Het 3n + 1-vermoeden. Benne de Weger. Het 3n + 1-proces
|
|
- Ruben Lambrechts
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het 3n + -vermoeden Benne de Weger b.m.m.d.weger@tue.nl co-auteurs: John Simons, Thijs Laarhoven 3TU-studiedag, 9 juni 203 June 9, 203 Where innovation starts Het 3n + -proces /35 Neem een natuurlijk getal. Is het even, dan deel je het door 2. Is het oneven, dan vermenigvuldig je het met 3 en tel je er bij op. Met de uitkomst doe je hetzelfde, net zo lang tot je het zat bent (ik ben het al zat) 2... (al gezien) (al gezien) (al gezien) (al gezien) (al gezien) (al gezien)......
2 De 3n + -functie 2/35 Na een oneven getal komt altijd een even getal en dus altijd een deel-door-2-stap. Die twee stappen zien we voortaan als één stap. De 3n + -functie T : N N is gedefinieerd door { n/2 als n even is, T(n) = (3n + )/2 als n oneven is. Het 3n + -proces is nu iteratie van T: n T(n) T(T(n)) T(T(T(n)))... T(... T(n)...)... Dat kunnen we handiger noteren: n T(n) T 2 (n) T 3 (n)... T k (n)... Voorbeeld: Het 3n + -vermoeden 3/35 Het 3n + -vermoeden is nu: Met ieder positief geheel getal n als startwaarde komt het 3n + -proces op den duur uit bij, en eindigt dus in de cykel Wat formeler: Voor iedere n N is er een k N zodat T k (n) =. Deze cykel 2 noemen we de triviale cykel.
3 Definities 4/35 Voor n N noemen we de rij ( n, T(n), T 2 (n),... ) de baan van n. Als voor zekere k, n N geldt dat T k (n) = n dan noemen we ( n, T(n), T 2 (n), T k (n) ) een cykel. Voorbeeld: de triviale cykel noteren we dus als (, 2) (of (2, )). Als een baan een cykel bevat (en daar dus in eindigt), dan noemen we de baan convergent. Een niet-convergente baan heet divergent. Een divergente baan is onbegrensd. Banen kunnen lang divergent lijken: maar toch convergent blijken. Geschiedenis 5/35 Lothar Collatz heeft het (naar eigen zeggen) rond 930 bedacht. In 950 praatte hij er met veschillende mensen over op het ICM in Cambridge (Mass.) en raakte het bekend. In de jaren 60 verschijnen de eerste artikelen over varianten van het probleem (o.a. een variant beschreven door Raymond Queneau gerelateerd aan rijmschema s in 2e-eeuwse poezie). In 97 verschijnt het echte 3n + -probleem voor het eerst in druk. Martin Gardner schrijft erover in 972, en dan wordt het beroemd. Het staat nu ook bekend als o.a. het Syracuse-probleem, het probleem van Hasse, van Kakutani, van Coxeter, van Ulam, hagelsteen-getallen, enzovoorts. Jaren 60: 8 artikelen, jaren 70: 34 artikelen, jaren 80: 52 artikelen, jaren 90: 03 artikelen, jaren 00: 34 artikelen.
