Behandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie

Transcriptie

1 Behandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie Dr Wencke de Wildt Directeur behandelzaken Jellinek GZ psycholoog VGCT 2016

2 Inhoud 15 jaar cognitieve gedragstherapie in de Nederlandse verslavingszorg: van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie van evidentie uit wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit in de praktijk 2

3 Evidentie voor CGT bij verslavingsproblematiek Ruime evidentie voor de effectiviteit van CGT bij stoornissen in het gebruik van alcohol en cocaïne (Schippers, Smeerdijk & Merkx, 2014) Positieve bevindingen voor cannabis en gokken (Schippers, Smeerdijk & Merkx, 2014) Motiverende gespreksvoering en CGT in de nationale en internationale richtlijnen CGT eerste keus bij de psychologische behandeling van stoornissen in het gebruik van middelen en gokken 3

4 Kloof tussen wetenschap en praktijk Wetenschap CGT eerste keus psychologische behandeling bij problematisch middelengebruik Weinig onderzoek naar de effectiviteit in dagelijkse behandelpraktijk Praktijk Wereldwijd CGT voor middelengebruik beperkt geïmplementeerd Laag behandelbereik Lage therapietrouw Exposure aan CGT bij cliënten met middelenproblematiek is laag 4

5 Historie Introductie van de zgn Leefstijltrainingen ( ) Breed geïmplementeerd: meest gebruikte protocollen in de Nederlandse verslavingszorg 2014 lancering van de nieuwe behandelprotocollen 5

6 Breed geïmplementeerd Grote kans dus dat een cliënt die zich aanmeldt in de verslavingszorg cognitieve gedragstherapie ontvangt Maar wat is de effectiviteit van CGT in de dagelijkse praktijk? 6

7 Efficacy vs Effectiveness RCT s zijn de gouden standaard voor het vaststellen van de efficacy van een behandelinterventie Behandeling testen in de ideale condities Prioriteit bij interne validiteit Effectiveness studies evalueren de effectiviteit in condities die gelijk zijn / lijken op de gebruikelijke zorg Prioriteit bij externe validiteit

8 Bridging the gap Fase model van gedragstherapie onderzoek (Rounsaville, Caroll & Onken, 2001) Fase 1: Ontwikkeling en pilot van nieuwe behandeling Fase 2: RCT om efficacy te evalueren Fase 3: Studies naar effectiveness en toepasbaarheid

9 Data over de effectiviteit van CGT in de dagelijkse praktijk van de Nederlandse verslavingszorg in de afgelopen 15 jaar 9

10 1. Benchmark Leefstijltraining Verslavingszorg 10

11 Benchmark leefstijltraining ( ) Oudejans, Schippers, Spits, Stollenga & van den Brink, 2012 Behandelingen in 3 instellingen Kort ambulant: leefstijltraining 1-3 Langer ambulant: leefstijltraining 2-4 NB excl detox Doelgroep alle verslavingsdiagnoses Eindmeting 9 maanden na intake Inclusie n= Follow-up data n=8236 (52,2%) 11

12 Resultaten Zorgconsumptie - Min 39,9% - Compleet 46,2% - Plus 13,9% Middelengebruik abstinentie 22,8% gecontroleerd gebruik 28,4% overmatig gebruik 48,8% 51,2% behandelsucces Abstinentie Gecontroleerd gebruik van primair en secundair middel max 21 dagen alcohol max 4 glazen per dag andere middelen max 6 dagen 12

13 Overige bevindingen Relatie tussen therapietrouw en behandelresultaat Verschuiving in de tijd van indicatiestelling van kort naar langere CGT variant Percentage overmatig gebruik nam af over de jaren 13

14 Conclusie Klinische resultaten in de dagelijkse praktijk van de Nederlandse verslavingszorg zijn vergelijkbaar met de effectiviteit van CGT in wetenschappelijk onderzoek Ter vergelijking: Project MATCH: 20% abstinentie alcohol na 9 maanden, 60% overmatig alcoholgebruik Behandeling in ideale condities Selectie cliëntpopulatie: bv exclusie van cliënten met comorbide middelengebruik 14

15 2. Ambulante CGT met en zonder detox:

16 2. Ambulante CGT met en zonder detox: (Merkx et al., 2014) Behandelingen: Langer ambulant: Leefstijltraining 2 Met en zonder klinische of intensieve ambulante detox Doelgroep: alcohol Eindmeting: 9 maanden na intake Inclusie: N=262 16

17 Resultaten 82 cliënten (31.3%) ontvingen intensieve medische begeleiding bij het ontgiften Effectiviteit voor de totale groep: 23,3% abstinentie Cliënten met detox Cliënten zonder detox 32.9% abstinentie 18.9% abstinentie 17

18 3. CGT op 3 intensiteiten van zorg: (Merkx et al., 2013) Behandelingen: Kort ambulant: Leefstijltraining 1 Langer ambulant: leefstijltraining 2 Dag- of klinische behandeling CGT Doelgroep: alcohol Eindmeting: 9 maanden na intake Inclusie: N=

19 Resultaten Abstinentie: 30,8 % Gecontroleerd gebruik: 13.7 % 44,5% Gecontroleerd alcoholgebruik maximaal 6 drinkdagen in de afgelopen 30 dagen, maximaal 2 drinkdagen met 5 of meer glazen 19

20 4. CGT op 3 intensiteiten van zorg: (Spits et al., in voorbereiding) Behandelingen: Kort ambulant: Leefstijltraining 1 Langer ambulant: leefstijltraining 2 Dag- of klinische behandeling CGT Doelgroep: alle verslavingsdiagnoses Eindmeting: 9 maanden na intake Inclusie: n=

21 Resultaten 41.2% abstinentie van primaire middel 29.6% gecontroleerd gebruik 29.2% overmatig gebruik 70,8% behandelsucces voor het primaire middel Gecontroleerd gebruik: max 4 dagen drugsgebruik of max meer dan 4 dagen 4 glazen gebruik voor mannen en drie glazen voor vrouwen (definitie SBG: Blanken et al., 2011) 21

22 Het nieuwe CGT behandelprotocl ROM data CGT-2 Jellinek Instroom: n=560 Begin- en eindmeting: n = 322 (57%) ROM einde behandeling: 56,5% abstinentie van primaire middel 18,5% gecontroleerd gebruik van primair middel 22

23 Conclusies Behandelresultaten in de dagelijkse klinische praktijk liggen in lijn met klinische uitkomsten in RCT s Toevoeging van medische interventies zoals detoxificatie verhoogt de behandelresultaten Toename behandeleffectiviteit in de loop van de jaren: verschuiving naar de langere variant sneller en vaker inzetten van detox bij ambulante behandeling betere verankering van het gedragstherapeutisch werken? 23

24 Conclusies (2) Focus op verslaving, zowel psychologisch als medisch, loont! De behandelresultaten doen niet onder voor de resultaten van behandeling van andere veelvoorkomende psychische aandoeningen De verslavingszorg in Nederland doet het goed! Bereik van effectieve behandeling verhogen door signalering van problematisch middelengebruik in de GGz te verbeteren en ook daar deze CGT interventies toe te passen 24

25 Wencke de Wildt