s. p. j. v a n a l p h e n, a. c. v i d e l e r, r. j. j. v a n r o y e n, f. r. j.
Nadere informatieBehandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Manager behandeling Expertisecentrum PersonaCura Treatment of personality
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 9. Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering
Inhoud Voorwoord 9 Deel 1 Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering Hoofdstuk 1 In vogelvlucht 13 S.P.J. van Alphen, A.C. Videler, F. Bouckaert, R.C. Oude Voshaar Hoofdstuk 2 Levensloopperspectief
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij adolescenten. Dineke Feenstra 17 maart 2014
Persoonlijkheidsstoornissen bij adolescenten Dineke Feenstra 17 maart 2014 Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen? A. Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk binnen de
Nadere informatiePersoonlijkheids- stoornissen
Persoonlijkheids- stoornissen Classificatie, epidemiologie en psychotherapie Dr. Helene Andrea Wetenschappelijk onderzoeker Viersprong Institute for Studies on Personality Disorders (VISPD), Halsteren
Nadere informatieOnderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid
Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen
Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen
Nadere informatieDe PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart
DSM-5 whitepaper De PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart Prof. dr. Gina Rossi, Vakgroep Klinische en LEvensloopPsychologie (KLEP) aan de Vrije Universiteit Brussel De Personality
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten. Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieBijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen PAUL VAN DER HEIJDEN MIRIAM VAN VESSEM Inhoud 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? 2. Hoe vaak komt het voor? 3. Hoe stellen we een persoonlijkheidsstoornis vast? 4. Wat
Nadere informatieDag van de Psycholoog 12/02/15
Onderzoek naar assessment van persoonlijkheidspathologie bij ouderen Gina Rossi & Bas van Alphen Inhoud workshop Het construct Temporele (in)stabiliteit Leeftijdsneutraliteit Assessment De praktijk Vignetten
Nadere informatieValidatie van de Young Schema Vragenlijst
Validatie van de Young Schema Vragenlijst Is de YSQ leeftijdsneutraal? Els Pauwels In samenwerking met Prof. dr. L. Claes en Prof. dr. E. Dierckx Indeling A. Onderzoeksopzet 1. Achtergrond 2. Doelstellingen
Nadere informatieVroegsignalering en interventie bij Cluster C. Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018
Vroegsignalering en interventie bij Cluster C Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018 Cluster C bij Jeugd Geen interventiestudies Geen specifieke studies naar Cluster C bij Jeugd Geen hits bij literatuursearch
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Oude wijn, oude zakken? Geert Lefevere klinisch psycholoog
DSM-5 Persoonlijkheidsstoornissen Oude wijn, oude zakken? Geert Lefevere klinisch psycholoog AZ Sint-Jan Brugge AV 28-11-2014 Is er nieuws? Nee DSM-5 = DSM-IV: definitie A. duurzaam patroon van innerlijke
Nadere informatie6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134
Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose
Nadere informatiebehandeling, delphi-methode, diagnostiek, ouderen, persoonlijk- heidsstoornissen
o o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: delphi-onderzoek onder Nederlandse en Vlaamse experts over specifieke diagnostische en therapeutische aspecten s. p. j.
Nadere informatieVerleden heb je, toekomst moet je maken. Inaugurele rede door Prof. Dr. S.P.J. van Alphen
Verleden heb je, toekomst moet je maken Inaugurele rede door Prof. Dr. S.P.J. van Alphen Prof. Dr. S.P.J. (Bas) van Alphen studeerde psychologie met als afstudeerrichting psychogerontologie aan de Radboud
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/138751
Nadere informatieBehandeling van ouderen met een obsessievecompulsieve
gevalsbeschrijving Behandeling van ouderen met een obsessievecompulsieve stoornis g.j. hendriks, m.m. van rees, m.j.p.m. verbraak, g.p.j. keijsers, c.a.l. hoogduin samenvatting Van 5 patiënten in de leeftijd
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van Autisme-Spectrumstoornissen bij volwassenen
Oplossingen voor Autisme diagnostiek bij Ouderen Sylvia Heijnen-Kohl, psychotherapeut/gezondheidszorgpsycholoog i.o.t. klinisch psycholoog Mondriaan Ouderen Heerlen/Maastricht Diagnostiek van ASS Multidisciplinaire
Nadere informatieLeeftijdsneutrale en specifieke diagnostiek van persoonlijkheidspathologie. Prof. Dr. Bas van Alphen
Leeftijdsneutrale en specifieke diagnostiek van persoonlijkheidspathologie Prof. Dr. Bas van Alphen Transities tussen levensfasen Psychologisch welbevinden Zelfacceptatie Autonomie Omgevingsbeheersing
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
DSM-5 whitepaper Persoonlijkheidsstoornissen Bij persoonlijkheidsstoornissen is sprake van manieren van over zichzelf en anderen denken en voelen die een aanzienlijke negatieve invloed hebben op het functioneren
Nadere informatieEFFICIËNT. VakkENNIs 59,- BSL PSYCHOLOGIE. Inhoudsoverzicht bsl Psychologie Totaal abonnement. alle bouwstenen voor u op een rij.
