KNGF-richtlijn Fysiotherapie en osteoporose: aansluiting bij bestaande richtlijnen?

Transcriptie

1 KNGF-richtlijn Fysiotherapie en osteoporose: aansluiting bij bestaande richtlijnen? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp, hoogleraar Paramedische Zorg, Centre for Quality of Care Research, UMC St Radboud, Nijmegen; wetenschappelijk directeur, Nederlands Paramedisch Instituut, Amersfoort. Alhoewel de aandoening osteoporose geen verwijsindicatie voor fysiotherapie hoeft te zijn. vormen de met osteoporose samenhangende problemen wel een indicatie voor fysiotherapie. Drie probleemgebieden worden onderscheiden: 1. (dreigende) immobiliteit; 2. een verhoogd valrisico: 3. gevolgen na een fractuur. Op basis van het diagnostische proces benoemt de fysiotherapeut welk probleemgebied op de voorgrond staat, welke stoornissen in functies, beperkingen in activiteiten en participatieproblemen fysiotherapeutisch beïnvloedbare risicofactoren zijn en welke persoons- en omgevingsfactoren bevorderend of belemmerend zijn voor het bewegend functioneren van de patiënt. Per probleemgebied worden behandeldoelen en fysiotherapeutische verrichtingen aangegeven; alsook enkele evaluatiemeetinstrumenten. Voor zover beschikbaar, zullen de variabelen tijd en frequentie voor het oefenen en sturen van functies en activiteiten worden benoemd. Op basis van het systematisch literatuuronderzoek kan worden aangegeven dat lichamelijke activiteit leidt tot toename van botmineraaldichtheid (BMD). De effectiviteit van lichamelijke activiteit op het verminderen van fracturen is (nog) niet duidelijk. Evenzo leidt een valtrainingsprogramma tot een verlaging van de valkans maar de effectiviteit op het voorkomen van fracturen is (nog) niet duidelijk. Referenties King AC. Interventions to promote physical activity by older adults. Journals of Gerontology Series A 2001;56A(Special Issue II): Robling AG, Hinant FM, Burr DB, Turner CH. Shorter, more frequent mechanical loading sessions enhance bone mass. Medicine & Science in Sports & Medicine 2002;34(2): Smits-Engelsman BCM, Bekkering GE, Hendriks HJM. KNGF-richtlijn Osteoporose. Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie Supplement 2001;111(3):1-36.

2 KNGF-richtlijn Osteoporose: aansluiting bij bestaande richtlijnen? Prof.dr. Rob A.B.Oostendorp Dr. Bouwien C.M. Engelsman Drs. Trudy E. Bekkering Dr. Erik J.M. Hendriks

3 NEDERLANDS PARAMEDISCH INSTITUUT

4 BESTAANDE RICHTLIJNEN NHG-Standaard Osteoporose (1999) Guidelines for the prevention of falls in older people (2000) CBO-Richtlijn Osteoporose (2002) Afstemming KNGF-richtlijn Osteoporose (2001)?

5

6 4 GRONDREGELS voor de KEUZE van BEWEGINGSTAKEN bij OSTEOPOROSE

7 GRONDREGEL I De mechanische belasting van het bot moet proportioneel hoger zijn dan de optimale belastbaarheid waarbij enkele malen per dag een serie (30 50 keer) van lichte vervormingen (strain) van het bot optreedt

8 GRONDREGEL II Prikkeleigenschappen van bewegingstaken met botvormende potentie Hoge intensiteit (> lichaamsgewicht; dynamisch) Vaak herhaald (30 50 keer per dag) Korte tijdsduur (1 5 minuten) Lang volhouden (1 -.. jaar)

9 GRONDREGEL III De aanpassing van het bot is specifiek voor de PLAATS waar de BELASTING aangrijpt.. geen eenzijdige bewegingstaken. fietsen geen invloed op femur, wel op WK. joggen geen invloed op onderarm, wel op femur. zwemmen geeft (te) weinig belasting, alleen effect op armen

10 GRONDREGEL IV Bewegingsinterventie helpt alléén als voorwaarden aanwezig zijn:. bouwstof: Ca, Vit D. prikkel: mechanische belasting. medicatie: + of. compliantie (groepsondersteuning). veiligheid. bereidheid tot gedragsverandering en -bestendiging

11 EISEN aan DOELTREFFENDE en DOELMATIGE BEWEGINGSPROGRAMMA S juiste prikkel (intensiteit en plaats) risico-arm plezierig (bevordering compliantie) goedkoop passen in leefstijl weinig bijverschijnselen

12 UITGANGSPUNTEN KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE 2001 menselijk bewegend functioneren risicoprofielen en probleemgebieden fysiotherapie en bewegingstaken / - programma s wetenschappelijke onderbouwing beoordeling Richtlijn (AGREE-beoordeling)

13 UITGANGSPUNTEN KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE 2001 menselijk bewegend functioneren risicoprofielen en probleemgebieden fysiotherapie wetenschappelijke onderbouwing beoordeling Richtlijn (AGREE-beoordeling)

14 TERMINOLOGIE MENSELIJK BEWEGEND FUNCTIONEREN ONTLEEND aan ICF (stoornissen in) functies (beperkingen in) activiteiten participatie(problemen) persoonlijke factoren omgevingsfactoren

