Eigen Kracht Van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij

Transcriptie

1 Eigen Kracht Van verzrgingsstaat naar participatiemaatschappij In pdracht van Stadsdeel Nrd, Cmbiwel en EVA Hgeschl INHlland Amsterdam Schl f Scial Wrk Opleiding: Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Afstudeerjaar: 2012 Dcent: Mar Dekker Mei 2012 Auteurs: Ömer Yalcin Mireille Piqué Mariam Lemghary Ouassila Es-Sannuni Asia el Bacha

2 Vrwrd Vr u ligt het nderzeksrapprt Eigen Kracht. In dit verslag kunt u lezen ver wat er ndig is m kwetsbare deelnemers die bij EVA en Cmbiwel sciale activeringsprgramma s vlgen te stimuleren tt het zetten van een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie. Om antwrd te krijgen p nze vraag hebben wij in ttaal 48 deelnemers geïnterviewd bij welzijnsinstellingen EVA en Cmbiwel (lcatie De Meeuw). Wij danken Anne Jacbse (De Meeuw) en Esther Sarphatie (EVA) vr hun gastvrijheid en bereidheid gedurende het nderzek. Tevens gaat ns dank uit naar Mar Dekker (INHlland) vr de prettige begeleiding en Julius van Manen (Academie van de Stad) vr zijn rl in het prces. Van de 48 interviews hebben wij 23 deelnemers van De Meeuw geïnterviewd. Dit waren deelnemers van de Handwerk grep, de Eigen Kracht grep (tien wekelijkse cursus vr bezekers van de vedselbank) en de deelnemers van de cnversatieles Nederlands. Bij EVA hebben wij 25 deelnemers geïnterviewd. Dit waren deelnemers van de Taal en Werk grep. In dit verslag kunt u lezen ver nze bevindingen die blijken uit de interviews. Amsterdam, mei 2012 Ömer Yalcin Mireille Piqué Mariam Lemghary Ouassila Es-Sannuni Asia el Bacha 2

3 Management samenvatting Aanleiding Deze scriptie is geschreven als afstudeernderzek vr de studierichting Maatschappelijk werk en Dienstverlening aan de Hge Schl INHlland. Dit nderzek is uitgeverd in pdracht van Stadsdeel Amsterdam Nrd. In deze scriptie is nderzek gedaan naar de Eigen kracht van de deelnemers die bij EVA en Cmbiwel een sciale activeringsprgramma s vlgen. De vlgende nderzekvraag staat hierin centraal: He kunnen kwetsbare vruwen die bij EVA en Cmbiwel sciaalactivering-prgramma s vlgen wrden gestimuleerd tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie? De vlgende deelvragen zijn hieruit vrtgekmen: 1. Wat is de maatschappelijke psitie van de deelnemers van EVA en Cmbiwel? 2. Wat zijn vr de deelnemers van EVA en Cmbiwel de beweegredenen m actief deel te nemen aan de bijeenkmsten? 3. Wat zijn vr de deelnemers van EVA en Cmbiwel de belemmeringen m actief deel te nemen aan de bijeenkmsten? 4. Wat is het aanbd van EVA en Cmbiwel en wat zijn de eventuele verbeterpunten? 5. Op welke wijze zuden de deelnemers gemtiveerd kunnen wrden naar een vervlgstap p basis van hun eigen kracht? Methde Om een antwrd te kunnen geven p bvenstaande prbleemstelling zijn twee nderzeken uitgeverd, namelijk een literatuurnderzek en een veldnderzek. Het literatuurnderzek heeft zich vrnamelijk gericht p therie die beschikbaar was gericht p de delgrep. Vr dit nderzek hebben wij gebruik gemaakt van kwalitatief nderzek. Wij hebben 48 interviews afgelegd, waarvan 23 bij De Meeuw en 25 bij EVA. Met deze 48 vruwen is in grte penheid gesprken ver de thuissituatie, rl die ze hebben, kansen en mgelijkheden en belemmeringen die de deelnemers ervaren. De interviews die zijn gehuden met de deelnemers van Eva en Cmbiwel hebben vrnamelijk inzichten pgeleverd ver de mgelijkheden en belemmeringen van de deelnemers tt het zetten van een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijk participatie. Cnclusies Uit de interviews hebben we de vlgende cnclusies getrkken: Taal Veel deelnemers willen een baan f vrijwilligerswerk den p een vr hen bekend terrein. Hun kwaliteiten liggen bij de zrgtaken. De deelnemers die de ambitie hebben m te werken zijn vrnamelijk beperkt in hun taal en hebben daarm ng veel begeleiding ndig bij bijvrbeeld Cv s pstellen en sllicitatiebrieven schrijven. Zrgeths Dr de traditinele rlverdeling binnen de gezinnen van de deelnemers hebben vruwen altijd vr het huishuden, kinderen en partner gezrgd. Drdat ze de verantwrding dragen ver deze zrgtaken en niet ndersteund wrden dr hun partners zijn ze nit in de gelegenheid gesteld m actief te participeren in de samenleving. 3

4 Stap naar participatie bij alleenstaande vruwen De alleenstaande vruw is extra gemtiveerd nadat ze is gescheiden van haar man. Zij zet dan makkelijker de stap naar participatie als ze van haar man is gescheiden. We merken p dat bij de alleenstaande vruwen de materiële mtieven zwaarder wegen dan immateriële mtieven. Bij vruwen die een partner hebben wegen immateriële mtieven het zwaarst. Psychsciale gesteldheid Veel deelnemers hebben een geschnden levensverhaal en ervaren p psychisch gebied ng steeds hinder van gebeurtenissen uit het verleden. Bereidheid m te werken Veel deelnemers hebben behefte m eerst zichzelf te leren kennen in plaats van te leren werken. De deelnemers zijn bang vr het nbekende en hebben geen realistisch beeld ver het eigen kunnen. Zij leunen te veel p hulp en durven niet alleen de stap te nemen. Relativerend vr eigen prblemen Vr veel deelnemers van Cmbiwel is (vrijwilligers)werk geen reële ptie. Deze grep ervaart deelname aan de activiteiten als relativerend vr hun eigen prblemen. Ze vinden het prettig m met mensen in cntact te kmen waarmee ze gemeenschappelijke levensverhalen hebben. Sciaal netwerk Het sciale netwerk van de deelnemers beperkt zich tt mensen uit de directe mgeving. Denk hierbij aan eerstegraads- familieleden en naaste buren. De niet westerse deelnemers hebben nauwelijks cntact met andere mensen buiten hun eigen etnische achtergrnd. Aanbd De deelnemers van Cmbiwel willen een hgere frequentie van de activiteiten vanwege hun sciale islement, terwijl de deelnemers van EVA een hgere frequentie willen vanwege de drang m de taal te ntwikkelen. Cultuur en religie In het referentiekader van de deelnemers vrmt cultuur en religie geen belemmering in de stap richting participatie, maar in de praktijk blijkt dat ze p dit gebied tch last ndervinden vanwege de sciale cntrle en culturele- en religieuze pvattingen van persnen uit de directe mgeving. Aanbevelingen De adviezen en aanbevelingen die zijn gemaakt p grnd van deze cnclusies zijn: Meer aandacht besteden aan crss culturele cmmunicatie binnen de grep. Meer activiteiten rganiseren die aansluiten bij de interessegebieden van de deelnemers en hen een rganiserende rl geven. Signaleren en zrg dragen vr de mtivering van nvrijwillige deelnemers. Nauwe nderlinge afstemming tussen EVA en Cmbiwel. Zrg dragen vr aanwezigheid van begeleiders met dezelfde culturele achtergrnd als de deelnemers. Empweren vanuit de kinderen. Onder de vruwen heerst er een tweedeling tussen zrg-en arbeidseths Dit kan bijvrbeeld dr educatieve themabijeenkmsten te rganiseren waar meders met hun kinderen kunnen kmen en beiden baat bij hebben. Zichzelf leren kennen in plaats van leren werken. Veel deelnemers hebben geen duidelijk beeld ver het eigen kunnen. De verwachting tt het zetten van een stap richting (vrijwilligers)werk is nrealistisch vrdat de vruwen zichzelf leren kennen. *Dit is een krte telichting p nze cnclusies en aanbevelingen. Vr een uitgebreidere versies verwijs ik u dr naar hfdstuk 10 en 11. 4

5 Inhud 1. Inleiding 7 2. Prbleemfrmulering en centrale vraagstelling 2.1 Delgrep Delstelling Onderzeksvraag Deelvragen 9 3. Methde 3.1 Kwantitatief en kwalitatief Onderzeksmethde Veldnderzek en deskresearch Rl Betruwbaarheid en validiteit Bruikbaarheid Inductie en deductie Statistische gegevens Maatschappelijke psitie 5.1 Maatschappelijke psitie Gezin en familie Cultuur en religie Sciaal netwerk Deelnemers die extra zrg, hulp en aandacht beheven Sciaal ecnmische status Beweegredenen van de deelnemers 6.1 Mtieven richting werk/activering Genderverschillen Immateriële waarden versus materiële waarden Zrgeths Arbeidseths Van verzrgingsstaat naar participatiemaatschappij Belemmeringen van de deelnemers 7.1 Gezin Lichamelijk en psychische klachten Leeftijd Angst vr het nbekende 36 5

6 8. Aanbd en verbetering van EVA en Cmbiwel 8.1 Aanbd EVA Aanbd Cmbiwel Vraag van de deelnemers Huidig aanbd Belangrijke factren Verbeterpunten vlgens deelnemers Vervlgstap p basis van eigen kracht Cnclusies Aanbevelingen Literatuurlijst Begrippenlijst 52 Bijlage I Statistische gegevens Amsterdam Nrd 54 Bijlage II Vragenlijst veldnderzek 56 Bijlage III Perspectief van de nderzekers 61 Bijlage IV Taakverdeling 64 6

7 1. Inleiding In het kader van de pleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening nemen we deel aan het afstudeerprject Eigen Kracht. Deze veren we als INHlland studentenprjectgrep uit vr pdrachtgever Stadsdeel Nrd. Stadsdeel Nrd zet zich in vr de ntwikkeling en welzijn van haar burgers. Met name kwetsbare grepen wrden gefaciliteerd en waar ndig ndersteund. Vral sciaal islement is een belangrijk aandachtspunt vr de verbetering van de psitie van kwetsbare persnen. De delgrep in dit nderzek bestaat uit persnen die niet f nauwelijks deelnemen aan het maatschappelijk leven en gestimuleerd meten wrden tt het zetten van een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie. Stadsdeel Nrd zet zich in m de delgrep een netwerk aan te reiken waarmee ze als het ware p eigen benen kunnen staan. Dit sluit aan p de visie van het kabinet van Rutte, dat integratie wrdt geacht als een eigen verantwrdelijkheid van de burgers waarbij de verheid een faciliterende rl bekleedt. Het Stadsdeel zet zich derhalve in m de delgrep vraaggericht (in plaats van zals vrheen; aanbdgericht) te ndersteunen. Met samenwerkingsrganisaties Zwind en Cmbiwel wrdt gekeken naar waar de eigen kracht van de delgrep ligt en waarp aansluitend vraaggericht maatwerk met wrden geleverd. Zwind is ndernemer in het sciale dmein en vert diverse prjecten uit in pdracht van landelijke en lkale verheden. Zwind heeft als del m deelnemers de regie te geven ver hun eigen leven. EVA, educatief vruwencentrum Amsterdam, is één van de prjecten van Zwind in Amsterdam. EVA biedt alle deelnemers uit stadsdeel Nrd de gelegenheid m zich te riënteren p schling en/f werk m p deze manier actief te wrden in de maatschappij. EVA heeft als del dat deelnemers wrden begeleid naar werk. EVA rganiseert trajecten, trainingen, infrmatiechtenden, wrkshps, vrijwilligerswerk, stages en individuele begeleiding. EVA heeft tt p heden altijd met vruwen gewerkt. Vanaf juni 2012 zal EVA haar aanbd k richten p mannen. Cmbiwel is een maatschappelijke ndernemer in Amsterdam met lcaties in de stadsdelen Nrd, West, Zuid, Zuid-Ost en Nieuw-West. Cmbiwel vert vele vrmen van welzijnswerk uit en neemt daarbij de rl p zich van brede ndersteuner. Cmbiwel werkt wijkgericht p het gebied van maatschappelijke dienstverlening, buurtwerk en activering p de raakvlakken met nderwijs, zrg en wnen. Dit gebeurt in Amsterdam Nrd in buurtcentra, pleinen, peuterspeelzalen, VVE s en uderkamers. Wij gaan nderzek den naar wat er ndig is m kwetsbare deelnemers die bij EVA en Cmbiwel sciale activering prgramma s vlgen te stimuleren tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie. 7

8 2. Prbleemfrmulering en centrale vraagstelling 2.1 Delgrep Ons delgrep bestaat uit deelnemers van Cmbiwel en EVA. De deelnemers nemen niet f deels aan het maatschappelijke leven en meten gestimuleerd wrden tt het zetten van een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie. Kenmerken van de deelnemers zijn: -Lage pleiding -Geringe taalbeheersing -Laag f geen inkmen -Andere culturele achtergrnd -Mentale afstand tt de Nederlandse maatschappij -Sciaal islement -Lichamelijke/psychische gezndheidsklachten -Matige zelfredzaamheid Deze factren staan niet ls van elkaar maar vrmen een versterkend geheel. Een lage pleiding en het kmen uit een ander land hangt bijvrbeeld samen met laag inkmen en/f het ervaren van een mentale afstand van de Nederlandse maatschappij. De deelnemers hebben behefte m handvatten aangereikt te krijgen m p eigen kracht te kunnen functineren. Een belangrijke teveging tt slt is dat bvenstaande infrmatie en de exacte relevante factren nader wrden nderzcht in het veldnderzek waarvan de waarnemingsvragen in de peenvlgende hfdstukken zijn tegelicht. In het vervlg van dit verslag kunt u meer lezen ver de maatschappelijke psitie van de delgrep. In het plan van aanpak hadden we als del m zwel mannen als vruwen te interviewen vr ns nderzek. Dit is echter niet gelukt. De grepen die ns zijn aangereikt vanuit de welzijnsinstellingen EVA en Cmbiwel bestnden uitsluitend uit vruwelijke deelnemers. 2.2 Delstelling Vr Stadsdeel Nrd is met name sciaal islement een belangrijk aandachtspunt vr de verbetering van de psitie van kwetsbare grepen in de samenleving. Wij willen dr middel van dit nderzek erachter kmen wat er ndig is m de deelnemers die een prgramma vlgen bij EVA f Cmbiwel en dus al een eerste stap hebben gezet, te stimuleren f mtiveren tt een vervlgstap. Hierin is het belangrijk dat ze zveel mgelijk hun eigen verantwrdelijkheid nemen en dit zelf rganiseren. Ons del is inzicht krijgen in de mtivatie en beweegredenen van de deelnemers die van belang zijn m een vervlg stap te zetten en het streven is vervlgens dat de deelnemers van EVA en Cmbiwel p eigen kracht kunnen functineren. 2.3 Onderzeksvraag Wij gaan nderzek den naar wat er ndig is /wat zijn beweegredenen m kwetsbare vruwen die bij EVA en Cmbiwel sciale activering prgramma s vlgen te stimuleren tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie (empwerment). En wat waren beweegredenen m aan het huidige prgramma mee te den? De centrale nderzeksvraag is hierbij als vlgt gefrmuleerd: 8

9 He kunnen kwetsbare vruwen die bij EVA en Cmbiwel sciaalactivering-prgramma s vlgen wrden gestimuleerd tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie? 2.4 Deelvragen Gekppeld aan nze nderzeksvraag hebben we de vlgende deelvragen gehanteerd. 1. Wat is de maatschappelijke psitie van de deelnemers van EVA en Cmbiwel? 2. Wat zijn vr de deelnemers van EVA en Cmbiwel de beweegredenen m actief deel te nemen aan de bijeenkmsten? 3. Wat zijn vr de deelnemers van EVA en Cmbiwel de belemmeringen m actief deel te nemen aan de bijeenkmsten? 4. Wat is het aanbd van EVA en Cmbiwel en wat zijn de eventuele verbeterpunten? 5. Op welke wijze zuden de deelnemers gemtiveerd kunnen wrden naar een vervlgstap p basis van hun eigen kracht? 9

10 3. Methde Om antwrd te krijgen p nze nderzeksvragen hebben we gebruik gemaakt van verschillende nderzeksmethden. In dit hfdstuk wrdt verantwrding afgelegd vr de keuze van deze nderzeksmethden. 3.1 Kwantitatief en kwalitatief Vr het nderzek is gekzen vr zwel een kwalitatief als kwantitatief nderzek. Beide nderzekmethden zijn ged tepasbaar als het gaat m de juiste infrmatie verzamelen. De kwantitatieve nderzeksmethde hebben we tegepast dr middel van enquêtes. Als er meer diepgaande infrmatie ndig is (bijvrbeeld waarm men een bepaalde mening heeft f waarm iemand handelt zals hij handelt) wrdt kwalitatief nderzek sterk aanbevlen (brn: Wat is nderzek?, Verheven, N.). Kwalitatief nderzek geeft een beeld van de wensen, ervaringen, meningen f beheften van de deelnemers. We hebben de kwalitatieve nderzeksmethde tegepast dr middel van diepte-interviews. Wij hebben diepte-interviews(kwalitatief) afgelegd bij de deelnemers van EVA en Cmbiwel. Deze methde sprak ns het meest aan, mdat je p deze manier intensieve één-p-één gesprekken kan veren met de deelnemers. De interviews zijn afgenmen p een vertruwde lcatie vr de deelnemers, namelijk bij EVA en Cmbiwel. Een vrdeel hiervan was dat de lcaties bekend waren vr de deelnemers waardr ze zich sneller p hun gemak velden. We hebben gebruik gemaakt van de aparte ruimtes en lkalen die EVA en Cmbiwel beschikbaar hebben gesteld m een persnlijk gesprek te kunnen veren met de deelnemers. Op deze manier knden we dieper p het nderwerp ingaan m een betruwbare indicatie te verkrijgen. Tevens knden we dr middel van een diepte-interview ged drvragen naar wat de mtivatie en beweegredenen van de deelnemers zijn ten beheve van nze nderzeksvraag. Dr middel van de kwantitatieve nderzeksmethde te te passen hebben we cijfermatig inzicht gekregen p de vragen en deze vervlgens weergegeven in prcentuele verhudingen. Om deze inzichten te verkrijgen hebben we gebruik gemaakt van enquêtes. Dr enquêtes af te nemen hebben we infrmatie achterhaald ver de achtergrnd van de deelnemers. Wij vnden het interessant m de antwrden van de deelnemers te filtreren en nder te verdelen in categrieën. We hebben dit cijfermatig weergegeven in grafieken en/f statistieken (hfdstuk 4). Wij zijn van mening dat deze methde een ged beeld geeft van de resultaten. Alvrens we begnnen met de diepte-interviews hebben we eerst de enquêtevragen afgenmen. Deze antwrden hebben ns een beeld gegeven ver wie de deelnemers zijn, wat vr achtergrnd ze hebben, he de gezinssamenstelling eruit ziet etc. Al deze relevante infrmatie die bleken uit de enquêtes waren vr ns ged bruikbaar tijdens de diepte-interviews en bden ns een ingang m dr te vragen. 3.2 Onderzeksmethden Er is gekzen vr de nderzeksmethde interview mdat dit een flexibel middel is m inzicht te krijgen p een prbleem en mgelijke plssingen. De interviews zijn afgenmen met de deelnemers van de welzijnsinstellingen EVA en Cmbiwel. Op deze manier knden we specifiek vragen naar nder andere beweegredenen, verwachtingen, keuzes, visies, knelpunten, krachten en tekmstperspectieven. De begeleiders van EVA en Cmbiwel hebben ns in cntact gebracht met 10

