Fysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper

Transcriptie

1 Fysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper

2 Programma Inleiding Osteoporose De rol van de fysiotherapeut bij osteoporose KNGF behandelrichtlijn Vallen Verleden Tijd KNGF-Standaard Beweeginterventie

3 Programma Inleiding Osteoporose De rol van de fysiotherapeut bij osteoporose KNGF behandelrichtlijn Vallen Verleden Tijd KNGF-Standaard Beweeginterventie

4 Bone Mass Botmassa en leeftijd Bereiken van de piek botmassa Piek botmassa Aanvang menopauze* Botverlies Aanmaak > Afbraak Afbraak > Aanmaak Leeftijd (jr) * Menopauze treedt op gedurende ca 1 jaar in dit tijdsbestek Lanham-New SA. Proc Nutr Soc. 2008;67: ; Burger H, et al. Am J Epidemiol 1998;147: ; Recker R, et al. J Bone Miner Res 2000;15: ; Sambrook P, et al. Baillieres Clin Rheumatol 1993;7: ; Weaver CM, et al. Primer on the Metabolic Bone Diseases and Disorders of Mineral Metabolism. 7th ed. 2008:

5 Primaire of secundaire osteoporose Primair Postmenopauzale osteoporose Ouderdomsosteoporose Secundair Corticosteroïd gebruik Adjuvante chemotherapie bij borstkanker Antihormonale middelen bij borstkanker en prostaatkanker

6 Cellen in het bot Osteoblast -> botaanmaak Osteoclast -> botafbraak Osteocyt -> signaalfunctie Klein-Nulend 2005

7 Bewegen en botdichtheid

8 Gevolgen van osteoporose Fracturen: Heupfractuur Osteoporotische wervelfractuur Polsfractuur. Valrisico

9 Wervelfractuur ± 2/3 niet opgemerkt 4x hogere kans op nieuwe wervelfractuur Geleidelijke lengte afname en postuurveranderingen Secundaire klachten pijn en beperkingen in dagelijks functioneren

10 Heupfractuur 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Overlijden <1 jaar Gaat naar verpleeghuis 25% 27% Kan niet zelf lopen 40% Moeite met andere activiteiten: autorijden, boodschappen doen Moeite met dagelijkse dingen 60% 80% Grafiek op basis van Cooper C. Am J Med 1997;103:12s-17s, en NHG-standaard osteoporose 2005

11 Vallen en Osteoporose Liu-Ambrose et al. 2003, Sinaki 2005

12 Vicieuze cirkel Minder kwaliteit van leven Valangst Verhoogd valrisico Vermijden activiteiten Minder fysieke fitheid

13 Programma Inleiding Osteoporose De rol van de fysiotherapeut bij osteoporose KNGF behandelrichtlijn Vallen Verleden Tijd KNGF-Standaard Beweeginterventie

14

15 KNGF-richtlijn Osteoporose Probleemgebieden Dreigende immobiliteit Verhoogd valrisico Status na fractuur

16 Aandachtspunten diagnostisch proces Case-finding Uitvragen risicofactoren osteoporose Tekenen van osteoporotische wervelfractuur Beweeggedrag Risicofactoren vallen Valgeschiedenis (ook bijna vallen) Valangst Gang/ balans/ spierkracht Visusproblemen Medicatiegebruik Omgevingsfactoren

17 Therapeutisch proces Dreigende immobiliteit Informeren over gevolgen van inactiviteit Afname val- of bewegingsangst Stimuleren actieve leefstijl

18 Osteo-combinorm Combinatie van: Fitnorm: minimaal 3 keer per week gedurende minimaal 20 minuten zwaar intensieve activiteit minimaal 2 keer per week bestaande uit functionele krachttraining voor onderste extremiteit NNGB 55 plussers: ten minste een half uur per dag matig intensieve lichamelijke activiteit op 5 dagen van de week bestaande uit gewichtsdragende activiteiten

19 Therapeutisch proces Status na fractuur Afname stoornissen tgv fractuur Mobiliteit Spierkracht Houding Herwinnen van zelfstandigheid Transfers Lopen ADL

20 Therapeutisch proces: valrisico/ fractuurrisico Systematische review De Kam et al publicaties van RCT s Populaties met verminderde BMD 3 studies over val- en fractuurrisico 1 studie: afname aantal fracturen, geen effect vallen 1 studie: afname vallen 1 pilot studie afname vallen

21 Therapeutisch proces: valrisico/ fractuurrisico Effecten op botdichtheid: Pas meetbaar effect bij langere interventies (> 1 jr) Gewichtsdragende oefeningen: aëroob/ kracht Effecten op kracht 2 keer per week trainen -> wisselend effectief 3 keer per week trainen -> effectief Effecten op balans Functionele balansoefeningen

22 Therapeutisch proces: valrisico/ fractuurrisico Conclusies vooral gebaseerd op indirecte evidentie! Aanvullend onderzoek gewenst!

23 Vallen Verleden Tijd 10 lessen 1,5 uur per les 2 maal per week 10 personen per groep 3 onderdelen Hindernisbaan (5 hele lessen) Spelvormen (5 halve lessen) Leren vallen (5 halve lessen)

24 Hindernisbaan

25 Spelvormen

26 Valtraining

27 Valtraining

28 Vallen Verleden Tijd bij Osteoporose Aangepaste programma Vallen Verleden Tijd 5,5 weken, 2 keer per week Onderdelen: Hindernisbaan Valtraining Sport- en spel Aanpassingen Voorlichting Botbelastende oefeningen Valtraining

29 Vallen Verleden Tijd bij Osteoporose Resultaten - Valincidentie: afname 39% - Toename vertrouwen in balans

30 KNGF Standaarden Beweeginterventie Doelgroep Patiënten met een chronische aandoening Inactieve levensstijl Waarom een beweegprogramma? Verkleint kans op chronische aandoeningen Zorgt voor een gunstiger beloop van de aandoening

31 Beweegprogramma Algemeen doel Ontwikkelen van een actieve leefstijl Specifieke doelen Op langere termijn de afname van botdichtheid remmen. Op kortere termijn het beïnvloeden van andere risicofactoren voor fracturen. Balans Spierkracht Houding

32 Aanbevelingen oefentherapie bij osteoporose

33 Aanbevelingen botdichtheid High-impact of gewichtsdragende oefeningen Indien mogelijk meer explosieve krachopbouw Krachtoefeningen voor de pols Intensiteit oefeningen: Kracht (toewerken naar) minimaal 70% RM Wandelen (indien mogelijk) 6 km/h Langdurig volhouden oefening (>1 jr)

34 Aanbevelingen Vallen Programma s met functionele kracht en balansoefeningen blijken het meest effectief Over obstakels stappen Opstappen op step (ook botbelasting) Reikoefeningen.

35 Aanbevelingen verbeteren spierkracht Frequentie: 2-3 keer per week Minimaal 50% van 1RM 8-10 oefeningen voor grote spiergroepen Extensie oefeningen voor de rug

36 Aanbevelingen Balans Functionele balansoefeningen 3 keer per week