15 World Health Organization Classification Assessment Surveys & Terminology Group ICF as the New Member in the WHO Family of International Classifications

16 Interaction of Concepts ICF 2001 Health Condition (disorder/disease) Body function&structur e (Impairment) Activities Limitation Participation (Restriction) Environmental Factors Personal Factors

17 ICF Components Body Functions & Structures Activities & Participation Environmental Factors Functions Structures Capacity Performance Barriers Facilitators

18 UITGANGSPUNTEN KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE 2001 menselijk bewegend functioneren risicoprofielen en probleemgebieden fysiotherapie wetenschappelijke onderbouwing beoordeling Richtlijn (AGREE-beoordeling)

19 RISICOPROFIELEN en PROBLEEMGEBIEDEN (VERHOOGD RISICO) OSTEOPOROSE VERHOOGD VALRISICO NEE / JA STATUS na FRACTUUR NEE / JA (DREIGENDE) BEWEGINGSARMOEDE NEE / JA

20 VERHOOGD VALRISICO nee / ja Prognostische factoren niet zonder handen uit stoel Get-Up-and-Go-Test > 20 sec verminderd evenwicht bij draaien, stand op één been en reiken stoppen met lopen tijdens praten lagere staphoogte, kortere staplengte, minder stapcontinuïteit

21 VERHOOGD VALRISICO JA Doel: verminderen van valrisico Verrichting: oefenen van spierfuncties in functionele context; 3x per week; 60-70% maximale kracht; 3 sets van 10 herhalingen oefenen van mobiliteit oefenen van het gaan; starten, remmen, richting veranderen, stappen over obstakels, gaan op verschillende onderlagen

22 (DREIGENDE) BEWEGINGSARMOEDE zonder verhoogd valrisico Doel: onderhouden en verbeteren van de botmassa, stimuleren van lichamelijke activiteit, bevorderen van actieve leefstijl, verminderen van bewegingsangst Verrichtingen: uitvoeren van bewegingstaken

23 AANDACHTSPUNTEN bij het OEFENEN Relatief hoge botbelasting (50% hoger) Dynamische oefeningen met eigen lichaamsgewicht en met zwaartekracht Dynamische belasting van WK, heupen en polsen 60 80% van maximale spierkracht Botmassa: dagelijks, korte duur, hoge botbelasting en beperkt aantal herhalingen Uithoudingsvermogen: duur (min 30 min), lage intensiteit (60-70% max hartfrequentie) en veel herhalingen

24 STATUS na FRACTUUR Afhankelijk van de plaats van de fractuur Specifieke stoornissen, beperkingen en participatieproblemen In alle gevallen op functies en activiteiten die relevant zijn voor het dagelijkse functioneren

25 UITGANGSPUNTEN KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE 2001 menselijk bewegend functioneren risicoprofielen en probleemgebieden fysiotherapie en bewegingsprogramma s wetenschappelijke onderbouwing beoordeling Richtlijn (AGREE-beoordeling)

26 FYSIOTHERAPIE vlgs. Richtlijn Anamnese Lichamelijk onderzoek, (eventueel) gebruik van meetinstrumenten Analyse welk(e) probleemgebied(en) relevante stoornissen in functies, beperkingen in activiteiten en participatieproblemen (risicofactoren voor vallen)

27 FYSIOTHERAPIE vlgs. Richtlijn Behandelplan afhankelijk van probleemgebied: behandeldoelen verrichtingen informeren, adviseren en stimuleren oefenen van functies en activiteiten Evaluatie, verslaglegging en afsluiting

28

29 UITGANGSPUNTEN KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE 2001 menselijk bewegend functioneren risicoprofielen en probleemgebieden fysiotherapie en bewegingsprogramma s wetenschappelijke onderbouwing beoordeling Richtlijn (AGREE-beoordeling)

30 EVIDENCE-BASED GUIDELINES PHYSIOTHERAPY

31 NIVEAU van BEWIJS van BEWEGINGSPROGRAMMA S Positieve effecten op botmassa: bij vrouwen: niveau 1 bij mannen: niveau 4 op hogere leeftijd (75 + ): niveau 2 Reductie van het risico op vallen: ouderen: niveau 1 Voorkomen van fracturen (heup): niveau

32 UITGANGSPUNTEN KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE 2001 menselijk bewegend functioneren risicoprofielen en probleemgebieden fysiotherapie en bewegingsprogramma s wetenschappelijke onderbouwing beoordeling Richtlijn (AGREE-beoordeling)

33 APPRAISAL of GUIDELINES RESEARCH & EVALUATION AGREE-instrument voor beoordeling van richtlijnen (Burgers, 2002) Opbouw en inhoud onderwerp en doel betrokkenheid van belanghebbenden methodologie helderheid en presentatie toepassing onafhankelijkheid opstellers

34 AANSLUITING KNGF-richtlijn Osteoporose? goed / matig / slecht NHG-Standaard Osteoporose: matig Guidelines for the preventyion of falls in older people: goed CBO-richtlijn Osteoporose: goed

35 DANK VOOR UW AANDACHT