11 de deelnemers van de welzijnsrganisaties en hebben als tussenpersn gefungeerd. De begeleiders van EVA en Cmbiwel zijn vertruwde persnen vr de deelnemers waardr de deelnemers zich tegankelijker hebben pgesteld. We hebben hiervr gekzen mdat we p deze manier de drempel z laag mgelijk wilden huden vr de deelnemers. Naast het huden van interviews hebben we k gekzen vr de participatiemethde en het afnemen van enquêtes. Om een cmpleet beeld te krijgen van de prbleemsituatie is het ged m te participeren in het frmele en infrmele sfeer. Wij hebben de participatiemethde tegepast dr de bijeenkmsten van EVA en Cmbiwel bij te wnen. Dr nze aanwezigheid bij de bijeenkmsten knden we pvallendheden bserveren zals beweegredenen, mtivatie, enthusiasme en grepshuding etc. Op een gegeven mment werden wij een bekend gezicht vr de deelnemers. 3.3 Veldnderzek en deskresearch Het nderzek bestaat uit veldnderzek en deskresearch. Op deze manier hebben we het nderzek gebaseerd p de therie, maar k p de praktijk. Deskresearch is het pspren van gegevens die al eerder verzameld zijn. Deskresearch is een vrm van literatuurstudie die wrdt uitgeverd m te kijken wat er al aan bruikbare gegevens beschikbaar is ver de nderzeksvraag. Hierbij wrdt gebruik gemaakt van rapprten, beken, ntities, beleidsstukken. Op basis hiervan wrdt beslist wat er ng nderzcht met wrden en p welke manier dat het beste kan gebeuren. Onze deskresearch bestaat vrnamelijk uit literatuur bestudering. Onze veldresearch bestaat uit infrmatie die blijken uit de diepte-interviews met de deelnemers van EVA en Cmbiwel. Deze gegevens hebben we vervlgens verwerkt tt bruikbare infrmatie. 3.4 Rl Ieder grepslid had de verantwrdelijk vr het huden van de interviews. Op deze manier kn elk grepslid diepgang krijgen in de beweegredenen en mtivatie van de deelnemers. Ieder grepslid heeft een individuele bijdrage geleverd aan het nderzek. In bijlage III kunt u de perspectieven per nderzeker lezen waarin hij/zij verslag det ver de persnlijke bevindingen. 3.5 Betruwbaarheid & Validiteit Zals gemeld hebben we vr het nderzek zwel diepte-interviews als enquêtes afgenmen. Bij de diepte-interviews stelden we pen vragen en hadden we de mgelijkheid m dr te vragen. Bij de enquêtes knden de deelnemers een antwrd aanvinken uit de dr ns vraf bepaalde antwrdmgelijkheden. De enquêtevragen zijn nder andere gebaseerd p leeftijd, herkmst, gezinssamenstelling, schling en werk. De enquêteresultaten hebben we gebruikt als aanvullende infrmatie p de diepte-interviews zdat we meer vergelijkingsmateriaal hebben en dit draagt bij aan de betruwbaarheid van ns nderzek. We hebben de diepte-interviews zdanig pgesteld dat uit de antwrden af te lezen is f deze binnen een bepaalde patrn te herkennen zijn en niet tegenstrijdig zijn. Bijvrbeeld dr een vraag vanuit verschillende invalsheken te laten terugkmen. Dit hebben we tegepast m ppervlakkige en sciaal-wenselijke antwrden te vrkmen. Deze manier van werken heet triangulatie. Ok hebben we gebruik gemaakt van het nderzek triangulatie. Dit hebben we gedaan dr elkaars interviews en aantekeningen te becmmentariëren. Wij hebben de validiteit getetst dr bepaalde vernderstellingen die zijn gevnden uit andere nderzeken te integreren in ns nderzek. 11

12 3.6 Bruikbaarheid Met ns nderzeksrapprt hebben we antwrd gegeven p de vraag: Wat is er ndig m kwetsbare deelnemers die bij EVA en Cmbiwel sciaalactivering-prgramma s vlgen te stimuleren tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie? Met dit nderzek hpen we aan EVA en Cmbiwel meer inzicht te geven in het kader van participatie van de deelnemers. Dr nze nderzeksmethden te te passen hebben we achterhaald he de deelnemers van EVA en Cmbiwel geactiveerd kunnen wrden m p hun eigen kracht te functineren. Ok kunnen de nderzeksresultaten bijdragen aan de verbetering van de huidige werkmethden die EVA f Cmbiwel hanteren. Tevens kan de infrmatie k gebruikt wrden m een vervlgnderzek te starten. In nze cnclusie (hfdstuk 10) en aanbevelingen (hfdstuk 11) wrden aanknpingspunten genemd vr een mgelijk vervlgnderzek. 3.7 Rapprtage dr middel van inductie en deductie Een inductieve redenering ntwikkelt een verklarende therie uit de feiten en verschijnselen. Hierbij ga je als nderzeker van specifiek naar algemeen. Een deductieve redenering det het tegenvergestelde; deze leidt de verschijnselen af uit algemene beginselen f therieën, dus van algemeen naar specifiek. (Brn: Wat is nderzek? N. Verheven, 2010). In dit nderzek beginnen we vanuit de algemene prbleemstelling die we laten afdalen naar het cncrete niveau, tegepast p de specifieke delgrep in het specifieke nderzeksgebied in Amsterdam Nrd. Hier kmen resultaten uit (dit prces van het algemene naar het bijzndere is deductie) die wij vervlgens generaliseren tt aanbevelingen vr de pdrachtgever. Hierbij gaan we dus van het bijzndere naar het algemene (dit prces heet inductie). In het krt kan wrden gesteld dat we eerst deduceren, en vervlgens in de tweede fase induceren. Ditzelfde geldt vr nze peratinalisering. We beginnen vanuit een algemene vraag, die we deduceren tt het niveau van waarnemingsvragen en enquêtevragen. Wanneer we nderzeksresultaten hebben, gaan we de antwrden p elke waarnemingsvraag induceren m een antwrd te geven p de hfdvraag. Onze hfdvraag is dus het niveau waarvan we afdaalden tt een meer cncreet niveau en vanuit dat niveau gingen we terug naar de hfdvraag. He hebben we dat gedaan? Omdat het in deze reflectie p de rapprtage vrnamelijk gaat m de structuur van het nderzek, verwijzen wij vr de inhud van bijvrbeeld het kwalitatief nderzek graag naar het nderzeksrapprt. Ok met gezegd wrden dat hier alleen cruciale stappen in het nderzek wrden belicht. Wij geven hier aan wanneer wij deduceerden en wanneer wij induceerden in het deel van het nderzek dat de geringe maatschappelijke participatie van vruwen nderzcht. We hebben dus gekeken he de kwetsbaarheid van de deelnemers samenhing met hun geringe maatschappelijke participatie. De meest lgische manier m dat te nderzeken was te kijken waarin deze kwetsbaarheid bestnd. Als we de elementen die deze mensen kwetsbaar maakten, zuden kunnen veranderen, dan zuden ze misschien beter in staat zijn tt maatschappelijke participatie. Dit was het mment waarp een inductieve redenering kn wrden tegepast: waardr wrden de vruwen belemmerd? Het merendeel van de vruwen had gemeen dat ze het Nederlands nvldende beheersten en dr de invled van hun mgeving in een traditineel rlpatrn vastzaten. Die feiten hebben we achterhaald en bekeken dr middel van kwalitatief nderzek. 12

13 Vanuit deze inductieve redenering gingen we deduceren: geringe beheersing van het Nederlands leidt tt verminderde maatschappelijke participatie. Ok leidt een negatieve invled van de mgeving van deze vruwen tt verminderde maatschappelijke participatie. We wilden graag nderzeken he deze twee zaken samenhingen. Dat deden we in de vrm van inductief nderzek: we hebben bij de vruwen vragen afgenmen. Z ntdekten wij dat deze vruwen een hg zrgeths hadden en een laag arbeidseths. Ze wilden werken, maar alleen als dit niet ten kste zu gaan van de zrgtaken die zij hadden. Z dende deduceerden wij: het hge zrgeths van deze vruwen leidt tt een verminderde maatschappelijke participatie, mdat zij dr hun hge zrgeths niet in een mgeving terechtkmen waarin ze Nederlands meten praten. In hun eigen mgeving wrdt niet f nauwelijks Nederlands gesprken. Wij hebben k de rl van de mgeving nderzcht. Dat knden wij den aan de hand van de gescheiden vruwen, bij het grtste deel van hen was de mgeving lang niet z invledrijk als bij de getruwde vruwen. De deductieve redenering van waaruit wij gingen induceren was: de rl van de mgeving is grt in de belemmering van de maatschappelijke participatie van deze grep vruwen. De inductieve methde was het vergelijken van de gescheiden en de gehuwde vruwen p de punten arbeidseths en zrgeths. Z hpten wij k de verhuding tussen arbeids- en zrgeths beter te kunnen bepalen. De gescheiden vruwen waren, vaak k m praktische redenen, nafhankelijker dan de gehuwde vruwen. Zij waren bijvrbeeld niet meer financieel afhankelijk van hun man. Ok hadden zij minder zrgtaken. Hun arbeidseths was veel hger dan dat van de gehuwde vruwen. Zij stnden (ndgedwngen)meer p eigen benen. De verhuding tussen arbeids- en zrgeths was duidelijker gewrden: een hg zrgeths kan, in het geval van deze vruwen, leiden tt een laag arbeidseths. Z knden wij weer deduceren: een hg zrgeths en een laag arbeidseths spelen een rl in de geringe maatschappelijke participatie van deze vruwen. Ok mdat deze verhuding er vr zrgt dat de vruwen weinig Nederlands spreken. Z gingen wij vanuit die ene centrale vraag telkens heen en weer tussen het gericht verzamelen van feiten, die dan weer gebruikten m een meer algemene redenering p te zetten, die ns p het spr zette van andere feiten die we knden gebruiken. Deskresearch was hierbij erg handig, mdat we daardr bepaalde begrippen kregen (zals arbeidseths) die we ged knden gebruiken m dingen duidelijker te maken 13

14 4. Statistische gegevens In dit hfdstuk zijn statistische gegevens weergegeven die blijken uit de enquêtes en interviews die afgenmen zijn bij de deelnemers van EVA en Cmbiwel. De grafieken zijn nder andere p het gebied van leeftijd, werkervaring, afkmst, tnduur in Nederland, gezinssamenstelling, schling en wijze van aanmelding bij de welzijnsinstellingen. De statistieken in dit hfdstuk zijn een weergave van de dr ns geïnterviewde deelnemers en niet van de instellingen als geheel. Interviews 48% 52% EVA Cmbiwel In ttaal hebben we 48 interviews afgelegd, waarvan 23 bij De Meeuw en 25 bij EVA. Leeftijd - EVA 4% 16% 20% 28% 32% jaar (4 deelnemers) jaar (8 deelnemers) jaar (7 deelnemers) jaar (5 deelnemers) jaar (1 deelnemers) 14

15 Van de 25 deelnemers die we bij EVA hebben geïnterviewd is de grep met de leeftijd jaar en jaar (32% en 28%) het grtst. Deelnemers tussen de 61 en 70 jaar vrmen met 4% de kleinste grep binnen EVA. Het is mgelijk dat zij zich te ud velen m ng deel te nemen aan taallessen mdat ze hun kansen klein schatten m ng in aanmerking te kmen vr werk. Zij kmen vral naar EVA m hun Nederlandse taal te verbeteren en hun sciale netwerk te verbreden. Er zijn geen deelnemers die behren tt de grep die uder zijn dan 70 jaar. De deelnemers tussen de 21 en 30 jaar zijn met 15% de een na kleinste delgrep. Leeftijd - Cmbiwel 9% 17% 30% jaar (4 deelnemers) jaar (10 deelnemers) jaar (7 deelnemers) jaar (2 deelnemers) 44% Bij Cmbiwel zien we dat de grtste leeftijdsgrepen tussen de (44%) en (30%) jaar ud zijn. Een aanzienlijk deel van deze leeftijdsgrepen kmen bij Cmbiwel vr tijdsbesteding. Zij hebben meestal geen schlgaande kinderen meer en hebben meer vrije tijd te besteden. Uiteraard is dit persnsgebnden. In bvenstaande grafiek is te zien dat slechts 17% van de vruwen bij De Meeuw tussen de jaar is. Hun vrnaamste del is m hun taalbeheersing te ntwikkelen. De verige grep is tussen de leeftijd jaar. Zij kmen vr de sciale cntacten bij De Meeuw en m niet alleen maar thuis te zitten, zals deze deelnemers aangaven tijdens de interviews. 15

16 Werkervaring - EVA 24% 36% Werkls met werkervaring (9 deelnemers) Werkls znder werkervaring (10 deelnemers) Vrijwilligerswerk (6 deelnemers) 40% 40% van de EVA deelnemers zijn werkls en hebben geen werkervaring. Binnen deze grep zitten vrnamelijk deelnemers die naar Nederland zijn gekmen vr gezinshereniging. De respndenten geven aan dat vanwege traditinele pvattingen zij de mederrl p zich hebben genmen. Het huishuden en zrg vr de kinderen was hun vrnaamste taak. Het was een vanzelfsprekendheid binnen nze cultuur dat een meder zrg dreg vr het huishuden en gezin. Als mijn man thuis kwam mest het eten p tafel staan zegt een respndent. Maar mijn dchter zal dat anders den plakt ze er achteraan. Hiermee wijst ze p het feit dat haar dchter in een crss culturele mgeving is pgegreid en pvattingen heeft die ged aansluiten p de hedendaagse samenleving. 36% van de EVA deelnemers zijn werkls, maar hebben wel werkervaring. Deze grep bestaat vral uit vruwen die werkten in het land van herkmst. Veel van deze deelnemers hebben nderwijs genten p een middelbare schl. De werkzaamheden variëren van schnmaak tt licht administratief werk. Ok vr deze grep geldt dat veel zijn gestpt met werken na hun migratie naar Nederland. De respndenten geven aan dat nvldende beheersing van de Nederlandse taal en gezinsuitbreiding hun grtste belemmering was m hun werkzaamheden vrt te zetten in Nederland. 24% van de EVA deelnemers geeft aan weleens vrijwilligerswerk te hebben gedaan. Dit zijn deelnemers die vanwege gebrek aan de Nederlandse taal en bepaalde cmpetenties (ng) niet in aanmerking kmen vr betaald werk. Deze deelnemers zien vrijwilligerswerk als een alternatief m tch actief bezig te zijn in de maatschappij. Dit zijn deelnemers die vral immateriële waarden hechten aan sciaal actief zijn. Bijvrbeeld de respndent die vrijwilligerswerk det p de schl van haar kinderen. Hierdr draag ik bij aan mijn eigen ntwikkeling en die van mijn kinderen zegt een respndent. De cruciale vrwaarde vr vrijwilligerswerk is wel dat men plezier met hebben in de uitvering. 16

17 Werkervaring - Cmbiwel 9% 35% 56% Werkls met werkervaring (13 deelnemers) Werkls znder werkervaring (8 deelnemers) Vrijwilligerswerk (2 deelnemers) Ruim de helft (56%) van de Cmbiwel deelnemers heeft weleens gewerkt. De deelnemers van de Eigen Kracht grep hebben p redelijk tt hg niveau gewerkt, maar zijn vanwege lichamelijk en/f psychische klachten (tijdelijk) niet in staat m te werken. Een vrbeeld is een HBO afgestudeerde respndent die vanwege haar psychische klachten niet in staat is m te werken. Zij beschikt ver de cmpetenties en kwaliteiten die haar kunnen leiden naar een gede baan. De belemmering vr deze deelnemer is haar psychische gesteldheid. Zij geeft aan dat haar leven dankzij de Eigen Kracht grep van Cmbiwel weer in structuur is. Zij nemt het de fase van herpakken en deze deelnemer wil p krte termijn weer terugstrmen naar betaald werk. Een ander vrbeeld uit de Eigen Kracht grep is een deelnemer die een eigen bedrijf had. Het valt p dat deelnemers zekend zijn naar mensen van hun eigen begripsniveau en gemeenschappelijke levenservaringen. De deelnemers ervaren dit als relativerend vr hun eigen prblemen. 35% van de Cmbiwel deelnemers zijn werkls en hebben geen werkervaring. Dit zijn met name de deelnemers uit de Handwerkgrep. Deze grep bestaat vrnamelijk uit udere vruwen met uitwnende kinderen. In het verleden hadden deze vruwen als hfdtaak het huishuden en de zrg vr het gezin. Naarmate hun kinderen uder werden en p hunzelf zijn gaan wnen, zijn deze vruwen uit deze grep steeds meer in een sciaal islement geraakt. Het steeds meer verkeren in een sciaal islement heeft er vr gezrgd dat deze vruwen p zek zijn gegaan naar activering. Echter is vr veel vruwen uit deze grep betaald werk geen ptie meer. We zien dat de taalbeheersing zelfs bij vruwen die meer dan 20 jaar in Nederland wnen zeer zwak is. Dit laat zien dat bij deze vruwen het sciaal cntact vral bestaat uit kennissen uit eigen etnische achtergrnd. Ik ging vreger alleen uit huis als ik kleding mest kpen vr mijn kinderen zegt een respndent. Een ander respndent zegt als ik uit huis ging mest ik testemming vragen aan mijn man, laat staan als ik wilde werken. De sciale cntacten bestaan vral uit mensen uit de directe mgeving die p lpafstand te bereiken zijn. 17