2 E-learning online + archief 2 WebTV Abonnement > 60 3.000,- 59,- aan waarde voor maar: 18 tijdschriften Slechts 12,50 EFFICIËNT bouwen aan uw VakkENNIs Inhoudsoverzicht bsl Psychologie Totaal abonnement.
Nadere informatieClinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Clinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis Christel Hessels Symposium, 16 maart 2017 Persoonlijkheidsstoornissen gedurende de levensloop Borderline persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieVOOR PERSOONLIJKHEIDSPATHOLOGIE Informatie voor zorgverzekeraars omtrent indicatiegebied en werkzaamheid.
TFP Nederland www.tfpnederland.com www.istfp.org TRANSFERENCE - FOCUSED PSYCHOTHERAPIE (TFP) VOOR PERSOONLIJKHEIDSPATHOLOGIE Informatie voor zorgverzekeraars omtrent indicatiegebied en werkzaamheid. Wat
Nadere informatieScelta is onderdeel van
DSM 5 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN Lucas Goessens, psychiater Annika Cornelissen, klinisch psycholoog SECTIE II (categoraal perspectief) Cluster A Paranoïde PS Schizoïde PS Schizotypische PS Cluster B Antisociale
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatieWELKOM! Borderline... wie heeft de macht. Themadag georganiseerd door Friese werkgroep\labyrinth-in Perspectief 29 november 2003
WELKOM! Borderline... wie heeft de macht Themadag georganiseerd door Friese werkgroep\labyrinth-in Perspectief 29 november 2003 Borderline. wie heeft de macht Martin Steendam clusterhoofd behandeling Heerenveen
Nadere informatieHeb ik een persoonlijkheidsstoornis?
Heb ik een persoonlijkheidsstoornis? Heb ik een persoonlijkheidsstoornis? Heftige emoties zijn niemand vreemd: als jij en je partner uit elkaar gaan of wanneer jouw chef steeds hogere eisen stelt, is het
Nadere informatieWELKOM! Borderline, het zit tussen de oren! Labyrinth/In Perspectief 9 april 2005
WELKOM! Borderline, het zit tussen de oren! Labyrinth/In Perspectief 9 april 2005 Programma wat u wilt psychische problematiek borderline problematiek doen denken voelen Psychische stoornissen Stoornissen
Nadere informatieTot slot. 72 tot slot. M. Zeevalking, Autisme: hoe te verstaan, hoe te begeleiden?, DOI / , 2000 M.A. Zeevalking, Schiedam
Tot slot Terwijl ik dit boekje over autisme en hulpverlening bij autisme schrijf, wordt me opnieuw duidelijk hoeveel er over dit onderwerp valt te vertellen en hoeveel er in dit bestek niet werd verteld.