4 Literatuur 6/35 Jeffrey C. Lagarias (ed.): The Ultimate Challenge: The 3x + Problem, Am. Math. Soc., 200 dit boek is een bundeling van de belangrijkste artikelen Jeffrey C. Lagarias, The 3x + problem and its generalizations, Am. Math. Monthly 92 [985], 3 23 gedetailleerde geschiedenis tot 985 Jeffrey C. Lagarias, The 3x + problem: an annotated bibliography ( ), arxiv.org. korte samenvattingen van alle verschenen artikelen voor 2000 Jeffrey C. Lagarias, The 3x + problem: an annotated bibliography II ( ), arxiv.org. korte samenvattingen van alle verschenen artikelen in Waarom zou het 3n + -vermoeden waar zijn? 7/35 Argumenten: Experimenteel Probabilistisch Logisch / Complexiteitstheoretisch Diophantisch Dynamische systemen / ergodisch (zeg ik niets over) Herformuleringen: Grafen Modulaire en De Bruijn-grafen Oneindige matrices Eigenruimtes Functionaalvergelijkingen
5 De 3n + -graaf 8/ [] [4] [] [7] 54 [] [2] [3] [2] [] [] [] [] [2] 75 [44] [7] (6) [5] [] Verwante problemen: 3n 9/35 De 3n -functie: T 3, (n) = { n/2 als n even is, (3n )/2 als n oneven is (3) Equivalent met 3n + op de negatieve getallen: T( n) = T 3, (n) Er zijn (vermoedelijk) 3 cykels, en (vermoedelijk) geen divergente banen (6) (3) 77 (3) (8) (3) (4) (5) Deze graaf is niet samenhangend, er zijn tenminste 3 componenten
6 Verwante problemen: 5n + 0/35 De 5n + -functie: T 5, (n) = { n/2 als n even is, (5n + )/2 als n oneven is (3) 57 (7) Er zijn (vermoedelijk) 3 cykels, en (vermoedelijk) oneindig veel divergente banen (5) (3) (5) (4) Verwante problemen: 3n + 3 /35 De 3n + 3-functie: T 3,3 (n) = { n/2 als n even is, (3n + 3)/2 als n oneven is (8) (5) (0) (3) (3) De deelgraaf van alle drievouden is isomorf met de 3n + -graaf (56) (4) (5)
7 Verwante problemen: rationale 3n + 2/35-4/3-3/9-2/3-5/3-7/9-0/9-0/3-0/ /3 /9 8 7/ / /3-5/9 -/9 2/3-4 -9/27-8 (even noemer is niet interessant: de teller is dan altijd oneven en dan is iteratie flauw) Dit is in feite de 3n + q-graaf voor alle oneven q tegelijk Iedere a met oneven b heeft nu twee b voorgangers: 2a 2a b en b 3b Vermoedelijk zijn er geen divergente banen Er zijn oneindig veel convergente banen, en die zijn goed te beschrijven -/27-2/9 /9 4/3 Alle cykels in de rationale 3n + -graaf 3/35 Iedere convergente baan eindigt in een cykel, en iedere cykel heeft een even-oneven - structuur: lengte : 2 mogelijkheden: e, o lengte 2: mogelijkheid: eo lengte 3: 2 mogelijkheden: eeo, eoo lengte 4: 3 mogelijkheden: eeeo, eeoo, eooo lengte 5: 6 mog.: eeeeo, eeeoo, eeoeo, eeooo, eoeoo, eoooo enzovoorts, de zogeheten Lyndon-woorden. Bij ieder Lyndon-woord is voor de cykel een vergelijking op te stellen die maar één oplossing heeft: bv. bij eoo hoort x e 2 x o 3 4 x x + 5 = x dus x = 0, dit 4 geeft de bekende cykel Uit een gegeven cykel is de hele component achterwaarts te berekenen: op iedere node een complete binaire boom. Heel veel structuur! o
8 Verwante problemen: De inverse 3n + -functie (3n)/2 als n even is, U(n) = (3n + )/4 als n (mod 4), (3n )/4 als n (mod 4) Is eigenlijk ouder dan de 3n + -functie T zelf (aldus Collatz) en is niet echt de inverse van T. Deze functie is een permutatie op N. John Conway noemt het de amusicale permutatie. In de graaf heeft ieder getal dus precies één voorganger. Cykels hebben geen inkomende zijtakken. Bekende cykels: (0), (), (2, 3), (4, 6, 9, 7, 5), (44, 66, 99, 74,, 83, 62, 93, 70, 05, 79, 59). Divergente componenten hebben ook geen zijtakken. Een vermoedelijk divergent geval: (..., 3, 0, 5,, 8, 2, 8, 27, 20,...). Vermoedelijk zijn er geen andere cykels. Vermoedelijk zijn er oneindig veel divergente componenten. 4/35 Experimenteel 5/35 Tomás Oliveira da Silva: Het 3n + -vermoeden is waar voor alle n < Dit is een indrukwekkende prestatie! Bruut rekenwerk, met een beetje boerenslimheid: je kunt stoppen met de baan van n als-ie onder de n is uitgekomen veel congruentieklassen modulo machten van 2 hoef je niet te doen, bv. T 7 (28m + 5) = 8m + 0 < 28m + 5 Toch is hiermee slechts 0% van het totale zoekgebied afgezocht... Veel experimentele gegevens gevonden door Eric Roosendaal, zie