18 Afkmst - EVA 8% 4% 4% Spaans (1 deelnemer) 4% 4% Markkaans (12 deelnemers) Afghaans (5 deelnemers) 8% 48% Ghanees (2 deelnemers) Chinees (1 deelnemer) Palestijns (1 deelnemer) 20% Egyptisch (2 deelnemers) Iraans (1 deelnemer) De Markkaanse deelnemers zijn veruit de grtste grep binnen EVA. De deelnemers ervaren de diversiteit en multiculturele vertegenwrdiging binnen de grep als prettig. De diversiteit zrgt ervr dat deelnemers gendzaakt zijn m in het Nederlands te cmmuniceren wat ten gunste is van hun Nederlandse taalbeheersing. Afkmst - Cmbiwel 9% 4% 4% 4% 31% Nederlands (7 deelnemers) Markkaans (11 deelnemers) Turks (2 deelnemers) Surinaams (1 deelnemer) Chinees (1 deelnemer) Ghanees (1 deelnemer) 48% Ok vr Cmbiwel geldt dat de Markkaanse vruwen het sterkst vertegenwrdigd zijn. 31% van de respndenten is autchtn. Dit zijn met name de vruwen uit de Eigen Kracht grep. De verige respndenten hebben een Turkse, Ghanese, Chinese en Surinaamse achtergrnd. Bij Cmbiwel is pvallend dat veel deelnemers cntacten zeken bij mensen van hun eigen etnische achtergrnd. De valkuil van veel deelnemers met dezelfde achtergrnd is dat men gaat cmmuniceren in eigen taal. Een respndent zegt als mensen in hun eigen taal praten is het niet verstaanbaar vr de rest. 18

19 Na drvragen zegt de respndent dat mensen met dezelfde culturele achtergrnd elkaar pzeken en cmmuniceren in eigen taal, waardr er kleine grepjes ntstaan. Dit gaat ten kste van de chesie binnen de grep. De respndent vindt dit een aandachtspunt vr de begeleiders/leiding. De valkuil die de respndent aangeeft kan mgezet wrden in een kracht. Er kan meer aandacht besteedt wrden aan crss culturele cmmunicatie. Veel respndenten geven aan dat zij hun Nederlandse taal willen verbeteren, maar deze grep geeft k te snel geneigd te zijn mensen uit eigen etnische achtergrnd p te zeken en te cmmuniceren in eigen taal. In praktijk is hun handelen in strijd met het del van de deelname aan activiteiten. Een respndent zegt dat vanwege de geringe beheersing van de Nederlandse taal, de drang grt is m in eigen taal te cmmuniceren. Wnduur in Nederland - EVA 12% 24% 16% 28% < 5 jaar (4 deelnemers) 6-10 jaar (7 deelnemers) jaar (5 deelnemers) jaar (3 deelnemers) > 30 jaar (6 deelnemers) 20% 24% van de EVA deelnemers wnt langer dan 30 jaar in Nederland. Op de vraag wat het maakt dat zij relatief laat initiatief nemen m te activeren, is pmerkelijk dat veel vruwen na hun scheiding hebben beslten m te activeren. Een respndent zegt ik de nu alles wat ik ten niet kn. Bijna de helft van de respndenten wnt minder dan 10 jaar in Nederland. Dit zijn met name vruwen die zijn getruwd met een man uit Nederland. Veel van deze vruwen zijn ng jng en hebben ambities. Het gelf m p eigen kracht een vervlgstap te zetten is nder deze grep het grtst. In tegenstelling tt de udere vruwen hechten zij geen waarde aan de sciale cntrle vanuit culturele en traditinele pvattingen en zijn ze geneigd ratineler te denken ver hun tekmst. 19

20 Wnduur in Nederland - Cmbiwel 4% 13% 61% 4% 18% < 5 jaar (1 deelnemer) 6-10 jaar (3 deelnemers) jaar (1 deelnemer) jaar (4 deelnemers) > 30 jaar (14 deelnemers) In bvenstaande tabel valt p dat 61% van de deelnemers langer dan 30 jaar in Nederland wnt. Dit heeft echter te maken met het feit dat de Eigen Kracht grep vrnamelijk bestaat uit autchtne deelnemers. Ok is dit hge percentage te verklaren vanwege het feit dat de deelnemers van de handwerkgrep grtendeels bestaan uit vruwen met een Markkaanse afkmst die langer dan 30 jaar in Nederland wnen. 79% van de deelnemers van Cmbiwel wnt langer dan 20 jaar in Nederland. Veel deelnemers uit deze grep geeft aan dat betaald werk geen reële ptie meer is. Een respndent die langer dan 30 jaar in Nederland wnt zegt werken is niks meer vr mij, ik km hier mdat ik thuis alleen maar aan prblemen denk. Gezinssamenstelling - EVA 16% 8% 20% Alleenstaand znder kinderen (5 deelnemers) Alleenstaand met kinderen (7 deelnemers) Samenwnend znder kinderen (2 deelnemers) Samenwnend met 1-2 kinderen (5 deelnemers) 20% 28% Samenwnend met 3-4 kinderen (4 deelnemers) 8% Samenwnend met 5 f meer kinderen (2 deelnemers) 20

21 Gezinssamenstelling - Cmbiwel 17% 9% 17% Alleenstaand znder kinderen (4 deelnemers) Alleenstaand met kinderen (7 deelnemers) Samenwnend znder kinderen (4 deelnemers) 9% 31% Samenwnend met 1-2 kinderen (2 deelnemers) Samenwnend met 3-4 kinderen (4 deelnemers) 17% Samenwnend met 5 f meer kinderen (2 deelnemers) Bijna de helft van de deelnemers van EVA en Cmbiwel zijn alleenstaand. Opvallend is dat getruwde deelnemers een hgere mate van zrgeths hebben dan de alleenstaande deelnemers. Bij alleenstaande deelnemers is hun hge mate van zrgeths na de scheiding mgezet in een arbeidseths. Dit is niet altijd p vrijwillige basis gebeurd. Na mijn scheiding heb ik meer last p mijn schuders en met ik er zelf vr zrgen dat ik rnd km zegt een respndent. Bij alleenstaande meders hebben de mstandigheden in het gezinssysteem ervr gezrgd dat ze gendzaakt zijn m een vervlgstap te zetten p het gebied van sciaal maatschappelijke participatie. Meer hierver is te lezen in hfdstuk 6. Schling - EVA 12% 36% Nit nderwijs genten (9 deelnemers) Basisnderwijs (5 deelnemers) 32% Middelbaar nderwijs (8 deelnemers) MBO (3 deelnemers) 20% 21

22 Schling - Cmbiwel 4% 4% Nit nderwijs genten (8 deelnemers) 35% Basisnderwijs (7 deelnemers) 26% Middelbaar nderwijs (6 deelnemers) MBO (1 deelnemer) HBO (1 deelnemer) 31% 35% van de deelnemers heeft nit nderwijs genten. Met name de udere deelnemers behren tt deze grep. Dit zijn tevens k de deelnemers die meer dan 20 jaar in Nederland wnen. In het land van herkmst hebben ze geen nderwijs genten wegens traditinele pvattingen. Veel deelnemers geven aan dat het in hun tijd geen vanzelfsprekendheid was dat kinderen naar schl gingen. Ik deed wat mijn meder mij vertelde en wat ik van haar zag zegt een respndent. Hiermee wijst ze p het feit dat haar meder belast was met de zrg- en huishudelijke taken. Veel van de respndenten die nit nderwijs hebben genten zijn tevens k vruwen die p jnge leeftijd zijn getruwd. Na hun huwelijk hebben ze de zrgtaken ver hun kinderen p zich genmen. Dat was mijn fulltime baan zegt een deelnemer. Ruim 50% van de deelnemers heeft basis en/f middelbaarnderwijs genten. Aanmelding - Cmbiwel 9% 27% Vrienden/kennissen (7 deelnemers) Crdaan (3 deelnemers) 23% Dras (3 deelnemers) Vedselbank (3 deelnemers) 14% 14% 13% Overige instellingen (5 deelnemers) Eigen initiatief (2 deelnemers) 22

23 In bvenstaande tabel zien we dat de meeste aanmeldingen (27%) bij Cmbiwel zijn ntstaan dr vrienden en kennissen. Hiernder vallen k buren en buurtgenten. Verder zijn de verige deelnemers drverwezen dr verschillende instellingen. Wij hebben de grtste instellingen Crdaan, Vedselbank en Dras als vrbeeld genmen. De kleinste grep aanmeldingen ntstaan dr eigen initiatief. Veel deelnemers die p eigen initiatief zijn aangemeld bij Cmbiwel geven aan niet eerder p de hgte te zijn van activiteiten. Veel van hen wisten wel van het bestaan van het gebuw, maar hadden geen zicht p de activiteiten die werden aangebden. Een aanzienlijk deel van de respndenten zegt mensen te kennen in de buurt die geen dagbesteding hebben en alleen maar thuis zitten. Veel respndenten geven aan dat aantrekkelijke activiteiten vr meer naamsbekendheid in de buurt kan zrgen en dat er p deze manier meer deelnemers bereikt kunnen wrden. De respndenten geven aan met meer regelmaat zelf een activiteit te willen rganiseren. Bijvrbeeld een hapjesmiddag. Dit sluit ged aan p het interessegebied van de deelnemers, maar vral k van de ptentiele deelnemers die (ng) niet in beeld zijn. Aanmelding - EVA 8% 8% 12% 32% DWI (8 deelnemers) Vrienden/kennissen (6 deelnemers) ROC (4 deelnemers) Inburgering (2 deelnemers) 16% 24% Overige instellingen (2 deelnemers) Eigen initiatief (3 deelnemers) De grtste grep deelnemers (32%) bezekt EVA p verzek van de DWI. Ondanks dat ze in eerste instantie p nvrijwillige basis EVA bezeken, lijken veel deelnemers met veel plezier bij EVA te kmen. Ze ervaren de activiteiten als zeer psitief en leerzaam. Tevens willen ze dat de frequentie van de lessen verhgd wrdt, zdat ze meerdere malen per week vr bijvrbeeld taalles bij EVA terecht kunnen. Een aanzienlijk deel van deze grep geeft echter aan niet bereid te zijn m te werken. Waar bij deelname p vrijwillige basis de mtivatie van de deelnemer van belang is, is bij deelname p nvrijwillige basis de mtivering van de deelnemer een cruciale factr. Het is belangrijk vr de begeleiders van EVA m te weten welke deelnemers p nvrijwillige basis deelnemen aan de activiteiten m deze deelnemers vervlgens inzichten te geven van psitieve effecten die het werken p hun leven kan hebben. De tweede grtste grep zijn deelnemers die zijn ingelicht dr vrienden en kennissen ver EVA. Zij hebben dan zelf de stap genmen f zijn samen gekmen met de desbetreffende persn. Verder zijn 16% van de deelnemers ingelicht dr de ROC, 12% zijn p eigen initiatief gekmen en 8% zijn drverwezen dr de inburgering. 23

24 5. Maatschappelijke psitie van de deelnemers 5.1 Maatschappelijke psitie Veel literatuur, wetenschappelijke - en andere artikelen richten zich p de maatschappelijke situatie, individuen f grepen in de maatschappij. Opvallend is echter dat deze term steeds pnieuw wrdt gedefinieerd vlgens verschillende maatstaven en uitgangspsities. Vlgens Verba et al (1995)is de maatschappelijke psitie vral te spiegelen aan de mate waarin iemand een burger in zijn maatschappij is. In bepaalde zin hangt de maatschappelijke situatie af van de srt maatschappij waar men in leeft (bijvrbeeld een demcratische, aristcratische, f anders gestuurde maatschappij) en he men vlgens haar nrmen participeert. Bekkers (2008) brengt dit inzicht in zijn nderzek naar de maatschappelijke situatie van maatschappelijke stagiaires tt een cncreter cncept. In zijn nderzek is de maatschappelijke psitie gelijk aan de mate van burgerschap, die een geheel is van burgerschapswaarden (de mate waarin iemand zich gerepen velt m als burger actief te zijn) en burgerschapsvaardigheden (de mate waarin iemand in staat is m als burger actief te zijn), die samen leiden tt burgerschapsgedrag (de mate waarin iemand als burger actief is, bijvrbeeld in het verenigingsleven, buurtinspraak, vrijwilligerswerk, etc.). Als bvenstaande definities wrden vergeleken, valt het p dat burgerschap wrdt gespiegeld aan het ged functineren in een demcratische samenleving. Burgerschap gaat verder dan algemeenheden zals aardig zijn en anderen helpen maar het richt zich p de mate waarin burgers in een demcratie een individuele kritische bijdrage leveren. Ng een belangrijk aspect van de maatschappelijke psitie die met name bij Engelse studies relevant wrdt geacht, is de sci-ecnmic status, ftewel sciaalecnmische status. De sciaalecnmische status staat vr de psitie van mensen in de sciale ladder, met het daarbij hrende aanzien en prestige. De psitie hierin wrdt bepaald dr het bezit van brnnen zals pleiding, werk en inkmen. Mensen die ver veel meer hulpbrnnen beschikken, genieten meer sciaal- ecnmische status dan mensen met minder hulpbrnnen. Dit kmt mdat sciaalecnmische status niet p een directe manier gemeten kan wrden. Om deze reden gebruiken nderzekers vaak een aantal indicatren vr sciaalecnmische status. Belangrijke indicatren vr sciaalecnmische status zijn pleidingsniveau, berepsstatus en hgte van het inkmen. 5.2 Gezin en familie De deelnemers van EVA die we hebben mgen interviewen zijn allen afkmstig uit niet-westerse landen. Veel vruwen kmen nder andere uit landen als Markk, Egypte en Afghanistan. Een grte grep respndenten van Cmbiwel hebben dezelfde achtergrnd als de deelnemers van EVA met uitzndering van de Eigen Krachtgrep en enkele deelnemers van de grep cnversatieles Nederlands. Van veel vruwen met een etnische achtergrnd wrdt verwacht m p jnge leeftijd te truwen en kinderen te krijgen. Dit kmt vral drdat er bij allchtne gezinnen sprake is van een traditinele rlverdeling. De man is kstwinner en werkt buitenshuis en de vruw is huisvruw en is verantwrdelijk vr het huishuden en het verzrgen van de kinderen. Binnen de cultuur is het daarm vanzelfsprekend dat als je de huwbare leeftijd hebt bereikt, dat je truwt en een gezin gaat stichten. Van de vruwen werd verwacht thuis te zitten en verantwrding te dragen ver de zrgtaken. Hierdr hebben de vruwen niet de kans gehad m zich te ntwikkelen en hebben 24

25 daarm p maatschappelijk niveau een achterstand pgelpen. Tevens zijn allchtne mannen minder bereid dan autchtne mannen hun werk te cmbineren met zrgtaken. Hierdr zijn de vruwen gendzaakt thuis te blijven en zrg te dragen vr het grtbrengen van de kinderen en het huishuden binnenshuis te runnen. Deze genderngelijkheid wrdt als een van de belangrijkste factren gezien vr de achterstandspsitie van de allchtne vruwen p de arbeidsmarkt. De sekseverschillen en een gender ngelijke taakverdeling kunnen een belemmering vrmen vr arbeidsparticipatie en kunnen leiden tt thuisblijven vr allchtne meders. Een van de respndenten van EVA zegt het vlgende; Het was een vanzelfsprekendheid binnen nze cultuur dat een meder zrg dreg vr het huishuden. Als mijn man thuis kwam mest het eten p tafel staan. Een andere deelneemster van EVA zegt; Ik zrg vr het huishuden, ik de de bdschappen, ik kk en ik verzrg mijn man en kinderen. Ik heb al een fulltime baan. Uit de gesprekken met de respndenten is gebleken dat veel vruwen deze zrgtaken hebben. De taakverdeling is bepaald vanuit hun cultuur, waardr de respndenten hun rl in het gezin als vanzelfsprekend zien. Z geeft de deelnemer van EVA in het citaat aan dat ze elke dag p een bepaald tijdstip ervr mest zrgen dat het eten klaar staat vr haar man die uit zijn werk kmt. Vr de meeste deelnemers met een hg zrgeths behrt dit tt een van de dagelijkse taken. Dr dat ze hun handen vl hebben aan de zrgtaken wrdt dit dr de meeste vruwen als fulltime baan beschuwd. In het bvenstaand stuk hebben we het vral gehad ver de allchtne vruw met partner en kinderen. Echter zien we een grt verschil in de psitie en de beweegredenen van de alleenstaande vruw binnen de allchtne delgrep. Met alleenstaande vruw, bedelen we in dit nderzek de gescheiden vruw. De mgelijkheden m te werken en/f sciaal actief te zijn hangen deels af van de kansen en belemmeringen die bij het individu liggen zals zelfvertruwen, kennis en cmpetenties. Omdat deze vruwen gescheiden zijn, speelt de partner geen rl meer in hun keuze m maatschappelijk actief te wrden. Tch kan de mgeving ng van grt belang zijn en een rl spelen in het stimuleren f demtiveren van de alleenstaande vruw. Ok de etnische gemeenschap, familie (en de kring daarm heen) en de institutinele gelegenheidstructuur zals de kinderpvang speelt k rl. Enerzijds zijn er vruwen die na hun scheiding een bepaalde vrijheid beleven en zich niet beperkt velen dr de directe mgeving. De uders bemeien na de scheiding niet meer met hun dchter, ze heeft immers kinderen en een eigen huis. Ze neemt vanaf het mment dat ze gescheiden is, haar eigen keuzes en kiest er bijvrbeeld vr m een zelfstandig bestaan p te buwen en ecnmische zelfstandigheid te bereiken. Bij deze gemtiveerde vruwen spelen zwel materiële als immateriële redenen een rl m deel te nemen aan de activiteiten van EVA f Cmbiwel. Smmige vruwen bezeken de welzijnsinstellingen m nder andere de Nederlandse taal te leren, kennis te vergaren en basisvaardigheden te leren m hun kans p betaald werk te vergrten. Anderzijds zijn er k vruwen die na hun scheiding niet ntkmen aan de sciale cntrle van hun directe mgeving. Dr de cllectieve samenleving binnen de etnische gemeenschap, velt de directe mgeving van de gescheiden vruw zich juist verantwrdelijk vr de alleenstaande vruw en haar gezin. Zij wrdt als het ware pgevangen in het ude systeem, waar zij zich vr haar huwelijk k al in bevnd. Ze is niet meer de verantwrdelijkheid van haar partner maar wrdt weer de verantwrdelijkheid van de uders, brers etc. Bij veel etnische minderheidsgrepen wrdt de vruwelijke sekse gezien als een zwak geslacht die beschermt dient te wrden dr de man, als dit niet haar partner is dan zijn het wel mannelijke familieleden die ver haar beheden. 25