Nadere informatieVerslag multidisciplinair overleg
2012 Verslag multidisciplinair overleg Renate Agterhof S1002628 Spaarne ziekenhuis 27-5-2012 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 2 1. Betrokken disciplines bij het MDO... 3 2. Belang van een MDO tussen de
Nadere informatieDe intramurale behandeling van forensische patienten met een persoonlijkheidsstoornis
De intramurale behandeling van forensische patienten met een persoonlijkheidsstoornis Een empirische studie Treatment outcome in personality disordered forensic patients An empirical study ( with a summary
Nadere informatieDe PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart
DSM-5 whitepaper De PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart Prof. dr. Gina Rossi, Vakgroep Klinische en LEvensloopPsychologie (KLEP) aan de Vrije Universiteit Brussel De Personality
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
DSM-5 WHITEPAPER Persoonlijkheidsstoornissen Bij persoonlijkheidsstoornissen is sprake van manieren van over zichzelf en anderen denken en voelen die een aanzienlijke negatieve invloed hebben op het functioneren
Nadere informatieGedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran
Gedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran Marcus Huibers, Latif Moradveisi, Fritz Renner, Modabber Arasteh & Arnoud Arntz Department of Clinical Psychological
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieNederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en
Nederlandse samenvatting 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen? Van de trauma- en stressorgerelateerde (kortweg trauma-gerelateerde) stoornissen
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN BIJ ADOLESCENTEN
amenvatting Dit proefschrift gaat over het diagnosticeren van persoonlijkheidsstoornissen (P) in adolescenten, de ziektelast die adolescenten en volwassenen met een (borderline) persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij Ouderen LOAG 20 maart 2013
Persoonlijkheidsstoornissen bij Ouderen LOAG 20 maart 2013 Het komt overal voor Agenda at is de persoonlijkheid anneer spreken we over een stoornis at betekent dit voor ons als arts? Persoonlijkheidstrekken
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieSeverity Indices for Personality Problems (SIPP-118 en SIPP-SF) Laura Weekers & Annelies Laurenssen Trimbos Instituut, 3 februari 2016
Severity Indices for Personality Problems (SIPP-118 en SIPP-SF) Laura Weekers & Annelies Laurenssen Trimbos Instituut, 3 februari 2016 Inhoud Theoretische achtergrond Ontwikkeling SIPP Domeinen en facetten
Nadere informatieSCID-5-P. Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Persoonlijkheidsstoornissen
SCID-5-P Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Persoonlijkheidsstoornissen Michael B. First, Janet B.W. Williams, Lorna Smith Benjamin, Robert L. Spitzer Nederlandse vertaling Arnoud Arntz, Jan
Nadere informatieRapportage 2010. Landelijk Informatie Netwerk Eerstelijnspsychologen (LINEP) Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg
Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg Postbus 1568 3500 BN Utrecht Tel. 030-272 9700 Rapportage 2010 Landelijk Informatie Netwerk Eerstelijnspsychologen (LINEP) 2 Hieronder worden
Nadere informatieZwakbegaafdheid in de GGZ. Een explorerend onderzoek 1. Jannelien Wieland a,b & Frans Zitman c
Zwakbegaafdheid in de GGZ. Een explorerend onderzoek 1 Jannelien Wieland a,b & Frans Zitman c a Poli +, psychiatrie + verstandelijke beperking, Ir. Driessenstraat 94-G, 2312 KZ, Leiden b Cordaan, Postbus
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hegeman, Annette Title: Appearance of depression in later life Issue Date: 2016-05-18
Nadere informatieMOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED. Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012
MOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012 Moeilijke mensen, ze zijn overal. In je huis, in je buurt, op je
Nadere informatieReeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd
Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie
Nadere informatieVroegsignalering borderline problematiek. Utrecht, 24 november 2016
Vroegsignalering borderline problematiek Utrecht, 24 november 2016 Wat is een Borderline PS? Diepgaand patroon van instabiliteit (DSM-5) Relaties Zelfbeeld Emoties Gedrag (impulsiviteit Dit patroon komt
Nadere informatieVergelijking MMPI-2 met MMPI-2-Restructured Form (RF) Voor As-I. Pathologie Binnen de Testdiagnostiek