9 Probabilistisch 6/35 De T -functie geeft bij random even/oneven verdeelde invoer n ook random even/oneven verdeelde uitvoer T (n). Dan is T (n) 32 n met kans /2, en T (n) = 2 n met kans /2, dus k k T (n) 2 3 n. Merk op dat Na k 6.95 log n stappen verwacht je bij te zijn. Dit blijkt experimenteel heel aardig te kloppen. Argument werkt net zo goed voor 3n + q voor willekeurige q Diepergaande stochastische modellen voorspellen dingen als: I I extreem hoge banen bereiken hoogste punt n 2+o() na log n stappen, dan nog 3.9 log n stappen om bij te komen extreem lange banen zullen niet langer worden dan 4.7 log n. Dit soort modellen is allemaal experimenteel bevestigd. Experiment voor 3n + 7/
10 Experiment voor 5n + 8/35 Argument werkt ook voor 5n + : factor is nu dus nu is divergentie zeer waarschijnlijk , Experiment voor de amusicale permutatie 9/35 Voor de amusicale permutatie is de factor 2.06 voorwaarts, en achterwaarts, dus nu is divergentie zowel voorwaarts als 3 achterwaarts zeer waarschijnlijk. 3 4
11 Logisch en Complexiteitstheoretisch 20/35 Conway: er is een generalisatie van de 3n + -functie deswelks iteratie een universele computer (Turingmachine) simuleert. Voor deze functie is het beslisprobleem "bereikt een baan een willekeurige macht van 2" computationeel onbeslisbaar. In zijn artikel In unsettleable arithmetical problems (Am. Math. Monthly 20 [maart 203], 92 98) zegt John Conway: It is likely that some simple Collatzian problems (possibly even the 3n + problem itself) will remain forever unsettleable. Maar laat dit u de moed niet ontnemen... Diophantisch 2/35 Een m-cykel is een cykel voor de 3n + -functie met m maxima en m minima. De triviale cykel is een -cykel. N.B.: m is niet de lengte van de cykel. Ray Steiner bewees in 977 dat de triviale cykel de enige -cykel is. Het argument is grofweg dit: Als je vanuit n eerst k stappen omhoog gaat en dan l stappen omlaag, dan is n = a2 k met a oneven, en T k+l (n) = a3k, en T k+l (n) = n 2 l geeft dan a(2 k+l 3 k ) = 2 l, en dus is k+l een extreem goede k rationale benadering van log 3 log 2 : (k + l) log 2 k log 3 < 2 (k ). Transcendentietheorie (Alan Baker (966), Georges Rhin (987)) geeft een expliciete ondergrens (k + l) log 2 k log 3 > k 3.3. Dus is er een expliciete bovengrens k < 00 (in Steiner s tijd: k < ).
12 Diophantisch (vervolg) (k + l) log 2 k log 3 < 2 (k ) is goed genoeg om zeker te weten dat k+l een convergent van de kettingbreuk van log 3 is, en die zijn tot 0200 k log 2 (of veel verder) makkelijk te berekenen. De kettingbreuk is log 3 log 2 = [,,, 2, 2, 3,, 5,...] = en de convergenten zijn de afgekapte kettingbreuk. Zij zijn precies de beste benaderingen: een beste benadering is een benadering zodat iedere breuk die dichter bij log 3 ligt een grotere teller en noemer heeft. log 2 De eerste paar zijn, 2, 3 2, 8 5, 9 2, 65 4, 84 53, /35 Diophantisch (vervolg) 23/35 Algemener: voor m maxima in een cykel noemen we K het aantal stappen omhoog en L het aantal stappen omlaag. Richard Crandall (978) bewees (elementair): als p n q n van de kettingbreuk van log 3 log 2 (met n 4), dan is K > min{q n, de n-e convergent is 2x min q n +q n + }. Uit Oliveira da Silva s x min > volgt dan meteen: Een eventuele niet-triviale cykel heeft lengte K + L > John Simons (Groningen) bewees in 2004 met soortgelijke argumenten als Steiner dat er geen 2-cykels bestaan. Simons & dw bewezen daarop in , gebaseerd op de ondergrens van Oliveira da Silva: Er bestaan geen niet-triviale m-cykels met m 75.