26 Bij de Eigen Kracht grep, die uitsluitend uit autchtne Nederlanders bestaat, ntdekken we zwel vereenkmsten als verschillen met betrekking tt rlverdeling binnen het gezin. De meeste vruwen van de Eigen Krachtgrep zijn pgegreid in de jaren 50 en 60, in het tijdperk waar vruwenemancipatie ng niet vr iedereen een bekend begrip was. Er was destijds k sprake van traditnele rlverdeling binnen het gezin. Bij de deelnemers van de Eigen Krachtgrep merken we nder andere p dat smmige vruwen de Huishudschl hebben gedaan, deze pleiding behrde tt het lagerberepsnderwijs en had als functie vruwen vr te bereiden p hun klassieke rl als huisvruw. Echter is er dr de ntzuiling in de jaren 60 een sciaal-culturele revlutie nstaan en veranderde langzamerhand k de rlverdelingen in het gezin en het familiestructuur. In de jaren 60 maakte het gevel vr verbndenheid met familie plaats vr individualisme. Dit heeft uitermate veel gevlgen gehad p de manier waarp de autchtne deelnemers van De Meeuw zichzelf hebben ntwikkeld en hun kinderen hebben grtgebracht. 5.3 Cultuur en religie In het land van herkmst wrden vruwen vaak niet gestimuleerd m naar schl te gaan, mdat er tch van hen werd verwacht dat ze de rl zullen aannemen als huisvruw en meder. Dit heeft geresulteerd dat de gemiddelde allchtne vruw lager is pgeleid dan de autchtne vruw en beschikt ver een gebrekkige taalvaardigheid, waardr ze minder tegang heeft tt werk. Zwel de deelnemers van EVA als de deelnemers van Cmbiwel vinden het jammer dat ze de Nederlandse taal nvldende beheersen. Z zegt een respndent van De Meeuw Ik kan niet eens mijn eigen brieven lezen, dat vind ik z erg! Binnen de cultuur wrdt de huishudadministratie waarnder brieven lezen gezien als de taak van de man, een vruw hudt zich niet daarmee bezig. Tch is het pmerkelijk dat veel vruwen er last van ndervinden dat ze de Nederlandse taal nvldende spreken en dus k niet zelfstandig hun eigen pst kunnen lezen. De cultuur en religie spelen een grte rl in het dagelijkse leven van de allchtne deelnemers. Zij achten dit k als belangrijk tt zeer belangrijk. Op de vraag; Wat zegt uw cultuur en religie ver vruwen die werken en/f actief deelnemen in de maatschappij? wrdt eenduidig antwrd gegeven; als een vruw een baan beefent die respectvl is en niet ten ngunste is van haar gelf dan is daar helemaal niets mis mee. In het referentiekader van de vruwen vrmt cultuur en religie geen belemmering in de stap richting participatie, maar in de praktijk blijkt dit tch anders te zijn. Veel vruwen luisteren tch naar de culturele pvattingen en verwachtingen die hun directe mgeving van hun heeft. Als de partner, uders f familieleden een negatief beeld hebben ver werkende en f maatschappelijk participerende vruwen, wrdt hier tch naar geluisterd. Dr deze culturele pvattingen, wrden de vruwen niet gestimuleerd m te werken. Vral de partner speelt een belangrijke rl bij het nemen van deze keuze. De vruwen zijn erg gehrzaam naar hun mannen te, als de partner er niet achterstaat dat zijn vruw werkt f maatschappelijk actief is, dan det ze dat k niet. Deze lyaliteit naar het gezin, familie, cultuur en gelf te heeft negatieve invled gekregen p het zelfvertruwen van de deelnemers. Ze hebben het gevel dat ze dr de taalachterstand een enrme achterstandspsitie hebben in de maatschappij. Dr de taalbarriere is het vr hen nmgelijk m de actualiteit te vlgen en te weten wat er speelt in nze hedendaagse maatschappij. Belangrijk nieuws en allerlei maatschappelijke ntwikkelingen gaan hen de neus vrbij. De meeste vruwen geven als vrbeeld dat ze het vral erg vinden dat ze te weinig afweten ver het nderwijs van hun kinderen. Z zegt een respndent van EVA; Ik vind het heel erg dat ik mijn eigen kinderen niet kan helpen met hun huiswerk. Als mijn kind een vraag heeft met betrekking tt het huiswerk, heb ik geen antwrd. Ik heb hier wel eens m gehuild. Drdat de 26

27 vruwen laagpgeleid zijn en een taalachterstand hebben velen ze zich minder betrkken bij de ntwikkeling van hun kinderen. Dr kennisgebrek zijn ze nvldende in staat m hen bijvrbeeld te helpen met hun huiswerk. Dit resulteert dat ze de schlresultaten en de studielpbaan van hun kinderen niet in de gaten kunnen huden. 5.4 Sciaal netwerk Het sciale netwerk van de deelnemers van EVA en Cmbiwel bestaat vrnamelijk uit de directe mgeving, denk hierbij aan familieleden en naaste buren. Vr de allchtne deelnemers beperkt dit netwerk zich k ng tt mensen uit de eigen etnische achtergrnd. Smmige respndenten geven k aan dat ze dr deel te nemen aan de activiteiten van de welzijnsinstellingen EVA en Cmbiwel hun sciale netwerk hebben kunnen verbreden. EVA en Cmbiwel betekenen veel vr de deelnemers. De meeste vruwen zien de welzijnsinstellingen als een leerschl en smmigen zelf als een basisbehefte. De vruwen hebben dr de taalprgramma s van EVA en dr de cnversatielessen en/f sciaalactiveringsprgramma s van Cmbiwel hun algemene kennis kunnen verbreden. Een van de respndenten van Cmbiwel zegt; Bij De Meeuw leer ik sciaal te wrden. Een paar maanden terug ten ik hier vr het eerst kwam, was ik z verlegen dat niet eens mijn naam durfde te zeggen. Tegenwrdig heb ik geleerd m ntspannen antwrd te geven p een vraag. Een ander respndent vertelt; Ik ging vreger alleen uit huis als ik kleding mest kpen vr mijn kinderen. Ik mcht van mijn man geen sciale cntacten hebben met anderen. Dr nder andere deze uitspraken hebben we kunnen cncluderen dat veel vruwen erg geisleerd hebben geleefd, alvrens ze de eerste stap hebben gezet naar participatie bij EVA en Cmbiwel. Veel vruwen die geinterviewd zijn geven aan dat hun partner een rl speelt bij het hebben van een sciaal netwerk. Veel allchtne mannen uit de eerste generatie verbden hun vruwen m de deur uit te gaan. De vruw mest zich vral bezighuden met de taken binnenshuis, de mannen vnden het niet ndig dat hun vruwen sciale cntacten hadden met anderen. Deels is dit k te wijten aan de cllectieve samenleving waar de allchtne deelnemers zich in bevinden. Als grep wrdt er bepaald wat de keuzes (mgen) zijn vr het individu. Z zegt een deelnemer van Cmbiwel: Mijn man vnd dat vriendinnen niet ged waren vr mij, ze zuden alleen pstken tussen mijn man en ik, maar ik denk dat hij bang was dat ik andere dingen ging leren die anders waren dan wat hij wilde dat ik leerde. Naar aanleiding van dit citaat kunnen we cncluderen dat de vruw als het ware bewust wrdt afgeschermd van alles wat er buiten de deur afspeelt. De mannen zeggen dit in het kader te den van hun eigen vruw beschermen. Echter heeft dit alleen maar negatieve gevlgen met zich meegebracht. De vruwen zijn dr nderdrukking van hun mannen erg geisleerd gaan leven. De eerste stap maken naar maatschappelijke participatie ging dan k niet znder slag f stt. Tegenwrdig lijkt het alsf de mannen hier milder in zijn gewrden. De meeste vruwen wrden nu vrijer gelaten m eigen keuzes te maken. De emancipatie is vral te zien bij de udere mannen van Markkaanse afkmst. Zij lijken nu ze uder zijn gewrden, er geen erg meer in te hebben dat hun vruw maatschappelijk actief wrdt. Een deel van de mannen heeft echter een ander mtief, blijkt uit de interviews met de geïnterviewde Markkaanse deelnemers van EVA. Smmige vruwen geven aan dat hun mannen p nvrijwillige basis een akkrd hebben gegeven aan hun vruwen vr deelname. Zij zijn gendzaakt dr DWI, anders wrden ze p hun uitkering ingekrt. Een deelneemster van EVA zegt k; Als mijn man niet zu wrden ingekrt, zu ik ng steeds niet mgen kmen naar EVA. Vreger werd ik niet pgerepen dr de DWI en ten bleef ik gewn thuis. Nu dwingt de DWI ns m wat te den. 27

28 Een deelneemster van De Meeuw, laat zich niet belemmeren dr een partner die meite heeft met vruwenemancipatie. Ondanks dat haar partner haar verbiedt m maatschappelijk te participeren neemt ze alsng deel aan de Cnversatielessen van De meeuw. Zij zegt; Mijn man denkt dat ik naar schl ga, als hij zu weten dat ik naar een buurthuis km, zu hij mij verbieden m te kmen en heb ik grte prblemen! 5.5 Vruwen die extra hulp, zrg en aandacht beheven Een aantal vruwen binnen EVA en Cmbiwel, vrmen naar ns idee een speciale delgrep. Plitieke vluchtelingen en vruwen die langere tijd zijn nderdrukt beheven extra aandacht en zrg. Dr diepte interviews met deze vruwen te hebben gehuden, hebben we pgemerkt dat veel vruwen een geschnden levensverhaal hebben. Een vrbeeld hiervan is een vruw uit Afghanistan die erg gemtiveerd is m te leren mdat ze als jng meisje in haar gebrteland niet naar schl mcht van de Taliban. Z vertelt ze; Ik wil me leren ntwikkelen. Ik wil zelfstandig wrden. Tt 1,5 jaar terug kwam ik nit buiten. Ik was bang m buiten te kmen en mensen te zien en te spreken. Dit heeft te maken mdat we in Afghanistan altijd pgeslten zaten en niets mchten en knden van de Taliban. Ik zu graag verder willen met mijn leven en iets nuttigs willen den. Opvallend is dat k de vruwen die lange tijd zijn nderdrukt dr hun mannen, traumatische ervaringen hebben. Vral bij de Markkaanse vruwen kmt dit veel vr. Veel van de vruwen mchten niet znder testemming van hun mannen de deur uit, vr kleine beslissingen buiten de deur mest testemming wrden gevraagd. Een deelnemer van De Meeuw vertelt dat ze nit naar buiten mcht van haar man, zelfs als de kinderen nieuwe kleding ndig hebben niet. Ze gaf dan de kledingmaten van de kinderen dr aan haar man en dan ging hij de kleding kpen. Ze heeft vaak geprbeerd in pstand te kmen, waardr er heftige ruzies ntstnden. Ten we merkte dat dat niet hielp, gaf ze p en liet zich z ver aan haar lt, zals ze dat zelf beschrijft. Scheiden had vlgens haar geen zin, want ze wist dat ze niet terecht kn bij haar uders. Die zuden haar de schuld geven van de scheiding en bij hen wnen was tch geen ptie. De deelneemster was 16 jaar ten ze werd uitgehuwelijkt. Inmiddels heeft ze 7 kinderen en is ze ng steeds samen met haar man. De trauma s die in het verleden en vr smmige vruwen ng spelen dienen eerst verwerkt te wrden alvrens de vruwen stappen kunnen nemen naar maatschappelijke participatie. Vr veel vruwen is De Meeuw f EVA bezeken al een enrme stap. Ze kmen er m nder de mensen te zijn en m even niet aan de prblemen te denken. Deze vruwen hebben extra hulp en begeleiding ndig m hun trauma s te verwerken f eventueel drverwezen te wrden naar de juiste hulpverlening. Opvallend is dat deze vruwen min f meer hun prblemen bagatelliseren en hulpverlening niet ndig achten. Tevens rust er bij veel etnische minderheidsgrepen zals Markkanen en Turken een tabe p het bezeken van psychiaters, psychlgen f therapeuten. Dit is afgeleid van het nderzek; Allchtne cliënten en geestelijke gezndheidszrg uitgeverd dr Raad Vlksgezndheid & Zrg naar de mate van interculturalisatie van het zrgaanbd aan allchtne cliënten (zie hfdstuk 12 Literatuurlijst). 28

29 5.6 Sciaalecnmische status De deelnemers van EVA en Cmbiwel kmen allen uit Amsterdam Nrd. De meerderheid van de deelnemers kmen uit de Vgelbuurt, waar de welzijninstellingen EVA en Cmbiwel (De Meeuw) zijn gevestigd. In 2007 is dr Minister Ella Vgelaar van Wnen, Wijken en Integratie bekent gemaakt dat Amsterdam Nrd (waarnder de Vgelbuurt en Nieuwendam Nrd waar de deelnemers wnen) tt een van de 40 Nederlandse aandachtswijken ftewel krachtwijken behrt. De verheid investeert extra in deze wngebieden m de fysieke, sciale en ecnmische prblemen terug te dringen. In bijlage 2: Statistische gegevens van Amsterdam Nrd staan tabellen vermeld die de sciale ecnmische status weergeven van de bewners van de Vgelbuurt. Bij beide instellingen kunnen we p dit gebied geen nderscheid maken. Zwel de gezinnen met twee uders, eenudergezinnen als alleenstaanden leven grtendeels van een laag inkmen. Naast de hgte van het inkmen behrt het pleidingsniveau en de berepsstatus tt een van de maatstaven van de sciaalecnmische status. De deelnemers van de instellingen die we hebben geïnterviewd, hebben allen een grt afstand tt de arbeidsmarkt. We hebben gekeken naar verschillende gezinssamenstellingen en naar de inkmens die daarbij hren. De meeste vruwen die een partner en kinderen hebben, geven aan dat ze ecnmisch afhankelijk zijn van de partner. De mannen beheren het inkmen en uitgaven van het gezin. Zij zijn de kstwinners en de vruwen in de meeste gevallen huisvruw, hierdr blijft de vruw ecnmisch afhankelijk van haar man. Bij de eenudergezinnen, merken we p dat de alleenstaande vruwen niet werken, zij leven van de bijstandsuitkering. Echter zijn er vruwen die vrijwilligerswerk uitveren m ervaring p te den en de taalbeheersing te verbeteren met als del hun kansen te vergrten p betaald werk. Uit het interviews hebben we allerlei infrmatie achterhaald die de kenmerken van de deelnemers met betrekking tt de sciaalecnmische status kunnen meten. We zijn daarbij tt de vlgende cnclusies gekmen; de deelnemers hebben een laag inkmen en weinig geld te besteden, ze zijn laaggeschld en wnen ver het algemeen in te kleine huizen met veel persnen. Dit heeft negatieve gevlgen vr de lichamelijke en psychische gesteldheid van de deelnemers. Veel deelnemers scren ver het algemeen laag p het gebied van de gezndheid. Op de vraag wat vr cijfer zu u uw gezndheid geven? variëren de cijfers heel erg maar meer dan de helft van de respndenten scrt lager dan een 6. Deelnemers hebben verschillende lichamelijke klachten die k deels te wijten zijn aan allerlei psychische kwalen als migraine, psttraumatische stress en depressies. Een aantal deelnemers, die in het kader van gezinshereniging naar Nederland zijn verhuist, velt zich na de migratie erg depressief. Vral bij deelnemers die plitieke migratiemtieven hadden is dit pvallend. Een respndent van EVA vertelt k Ik heb mijn meder meer dan tien jaar niet gezien, elke dag denk ik aan haar en verbeeld ik mij he ze dr de bmmen m het leven is gekmen, hierdr heb ik cnstant migraine en heb ik 3 keer een miskraam gehad, vlgens mijn huisarts kmt dit dr stress. Een ander respndent die k uit Afghanistan kmt verteld; Sms kan ik mijn familie in Afghanistan weken niet bellen m te vragen he het gaat, ik ga er dan keer p keer vanuit dat het drp waar ze in wnen met de grnd is gelijk gemaakt. Ik zu heel graag een keer terug willen m ze te zien, alleen m te kijken he het gaat maar daar hebben we geen geld vr. 29