Vergelijking MMPI-2 met 1 Vergelijking MMPI-2 met MMPI-2-Restructured Form (RF) Voor As-I Pathologie Binnen de Testdiagnostiek Comparison between MMPI-2 and MMPI-2-Restructured Form (RF) for Axis-I Pathology
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
DSM-5 WHITEPAPER Persoonlijkheidsstoornissen Bij persoonlijkheidsstoornissen is sprake van manieren van over zichzelf en anderen denken en voelen die een aanzienlijke negatieve invloed hebben op het functioneren
Nadere informatiePsychiatrie voor juristen
Ko Hummelen en Michiel Hengeveld Psychiatrie voor juristen De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2014. Omslagontwerp: Cees Brake bno, Enschede Uitgegeven door De Tijdstroom uitgeverij bv, Postbus
Nadere informatieGIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G
GIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G VOORAF Uw arts heeft u een medicamenteuze behandeling voorgeschreven als hulp bij het onder controle brengen van de symptomen
Nadere informaties. m. j. h e i j n e n - k o h l, s. p. j. v a n a l p h e n autismespectrumstoornissen, diagnostiek, ouderen definiëring
k o r t e b i j d r a g e Diagnostiek van autismespectrumstoornissen bij ouderen s. m. j. h e i j n e n - k o h l, s. p. j. v a n a l p h e n samenvatting Autismespectrumstoornissen worden bij ouderen
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/55666
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieDiagnostische bronnen
Diagnostische bronnen Testinformatie MMPI-2 Observatie Testattitude Validiteit Inhoudschalen Empirische schalen HL-schalen, suppl. Schalen Kritieke items Klinische informatie Anamnese Biografie Somatiek
Nadere informatieKenmerken. VG protocol Borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS) Comorbiditeit. Vaak gepaard met:
VG protocol Borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS) (Emotioneel instabiele persoonlijkheidsstoornis) Kenmerken stabiel onstabiel : een pervasief patroon van: Emotionele instabiliteit Impulsieve gedragingen
Nadere informatieDiagnostiek- en behandelmogelijkheden van somatoforme stoornissen in de 2e en 3e lijns GGZ
Diagnostiek- en behandelmogelijkheden van somatoforme stoornissen in de 2e en 3e lijns GGZ Dr. Martina Bühring psychiater / medisch manager Altrecht Psychosomatiek Inhoud lezing Luisteren naar de patiënt,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40073 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schat, A. Title: Clinical epidemiology of commonly occurring anxiety disorders
Nadere informatiePrevalentie. Prevalentie. Prevalantie. Prevalentie. Kenmerken van depressie bij ouderen
Ernstige neurotische stoornissen. Depressie, angst, verslaving Het grootste onderschatte leed. Sylvia Heijnen-Kohl, klinisch psycholoog / manager zorg Lieve Van Hoof, GZ-psycholoog / programmacoördinator
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieDe prevalentie van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen kritisch bekeken
De prevalentie van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen kritisch bekeken door E.S. Rinsma en E.J. Colon Samenvatting Uit literatuuronderzoek blijkt dat er nog geen duidelijkheid bestaat of persoonlijkheidsstoornissen
Nadere informatieOver hard werken, verbinden, humor & houden van!!!
Over hard werken, verbinden, humor & houden van!!! Lonneke Mechelse, GZ psycholoog BIG, Registerpsycholoog NIP Arbeid & Organisatie bij Peptalk Delft, (generalistische basis GGZ) & Mentaal Beter Gouda
Nadere informatieGeen pijn, geen angst, geen leven. Culemborg, 30 maart 2017 Stanneke Lunter
Geen pijn, geen angst, geen leven Culemborg, 30 maart 2017 Stanneke Lunter Indeling voordracht Jitske tot december 2013 Diagnostiek bij suïcidale jongeren Depressie bij jongeren Veerkracht bij suïcidale
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Diagnostiek, behand e ling en ged r agsad v isering. Bas van Alphen (redactie)
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Diagnostiek, behand e ling en ged r agsad v isering Bas van Alphen (redactie) Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering
Nadere informatieE book Persoonlijkheidsstoornissen
E book Persoonlijkheidsstoornissen Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl Persoonlijkheidsstoornissen Definitie Wat is een persoonlijkheidsstoornis nu eigenlijk? In officiële termen
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatieDagvoorzitter at Jaarcongres Klinisch Psychologen & Klinisch Neuropsychologen
Annette van Schagen A.van.Schagen@centrum45.nl Ervaring at Stichting Centrum '45 april 2014 - Huidig (4 maanden) Dagvoorzitter at Jaarcongres Klinisch Psychologen & Klinisch Neuropsychologen april 2014