13 Grafen 24/35 Het 3n + -vermoeden is equivalent met: De 3n + -graaf is zwak samenhangend. Dit is een herformulering die natuurlijk niet zo veel zegt. Modulaire en De Bruijn-grafen 25/35 De modulaire graaf met modulus m bevat alle mogelijke pijlen van n (mod m) naar T(n) (mod m). Dit soort grafen blijkt weinig structuur te hebben, behalve als m = 2 k. Dan zijn het De Bruijn-grafen, die ontstaan uit de shiftafbeelding a a 2 a n a 2 a n, met {0, }. (Laarhoven-dW 203)
14 Conjugatie 26/35 Voor iedere pn + q-functie is de modulaire graaf met modulus 2 k dezelfde k-e orde De Bruijn-graaf. Alleen is de labeling van de punten in de graaf telkens anders (deze labeling is de conjugatie-afbeelding k ). k : n a a 2 a k met a de pariteit van n, a 2 de pariteit van T(n),..., a k de pariteit van T k (n). De graaf hangt dus niet van p, q af, de conjugatie-afbeelding die de modulaire pn + q-graaf afbeeldt op de De Bruijn-graaf, hangt sterk van p, q af. De oneindige De Bruijn-graaf 27/35 Voor k krijg je de oneindige De Bruijn-graaf B(Z 2 ), gebaseerd op de shiftafbeelding op oneindige rijtjes: a a 2 a 2. Deze graaf heeft alle mogelijke cykels (uit Lyndon-woorden) opgetuigd met binaire bomen, en overaftelbaar veel componenten zonder cykel, elk een naar twee kanten oneindige volledige binaire boom. Een monsterachtig ding, maar met heel veel structuur. Hierin verstopt zitten alle interessante pn + q-grafen.
15 Oneindige matrices 28/35 Bij een graaf hoort een vierkante verbindingsmatrix A = (a i,j ) met a i,j = als er een pijl van i naar j loopt, en anders a i,j = 0. Het spectrum van zo n matrix zegt iets over de graaf. De 3n + -graaf is oneindig, er hoort dus een oneindige matrix A = (a i,j ) bij met a n,t(n) = voor alle n N, en anders a i,j = 0. Deze graaf ziet er heel gestructureerd uit: A =... : : Machten van matrices 29/35 De k-e macht van A beschrijft paden van lengte k. Als we k laten groeien lijkt A k op den duur alleen in de eerste twee kolommen iets over te houden: A 2k =, A 2k+ = Het 3n + -vermoeden is equivalent met de bewering dat voor k de matrices A 2k en A 2k+ convergeren naar resp. (a 0, a, 0, 0,...) en (a, a 0, 0, 0,...), waarbij a 0 + a = (,,...).