30 6. Beweegredenen van de deelnemers 6.1 Mtieven richting werk/activering Over het algemeen zijn de deelnemers van mening dat werken f sciale activering niet ten kste mag gaan van de kinderen. De deelnemers geven aan dat ze een baan van 32 uur per week niet zuden afwijzen zlang ze maar tijdens de schltijden kan werken. We zien p deze manier dat de schltijden van kinderen als drslaggevende factr zijn vr de arbeidsuren van een aantal meders. De niet werkende vruwen zijn ver het algemeen erg nzeker ver hun eigen capaciteiten. Uit de interviews blijkt dat de deelnemers geen cncrete antwrden weten te geven als er vragen wrden gesteld ver hun kwaliteiten binnen een grep f p werkgebied. Echter weten vruwen wel te vertellen wat hun beweegredenen zijn m deel te nemen aan de activiteiten van EVA f Cmbiwel. De deelnemers van EVA kmen vrnamelijk m de Nederlandse taal te leren. De mgelijkheden m p zek te gaan naar (vrijwilligers)werk hangen deels af van de kansen en belemmeringen die bij het individu liggen. Z streeft ngeveer de helft van de vruwen naar een baan als ze klaar zijn met de taallessen van EVA. Zij willen vral hun zelfvertruwen zien greien, kennis en vaardigheden ntwikkelen en zelfredzamer wrden. Andere beweegredenen van vruwen met een sterk arbeidseths zijn nder andere deelname aan de samenleving, sciaal actief zijn, andere mensen helpen, nuttig zijn, jezelf bewijzen, vrijheid, zelfstandigheid en het hebben van een leuke tijdsbesteding. Veel vruwen willen een baan f vrijwilligerswerk die ligt in hun interessegebied. Als vrbeeld nemt een deelnemer de mantelzrg die zij uitvert vr haar familieleden. In nze cultuur is het vanzelfsprekend dat je vr zieke familieleden zrgt zegt ze. Ok andere deelnemers nemen berepen/vrijwilligerswerk die zich p een vr hun bekend terrein bevinden. Veel genemde vrbeelden zijn kinderpvang, verblijf juf, uderenzrg, gehandicaptenzrg etc. De deelnemers nemen berepen/vrijwilligerswerk p waar ze een beeld bij hebben en zich iets bij kunnen vrstellen. Het hebben van een administratieve baan, een baan in de financiële sectr f een vergelijkbare functie is dr geen van deelnemers genemd. Dit kan in de beleving van de deelnemers te maken hebben met het eigen kunnen, maar nze mening is k dat dit kmt drdat de deelnemers niet verder kijken dan hun eigen vertruwde mgeving. Dit laat zien dat immateriële waarden zwaar wegen in de beleving van de deelnemers. Een deelnemer die zich nderscheidt van de rest is een jnge vruw die tandartsassistente wil wrden. Deze deelnemer vlgt tegelijkertijd k een pleiding bij het ROC en is planmatig bezig m haar del te realiseren. 6.2 Genderverschillen Uit de interviews blijkt dat de meeste traditinele huishudelijke taken dr de vruwen verricht wrden. Dr de rlverdeling meten de vruwen vr de kinderen zrgen en wrden ze dr hun partners niet gesteund m te werken f een pleiding te vlgen. Smmige vruwen geven zelfs aan dat hun mannen dat zelfs verbieden f hebben verbden. Opvallend is dat alleenstaande meders (vaak k gescheiden vruwen) de draad ppakken nadat ze zijn gescheiden van hun mannen. Gescheiden meders vrmen een aparte grep binnen de respndenten. Vr hen neemt het werk een belangrijker plaats in het leven in dan bij andere meders want ze meten vr hun kinderen en zichzelf zrgen. Op het mment dat ze geen partner hebben velen ze zich niet meer nderdrukt en zijn ze gemtiveerd m p eigen initiatief weer actief te wrden in de samenleving. Ze gaan p zek 30

31 naar taallessen f andere activiteiten m hun tijd nuttig te besteden. Ze hebben grte ambities en velen de mtivatie m wat van hun leven te maken p het gebied van werk en schling. Uiteraard speelt ecnmische nafhankelijkheid bereiken k een rl. De meeste vruwen zien een eigen inkmen hebben als een psitief element mdat ze daardr k nafhankelijk kunnen zijn. Ik met mijn uitgaven altijd verantwrden bij mijn man zegt een respndent. Op de vraag wat deelnemers verstaan nder financiële nafhankelijkheid, wrdt genemd kpen wat je wilt leuke dingen den met kinderen znder gedkeuring van echtgent luxer p vakantie kunnen gaan. Tevens geven veel vruwen aan dat ze behefte hebben aan geld sparen. Sparen vr de tekmst, nvrziene ksten maar vral vr de kinderen zdat ze later een gede studie kunnen vlgen. Opvallend is dat het laatste vaak wrdt genemd. Ze willen hun kinderen kansen bieden die ze zelf niet hebben gehad ten ze jnger waren. Ze gunnen hun kinderen een betere maatschappelijke psitie in de samenleving. De middelen die mijn kinderen nu hebben, had ik ten niet zegt een deelnemer. 6.3 Immaterieel versus materieel Vruwen die actief zijn bij Cmbiwel nemen vrnamelijk immateriële redenen m De Meeuw te bezeken. Maar de vrnaamste reden die wrdt genemd is m sciaal islement te vrkmen en nder de mensen te zijn. Deze deelnemers schatten hun kansen klein in m (weer) actief te zijn p de arbeidsmarkt. Een deelnemer zegt: Ik heb uitwnende kinderen, maar de deelnemers van Cmbiwel zie ik vaker dan hen. Dezelfde deelnemer zegt hier km ik in cntact met mensen en vergeet ik mijn prblemen. Opvallend is dat smmige deelnemers p psychisch gebied ng steeds hinder hebben van gebeurtenissen uit het verleden. Hewel het achter de rug is en dus niet meer actueel is, ervaren ze het als een psychlgische barrière. Veel van de deelnemers hebben bijvrbeeld verschillende psychische en/f lichamelijke klachten en zijn daarm belemmerd. Een deelnemer zegt ik heb haast geen dagbesteding, maar in mijn hfd heb ik het heel druk. Een ander grep heeft een taalachterstand en is niet bereid m zich maatschappelijk te ntwikkelen. Zij kmen vral naar De Meeuw vr de gezelligheid en m lekker bezig te zijn. Zij zien De Meeuw als een vertruwde lcatie, waar verschillende buurtgenten bij elkaar kmen vr ntmeting en leuke tijdbesteding. Het valt ns p dat het sciale netwerk van de deelnemers van beide instellingen vral bestaat uit mensen uit de directe mgeving. Vaak gaat het m familieleden f kennissen uit de buurt. Familieleden die ver weg wnen, hebben de deelnemers vral telefnisch cntact mee. Echter bestaat het netwerk vaak uit mensen van dezelfde etnische gemeenschap. Een van de belangrijkste beweegredenen van de deelnemers heeft k te maken met de mgeving. Veel vruwen wnen bijvrbeeld tientallen jaren in de Vgelbuurt maar bezeken pas sinds een paar jaar Cmbiwel f EVA. Vr veel vruwen was er geen sprake van inschrijving bij de instellingen mdat de partner in de meeste gevallen daar niet achter stnd. Hij steunde zijn vruw niet en vnd dat ze zich mest bezighuden met haar traditinele rl als huisvruw en meder. De meeste vruwen accepteerden dit en bden geen weerstand. Het lijkt erp dat dit de afgelpen jaren is afgenmen. Veel partners die vreger meilijk deden ver de ntwikkeling van de maatschappelijke psitie van hun vruw, lijken dit te hebben lsgelaten. Ze merken p dat hun vruw de kinderen heeft grtgebracht tt dat ze de deur uit zijn. De kinderen wnen elders en kunnen hun meder niet meer bijstaan bij bijvrbeeld dktersbezeken f het lezen van brieven. De vruwen velen 31

32 zich gendzaakt m deel te nemen aan taallessen bij EVA f cnversatielessen bij De Meeuw. De partner zegt hier niets van. Smmige vruwen geven k aan dat de mannen k makkelijker zijn gewrden hierin. Ze zien hun dchters studeren en succesvlle berepen beefenen. Hun visie ver de psitie van de vruw is hierdr k met de tijd gaan veranderen. Echter is er geen sprake van steun. De partners lijken er niet meilijk ver te den dat de vruwen deelnemen aan activiteiten, maar mtiveren hen k niet daarbij. Opmerkelijk is dat veel vruwen aangeven te willen werken maar tch angst hebben vr sllicitatieprcedures en werkmgeving. Ze weten niet wat hen te wachten staat en zijn ng te nzeker ver hun eigen kunnen. We cncluderen dat de gemiddelde deelnemer ng niet klaar is m een stap te maken naar werk. Tt nu te lijken veel deelnemers ng veel te leunen p hulp van buitenaf en lijkt p eigen kracht functineren een term die ver van hun bed ligt. 6.4 Zrgeths Zrgeths is de mate van verantwrdelijkheid die een individu neemt ten pzichte van huishudelijke -en zrgtaken. Mensen met een sterk zrgeths nemen vaker de verantwrdelijkheid ver de huishudelijke- en zrgtaken. De financiële ndzaak is vr hen minder van betekenis. Laagpgeleide vruwen ervaren een hgere mate van zrgeths. De deelnemers van EVA en Cmbiwel zijn vrnamelijk laagpgeleide mensen. Vr veel vruwen zijn zrgtaken een vanzelfsprekend nderdeel van hun leven, terwijl vr veel mannen, óók de laagpgeleide mannen, juist de gerichtheid p betaald werk vanzelfsprekend is. Vruwen met een zrgeths zetten zich vlledig in vr hun partner en kinderen en ervaren dit als hfddel van hun leven. Vr hen is het belangrijkste dat partner en kinderen een gezellig thuis hebben. Vruwen met een hg zrgeths zien een gede vervulling van zrgtaken zelfs als vrwaarde vr het verrichten van betaalde arbeid en treden geheel f gedeeltelijk uit als daar niet aan kan wrden vldaan. Veel mannen daarentegen, vinden dat het ged verrichten van hun betaald werk juist ndzakelijk alvrens zij te kunnen kmen aan de vervulling van zrgtaken. Vlgens de ratinele keuze therie met de keuze van vruwen m een baan te cmbineren met de zrg van hun kinderen een ratinele afweging van ksten en baten zijn. Dat wil zeggen dat ze hun keuzes maken znder daarbij rekening te huden met maatschappelijke en sciale structuren zals tradities, de familie en de mgeving waarin zij zich bevinden. Deze therie is nauwelijks te herkennen bij de deelnemers van EVA en Cmbiwel. Bijna alle deelnemers huden rekening met maatschappelijke, sciale, culturele, traditinele en religieuze structuren bij het maken van een keuze m een baan te cmbineren met de zrg van kinderen. Vral nder allchtne vruwen is er sprake van een hgere mate van zrgeths. 6.5 Arbeidseths Plchg-Hltmann (2004) definieert arbeidseths als "het geheel aan betekenissen, verwachtingen en ambities die een individu kan hebben ten pzichte van arbeid". Beweegredenen van vruwen met een sterk arbeidseths zijn nder andere de eigen ntwikkeling, deelname aan de samenleving, sciaal actief zijn, andere mensen helpen, nuttig zijn, jezelf bewijzen, zichtbaar zijn in de maatschappij, het hebben van een machtsfunctie, vrijheid, zelfstandigheid en leuke tijdsbesteding. 32

33 Participatie draagt bij aan het individuele welbevinden. Op het eerste gezicht vallen vaak de instrumentele kwaliteiten van participatie p. In het nderwijs vergaren mensen kennis en via arbeidsparticipatie vrzien ze in hun levensnderhud. Ok in activiteiten als sprt, het bekleden van een functie in een vereniging f het vlgen van een cursus verhgen mensen hun cmpetenties. Maar deze activiteiten hebben naast een instrumentele k een intrinsieke waarde. Z versterkt de deelname aan maatschappelijke verbanden in de regel het gevel van eigenwaarde. Via zelfntpliing zrgt participatie vr de emancipatie van het individu en een gede kwaliteit van leven. Hierbij is sprake van een wederzijds versterkend effect. Om te kunnen participeren hebben mensen vaak kennis, zelfvertruwen en niet in de laatste plaats inkmen ndig, en dit wrdt tevens via participatie verwrven. Mensen die geen betaalde arbeid verrichten, vrijwilligerswerk den f mantelzrg geven, hebben vaker het gevel dat ze niet meetellen in de samenleving. Degenen die betaald en nbetaald werk verrichten, hebben het minst vaak het gevel dat ze niet meetellen. Nnparticipatie heeft een nadelige invled p hun gevel van welzijn. Vanuit de baten van participatie is het belangrijk dat burgers z veel mgelijk meeden in verschillende sciale cntexten. Dit kmt zwel het individuele nut (persnlijk welzijn) als het cllectieve nut (maatschappelijk welzijn) ten gede. (Brn: RMO,2008, Verkenning participatie: arbeid, vrijwillige inzet en mantelzrg in perspectief.) In bvenstaande brn is te lezen dat participatie een psitief effect heeft p het gevel van eigenwaarde. Deelnemers willen hun kennis en vaardigheden kunnen ntwikkelen en zelfredzamer wrden, waarmee zij k de basis leggen vr maatschappelijk succes. De mgelijkheden m de deelnemers p eigen kracht te laten functineren hangen deels af van kansen en belemmeringen die bij het individu liggen. Bijvrbeeld de aanwezige kennis, cmpetenties en zelfvertruwen. Ok de mgeving van de deelnemers is van grt belang, waarnder de partner, het gezin, de kring daarmheen en de etnische gemeenschap. Smmigen zuden wel willen werken, maar zien p tegen de cnfrntatie met het eigen kunnen. Deze angst speelt bij het slliciteren een rl, maar k bij de gedachte aan een werkmgeving. Tegelijkertijd heeft het thuis zijn vr de delgrep in hun beleving allerlei psitieve aspecten. Bijvrbeeld tijd vr het gezin en het huishuden. Vral de vruwen velen zich ervr verantwrdelijk dat dit p rlletjes lpt. Deze taakverdeling is vrij star, k als hun man werkls thuis is vinden de vruwen dat hij verantwrdelijk is vr inkmen, en zij vr gezin en huis. Ok speelt mee dat de delgrep in hun vertruwde mgeving wil blijven. De delgrep is bang vr het nbekende, het nveilige gevel dat vr hen hrt bij werken en veranderingen. Hun leven in en m het huis is juist bekend, vrspelbaar en daardr veilig. Ze zitten vast in hun eigen situatie. Hier zijn ze niet altijd tevreden mee. Ze hangen sterk aan het gevel van veiligheid dat ze ntlenen aan hun bekende, vaak kleine leefwereld in en m het huis. De stap naar werk is daarmee niet alleen een cnfrntatie met hun eigen kunnen, maar k een cnfrntatie met een nieuwe, nveilige wereld. De delgrep is nzeker ver de impact die deze wereld kan hebben p hun leven. Gebrek aan zelfvertruwen en gebrek aan steun uit de eigen mgeving hudt hen tegen. Het is van grt belang m deze burgers in een vertruwde mgeving te laten ntdekken waar hun kracht ligt en he ze die kunnen gebruiken. Het sciaal netwerk van de delgrep blijkt vr een belangrijk deel te bestaan uit belpbare sciale cntacten. Vaak gaat het m familieleden f vrienden waarbij de delgrep zich vaak beperken tt hun eigen etnische gemeenschap. De sciale cntacten spelen zich dus sterk af in de directe mgeving. Een belangrijke pbrengst van werk is vr hen daarm een versterkte eigenwaarde en meer zelfvertruwen. 33

34 6.6 Van verzrgingsstaat naar participatiemaatschappij Participatie staat hg p de plitieke agenda. Iedereen met meeden is het adagium. Plitici en beleidsmakers wensen dat burgers p allerlei terreinen meer eigen verantwrdelijkheid nemen in plaats van p de verheid te leunen en intensiever deelnemen aan de samenleving. Z staat de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in het teken van participatie. Dit streven wrdt wel aangeduid als de vergang van een verzrgingsstaat, gericht p bescherming van burgers, naar een participatiemaatschappij waarin burgers geactiveerd wrden en hun participatie ndersteund wrdt. (Brn: RMO,2008, Verkenning participatie: arbeid, vrijwillige inzet en mantelzrg in perspectief.) Bvenstaande brn laat zien dat de Nederlandse samenleving een mschakeling maakt van verzrgingsstaat naar een participatiemaatschappij. Burgers wrden steeds meer gedwngen m zelf het initiatief te nemen. De ndersteuningsbehefte van burgers zal steeds meer dr eigen mgeving pgelst meten wrden f dr algemene vrzieningen. Burgers raken steeds meer zelf verantwrdelijk vr hun deelname en bijdrage in de samenleving. Een herkenbaar grep bij EVA die in dit cncept past zijn de deelnemers die p nvrijwillige basis dr het DWI aangemeld zijn. Smmige van deze nvrijwillige grep deelnemers hebben p den duur beseft wat de psitieve effecten zijn van taalntwikkeling en bij hen is er geen sprake meer van dwang. Echter rest er k een grep die aan de activiteiten deelneemt mdat het een verplichting is. Waar bij deelname p vrijwillige basis de mtivatie van de deelnemer van belang is, is bij deelname p nvrijwillige basis de mtivering van de deelnemer een cruciale factr. 34

