Voedsel vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 july 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Voedsel Vooraf Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Voedsel Vooraf Leerdoelen Deze opdracht gaat over de voedselvoorziening in Amerika en Nigeria. De landen zijn heel verschillend en hebben elk hun eigen mogelijkheden en problemen. Het gaat over het verband tussen voedselproductie en gezondheidszorg. Aan het eind van deze opdracht: Kun je de begrippen exportlandbouw, exportsubsidie, eerlijke handel en dumping beschrijven. Kun je benoemen dat Amerikaanse boeren veel voedsel produceren voor binnen- én buitenlandse markten. Kun je benoemen dat steeds meer Amerikaanse boeren gewassen niet meer verbouwen voor consumptie, maar voor biobrandstoffen. Kun je uitleggen welke veranderingen in Nigeria in de landbouw hebben plaatsgevonden. Kun je uitleggen wat het verschil is tussen voedselgewassen en handelsgewassen. Kun je het begrip Body Mass Index (BMI) beschrijven, kun je de BMI-waarde voor jezelf uitrekenen en kun je het verband tussen BMI-waarde en over- of ondervoeding uitleggen. Eindproduct Het eindproduct van deze opdracht is de Nigeria-Amerika-toets; de antwoorden kun je halen uit de stappen 1-5. Beoordeling De toets bestaat uit 10 vragen. Je moet minimaal 8 vragen goed beantwoorden voor een voldoende. Als je minimaal acht vragen goed hebt, heb je laten zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Werkwijze Groepsgrootte De opdracht doe je alleen. Benodigdheden Een rekenmachine. Tijd Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig. Stap 1 De graanschuur van de VS De VS produceert zoveel voedsel dat het grootste deel wordt geëxporteerd naar het buitenland. Het midden van het land, dat bekend staat als de Great Plains (grote vlakten), wordt de graanschuur van Amerika genoemd. Naast graan worden er ook andere gewassen als maïs en soja verbouwd. Graan, maïs en soja worden ook op de wereldmarkt verhandeld. Naast uitgestrekte velden met deze handelsgewassen vind je op de Great Plains ook grote kuddes met koeien. De veeteelt is er extensief: weinig dieren per oppervlak. Van zoveel ruimte kunnen Nederlandse koeien alleen maar dromen. Pagina 2

4 De grote landbouwproducenten kunnen hun producten makkelijk kwijt aan het buitenland omdat de prijzen laag zijn door de exportsubsidies van de overheid. Het komt voor dat Amerikaanse graanexporteurs hun graan onder de wereldmarktprijs kunnen aanbieden. Dat wordt wel dumping genoemd. Zo zijn ze bijvoorbeeld ook aantrekkelijk voor Nigeria dat nog steeds met voedseltekorten kampt. Nadeel: lokale boeren in Nigeria kunnen die concurrentie niet aan en zij raken hun landbouwproducten niet kwijt. Leg in je eigen woorden uit waarom dumping gezien kan worden als oneerlijke concurrentie. Stap 2 Veel landen zoeken naar middelen om hun afhankelijkheid van schaarse fossiele brandstoffen zoals olie, gas en steenkool te verminderen. Eén van die middelen is het gebruik van biobrandstoffen. De Verenigde Staten lopen daarin voorop. Biobrandstoffen zijn brandstoffen gemaakt van planten zoals maïs, suikerriet, koolzaad of algen. Uit deze planten wordt alcohol of diesel gemaakt. Door omvangrijke subsidies zijn veel boeren overgeschakeld op maïsteelt voor de productie van bio-ethanol, de populairste biobrandstof. In 2013 gebruikten de VS 13 procent van alle maïs op de wereld voor de productie van ethanol. Bijna 40 procent van de binnenlandse maïsproductie verdwijnt uiteindelijk in de tank van een auto. Van alle biobrandstoffen in de wereld wordt meer dan de helft (51%) in de Verenigde Staten geproduceerd en gebruikt. Brazilië is met 23% een goede tweede. Biobrandstoffen voor auto s worden meestal gemengd met gewone benzine of diesel. Nadelen van het gebruik van maïs voor biobrandstof Het gebruik van biobrandstoffen heeft een keerzijde. De maïs die in een tank verdwijnt kan niet meer dienen als voedsel voor mens en dier. Het gevolg is dat het voedselaanbod afneemt en de voedselprijs omhoog schiet. Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks zegt daarover: "Het is bizar dat we miljoenen subsidies betalen voor biobrandstoffen die kunnen leiden tot voedseltekorten in ontwikkelingslanden." De Europese Unie heeft bepaald dat maximaal 6% van de biobrandstoffen gemengd mag worden met benzine of diesel (anders dan in de Verenigde Staten waar er geen maximum is). Waarom zou de EU dan doen? Stap 3 De verbouwing van gewassen in Nigeria De bodem en het klimaat van Nigeria zijn geschikt om veel verschillende gewassen te verbouwen. Jarenlang was Nigeria een voedselexporteur. Maar zo n veertig jaar geleden werd er olie gevonden en al snel kon het geld beter in de oliesector worden verdiend. Veel boeren verlieten hun boerderij en trokken naar de steden in de hoop daar een beter bestaan te kunnen opbouwen. Vooral de jongeren hadden geen zin meer om boer te worden. Pagina 3