16 Eigenruimtes 30/35 Merk nu op dat Aa 0 = a en Aa = a 0, dus a 0 + a is een eigenvector bij de eigenwaarde, en a 0 a is een eigenvector bij de eigenwaarde. Bij een cykel van lengte k hoort een k-tal eigenvectoren, bij de k-e eenheidswortels als eigenwaarden. Bij iedere cykel hoort precies één -dimensionale eigenruimte bij de eigenwaarde. Ook bij een divergente component hoort zo n -dimensionale eigenruimte. De vector met tjes op de plekken van de component is voortbrengende eigenvector. (Engl, 982) De dimensie van de eigenruimte bij de eigenwaarde is gelijk aan het aantal samenhangscomponenten in de graaf. Het 3n + -vermoeden is dus equivalent met de bewering dat de eigenruimte bij de eigenwaarde van de matrix A ééndimensionaal is. Het complete spectrum van A en A is inmiddels in kaart gebracht (Laarhoven & dw, artikel in voorbereiding). Functionaalvergelijkingen 3/35 Berg en Meinardus (994) gaan nog een andere interessante kant op. We bekijken de machtreeks f(z) = n=0 e nz n, waarbij we voorschrijven dat e n = e T(n) voor alle n. Wat zou dit betekenen voor f? We definieren f k (z) = n=0 e 3n+k z 3n+k voor k = 0,, 2, dus f = f 0 + f + f 2. Laat ω = e 2πi/3. Nu hebben we f 0 (ωz) = f 0 (z), f (ωz) = ωf (z), en f 2 (ωz) = ωf 2 (z). Hieruit volgt met enig rekenwerk dat f 2 (z) = (f(z) + ωf(ωz) + ωf(ωz)). 3 Nu volgt: f(z) = n=0 e 2nz 2n + n=0 e 2n+z 2n+ = n=0 e T(2n)z 2n + n=0 e T(2n+)z 2n+ = n=0 e nz 2n + n=0 e 3n+2z 2n+ = f(z 2 ) + z /3 f 2 (z 2/3 ). f voldoet dus aan de functionaalvergelijking 3z ( f(z 3 ) f(z 6 ) ) = f(z 2 ) + ωf(ωz 2 ) + ωf(ωz 2 )
17 Functionaalvergelijkingen (vervolg) 32/35 3z ( f(z 3 ) f(z 6 ) ) = f(z 2 ) + ωf(ωz 2 ) + ωf(ωz 2 ) Deze functionaalvergelijking is lineair. Twee oplossingen zijn f(z) = en f(z) = z z = z + z2 + z Ook hier geldt weer dat er een directe relatie is met samenhangscomponenten in de 3n + -graaf. Het 3n + -vermoeden is equivalent met de bewering dat deze functionaalvergelijking een tweedimensionale oplossingsruimte in machtreeksen heeft. Functionaalvergelijkingen (vervolg) 33/35 Als we e n = e T(n) nemen dan vinden we de functionaalvergelijking 3z ( f(z 3 ) f(z 6 ) ) = f(z 2 ) + ωf(ωz 2 ) + ωf(ωz 2 ) met als oplossing f(z) = z z 2 z 3 + z 4 + z 5 + z 6 z 7..., waar de ± geeft aan of je met de 3n + -functie in een even of een oneven aantal stappen bij uitkomt. Het zou interessant zijn voor deze functie een gesloten uitdrukking te vinden
18 De amusicale functionaalvergelijking 34/35 Doen we hetzelfde voor Conway s amusicale permutatie, dan krijgen we 2z ( 2f(z 4 ) f(z 6 ) f( z 6 ) ) = = (z 2 + ) ( f(z 3 ) f( z 3 ) ) i(z 2 ) ( f(iz 3 ) f( iz 3 ) ) De vijf cykel-componenten in de graaf zijn nu echt losse componenten, dat betekent dat deze vergelijking polynomiale oplossingen heeft: f(z) =, f(z) = z, f(z) = z 2 + z 3, f(z) = z 4 + z 5 + z 6 + z 7 + z 9 en f(z) = z 44 +z 59 +z 62 +z 66 +z 70 +z 74 +z 79 +z 83 +z 93 +z 99 +z 05 +z. Het vermoeden is dat er niet meer onafhankelijke polynomiale oplossingen zijn. Wel zijn er (vermoedelijk oneindig veel onafhankelijke) machtreeks-oplossingen, zoals f(z) = z 8 + z 0 + z + z 2 + z 3 + z 5 + z 7 + z 8 + z /35 Vragen? Of is het tijd om uit te gaan hangen...