35 7. Belemmeringen van de deelnemers 7.1 Gezin De vruwen die EVA bezeken hebben een gezin. Dit kan zijn een gezin met partner en kinderen zijn, een gezin alleen met een partner f een eenudergezin. De vruwen die EVA bezeken hebben allemaal verschillende redenen waarm zij niet werken. Veel vruwen die EVA bezeken zijn van mening dat de zrg vr de kinderen p nummer 1 met staan. De vruwen vinden het niet kunnen m de zrg van de kinderen aan een ander ver te laten. De meeste vruwen van niet Westerse afkmst zrgen vr de traditinele huishudelijke taken: kken, helpen met schlwerk van de kinderen, kinderen naar schl brengen en van schl halen en ng leuke activiteiten den met de kinderen. Naast de zrg van de kinderen met het huishuden gedaan wrden. Het huis met schn gemaakt wrden, kleren meten gewassen wrden en er met gekkt wrden. De vruwen weten niet beter en nemen mee wat hun van huis hebben meegekregen. Een deelnemer van EVA zegt: Vreger was het in de meeste culturen gebruikelijk dat de vruw vr het huishuden en de kinderen mest zrgen, Ik vind het belangrijk m de zrg van de kinderen zelf te den en niet dr andere te laten den, dat deden mijn uders k nit, zegt een andere deelnemer. In een traditineel huishuden zrgt de vruw vr het huishuden en de kinderen en de man zrgt vr het inkmen. Veel vruwen wrden niet gesteund dr hun partner m werk te zeken f een pleiding te vlgen. Een deelnemer zegt: Als mijn man het niet ged zu keuren, zu het vr mij meilijk zijn m hier te kmen. Je met wel naar je man luisteren. De meeste vruwen meten elke stap die zij den verantwrden aan hun man. Smmige vruwen velen zich verplicht m een leugen te verzinnen naar hun partner. Z zegt een deelnemer: Mijn man is niet de makkelijkste. Hij vnd het altijd nndig vr een vruw m buiten te kmen. Ik mcht nit de deur uit. Ok al heb ik mijn drie kinderen grt gebracht en ze alle drie de deur uit zijn gegaan, bleef ik tch thuis zitten. Ik wist niet beter. Mijn dchter heeft mijn man vertuigd m naar buiten te gaan en actiever te wrden. De vruwen weten dat hun partner niet wil dat zij gaan werken, een pleiding gaan vlgen f deelnemen aan een activiteit. De vruwen daarin tegen willen niet meer geïsleerd leven en alleen het huishuden den en vr de kinderen zrgen. De vruwen willen k iets ndernemen. De vruwen willen de Nederlandse taal leren m vervlgens een pleiding te gaan vlgen, te gaan werken f m een activiteit te vlgen m sciale cntacten p te buwen. Z zegt een deelnemer van Cmbiwel: Mijn man weet niet dat ik naar De Meeuw km, hij denkt dat ik naar het ROC ga vr taallessen. Als hij zu weten dat ik hier km zal hij het mij verbieden. Dr alle taken die de vruw heeft is het meilijk vr haar m een baan te vinden die binnen de schltijden past. De deelnemers geven aan wel te willen werken, maar dr alle taken die de vruwen hebben is het meilijk vr hen m een baan te vinden die binnen de schltijden past. Z zegt een deelnemer: Kinderen, wie gaat er vr de kinderen zrgen als ik ga werken. We zien dat de schltijden van de kinderen een drslaggevende factr zijn vr de arbeidsuren vr de meeste meders. Opvallend is dat veel vruwen beginnen te participeren na hun scheiding. Veel van de gescheiden vruwen ervaren dat zij na de scheiding meer bewegingsruimte hebben en activeert hun intrinsieke mtivatie m p eigen initiatief actief te wrden in de samenleving. De vruwen willen sciale cntacten pbuwen en meten een stap zetten naar werk m vr de inkmsten te zrgen. Om een stap richting werk te nemen is de taalbeheersing ng een grte belemmering. Veel vruwen geven aan eerst zichzelf te leren kennen in plaats van leren werken. 35

36 7.2 Lichamelijke en psychische klachten Naast het feit dat zrgen vr de kinderen en huishuden een belemmering is, zijn er k vruwen die wegens psychische klachten, lichamelijke klachten en gezinsleden die chrnisch ziek zijn wrden belemmerd m te gaan werken. Een deelnemer zegt: Man is ziek, jngste zn is chrnisch ziek. Ik wil wel werken, maar vanwege mijn thuissituatie lukt dit mij niet. Deze vruw wil graag werken, maar zij heeft 3 kinderen waarvan 1 naar de crèche gaat en 2 kinderen naar de basisschl. De man van deze vruw lijdt aan psttraumatische stress en jngste zn heeft een chrnische ziekte. Dit is een vrbeeld van een vruw die graag wil werken, maar het als een plicht ziet m vr haar man en zn te zrgen die chrnisch ziek zijn. De vruwen die Cmbiwel bezeken kmen p vrijwillige basis. Zij kmen m een bezigheid te hebben, sciale cntacten p te buwen en m niet in een islement te raken. Ik km hier m in cntact te kmen met mensen, want vel mij geïsleerd dr telkens thuis te zitten, zegt een deelnemer. Meer dan de helft van de vruwen die Cmbiwel bezeken zijn al redelijk p leeftijd. Hierbij kmt k ng dat de meeste vruwen de Nederlandse taal niet f nauwelijks beheersen. De meeste vruwen richten zich daarm k p het leren/ verbeteren van de Nederlandse taal en zijn niet p zek naar werk, mdat zij al p leeftijd zijn. Ik vel mij nu te ud m te gaan werken en daarnaast beheers ik de Nederlandse taal ng niet, zegt een deelnemer. 7.3 Leeftijd Leeftijd vrmt bij een deel van de deelnemers een belemmering vr participatie. Een aantal deelnemers zijn al p leeftijd waardr zij niet meer in staat zijn m te gaan werken. Deze deelnemers kmen naar de taallessen m hun taalbeheersing te verbeteren, uit hun islement te kmen, sciale cntacten p te buwen en de gezelligheid. Een deelnemer zegt: Ik ben al p leeftijd, ik heb al lang geneg gewerkt nu ga ik vr de gezelligheid. Als de taalbeheersing van de deelnemers gemiddeld is verbeterd, dan is het makkelijker vr de deelnemers m znder begeleiding van een familielid bijvrbeeld naar de huisarts te gaan. Het kmt vaak vr bij deelnemers van niet westerse afkmst dat een familielid vaak mee met naar de huisarts m te vertalen wat de arts zegt. Als hun taalbeheersing is verbeterd kunnen zij k makkelijk sciale cntacten pbuwen. 7.4 Angst vr het nbekende Zals in de vrgaande stukken is aangegeven, zijn wij tijdens het afnemen van de interviews tt de cnclusie gekmen dat de taalbeheersing bij meer dan de helft van de deelnemers een grte belemmering is. Drdat de deelnemers niet f nauwelijks Nederlands beheersen is het vr hun meilijk m te werken f maatschappelijk te participeren. De deelnemers zijn van mening dat de Nederlandse taal een belangrijk punt is. Als je de Nederlandse taal beheerst kan je de meeste dagelijkse dingen p eigen kracht den. Je kunt bijvrbeeld znder hulp van een familielid naar een rapprtgesprek van je kinderen f huisartsbezek. Als mijn dchter naar schl met kan zij natuurlijk niet mee naar de dkter. Dr de geringe taalbeheersing zijn de deelnemers afhankelijk. Dr naar de taallessen te gaan laten de deelnemers zien dat zij gemtiveerd zijn. Veel deelnemers zijn k heel terughudend naar de buitenwereld te en hebben weinig sciale cntacten dr hun geringe taalbeheersing. De deelnemers zijn dr de geringe taalbeheersing angstig m tch Nederlands prberen te praten. Ik raak in der war als mensen mij niet begrijpen als ik in een winkel ben. De deelnemers durven de Nederlandse taal niet te spreken. De deelnemers zeken alleen mensen van hun eigen afkmst p zdat zij geen Nederlands heven te spreken. De deelnemers zijn niet bewust van hun eigen kunnen, zij hebben er geen vertruwen in. 36

37 8. Aanbd en verbetering van EVA en Cmbiwel 8.1 Aanbd EVA EVA biedt de deelnemers de gelegenheid m zich te riënteren p schling, werk en vral p het actief wrden in de maatschappij. De deelnemers kmen vrnamelijk bij EVA m verder te kmen p het gebied van werk en schling. De meeste vruwen ervaren een belemmering in het vinden van een baan. Factren die hiervan p invled zijn, zijn nder anderen een slechte beheersing van de Nederlandse taal en nvldende geschldheid. Vral bij allchtne vruwen speelt de Nederlandse taalbarrière een grte rl. Uit de resultaten van het nderzek werd duidelijk dat vruwen behefte hebben aan meerdere lessen per week. Ze hebben sterk het gevel dat ze qua taal en grammatica veel vrderingen maken. Echter is dit ng lang niet vldende m resultaten te beken. De deelnemers vinden de kwaliteit van de lessen binnen EVA ged, ze ervaren deze als leerzaam. Uit het nderzek is gebleken dat de deelnemers tevreden zijn ver de begeleiding die wrdt gebden bij EVA. Een grte grep van de geïnterviewde deelnemers geeft aan dat ze niet alleen gehlpen, maar k vral gestimuleerd wrden tijdens de activiteiten. 8.2 Aanbd Cmbiwel Vr een aanzienlijke grep, met name de deelnemers van De Meeuw, is betaald werk geen ptie meer. Deze deelnemers geven aan dat zij vanwege hun lichamelijke en/f psychische testand niet in staat zijn m te werken. Zij nemen deel aan de activiteiten m een bezigheid te hebben en m z niet in een islement te raken. Het is zeer belangrijk vr deze grep m een reden te hebben m de deur uit te gaan. Ok de deelnemers van de handwerkgrep en cnversatielessen zijn zeer actief. Deze grepen van De Meeuw huden zich vral bezig met basisvaardigheden. Opvallend is dat er nderling in eigen taal wrdt gecmmuniceerd. De cnversatielessen richten zich p de Nederlandse taal. Deelnemers geven aan dit prettig te vinden, want het beheersen van de taal is wel z prettig in deze maatschappij. Er wrdt veel gesprken. Thema s zals Het hedendaagse leven en Prblemen staan centraal tijdens deze lessen. Bij alle drie grepen die we binnen Cmbiwel hebben geïnterviewd, is het ns pgevallen dat de meeste deelnemers het liefst deelnemen aan activiteiten met deelnemers met dezelfde etnische achtergrnd. De meest vr de hand liggende reden hiervr is het gevel van vertruwen en verbndenheid. 8.3 Vraag van de deelnemers Terugtrekking in eigen gemeenschap/cultuur is niet aan de rde bij de deelnemers van EVA en Cmbiwel allen willen ze deelnemen en maatschappelijke participeren. De deelnemers zien het verbeteren van de taal als een ingang m meer te kunnen participeren in de Nederlandse maatschappij. Een deelneemster van Cmbiwel zegt: Ik km bij Cmbiwel m mijn Nederlandse taal te verbeteren als ik mijn Nederlands verbeter kan ik veel meer den en veel meer betekenen vr de mensen. Zwel vr mijn familie als daar buiten. Het del van de deelnemers is m actief te blijven binnen de maatschappij. Echter is er hierin een verschil te benemen. We kunnen namelijk cncluderen dat de deelnemers van Cmbiwel de basisvaardigheden willen leren m z beter deel te kunnen nemen aan de Nederlandse maatschappij. Ze vinden het belangrijk m nafhankelijk te zijn en p eigen benen te kunnen staan. Echter hebben ze niet het streven m verder te leren en hier wat mee te den. De meeste deelnemers van EVA hebben degelijk ambitie m stappen te zetten met hun verwrven Nederlandse taalcmpetentie. Zij zien mgelijkheden m een stap te zetten richting werk zwel betaald als niet betaald werk. Een deelneemster van EVA zegt: Als mijn Nederlandse taal is verbeterd wil ik graag kijken naar de mgelijkheden p het gebied van werk. Opvallend beide 37

38 instellingen is dat de deelnemers graag eerst willen investeren in hun Nederlandse taal alvrens ze vervlgstappen willen zetten. De deelnemers ervaren de Nederlandse taal beheersing als een krachtige factr m te kunnen participeren. Deelnemers geven aan dat ze graag activiteiten willen terug zien die ze leuk vinden m te den. De deelnemers achten het van zeer grt belang dat er activiteiten zijn waar ze zich in kunnen ntplien. Ze willen graag zinvlle nieuwe vaardigheden pden. Tevens willen ze niet in een sciaal islement raken ze zien de activiteiten als reden m het huis uit te gaan m anderen te ntmeten. 8.4 Huidig aanbd Het huidige aanbd waar de deelnemers van EVA en Cmbiwel aan deelnemen speelt vldende in p de vraag van de deelnemers. De deelnemers willen zich graag ntwikkelen m te kunnen participeren en meer kunnen deelnemen aan de maatschappij. De deelnemers ervaren EVA en Cmbiwel als een ntmetingsplek waar ze vaardigheden kunnen leren. De meilijkheidsgraad van de bijeenkmsten is p niveau van de deelnemers. De begeleiders cmmuniceren p niveau met de deelnemers en dceren p niveau. Z gaf een deelneemster aan van EVA: Ik vel mij begrepen dr de begeleidster. Als ik iets niet snap dan wrd dit p een gede manier uitgelegd, ik wrd altijd ged gehlpen. Ik vind de bijeenkmsten interessant en ik kan k veel leren van de andere deelnemers. Het huidige aanbd sluit ged aan p de leefwereld van de deelnemers. Hedendaagse nderwerpen wrden besprken en het aanbd speelt hier tevens p in. Bij beiden instellingen kwam naar vren dat de activiteiten die 1 keer per week plaats vinden, achten de deelnemers als niet vldende. Deelnemers willen vaker actief zijn binnen de instelling minimaal twee keer per week f vaker. Ze vinden dit belangrijk m zich beter te kunnen ntwikkelen en/f m sciaal actief te kunnen zijn. 8.5 Belangrijke factren Tijdens het nderzek is naar vren gekmen dat de deelnemers het belangrijk vinden m te blijven participeren vanwege hun mgeving. Ze willen p eigen kracht kunnen functineren m niet meer afhankelijk te zijn van hun partner f kinderen. Ze vlgen daardr de aangebden activiteiten die p deze basisvaardigheden inspelen met veel innerlijke mtivatie. Z geeft een deelneemster van EVA aan: Ik heb kinderen, een gezin. Zij kunnen beter wnen, beter leven als ik een baan heb. Ik kan dan iets belangrijks den. Het gaat niet alleen m het geld, ik kan k meer mensen ntmeten en beter meeden in de samenleving. Dat alles is heel belangrijk vr mij en mijn gezin. De mtivatie ligt nder anderen in het ntwikkelen van vaardigheden waarmee de deelnemers deel kunnen nemen aan de Nederlandse maatschappij. De deelnemers zuden graag een activiteitenaanbd willen zien die hier meer p tegespitst is. De deelnemers achten het van belang m hun kinderen gede tekmst perspectieven te kunnen bieden. Ze willen de gemiste kansen die hun hebben gehad niet vrtzetten p hun kinderen. Ze willen hun kinderen veel meer kansen aanreiken m zich te kunnen ntplien tt een vlwaardige burger van de Nederlandse maatschappij. Ze hpen dr zelf te participeren een beter rlmdel te kunnen zijn vr hun kinderen. We kunnen cncluderen dat de mtivatie ligt bij de kinderen. Middels activiteiten die kunnen wrden pgezet gericht p de deelnemers en hun kinderen is het mgelijk m een sterke extrinsieke mtivatie p te wekken bij de deelnemers. Dr meer thema bijeenkmsten te rganiseren ver spel, speelged en uderbetrkkenheid en deelnemers hieraan actiever aan deel te laten nemen kan de mtivatie vergrt wrden. Het pbuwen van sciale cntacten vrmt een zeer belangrijke drijfveer m deel te nemen aan de bijeenkmsten van EVA en Cmbiwel. De meeste deelnemers hechte veel waarde 38

39 aan de pgebuwde cntacten en willen deze k graag behuden dit den ze dr strikt naar de bijeenkmsten te blijven kmen. Een deelneemster van Cmbiwel gaf aan: Als ik een deelneemster lang niet meer zie pdagen dan de ik navraag bij de begeleiders m te kijken he het met die specifieke persn gaat. Daaruit kunnen we cncluderen dat het aanbd niet individugericht heft te zijn, maar dat de deelnemers meer waarde hechten aan de grepsgerichte stijl. Twee factren zijn gedurende het nderzek naar vren gekmen die als belemmerend wrd ervaren m aan de activiteiten deel te kunnen nemen. En die gezien kunnen wrden als een belemmerend vr de deelnemers m deel te kunnen nemen aan het huidige aanbd die gericht is p empwerment en het bevrderen van nderlinge ntmeting. De zrg vr de kinderen en de hele rganisatie daar mheen. Als dit niet ged verlpt dan kmen de deelnemers niet naar de bijeenkmsten van EVA en Cmbiwel. Z zegt een deelneemster van Cmbiwel: Ik km altijd naar Cmbiwel ik vind het heel belangrijk en leuk, echter als mijn kinderen vrij f ziek zijn dan km ik niet naar de lessen. Ng een belemmerende factr die naar vren is gekmen zijn de gezndheidsklachten waar een grte deel van de deelnemers mee kampt. Als het niet ged gaat met de gezndheid dan blijven de deelnemers thuis. Z zegt een deelneemster: Ik vind het altijd jammer als mijn gezndheid niet ged is dan met ik gendzaakt thuis blijven. 8.6 Verbeterpunten vlgens de deelnemers Deelnemers geven aan dat ze graag meer ntwikkelingsactiviteiten willen zien. Hierbij kan tevens gehr wrden gegeven aan de wens meer activiteiten te rganiseren welke aansluiten bij de eigen culturele identiteit. Het is van belang dat de diverse bevlkingsgrepen meer affiniteit met de activiteit hebben, waardr meer verbndenheid met de activiteit ntstaat. Deze ntwikkeling biedt bvendien mgelijkheden m diverse bevlkingsgrepen in cntact met elkaar te brengen en kennis te laten maken met de andere cultuur. Dit kan dr activiteiten te rganiseren die hier p gericht zijn, je zu hierbij kunnen denken aan hapjesavnden en gezamenlijk kken. Tijdens het interviewen kwam veelal naar vren dat de deelnemers graag zelf activiteiten willen pzetten en rganiseren. Ze gaven aan dat ze graag de handen uit de muwen willen steken m zelf bijvrbeeld een hapjes avnd te rganiseren. Z zegt een deelneemster van Cmbiwel: Ik wil graag zelf een Surinaamse hapjes avnd rganiseren met de deelnemers van Cmbiwel, ik hud van kken vr anderen. En p die manier kunnen de mensen kennis maken met de Surinaamse keuken. We kunnen cncluderen dat Cmbiwel kan nderzeken he zij haar deelnemers meer kan betrekken bij het rganiseren van activiteiten f de frequentie van zulke activiteiten kan verhgen. Dr deelnemers actief te betrekken bij activiteiten ntstaat er een gevel van saamhrigheid. Gedurende het nderzek is gebleken dat veel deelnemers kampen met gezndheidsklachten. In nze interview lijst hadden we de vraag pgenmen: Wat vindt u belangrijk in uw leven? We kregen vrijwel altijd het antwrd mijn gezndheid. De deelnemers geven aan graag activiteiten terug te willen zien waar het thema gezndheid centraal in staat. Deelneemster van EVA gaf aan: Ik vind mijn gezndheid belangrijk. Ik zu graag meer willen weten ver mijn gezndheid. De deelnemers hebben behefte m hier meer kennis ver p te den en meer met gezndheid bezig te zijn. De meeste deelnemers hechten veel waarden aan een grep waar binnen ze een activiteit uit veren. Deelnemers gaven aan dat ze het als meilijk ervaren dat een bepaalde grep stpte. Dit is met name z bij de Eigen kracht grep van Cmbiwel. Een nazrgtraject die de gehele eigen kracht grep p kan verstappen, achten de deelnemers als zinvl. Bij EVA kregen we dezelfde signalen bij 39