5 Het gevolg is dat nog maar een derde van het land wordt gebruikt voor de landbouw. En 80% van de landbouwbedrijven is kleiner dan 6 hectare (in Nederland is dat gemiddeld 26 hectare en in Amerika zelfs 169 hectare). Het aandeel van de landbouw is in Nigeria gezakt tot minder dan 1% van het BNP. Tegenwoordig moet Nigeria veel voedsel importeren. Nigeria produceert zelf nog diverse graansoorten en knolgewassen vooral voor eigen gebruik. Het land is s werelds grootste producent van maniok (een knolsoort, ook wel cassave genoemd). Bijna de hele oogst (90%) wordt door de kleine boeren zelf gebruikt om er een stijve eetbare brij van te maken. Het platteland in Nigeria Veel boeren kunnen ook niet anders. De Nederlander Peter Bolt, een van de weinige buitenlanders die investeert in Nigeria, zegt daarover: "De regering negeert het platteland. Twee kilometer buiten de hoofdstad Abuja, waar ik nu ruim een jaar woon, begint het Stenen Tijdperk. Alles ontbreekt: ziekenhuizen, scholen, stromend water en elektriciteit. Er is geen infrastructuur: er zijn geen voorzieningen die een land nodig heeft om goederen en informatie te verspreiden. Er zijn geen wegen en ook geen internetkabels. Hierdoor zijn stedelijke afzetmarkten voor boeren onbereikbaar." Geef twee redenen waarom we veel boeren in Nigeria kunnen beschouwen als kleine boeren. Stap 4 Voedsel(on)zekerheid en alternatieven Je spreekt over voedselzekerheid wanneer alle inwoners van een land toegang hebben tot voldoende, veilig en voedzaam voedsel. Dat is in Nigeria niet het geval. De olie-industrie kreeg op alle gebieden voorrang en de landbouw werd jarenlang verwaarloosd. De arme bevolking, met name op het platteland, profiteerde niet mee van de oliewinsten. Terwijl een klein deel van de bevolking zwemt in oliedollars, lijden anderen honger. Onder leiding van de minister van Landbouw probeert Nigeria de voedselonzekerheid in het land te verminderen. De minister heeft daarvoor een plan voor landbouwveranderingen opgesteld. De regering van het land heeft enkele miljarden euro's beschikbaar gesteld voor landbouwverbeteringen, bijvoorbeeld voor de teelt van maniok. Daarmee zijn grote maniokplantages opgericht. Kleine boeren kunnen 10 ton maniok per hectare opbrengen. Met ondersteuning van deskundigen van het Internationale Instituut voor Tropische Landbouw (IITA) mikt Nigeria op een opbrengst van 20 tot 40 ton maniok per hectare. Omdat maniok het hele jaar kan worden geoogst, draagt het bij aan meer voedselveiligheid en een bron van inkomsten voor de landbouwsector. Eerlijke handel Nigeria is niet alleen bezig met grootschalige plannen. Op kleine schaal zijn bijvoorbeeld veel cacaoboeren bezig, soms met wat hulp uit het buitenland. Fadu, partner van Oxfam Novib, traint cacaoboeren zodat ze meer en kwalitatief betere cacao gaan produceren. Dan krijgen ze een betere prijs, en dus meer inkomen. Van een deel van de cacao in Nigeria wordt eerlijke chocolade gemaakt. Eerlijk betekent dat de cacaoboeren een eerlijke prijs krijgen voor hun producten. Een prijs die in Pagina 4