Het 3n + 1-vermoeden. Benne de Weger. Het 3n + 1-proces
Het 3n + 1-vermoeden Benne de Weger b.m.m.d.weger@tue.nl Vakantiecursus 2013 Where innovation starts Het 3n + 1-proces 1/35 Neem een natuurlijk getal. Is het even, dan deel je het door 2. Is het oneven,
Nadere informatie1 Het 3n + 1-vermoeden
1 Het 3n + 1-vermoeden Benne de Weger Technische Universiteit Eindhoven 1.1 Inleiding 1.1.1 Het vermoeden Neem een natuurlijk getal n. Als het even is, deel het door. Als het oneven is, vermenigvuldig
Nadere informatieterecht waar je nooit meer uitkomt. Een ander voorbeeld:
0 NAW / nr. maart 0 Het n + -vermoeden Benne de Weger Benne de Weger Faculteit Wiskunde en Informatica Technische Universiteit Eindhoven b.m.m.d.weger@tue.nl Vakantiecursus Het n + -vermoeden Op de Vakantiecursus
Nadere informatieWISKUNDE IN WORDING. Syllabus Vakantiecursus Eindhoven, 23 en 24 augustus Amsterdam, 30 en 31 augustus
WISKUNDE IN WORDING Syllabus Vakantiecursus 2013 Eindhoven, 23 en 24 augustus Amsterdam, 30 en 31 augustus WISKUNDE IN WORDING Syllabus Vakantiecursus 2013 (uitgebreide web-versie) Eindhoven, 23 en 24
Nadere informatieHet 3n + 1 vermoeden. Thijs Laarhoven
Het 3n + 1 vermoeden Thijs Laarhoven tmmlaarhoven@studenttuenl 9 juli 2009 Inhoud 2/42 Inleiding en terminologie Inhoud 2/42 Inleiding en terminologie 1 De Collatz-graaf en zijn spectrum Inhoud 2/42 Inleiding
Nadere informatieCitation for published version (APA): Weger, de, B. M. M. (2014). Het 3n+1-vermoeden. Nieuw Archief voor Wiskunde, 5/15(1),
Het n+-vermoeden Citation for published version (APA): Weger, de, B. M. M. (0). Het n+-vermoeden. Nieuw Archief voor Wiskunde, /(), 0-0. Document status and date: Gepubliceerd: 0/0/0 Document Version:
Nadere informatie11.0 Voorkennis V
11.0 Voorkennis V 8 6 4 3 6 3 0 5 W 8 1 1 12 2 1 16 4 3 20 5 4 V is een 2 x 4 matrix. W is een 4 x 3 matrix. Deze twee matrices kunnen met elkaar vermenigvuldigd worden. Want het aantal kolommen van matrix
Nadere informatieGeldwisselprobleem van Frobenius
Geldwisselprobleem van Frobenius Karin van de Meeberg en Dieuwertje Ewalts 12 december 2001 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Afspraken 3 3 Is er wel zo n g? 3 4 Eén waarde 4 5 Twee waarden 4 6 Lampenalgoritme
Nadere informatieTentamen Discrete Wiskunde
Discrete Wiskunde (WB011C) 22 januari 2016 Tentamen Discrete Wiskunde Schrijf op ieder ingeleverd blad duidelijk leesbaar je naam en studentnummer. De opgaven 1 t/m 6 tellen alle even zwaar. Je hoeft slechts
Nadere informatie4 Positieve en niet-negatieve lineaire algebra
4 Positieve en niet-negatieve lineaire algebra Positieve en niet-negatieve matrices komen veel voor binnen de stochastiek (zoals de PageRank matrix) en de mathematische fysica: temperatuur, dichtheid,
Nadere informatieFuncties van vectoren
Functies van vectoren Alexander Ly Psychological Methods University of Amsterdam 15 September 2014 Overview 1 Notatie 2 Overview 1 Notatie 2 Matrices Een matrix schrijven we vaak met een hoofdletter A.