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieFactsheet Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Altijd al wat apart. Dagmar Vink en Huub Buijssen
Factsheet Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Altijd al wat apart Dagmar Vink en Huub Buijssen Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Casus 2 3. Wat is een persoonlijkheidsstoornis 3 4. Verschillende typen
Nadere informatieTemperamentsprofielen bij verslaving
17 februari 2017 Temperamentsprofielen bij verslaving Dr Els Santens Psychiater Team Verslavingszorg Inhoud Kader doctoraatsonderzoek Verslaving Gray s Reinforcement Sensitivity Theory (RST) Temperamentsprofielen
Nadere informatieOnderwerp Kenmerk Datum Resultaten e-diagnostiek 104575 18-01-2014
VERTROUWELIJK Onderwerp Kenmerk Datum Resultaten e-diagnostiek 104575 18-01-2014 Cliënt Naam: Dhr. R. Richard Geboortedatum: 01-01-1986 BSN: 111222333 Voorlopige DSM IV classificatie As 1 Hypochondrie
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Nadere informatieGenderbias en persoonlijkheidsstoornissen
Genderbias en persoonlijkheidsstoornissen r. verheul achtergrond De komst van de dsm-iii in 1980 heeft geleid tot een ideologische controverse over het voorkomen van genderbias in de psychiatrische diagnostiek.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19052 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Manti, Eirini Title: From Categories to dimensions to evaluations : assessment
Nadere informatiePsychodynamische psychotherapie en paniekstoornis; een reactie op het redactioneel van Hebbrecht
Ingezonden Psychodynamische psychotherapie en paniekstoornis; een reactie op het redactioneel van Hebbrecht Hebbrecht stelt (Tijdschrift voor Psychiatrie, 40, 319-322) dat de psychoanalytische invalshoek
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen in DSM-5. M.A. Louter
Persoonlijkheidsstoornissen in DSM-5 M.A. Louter 6-9-2016 2 Casusbespreking Ivo Croon, 32 jaar Doorverwezen voor psychisch onderzoek door werkgever Leek bij sollicitatie gekwalificeerd (2 diploma s) Echter:
Nadere informatieZorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis
Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde Onderzoeker Pakkende ondertitel Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding
Nadere informatieEetstoornissen. Symptomen
Eetstoornissen Eetstoornissen zijn stoornissen die te maken hebben met eetgedrag maar ook met het denken over eten en lichaamsgewicht. Mensen met een eetstoornis zijn voortdurend bezig met (niet) eten
Nadere informatieDepressie bij ouderen Herstel als voorwaarde voor rehabilitatie?
Depressie bij ouderen Herstel als voorwaarde voor rehabilitatie? Rob Kok, psychiater, epidemioloog Parnassia Bavo Groep Den Haag Waarom rehabilitatie? Eerherstel van wie? Over welke ouderen hebben we het
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieGedragsactivatie GGZ Noord-Holland-Noord
Gedragsactivatie GGZ Noord-Holland-Noord Wij zijn daar waar onze klant wil slagen 11 april 2019 Leadexpert netwerk depressie Remco Hartman Agenda Doelstellingen vanuit expert netwerk depressie Zorgstandaard-herkenning
Nadere informatieDiagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen Een onderzoek naar de overeenstemming tussen vragenlijsten en de klinische As-ii-diagnose
korte bijdrage Diagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen Een onderzoek naar de overeenstemming tussen vragenlijsten en de klinische As-ii-diagnose s.j.t. jansen, i.j. duijsens samenvatting In dit onderzoek
Nadere informatieSchemagericht spelen Schemagerichte behandeling binnen dramatherapie voor cliënten van 18-30 jaar met een cluster B persoonlijkheidsstoornis.
Schemagericht spelen Schemagerichte behandeling binnen dramatherapie voor cliënten van 18-30 jaar met een cluster B persoonlijkheidsstoornis. Smallegoor, F. & Vojtechovsky, J. M. H. (2014) Zorgprogramma
Nadere informatie20 man 15 vrouw. depressie paranoia psychose
Dubbele Diagnose Patricia v.wijngaarden-cremers, psychiater Circuitmanager Verslavingspsychiatrie Dimence Inhoud - Inleiding - Gebruik onder Nederlandse Jongeren - Psychiatrische Comorbiditeit - Wat is
Nadere informatie100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD
100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD ONLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE 2 100% Online CGT E-BOOMING? 3 100% Online CGT MIND THE GAP! 4 100% Online CGT EFFECTEN ONLINE
Nadere informatie