Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving. Tineke van der Linden GGz Breburg

Transcriptie

1 Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving Tineke van der Linden GGz Breburg

2 Tineke van der Linden Gz-psycholoog in opleiding tot specialist Schematherapeut Cognitief gedragstherapeut i.o.

3 Programma workshop Wat is schematherapie? > video Basisbehoeften > kleine oefening Schema s Schemamodi & Verslaving Therapeutische interventies > video Rol van andere hulpverleners > rollenspel Vragen / opmerkingen

4 Wat is Schematherapie? Wie geeft (psycho)therapie? Wie kent schematherapie? Wat zegt t je?

5 Wat is Schematherapie? Schematherapie is een integratie van verschillende soorten psychotherapie (Young, Klosko & Weishaar, 2003) Ontwikkeld door Jeffrey Young als een behandeling voor persoonlijkheidsstoornissen en andere langdurige problematiek

6 Wat is Schematherapie? evidence-based behandeling voor borderline persoonlijkheidsstoornis (Giesen-Bloo et al., 2006; Farrell et al., 2009) Evidence-based groepstherapie voor de borderline persoonlijkheidsstoornis

7 Wat is Schematherapie? Grote RCT in 9 TBS-klinieken in Nederland: eerste bevindingen; effectief in de behandeling van narcistische en anti-sociale PS (Bernstein, 2012; Kersten, 2011) aparte open trial (N = 18 cluster B PS patiënten) 50% vertoonde betrouwbare verbetering >> veel patiënten ook verslaving

8 Wat is Schematherapie? Grote RCT in 9 TBS-klinieken in Nederland: Eerste onderzoeksbevindingen: minder drop-out, minder incidenten en delictgedrag, eerder verlof dan TAU verkort de duur van een TBS-behandeling Blijkt ook effectief bij psychopaten

9 Wat is Schematherapie? Video Nieuwsuur:

10 Basisbehoeften vanuit Schematherapie Elk kind heeft in zijn ontwikkeling een aantal basisbehoeften: Veiligheid Verbondenheid Autonomie Zelfwaardering Zelfexpressie Realistische grenzen Als niet voldoende aan de basisbehoeften wordt voldaan, kunnen disfunctionele schema s ontstaan

11 Basisbehoeften vanuit Schematherapie Kleine oefening: Bespreek kort met je buurman/-vrouw welke basisbehoefte(n) jij van nature gemakkelijk biedt aan clienten. Welke basisbehoeften liggen je minder?

12 Schema s Schema: chronisch, terugkerend thema of patroon van gedachten, gevoelens, herinneringen en lichamelijke sensaties meestal ontstaan in de kindertijd filtert en kleurt informatie over zichzelf, anderen en de wereld 3 manieren om met een schema om te gaan: vermijden, overgave of overcompensatie

13 Schema s Wie weet er een voorbeeld van een disfunctioneel schema? Hoe ziet het eruit als je dit schema: - vermijdt? - bevestigt? - overcompenseert?

14 Schematherapie Schematherapie kan een korte, gemiddelde en langdurende vorm van behandeling zijn, afhankelijk van de cliënt

15 Schematherapie De therapeutische relatie is extreem belangrijk (limited reparenting) Kracht van leefmilieu/dagbehandeling/verschillende behandelaars versus één therapiesessie!

16 Schemamodi Schemamodi-behandeling ontwikkeld voor patiënten met ernstigere persoonlijkheidsproblematiek

17 Schemamodi Schemamodus: emotionele toestand of deel van het zelf dat tijdelijk iemands gedachten, gevoel en gedrag domineert, bestaat uit schema s en vastgeroeste manieren om daarmee om te gaan. Simpel gezegd: een kant van iemand

18 Schemamodi Schema s vormen de vaak meer onbewuste kijk op zichzelf, anderen en de wereld, en zijn meer onderliggend. Modi zijn direct zichtbaar, wisselen per situatie en beïnvloeden gedachten, gevoel en gedrag.

19 Schemamodi Bij ernstigere persoonlijkheidsproblemen: schema-modi zijn voor een groot deel losstaand van elkaar, kunnen snel wisselen.