6 verhouding staat tot de werkelijke productiekosten, en niet een prijs die wordt bepaald door de verhoudingen op de wereldmarkt. De chocolade kan dan voorzien worden van het Max- Havelaarkeurmerk: een keurmerk dat aangeeft dat het product duurzaam is geproduceerd. Ondanks alle goede plannen, kunnen we nog niet over voedselzekerheid in Nigeria spreken. Ben je het daar mee eens? Licht je antwoord toe. Stap 5 Wanneer weeg je (te) veel of (te) weinig De voedselvoorziening in de Verenigde Staten en in Nigeria is dus nogal verschillend. Beide landen hebben zo hun problemen. En in beide landen zijn er gevolgen voor de gezondheid van de burgers. Amerikanen hebben vooral problemen met de gevolgen van te veel eten. Nigerianen hebben meer problemen met de gevolgen van te weinig eten. Hoeveel je weegt, heeft veel te maken met hoeveel je eet. Zoals het Nederlandse gezegde luidt: ieder pondje gaat door het mondje. Als je zwaarlijvig bent, kun je (op termijn) allerlei ziektes krijgen als hoge bloeddruk, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Als je te weinig eet, kun je ondervoed raken. Ondervoeding kan tot allerlei ziektes en tot groeiachterstand leiden. En als je elke dag honger hebt, slaap je slechter en kun je je op school moeilijker concentreren en minder makkelijk leren. Wanneer is je gewicht een bedreiging voor je gezondheid? Een maat daarvoor is de Body Mass Index (BMI) die gewicht afzet tegen lichaamslengte. De BMI bereken je door je lichaamsgewicht in kg te delen door je lichaamslengte in meters in het kwadraat. Body Mass Indes (BMI) Stel je weegt 70 kilo. Je bent 180 centimeter lang. Je BMI is dan: 70 / (1,8 x 1,8 = 3,24) = 21,60. Is je BMI onder de 20 dan weeg je te weinig voor je lengte en heb je ondergewicht. Tussen 20 en 25 heb je een normaal postuur. Is je BMI tussen 25 en 30 dan heb je overgewicht. Met een BMI boven de 30 heb je obesitas, een ernstige vorm van overgewicht. Reken je eigen BMI uit. Bekijk de gegevens in de tabel. Onder- en overvoeding Land BNP per hoofd Voeding per inwoner Ondervoeding Overvoeding Bangladesh 624 dollar 9410 kj per dag 17% Geen gegevens Chili dollar kj per dag minder dan 5% 60% Congo dollar kj per dag * 37% Geen gegevens Duitsland dollar kj per dag minder dan 1% 52% Haïti 733 dollar kj per dag 45% Geen gegevens Pagina 5

7 India dollar 9,620 kj per dag 18% 16% Nederland dollar kj per dag minder dan 1% 47% Nigeria dollar kj per dag 9% Geen gegevens VS dollar kj per dag ** minder dan 1% 33% Zimbabwe 375 dollar kj per dag 33% Geen gegevens * minste ter wereld ** meeste ter wereld Bron OECD Stap 6 Kijk naar de gegevens in de tabel. Welk verband zie je tussen de hoogte van het gemiddelde inkomen van iemand, het aantal kilojoules die iemand elke dag tot zich kan nemen, ondervoeding en overgewicht? Afsluiting Deze opdracht sluit je af met het maken van een toets over de voedselsituatie in Nigeria en de Verenigde Staten van Amerika. De toets bestaat uit 10 vragen. Natuurlijk probeer je alle vragen goed te beantwoorden. Als je minstens 80% van de vragen goed hebt, laat je zien dat je stof van deze opdracht beheerst. Start de toets. Voedselvoorziening Nigeria-Amerika maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Welk voedselgewas wordt niet in Amerika verbouwd? a. Graan a. Maïs a. Maniok a. Soja 2 Op de Great Plains vind je grote kuddes met koeien op grote oppervlaktes. Dat heet: a. Intensieve landbouw a. Intensieve veeteelt a. Extensieve veeteelt a. Extensieve landbouw Pagina 6

8 3 Wie zijn het slachtoffer van de Amerikaanse exportsubsidies? a. Amerikaanse boeren a. Amerikaanse consumenten a. Nigeriaanse boeren a. Nigeriaanse consumenten 4 De twee grootste gebruikers van biobrandstoffen zijn de Verenigde Staten en Brazilië. Van alle biobrandstoffen in de wereld zijn ze samen goed voor: a. 23% a. 40% a. 51% a. 74% 5 Hoeveel procent biobrandstof mag in de Verenigde Staten aan benzine of diesel worden toegevoegd? a. maximaal 6% a. maximaal 40% a. maximaal 83% a. Er is geen maximum 6 Hoe groot zijn de meeste gemiddelde landbouwbedrijven in Nigeria? a. 6 hectare a. 26 hectare a. 80 hectare a. 169 hectare 7 Veel boeren in Nigeria hebben het moeilijk. Welke reden hoort daar niet bij? a. De bodem en het klimaat zijn voor veel voedselgewassen ongeschikt. a. De meeste boeren kunnen weinig verdienen omdat hun bedrijf zo klein is. a. Veel grond is ernstig vervuild door olielekkages. a. De boeren kunnen hun producten moeilijk naar de markten in de steden vervoeren. 8 Wat klopt niet als we het over maniok hebben Pagina 7

9 a. Maniok is een andere naam voor cassave. a. Maniok kan het hele jaar geoogst worden. a. Met steun van het Internationaal Instituut voor Tropisch Landbouw kunnen maniokboeren hun opbrengst verdubbelen. a. De partners van Oxfam Novib trainen maniokboeren voor een grotere en betere oogst. 9 Als je ondervoed bent, kan dat lijden tot a. Suikerziekte a. Hoge bloeddruk a. Concentratieverlies a. Hart- en vaatziekten 10 Met een Body Mass Index van tussen.. heb je een normaal postuur a a a a Pagina 8

10 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 19 july 2018 om 10:59 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Leerinhoud en ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden arrangeerbaar, leerlijn, rearrangeerbare, rerrangeerbare Pagina 9