Majeure ontwikkelingen in de landbouw. 15 Januari 2015, Krijn Poppe Provincie Limburg

Transcriptie

1 Majeure ontwikkelingen in de landbouw 15 Januari 2015, Krijn Poppe Provincie Limburg

2 Inhoud (On)Duurzaamheid Ontwikkeling in keten Technologie-ontwikkeling: ICT Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Bedrijfsstrategieën Provinciaal beleid...

3 PPP - Duurzaamheid: complex begrip

4 De ontwikkeling van onduurzaamheid

5 Grondstof Eindproduct Ketenorganisatie verandert ( Gereffi et al., 2005) Markt Modulair Relationeel Gevangen Hierarchie Groenteboer Leidende onderneming Leidende onderneming Volledige Integratie PRIJS Leidende onderneming Turnkey leverancier Relatie leverancier Boeren Laag Mate van coördinatie en machtsverschillen Hoog

6

7 Agrarische productieprocessen worden steeds beter regelbaar Dit betekent nieuwe business modellen en organisatievormen (als je de grasoogst kunt plannen en kwaliteit kunt vaststellen, kun je een melkveebedrijf opsplitsen) Het betekent dat sommige processen door anderen op afstand overgenomen kunnen worden

8 Informatie voor boer en consument Royal Gala apple Origin: Girona Pesticides: No Organic farming: Yes Carbon footprint:1,2 kg CO2e

9 Ontwikkeling van bedrijfssystemen n.t.w. / ha Keuterboeren (subsistence farm) Landb beleid Gezinsbedrijf (family farm) AKIS.gov Plantages latifundia, kolchoze AgriFood Netwerken Agr. Familieonderneming (mkb) ag. family firm 3 rd gen. uni Stadslandbouw Hobbyboeren Metropolitan agriculture Tijd

10 Scenarios: qua vadis? Strong government Conserve Develop Room for markets and networks (c) Poppe et al, 2009

11 De tijden blijven veranderen: op naar Armoede op de arme zandgronden Na WO-II: Voedselschaarste is aandachtspunt, bij netto-import en gebrek aan $ Intensivering als strategie Migratie naar stad en buitenland Platteland niet in netwerk: slechte wegen, geen auto s, geen telefoon Boeren vaak niet in belastingsysteem / geen sociale zekerheid Landbouw groot aandeel in regionale economie Prijsbeleid efficient overdrachtsmechanisme (voor ALLEN in sector) Landbouw is eigenaar van platteland 2015 Armoede is in de grote steden bij immigranten en gebroken gezinnen Voedsel genoeg, we over-eten, EU is netto-exporteur, subsidies lastig Milieuprobleem door intensivering Platteland is woongebied Platteland in alle netwerken, incl. internet; auto nuttiger dan in de stad Boeren vallen onder sociale stelsel en profiteren van 2 typen steun Landbouw klein aandeel regionale economie Prijsbeleid/gekoppelde steun geen efficiente transfer mechanismes Stad en burger zijn eigenaar platteland

12 GLB: Historie in vogelvlucht 1962: Prijsondersteuning via importheffingen en interventies Leidend tot overproductie (boterbergen en wijnplassen) En regionale milieuproblemen (graansubstituten) Structuurbeleid (kleine boerenvraagstuk, efficiency) : Quota (zuivel) en set-aside (braak in akkerbouw) Overgang naar directe inkomenssteun (bedragen per ha: MacSharry, Fischler). Deels gekoppeld aan productie (een bepaalde teelt) en op basis van historische rechten

13 GLB : EU besluiten Pijler 1: Basispremie voor alle landbouwgronden per regio 30% gekoppeld aan vergroening Permanent grasland Verplichte diversificatie (3 gewassen) 5% biodiversiteitsbraak/buffer (EFA) Enkele top-ups (jonge boeren, kleine bedrijven, herintroductie gekoppelde betalingen) en aftopping Pijler 2: Doelgericht, mogelijkheid collectieven. Meer aandacht concurrentiekracht en innovatie (EIP productivity & sustainability)

14

15 Omgerekende bedrijfstoeslag in euro/ha naar bedrijfstype in NL, 2014

16 Keuze in Nederland Van 1,4 naar 1,9 miljoen ha een gelijke premie per ha in 2019 Met een compensatieregeling voor vleeskalveren (10 miljoen voor een duurzaamheidsprogramma) Verder was al eerder besloten tot afschaffing melkquotum in 2015 En zal ook suikerquotum worden afschaft Zal in beide gevallen tot productie-uitbreiding leiden

17 Ter relativering van het belang van GLB Structuur van de landbouw is vooral bepaald door hogere arbeidskosten en maar beperkt door landbouwbeleid (Silvis et al, 2008) Ook voor komende jaren zijn de algemeen economische ontwikkelingen, de demografie en de techniek (ICT!) belangrijker dan de toeslagen

18 Klassieke Nederlandse model Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel Op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten Intensivering daar waar bedrijven te weinig grond hebben Ook gebaseerd op geïmporteerd veevoer Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeem gebaseerd op waarde-creatie, beleving.

19 Cochrane s Tredmolen Bedrijven stoppen niet maar verlagen kostprijs Hun lagere kostprijs leidt tot lagere marktprijs Toeleveranciers en onderzoek maken nieuwe technologie Eerste toepassers hebben tijdelijk voordeel

20 Percentage productie Productie concentreert op minder bedrijven (NL) Percentage bedrijven

21 Bedrijfsmodel gebaseerd op creëren van toegevoegde waarde op de boerderij Veelal gericht op verbreding / multifunctionaliteit: Natuur, zorg, recreatie (B&B, kano s, poldersport) Specifieke producten ( slow food ), evt. met eigen productie voedingsmiddelen (kaas, ijs, vlees) Huisverkoop al of niet met on-line etc. Specifieke teeltsystemen: gemengd bedrijf, biologisch / biologisch-dynamisch Afhankelijk van goed contact met consument, die liefst op fietsafstand zit Hoge mate van ondernemerschap en kennis

22 Kan dit bedrijfsmodel opgang maken? Ondernemers nodig, maar is vaak niet knelpunt Marktontwikkeling wel een probleem Gaat vaak om niches, kleine lokale markten Logistiek supermarkten is er niet op ingespeeld Hoewel ook daar innovaties zijn, bv. Marqt Duurzaamheid is vaak geen aankoop-criterium bij consumenten, Wel wordt het soms met smaak en kwaliteit geassocieerd

23 Kunnen we (als provincie) stimuleren? Boeren Subsidies kan, maar overheid wordt vaak als onbetrouwbaar ervaren GLB zou wel ruimte bieden tot overhevelen inkomenstoeslagen en koppeling daarvan aan certificeringsprogramma s. Duidelijkheid in ruimtelijke ordening (optiewaarde kan aanzetten tot intensivering) Vergunningenbeleid rond horeca op de boerderij, bed & breakfast, restaurant etc. Innovatieprojecten (GLB Pijler 2, EIP)

24 Kunnen we als provincie stimuleren? Marktontwikkeling Voorlichting consumenten weinig effectief? Innovatieprojecten ICT en logistiek van de last mile (food webs) Innovatief inkopen overheid in zorgdiensten, schoolmaaltijden, catering e.d. Ontwikkelen regio-merken (Gouda-Holland etc.) Bevorderen (dag-)toerisme naar het platteland Tijd voor een knelpuntenanalyse samen met de betrokken ondernemers?

25 Dank voor de aandacht, vragen en discussie?