40 de taal en werk grep. De vruwen vnden het meilijk m hun pgebuwde cntacten te meten verliezen mdat de grep stpte. Samenvattend vr beiden instellingen kunnen we cncluderen dat de deelnemers graag de frequentie van de lessen verhgd willen zien. Ze ervaren het als zeer prettig reden te hebben m activiteiten buiten huis uit te veren. Een grt deel van de deelnemers is middels de mgeving in cntact gekmen met de instellingen. Een kleine grep heeft p eigen kracht de weg naar EVA f Cmbiwel gevnden. De deelnemers gaven aan dat er te weinig naamsbekendheid is en dat ze eerder ng nit van de twee instellingen hadden gehrd. Het is tevens belangrijk dat beiden instellingen intensiever gaan samenwerken met elkaar een belangrijk nderdeel hierin is dat er meer drverwezen met wrden naar elkaar. Dit kan dr te gaan kijken waar zijn de deelnemers p hun plek is het bij EVA f Cmbiwel. Heeft een specifieke deelnemer ng ambitie m te werken f is het niet meer mgelijke m een stap te zetten naar werk. Het is belangrijk dat beiden instellingen ged p de hgte zijn van elkaars aanbd en veranderingen hierin. 40

41 9. Vervlgstap p basis van eigen kracht De centrale vraag van dit nderzek was: He kunnen kwetsbare vruwen die bij EVA en Cmbiwel sciaal activeringsprgramma s vlgen, wrden gestimuleerd tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie? Deze vraag rept ng een andere vraag p: he kmt het dat deze grep mensen niet maatschappelijk participeert? Nadat deze vraag beantwrd is, kmen de beweegredenen van de deelnemers aan bd m mee te den aan de sciaal activeringsprgramma s. Vervlgens wrdt duidelijk wat de vervlgstap met zijn. Eén verklaring vr de geringe maatschappelijke participatie wrdt gevnden dr naar de samenstelling te kijken van de grep kwetsbare vruwen die de activeringsprgramma s vlgen. Hun sciaalecnmische status is znder uitzndering laag. Allen wnen zij in Amsterdam-Nrd. Dit is een stadsdeel dat armer is dan andere stadsdelen. Ok de berepsstatus en het pleidingsniveau van deze grep zijn laag. Er is hier geen nderscheid tussen de deelnemers van EVA en Cmbiwel. De meeste vruwen waren dan k financieel afhankelijk van hun partner. De vruwen die de sciaal activeringsprgramma s vlgen gaven hun gebrekkige taalbeheersing aan als vrnaamste reden vr hun lage maatschappelijke participatie. Dit heeft als gevlg dat die vruwen alleen mensen van hun eigen afkmst pzeken en dus geen Nederlands (heven te) spreken. Zals een deelnemer zei: Vanwege de gebrekkige beheersing van het Nederlands is de drang grt m in de eigen taal te cmmuniceren. De vruwen zitten dus in een vicieuze cirkel. Beheersing van het Nederlands wrdt dr alle deelnemers gezien als een drslaggevende factr m te kunnen werken (betaald f nbetaald). Werk is k een drslaggevende factr in het kunnen zetten van de vlgende stap. Werk is echter prblematisch vr deze vruwen en niet alleen vanwege hun geringe beheersing van het Nederlands. Hun arbeids- en zrgeths zijn namelijk fundamenteel anders dan die van vruwen met meer westerse pvattingen ver de rl van de vruw. Hun mgeving speelt een prminente rl in het in standhuden van deze pvattingen. De rl van de mgeving kmt later aan bd. De laatste grep beschuwt werk als een manier m financieel nafhankelijk te wrden en (z) een eigen leven p te buwen, dit is een duidelijk meer westerse visie p werk. De eerste grep beschuwt werk juist als een manier m het hge zrgeths vrm te geven: die grep wil betaald f nbetaald werk (gaan) den dat zich richt p zrg, bijvrbeeld in de kinderpvang. Er zu gezegd kunnen wrden dat deze grep het rlpatrn uit het thuisland k in Nederland vervult. De samenstelling van deze twee grepen verschilt. De grep met een hger arbeidseths bestaat vrnamelijk uit gescheiden vruwen. De verklaring dat gescheiden vruwen een hger arbeidseths hebben dan de vruwen die getruwd zijn, is gelegen in de pvattingen die sciale mgeving van een vruw heeft ver haar rl. De rl die de sciale mgeving vervult wrdt duidelijk als er gekeken wrdt naar vruwen met een hger zrgeths. Hun mgeving stimuleert hen namelijk niet tt een zekere mate van autnmie. Eerder wil hun mgeving alles bij het ude laten en wrden de vruwen niet ntlast van hun zrgtaken. Niet alle gescheiden vruwen hebben verigens een hg arbeidseths. Ze zijn dan weliswaar gescheiden, maar dan ng zijn er mensen in hun mgeving (familie, kinderen) die de vruwen in hun rlpatrn dwingen. Er zijn parallellen met de ntzuiling in de jaren 60 van de vrige eeuw: 41

42 autchtne vruwen hebben ten in grte lijnen een zelfde ntwikkeling drgemaakt als allchtne vruwen nu. De rl van de mgeving blijkt k uit het gegeven dat veel vruwen niet willen dat werk ten kste gaat f zal gaan van de zrg die ze hebben vr hun kinderen. Smmige vruwen zuden werk en kinderen wel willen cmbineren. Eén van de respndenten zei dit: Ik zu het leuk vinden m p de schl van mijn kinderen te gaan werken. Mijn kinderen gaan tegen mij pkijken (ze is dan dus een rlmdel) en ik maak tegelijkertijd k hun ntwikkelingen mee. Een andere respndent zag geen kans kinderen en werk te cmbineren: Ik ben vrtdurend bezig met de kinderen en het huishuden dus zu niet weten he ik dat zu kunnen cmbineren met vrijwilligerswerk f een betaalde baan. Een andere respndent zei: Ik zrg vr het huishuden, ik de de bdschappen, kken en het verzrgen van mijn en kinderen. Ik heb al een fulltimebaan. Zrg gaat in dit geval dus vr werk. Het rlpatrn uit het thuisland is hier duidelijk dminant, de lyaliteit van de vruwen is grt. Bij de grep vruwen die gescheiden is, is de drang naar nafhankelijkheid juist erg grt: Ik de nu alles wat ik in het verleden niet heb kunnen den, zei een respndent. Als ik vreger uit huis ging mest ik testemming vragen aan mijn man, laat staan als ik wilde werken, zei een ander. Dit srt uitspraken werd k gehrd in de eerste en tweede feministische glf. Zals gezegd: de parallellen met de ntzuiling zijn pvallend. Dit betekent niet dat het verdere verlp k zulke grte vereenkmsten heeft. Vergeleken met de grep niet-gescheiden vruwen is het arbeidseths nder de grep gescheiden vruwen dus hg. Als beide grepen vergeleken wrden p zrgeths, dan scrt de grep nietgescheiden vruwen hger dan de grep gescheiden vruwen. Dit verschil is te verklaren vanuit de rl die de echtgent en sciale mgeving spelen. De echtgenten en de sciale mgeving namen dezelfde pvattingen mee uit hun land van herkmst als de vruwen zelf. Naast nvldende beheersing van het Nederlands en weinig geëmancipeerde pvattingen zijn er ng andere rzaken van de geringe maatschappelijke participatie van smmige vruwen. Z kan het eerder genemde sciaal islement van smmige vruwen kan leiden tt psychische prblematiek. Hier leiden gebrekkige taalbeheersing en de remmende invled van de sciale mgeving dus tt nieuwe prblemen. Z was er een vruw die angstig werd van cntact. Maar nu zegt zij: Bij De Meeuw leer ik meer sciaal te zijn. Een paar maanden terug ten ik hier pas kwam, was ik z verlegen dat ik niet eens mijn naam durfde te zeggen. Nu heb ik geleerd m ntspannen antwrd te geven p een vraag. Psychische en lichamelijke klachten belemmeren verigens vaak een vervlgstap: Ik heb haast geen dagbesteding, maar in mijn hfd heb ik het heel druk, zei één van de respndenten. Een bijzndere grep vruwen met lichamelijke en/f psychische klachten wrdt gevrmd dr de getraumatiseerde vruwen, bijvrbeeld vruwen die nder het regime van de Taliban hebben geleefd. Zij hebben eerst hulp ndig m hun trauma s te verwerken, alvrens zij een stap kunnen gaan zetten richting maatschappelijke participatie. Zij vrmen dus een grep die bijzndere begeleiding ndig heeft. Smmige van de getraumatiseerde vruwen zijn erg gemtiveerd m het activeringsprgramma te vlgen: Ik wil me leren ntwikkelen. Ik wil zelfstandig wrden. Tt 1,5 jaar terug kwam ik nit buiten. Ik was bang m buiten te kmen en mensen te zien en te spreken. Dit heeft te maken mdat 42

43 we in Afghanistan altijd pgeslten zaten en niets mchten en knden van de Taliban. Ik zu graag verder willen met mijn leven en iets nuttigs willen den. Wat duidelijk is gewrden, is dat veel vruwen in zekere zin machtels f hulpels zijn. Een grt deel van de nderzeksgrep heeft echter aangeleerde hulpelsheid: zij wijten hun situatie dus aan anderen. Dit is het tegenvergestelde van wat de stimuleringsprgramma s begen: p eigen benen kunnen staan en gelven in eigen kracht. Nu duidelijk is wat de rzaken zijn van de lage maatschappelijke participatie, kan er gekeken wrden naar eventuele plssingen. Een plssing ligt bij de deelnemers zelf: wat zijn hun beweegredenen m deel te nemen aan de sciaal activeringsprgramma s? Eén beweegreden werd al gegeven dr een van de vruwen die nder de Taliban hebben geleefd: Verder willen met je leven en iets nuttigs den. Hun kinderen een tekmst geven, een tekmst die deze vruwen zelf niet hadden, is een veelgehrde redenen m deel te nemen aan de prgramma s: De middelen die mijn kinderen nu hebben, had ik ten niet. Deze vruwen willen duidelijk meer participeren. Ok het verkrijgen van een grtere financiële nafhankelijkheid is een beweegreden. Kpen wat je wilt, f Op vakantie gaan met de kinderen znder gedkeuring van de echtgent. Andere vruwen, vral de vruwen die Cmbiwel bezeken, geven aan dat het nder de mensen zijn, een belangrijke reden is m mee te den aan de prgramma s: Hier km ik in cntact met mensen en vergeet ik mijn prblemen. Dat laatste is een heel bescheiden vrm van participatie, terwijl het vrgaande (betere tekmst vr de kinderen, meer financiële zelfstandigheid), meer p maatschappelijke participatie is gericht en daarmee een grtere breuk met de traditie betekent. Smmige vruwen den vrijwillig mee aan de sciaal activeringsprgramma s, mdat zij bijvrbeeld Nederlands willen leren m hun kinderen met hun huiswerk te helpen. Hun mtivatie is intrinsiek hger dan die van de vruwen die gedwngen deelnemen, bijvrbeeld p straffe van het verliezen van hun uitkering. Het is pvallend dat binnen de grep vruwen die nvrijwillig deelneemt tch plezier in de prgramma s ntstaat. Hun intrinsieke mtivatie is tch verhgd. Er zijn psychlgen (zals Erik Eriksn) die autnmie een wezenstrek van de mens vinden. Misschien raken de activeringsprgramma s die trek wel bij de mensen die in eerste instantie gedwngen deelnemen. Verschillende beweegredenen m mee te den aan de activeringsprgramma s: van in cntact kmen met mensen tt verder willen, van grtere taalbeheersing tt het behud van een uitkering. He kunnen mensen nu uiteindelijk gestimuleerd wrden tt meer maatschappelijke participatie? Ze vlgen de prgramma s, maar he nu verder? De plssing is het pheffen van hulpelsheid dr mensen te stimuleren tt zelfredzaamheid; een belangrijke waarde in de hedendaagse samenleving. EVA en Cmbiwel hebben een aantal trajecten m de zelfredzaamheid te vergrten, die trajecten zijn samen te vatten met de term Empwerment. Empwerment is het geheel van maatregelen dat genmen kan wrden m mensen te stimuleren hun verantwrdelijkheid te dragen. Hierte det empwerment een berep p de zelfredzaamheid van mensen. He grter de zelfredzaamheid he beter je verantwrdelijkheid (vr jezelf, maar k vr je kinderen) kunt dragen. Om zelfredzaamheid te vergrten wrdt vervlgens weer een berep 43

44 gedaan p de intrinsieke mtivatie van mensen: He graag wil je vruit? is dan de vraag. Hier is k gelijk het belang van de beweegredenen van de deelnemers aan de sciale activeringsprgramma s duidelijk: he gemtiveerder, he makkelijker en beter te empweren. Intrinsieke mtivatie maakt dus krachtig. De eigen kracht spreekt k uit de vrstellen tt verbetering die de deelnemers deden vr de activeringsprgramma s: er zuden vaker cursussen gegeven meten wrden en de deelnemers zu meer de gelegenheid gebden meten wrden m zelf de inhud van een cursus te bepalen. De inhud van de cursus zu dan vaker aansluiten p de achtergrnd van de deelnemer. Een vrbeeld hiervan is het maken van gerechten uit het eigen land. Dit is een mie gelegenheid m andere culturen te leren kennen. Markkaanse vruwen zuden dan bijvrbeeld kennis kunnen maken met de Surinaamse keuken en vice versa: crss culturele cmmunicatie. Het is k die eigen kracht van mensen waar de prgramma s zich p richten. Het eigen krachtdenken richt zich niet alleen p het individu maar k p het netwerk van het individu. Oplssingen vr prblemen wrden dus gevnden in samenwerking met het eigen netwerk. He zwakker het netwerk (bijvrbeeld: mensen die allemaal dezelfde prblemen hebben), he zwakker het individu staat. He minder steun het netwerk geeft, he belangrijk de rl van instanties als EVA en Cmbiwel wrdt. 44

45 10. Cnclusies Hiernder staan de cnclusies vrtkmend uit de analyse van nze bevindingen. De aanbevelingen die uit deze cnclusies vlgen, staan verder uitgewerkt in hfdstuk 11. De cnclusies geven antwrd p de vraag: He kunnen kwetsbare vruwen die bij EVA en Cmbiwel sciaalactiveringprgramma s vlgen wrden gestimuleerd tt een vervlgstap p het terrein van zelfstandige maatschappelijke participatie? Taal Veel deelnemers willen een baan f vrijwilligerswerk den p een vr hen bekend terrein. Bij de interviews hebben de respndenten aangegeven graag werk te willen den dat hen ligt en wat ze ged kunnen uitveren. Over het algemeen gaven de deelnemers aan dat hun kwaliteiten liggen bij de zrgtaken. Zdende ambiëren vruwen werk f pleiding in de zrgsectr. Vrbeelden die wrden genemd zijn; werken bij de kinderpvang, p een vrschl, nderwijsassistente, thuiszrg, bejaardenhuis f een verzrgingstehuis. De vruwen hebben de vaardigheden binnen de verzrging tijdens hun rl als huisvruw en meder ged kunnen ntwikkelen. Ze hebben zelfvertruwen p dit gebied en denken dit werk ged te kunnen verrichten. Echter ntbreekt alleen de taalntwikkeling. De deelnemers die de ambitie hebben m te werken zijn vrnamelijk beperkt in hun taal en hebben daarm ng veel begeleiding ndig bij bijvrbeeld Cv s pstellen en sllicitatiebrieven schrijven. Zrgeths Onder de deelnemers behren veel laagpgeleide vruwen. Zij ervaren een hgere mate van zrgeths. Vral nder de laagpgeleide Markkaanse vruwen zijn k de culturele barrières tegen betaald werk grt. Dr de traditinele rlverdeling binnen de gezinnen van de deelnemers, hebben vruwen altijd vr het huishuden, kinderen en partner gezrgd. Drdat ze de verantwrding dragen ver deze zrgtaken en niet ndersteund wrden dr hun partners hebben ze nit de tijd gehad m actief te participeren in de samenleving. Bvendien ervaren veel respndenten geen steun van de directe mgeving. Bij veel vruwen speelt de partner hier een grte rl in. De partners mtiveren de deelnemers niet m te gaan werken, f maatschappelijk te participeren. In smmige gevallen wrdt het zelfs verbden. Wel is pvallend dat met name bij de Markkaanse udere vruwen de levensvisie van hun partner dr de jaren heen sterk is veranderd. De crss culturele samenleving waar zij zich in bevinden met enerzijds de nrmen en waarden van het land van herkmst en anderzijds de mderne Nederlandse samenleving hebben erte geleid dat deze grep mannen sepeler zijn gaan denken ver de emancipatie van hun vruwen en/f dchters. Stap naar participatie bij alleenstaande vruwen De alleenstaande vruw is extra gemtiveerd nadat ze is gescheiden van haar man. Zij zet dan makkelijker de stap naar participatie als ze van haar man is gescheiden. Dit kmt mede mdat het gezinssysteem en het evenwicht na de scheiding verandert. De vruwen krijgen een andere rl in hun leven. Zwel materiële als immateriële mtieven spelen een rl m bijvrbeeld te werken. De vrwaarde dat betaald werk niet ten kste mag gaan van de zrgtaken is vr een grt deel van deze gescheiden vruwen niet van tepassing. Als 45