20 Schemamodi Modi vormen de sleutel tot behandeling; de therapeut laat interventies aansluiten bij de modus van de client. Blokkades in de therapie èn in de begeleiding zijn te benaderen als therapeutisch minder productieve modi (disfunctionele coping-modi)

21 Schemamodi 3 soorten modi: (disfunctionele) Kind-kanten: kinderlijke emoties, vaak onverwerkt of onbegrensd (disfunctionele) Ouder-kanten: geïnternaliseerd deel van de ouder Disfunctionele copingkanten: vermijdende modi, modi gericht op overgave en overcompenserende modi In totaal inmiddels 22 modi

22 Schemamodi Oorspronkelijke modi: Disfunctionele Kind-modi: kwetsbaar kind (verlaten, misbruikt, vernederd) boos/razend kind impulsief kind eenzaam kind Disfunctionele Ouder-modi: straffende/kritische ouder veeleisende ouder Disfunctionele copingmodi: afstandelijke beschermer (vermijdend) afstandelijke zelfsusser (vermijdend) gedweeë gehoorzame (overgave) zelfverheerlijker (overcompenserend) Gezonde modi: gezonde volwassene, blij/speels kind

23 Schemamodi Disfunctionele Kind-modi: kwetsbaar kind (verlaten, misbruikt, vernederd) boos/razend kind impulsief kind eenzaam kind

24 Schemamodi Disfunctionele Ouder-modi: straffende / kritische ouder veeleisende ouder

25 Schemamodi Disfunctionele coping-modi: Vermijdende modi: afstandelijke beschermer afstandelijke zelfsusser Overgave-modi: gedweeë gehoorzame

26 Schemamodi Overcompenserende modi: zelfverheerlijker

27 Schemamodi Eerst 10 modi vanuit Young, nu in totaal 22 modi beschreven. Van belang vooral: aantal basale modi helder en herkenbaar maken voor client. Hierbij kunnen mengvormen voorkomen en de eigen benamingen van de client gebruikt worden.

28 Schemamodi Toegevoegde modi vanuit forensische veld: Overcompenserende modi: pest- en aanvalsmodus manipulator (paranoïde/obsessief-compulsieve) overcontrolleerder roofdier

29 Schemamodi Toegevoegde modi: pest- en aanvalsmodus

30 Schemamodi pest- en aanvalsmodus

31 Schemamodi pest- en aanvalsmodus

32 Schemamodi manipulator

33 Schemamodi manipulator

34 Schemamodi (paranoïde / obsessief-compulsieve) overcontrolleerder

35 Schemamodi (paranoïde / obsessief-compulsieve) overcontrolleerder

36 Schemamodi (paranoïde / obsessief-compulsieve) overcontrolleerder

37 roofdier Schemamodi

38 Schemamodi roofdier

39 Schemamodi Deze modi vormen een enorme uitdaging voor je therapeutische relatie Dus grenzen stellen.. maar ondertussen ook contact houden!

40 Schemamodi Modi-video: Lucy Preview%20Video%201.wmv

41 Schemamodi & Verslaving Met toegevoegde modi: Analyse van patroon van middelengebruik en terugval vanuit schemamodi

42 Schemamodi & Verslaving Vanuit analyses met modi: >> Behandeling gericht op verminderen van modi met meeste risico voor terugval in middelengebruik (of: agressie / delictgedrag / probleemgedrag)

43 Schematherapeutische interventies Eerste stap: contact laten groeien, zorg, middels model van cliënt meer zicht en samenwerking Bereiken van kind-modi achter disfunctionele coping-modi: - veel begrip voor bescherming van vermijdende kanten - empathisch confronteren van overcompenserende kanten

44 Schematherapeutische interventies Bestrijden van disfunctionele ouder-modi: Straffende en veeleisende ouder-modus aanpakken Kind-kanten beschermen, verzorgen en begrenzen: imaginatie en meerstoelen limit-setting

45 Schematherapeutische interventies Therapeutische interventies: Voorbeeld casusconceptualisatie

46 Schemamodi: narcistische PS Zelfverheerlijker (stelt zichzelf boven anderen, zelfingenomen, grandioos, weinig empathie) Afstandelijke zelfsusser (afleiding, dwangmatig zichzelf stimuleren, werken, middelengebruik) Veeleisende ouder (stelt hoge eisen, pusht, alles moet perfect) Eenzame kind (minderwaardig, eenzaam) Razende, impulsieve kind (razend, impulsief, maakt dingen stuk uit boosheid)

47 Schematherapeutische interventies Therapeutische interventies: Video empathische confrontatie: eview%20video%204.wmv

48 Rol van andere hulpverleners Vaak verschillende visies op een cliënt * Schemamodel biedt ruimte voor meer begrip * Steun vanuit basisbehoeften erg belangrijk * Niet alleen faciliteren maar ook versterken van therapie

49 Rollenspel: meerstoelentechniek (Scott Kellog) Neem cliënt in gedachten Laat als therapeut je cliënt zich voorstellen: Je middel zit in de andere stoel Bedenk vragen over de ander in de stoel: Hoe ziet cannabis- eruit? Wat voor relatie hebben jullie? Wat zegt hij/zij tegen je? > enzovoorts

50 Rollenspel: meerstoelentechniek Nabespreken rollenspel

51 Ter afsluiting Nabespreken rollenspel

52 Vragen? Bedankt voor jullie aandacht!