46 alleenstaande uder en de veranderde mstandigheden velen ze zich gendzaakt m een stap te zetten naar participatie. Een cncreet vrbeeld zijn bijvrbeeld de vruwen die na hun scheiding geen meite hebben m buiten de schltijden van hun kinderen te werken, terwijl dit vr de scheiding een abslute eis was. Ze willen hun psitie tegenver kinderen en mgeving versterken, waardr ze zich nuttiger velen maar vral k de bijkmende verantwrdelijkheid m financiële nafhankelijkheid te realiseren. We merken p dat bij de alleenstaande vruwen de materiële mtieven zwaarder wegen dan immateriële mtieven. Bij vruwen die een partner hebben wegen immateriële mtieven het zwaarst. Zij zijn minder gemtiveerd m geld te verdienen, mdat ze gewend zijn dat de partner vr hen zrgt. Dit neemt niet weg dat veel vruwen aangeven het fijn te vinden m ecnmisch nafhankelijk te zijn van hun partners. Psychsciale gesteldheid Veel deelnemers hebben een geschnden levensverhaal en ervaren p psychisch gebied ng steeds hinder van gebeurtenissen uit het verleden. Hewel het achter de rug is en dus niet meer actueel, ervaren ze het tch als een psychlgische barrière. Vrbeelden hiervan zijn de Afghaanse deelnemers die als plitieke vluchtelingen naar Nederland zijn geëmigreerd en enkele deelnemers van de Eigen Kracht grep die bijvrbeeld dr gezndheidsklachten samenhangend met nder andere sciaal islement, financiële tegenslagen in een depressie terecht zijn gekmen. Bereidheid m te werken Veel deelnemers hebben behefte m eerst zichzelf te leren kennen in plaats van te leren werken. De deelnemers zijn bang vr het nbekende en hebben geen realistisch beeld ver het eigen kunnen. Ze zitten in een negatieve spiraal. Ongeveer de helft van de deelnemers van EVA geeft aan bereid te zijn m te werken. Een vrwaarde is dat (vrijwilligers)werk niet ten kste mag gaan van de zrgtaken thuis. Als het gaat m zrg en het zetten van een stap naar (vrijwilligers)werk hebben vruwen snel de neiging m een keuze te maken en hebben nauwelijks nagedacht ver de mgelijkheden van een stap naar (vrijwilligers)werk in cmbinatie met zrg. Hiernaast kunnen de deelnemers ng niet zelfstandig hun weg vinden naar het zeken van werk, f de vrbereiding hiervr. Zij geven aan dat ze de begeleiding en steun van de begeleiders ng hard ndig hebben. Zij leunen te veel p hun hulp en durven niet alleen de stap te nemen. Relativerend vr eigen prblemen Vr veel deelnemers van Cmbiwel is (vrijwilligers)werk geen reële ptie. Deze grep ervaart deelname aan de activiteiten als relativerend vr hun eigen prblemen. Ze vinden het prettig m met mensen in cntact te kmen waarmee ze gemeenschappelijke levensverhalen hebben. Sciaal netwerk Het sciale netwerk van de deelnemers beperkt zich tt mensen uit de directe mgeving. Denk hierbij aan eerstegraads- familieleden en naaste buren. De niet westerse deelnemers hebben nauwelijks cntact met andere mensen buiten hun eigen etnische achtergrnd. 46

47 Veel vruwen geven bij hun directe mgeving weinig vrij van hun prblemen. De weerstand die ze tegenhudt is de (verdere) belasting van hun eigen netwerk. Ze willen niet dat het cntact alleen maar gaat ver de prblemen die ze ndervinden. Aanbd De deelnemers van Cmbiwel willen een hgere frequentie van de activiteiten vanwege hun sciale islement, terwijl de deelnemers van EVA een hgere frequentie willen vanwege de drang m de taal te ntwikkelen. Veel deelnemers zeken tijdens de bijeenkmsten mensen p met dezelfde culturele achtergrnd en cmmuniceren in eigen taal, waardr er tijdens de activiteiten eilandjes ntstaan. Dit gaat ten kste van de chesie binnen de grep. Cultuur en religie In het referentiekader van de deelnemers van EVA en Cmbiwel vrmt cultuur en religie geen belemmering in de stap richting participatie, maar in de praktijk blijkt dat ze p dit gebied tch last ndervinden vanwege de culturele- en religieuze pvattingen van persnen uit de directe mgeving. Deze persnen uit de directe mgeving hebben veel invled p hun (individuele)keuze en handelen. In veel cllectieve culturen, waar veel sciale cntrle is, kunnen vruwen geen keuzes maken die de gemeenschap niet ndersteunt. Tussen twee vuren De deelnemer die met uitgaan van eigen kracht zit tussen twee vuren. Enerzijds de nrm m nafhankelijk te blijven van het eigen netwerk en anderzijds wrdt leunen p de verheid niet langer geduld. 47

48 11. Aanbevelingen Aan de hand van de in het vrige hfdstuk vermelde cnclusies, kunnen een aantal aanbevelingen wrden gedaan. De aanbevelingen zullen hiernder puntsgewijs wrden weergegeven: Meer aandacht besteden aan crss culturele cmmunicatie binnen de grep. Hierdr wrden deelnemers met verschillende culturele achtergrnden gestimuleerd m te cmmuniceren in een vr alle deelnemers gemeenschappelijke taal, namelijk Nederlands. Op deze manier wrdt k vrkmen dat deelnemers in eilandjes in eigen taal gaan cmmuniceren. Meer activiteiten rganiseren die aansluiten bij de interessegebieden van de deelnemers en hen een rganiserende rl geven. Veel deelnemers hebben aangegeven met meer regelmaat zelf een activiteit te willen rganiseren. Bijvrbeeld een hapjesmiddag. Hiermee wrdt gerealiseerd dat deelnemers van en vr elkaar p eigen kracht een activiteit rganiseren en wrdt de binding tussen deelnemer en instelling sterker. Signaleren en zrg dragen vr de mtivering van nvrijwillige deelnemers. Smmige deelnemers kmen p nvrijwillige basis p verwijzing dr het DWI. Een gedeelte van deze nvrijwillige grep deelnemers hebben p den duur beseft wat de psitieve effecten zijn van taalntwikkeling en bij hen is er geen sprake meer van dwang. Echter rest er k een grep die aan de activiteiten deelneemt mdat het een verplichting is. Waar bij deelname p vrijwillige basis de mtivatie van de deelnemer van belang is, is bij deelname p nvrijwillige basis de mtivering van de deelnemer een cruciale factr. Nauwe nderlinge afstemming tussen EVA en Cmbiwel. Tijdig in beeld hebben van ptentiële deelnemers en drverwijzen naar de instelling die aansluit p de wensen en beheften van de deelnemer. Zrg dragen vr aanwezigheid van begeleiders met dezelfde culturele achtergrnd als de deelnemers. Deelnemers vinden het cruciaal m een begeleider te hebben met dezelfde culturele achtergrnd. Dr de aanwezigheid van deze begeleider is de tegang en cntinuïteit aan deelname bij de welzijnsinstellingen laagdrempeliger. In de beleving van de deelnemers kunnen begeleiders met dezelfde achtergrnd hen makkelijker begrijpen en velen de deelnemers zich vertruwd. De gemeenschappelijke taal tussen deelnemers en begeleiders zrgt vr betere cmmunicatie. Deze begeleiders vrmen een brugfunctie en dit verkleint de afstand tussen leiding en deelnemers. Empweren vanuit de kinderen. Onder de vruwen heerst er een tweedeling tussen zrgen arbeidseths. Veel vruwen velen zich gendzaakt m een keuze te maken in plaats van te zeken naar mgelijkheden vr een cmbinatie van zwel arbeid en zrg. Dit is een irratinele denkwijze die drbrken kan wrden dr deze grep vruwen meer inzicht te geven in psitieve effecten van een vervlgstap p het gebied van sciaal maatschappelijke participatie, wat k ten gunste zal zijn vr hun betrkkenheid bij de ntwikkeling van hun kinderen. Dit kan bijvrbeeld dr educatieve themabijeenkmsten te rganiseren waar meders met hun kinderen kunnen kmen en beiden baat bij hebben. Dit kunnen thema s 48

49 zijn die betrekking hebben p niet alleen de vruw als individu, maar k p hun kinderen en het gezin. Enkele vrbeelden zijn: udergesprekken p schl, vrleesbijeenkmsten samen met kinderen, spel- en sprtactiviteiten. De thema s die wrden aangebden hebben als del m de algemene kennis van de vruwen te verbreden, hen te halen uit hun sciaal islement en te stimuleren tt het zetten van een vervlgstap richting emancipatie. Zichzelf leren kennen in plaats van leren werken. Veel deelnemers hebben geen duidelijk beeld ver het eigen kunnen. De verwachting tt het zetten van een stap richting (vrijwilligers)werk is nrealistisch vrdat de vruwen zichzelf leren kennen. Ze zitten in een negatieve spiraal en durven dr gebrek aan zelfvertruwen en zelfkennis geen stappen te ndernemen richting (vrijwilligers)werk. Ok kmt hierbij kijken dat er binnen de grep deelnemers zijn die extra aandacht en hulp beheven vanwege hun geschnden levensverhaal. Deze deelnemers meten gesignaleerd en drverwezen wrden naar persnen/instellingen met de juiste expertise. Dit zijn deelnemers die iets ged meten maken uit het verleden, iets meten verwerken, iets een plek meten geven en hun (zelf)respect te herwinnen vrdat ze een vervlgstap kunnen zetten richting sciaal maatschappelijke participatie. Vervlgnderzek naar mderniteit binnen traditinele gezinnen waar genderngelijkheid heerst. Veel vruwen hebben aangegeven dat nder andere genderngelijkheid een belemmerende factr was vr het zetten van een stap richting participatie. De genderngelijkheid was een traditineel aspect die in het land van herkmst vanzelfsprekend was. In de gen van de vruwen hebben hun echtgenten na emigratie naar Nederland zich gevestigd met de nrmen en waarden van het land van herkmst. Ondanks de mgelijkheden die de mderne Nederlandse samenleving de vruwen bd richting participatie, was het de genderngelijkheid die dit tegen hield. De reden dat we hier een aanbeveling van maken is mdat veel vruwen hebben aangegeven dat hun mannen in de lp der jaren een andere levensvisie hebben gekregen en culanter mgaan en denken ver participatie van hun vruw. De gewrtelde denkwijze ver genderngelijkheid van de echtgenten heeft zich mgezet in een mdernere denkwijze. Deze verandering in de visie van de partners vinden wij pvallend en zijn van mening dat dit tt een interessant nderzek kan leiden. Vervlgnderzek naar het verschil in mate van arbeidseths tussen getruwde en gescheiden vruwen. Een ander pvallend aspect wat een vervlgnderzek waard is, is het verschil in de mate van arbeidseths tussen getruwde en gescheiden vruwen. Uit nze interviews blijkt dat de gescheiden vruwen een hgere mate van arbeidseths hebben. Uiteraard heeft dit k te maken met hun veranderde systeem en rl in het leven. De bereidheid van de vruwen m na hun scheiding de zrg te cmbineren met (vrijwilligers)werk is een gedachte die k aangewakkerd kan wrden bij de getruwde vruwen. 49

50 12. Literatuurlijst Internet: Beken: - Beije, H., Hx J., t Hart, H., Onderzeksmethden, 8 e druk, Bmnderwijs, Baarda en De Gede, Basisbek methde en technieken, 4 de druk, Wlters Nrdhff, Verheven, N., Wat is nderzek?, 3 e druk, Bmnderwijs, Veldber, L., Duyvendak, L.W en Buw, C, De mixfactr: integratie en segregatie in Nederland, 1 ste druk, Bmnderwijs, Scheffer,P., Het land van aankmst, 12 de druk, De Bij, Dr. Delnz, P.V.A., Creatieve Actie Methdlgie, 1 ste druk, Bm Lemma, A.J. Struijs, H.J. Wennink, Allchtne clienten en geestelijke gezndheidszrg, Macinis, J., Peper,B., Van der Leun, J., De samenleving, 9 de druk, Pearsn Educatin Benelux B.V, Rijendijk, L. en Smmer, J.H,, Mens werk en maatschappij, 2 de druk, Nelissen, Spies, H., Van Schren, J., Maatschappelijke participatie. Van Arkel, Van Regenmrtel, T., Empwerment en participatie van kwetsbare burgers, ervaringskennis als kracht. SWP Van Regenmrtel, T., Empwerment en Maatzrg: een krachtgerichte psychlgische kijk p armede, 1 e druk, Acc,

51 - Seligman, M.E.P. (1975). Helplessness: On Depressin, Develpment, and Death. San Francisc: W.H. Freeman (samenvatting van het artikel gelezen p Wikipedia) Artikelen: - Prjectplan EVA Wilkinsn, A Empwerment: thery and practice. Persnnel Review. (nline). Vl. 27, N. 1, Accessed February 16, Kitapciyan, 2008, Turkse meder p de arbeidsmarkt - RMO,2008, Verkenning participatie: arbeid, vrijwillige inzet en mantelzrg in perspectief 51

52 13. Begrippenlijst A Adagium: Mtt, spreuk Allchtn: Persn van wie minimaal één van de uders in het buitenland gebren is. Arbeidseths: Het geheel aan betekenissen, verwachtingen en ambities die een individu kan hebben ten pzichte van arbeid. Autchtn: Orsprnkelijke bewner van een land. Autnmie: Zelfstandigheid, nafhankelijkheid van persnen. B Barrière: Hindernis Burgerparticipatie: Het regelmatig betrekken van diverse delgrepen bij de uitvering van werken in publieke gelegenheden. Burgerschapswaarden: De mate waarin iemand zich gerepen velt m als burger actief te zijn. Burgerschapsvaardigheden: De mate waarin iemand in staat is m als burger actief te zijn. Burgerschapsgedrag: De mate waarin iemand als burger actief is. C Chesie: Samenhang Crss culturele cmmunicatie: Cmmunicatie tussen persnen met verschillende culturele achtergrnden. E Emancipatie: Ontwikkeling en streven naar gelijke rechten en zelfstandigheid Empwerment: Iemand in staat stellen eigenmachtig te beslissen en te handelen; k methdieken gericht p individuen Etnische minderheden: Een kleine, qua afkmst nderscheiden grep. G Genderngelijkheid: Sciale(in tegenstelling tt de bilgische)verschillen tussen vruwen en mannen, die aangeleerd zijn, met de tijd kunnen veranderen en zwel binnen als tussen culturen sterk variëren. Gezinshereniging: Weer verenigen van gezinsleden die gescheiden leven, vral het verbrengen van gezinsleden van buitenlandse arbeiders naar het land waar de kstwinner werkt H Hypthese: Vernderstelling die men als waarheid aanneemt I Individualistisch: Eigenzinnig Interculturalisatie: Het prces van intercultureel wrden; bijvrbeeld het prces dat ndig is m een arbeidsrganisatie van mncultureel naar multicultureel te ntwikkelen. Intrinsieke waarde: Wezenlijk, innerlijke waarde Immaterieel: Niet tastbaar, geestelijk. L Leefklimaat: Sfeer waarin men leeft Lyaliteit: Truw aan elkaar, aan een regering, partij e.d. 52

53 M Materieel: Materialisme, iets dat betrekking heeft p het stffelijke. Migrant: Iemand die naar een andere streek f ander land verhuist. O Ontzuiling: Het wegvallen van naast elkaar bestaande structuren in een samenleving die duidelijk getekend zijn dr verschillende levensbeschuwelijke grepen binnen die samenleving. Het is het tegenvergestelde van verzuiling. P Participatie: Het hebben van een aandeel in iets, deelname. Participatiemaatschappij: Meer eigen verantwrdelijkheid nemen en verwachten van burgers. R Ratineel: Een manier van denken waarbij men niet alleen rekening hudt met lgische principes, inhud en uitgangspunten, maar k het effect van het denkprces. Referentiekader: De algemene samenhang van factren die vr een persn f een gemeenschap de psychische werkelijkheid p een zeker genblik vrmen. S Sciale chesie: Onderlinge samenhang Sciale cntrle: Scilgisch begrip dat betrekking heeft p het gedrag van leden van samenlevingsverbanden. Dr sciale cntrle wrdt bewerkstelligd dat mensen zich aanpassen aan gedrag dat van hen in de grep verwacht wrdt. Gedrag in grepen wrdt bepaald dr sciale nrmen. V Verzrgingsstaat: Staat waarin het stelsel van de sciale vrzieningen z sterk is ntwikkeld dat het welzijn en de materiële zekerheid van alle nderdanen van die staat vlledig gegarandeerd zijn. Z Zelfredzaamheid: Vermgen m dagelijkse algemene levensverrichtingen zelfstandig te kunnen den. Zrgeths: Mate van verantwrdelijkheid die een individu neemt ten pzichte van huishudelijke - en zrgtaken. 53

54 Bijlage I: Statistische gegevens Amsterdam Nrd Amsterdam Nrd Deelnemers van EVA en Cmbiwel wnen vrnamelijk in Amsterdam Nrd. Beide rganisaties zijn gevestigd in de Vgelbuurt. De meeste deelnemers wnen in de directe mgeving van EVA en Cmbiwel. In nderstaande tabellen staat infrmatie weergegeven ver de Vgelbuurt p het gebied van bevlking, huishudens, leeftijd, herkmstgrepering, inkmen en wningvrraad. In bvenstaande tabel is te zien dat het percentage man/vruw verhuding in de Vgelbuurt redelijk gelijk staat aan de verhuding die stads breed is. (Brn: CBS) Uit bvenstaande tabel is af te lezen dat de gemiddelde gezinsgrtte redelijk gelijk is aan het gemiddelde van de gezinsgrtte stads breed. Opvallend is dat het percentage van gezinnen met kinderen in de Vgelbuurt 5% hger ligt dan het percentage stads breed. (Brn: CBS) 32% van de bevlking in de Vgelbuurt is tussen de 0-25 jaar. Vergeleken met het gemiddelde van Amsterdam is deze 5% hger. Het aantal 65 plussers is lager dan het gemiddelde van Amsterdam. De grep die behrt tt de middenklasse is gelijk aan het gemiddelde van Amsterdam. (Brn: CBS) 54