Nadere informatie1 Limiet van een rij Het begrip rij Bepaling van een rij Expliciet voorschrift Recursief voorschrift 3
HOOFDSTUK 6: RIJEN 1 Limiet van een rij 2 1.1 Het begrip rij 2 1.2 Bepaling van een rij 2 1.2.1 Expliciet voorschrift 2 1.2.2 Recursief voorschrift 3 1.2.3 Andere gevallen 3 1.2.4 Rijen met de grafische
Nadere informatieKettingbreuken. 20 april 2010 1 K + 1 E + 1 T + 1 T + 1 I + 1 N + 1 G + 1 B + 1 R + 1 E + 1 U + 1 K + E + 1 N 1 2 + 1 0 + 1 A + 1 P + 1 R + 1 I + 1
Kettingbreuken Frédéric Guffens 0 april 00 K + E + T + T + I + N + G + B + R + E + U + K + E + N 0 + A + P + R + I + L + 0 + + 0 Wat zijn Kettingbreuken? Een kettingbreuk is een wiskundige uitdrukking
Nadere informatieZwakke sleutels voor RSA
Zwakke sleutels voor RSA Benne de Weger, Mike Boldy en Hans Sterk 23 juni 2008 Zwakke sleutels voor RSA Benne de Weger, Mike Boldy en Hans Sterk 23 juni 2008 RSA: beroemd cryptosysteem Genoemd naar Rivest,
Nadere informatieTer Leering ende Vermaeck
Ter Leering ende Vermaeck 15 december 2011 1 Caleidoscoop 1. Geef een relatie op Z die niet reflexief of symmetrisch is, maar wel transitief. 2. Geef een relatie op Z die niet symmetrisch is, maar wel
Nadere informatieGetallen, 2e druk, extra opgaven
Getallen, 2e druk, extra opgaven Frans Keune november 2010 De tweede druk bevat 74 nieuwe opgaven. De nummering van de opgaven van de eerste druk is in de tweede druk dezelfde: nieuwe opgaven staan in
Nadere informatie( ) 8 ( ) 10. Nearby integers P.G. van de Veen, 19 juli en dát getal heeft al 960 cijfers voor de komma. Want. log 3 = 2010 log 3 > 959
earby integers P.G. van de Veen, 19 juli 011 Hoeveel opeenvolgende negens heeft ( + 3) 010 achter de komma Wat een vreemde vraag! Zijn dat er dan veel En hoe tel je ze Dit getal is toch veel te groot om
Nadere informatieTentamen Lineaire Algebra 1 (Wiskundigen)
Tentamen Lineaire Algebra Wiskundigen Donderdag, 23 januari 24,.-3. Geen rekenmachines. Motiveer elk antwoord.. Voor alle reële getallen a definiëren we de matrix C a als a C a = a 2. a Verder definiëren
Nadere informatie1 Kettingbreuken van rationale getallen
Kettingbreuken van rationale getallen Laten we eens starten met een breuk bijvoorbeeld 37/3 Laten we hier ons kettingbreuk algoritme op los, We concluderen hieruit dat 37 3 3 + 3 + + 37 3 + + + hetgeen
Nadere informatie6 Complexe getallen. 6.1 Definitie WIS6 1
WIS6 1 6 Complexe getallen 6.1 Definitie Rekenen met paren De vergelijking x 2 + 1 = 0 heeft geen oplossing in de verzameling R der reële getallen (vierkantsvergelijking met negatieve discriminant). We
Nadere informatief : z z 2 + c. x n = 1 2 z n dan krijgen we z n+1 = z 2 n + a 2 a2 4 De parameter c correspondeert dus met a middels c = a 2 a2 4
Juliaverzamelingen en de Mandelbrotverzameling In de eerste twee colleges hebben we gezien hoe het itereren van een eenvoudige afbeelding tot ingewikkelde verschijnselen leidt. Nu gaan we dit soort afbeeldingen
Nadere informatieAanvullingen bij Hoofdstuk 8
Aanvullingen bij Hoofdstuk 8 8.5 Definities voor matrices De begrippen eigenwaarde eigenvector eigenruimte karakteristieke veelterm en diagonaliseerbaar worden ook gebruikt voor vierkante matrices los
Nadere informatieSamenvatting Lineaire Algebra, periode 4
Samenvatting Lineaire Algebra, periode 4 Hoofdstuk 5, Eigenwaarden en eigenvectoren 5.1; Eigenvectoren en eigenwaarden Definitie: Een eigenvector van een n x n matrix A is een niet nulvector x zodat Ax
Nadere informatiete vermenigvuldigen, waarbij N het aantal geslagen Nederlandse munten en B het aantal geslagen buitenlandse munten zijn. Het resultaat is de vector
Les 3 Matrix product We hebben gezien hoe we matrices kunnen gebruiken om lineaire afbeeldingen te beschrijven. Om het beeld van een vector onder een afbeelding te bepalen hebben we al een soort product
Nadere informatieUitwerkingen tentamen lineaire algebra 2 13 januari 2017, 10:00 13:00
Uitwerkingen tentamen lineaire algebra 3 januari 07, 0:00 3:00 Hint: Alle karakteristiek polynomen die je nodig zou kunnen hebben, hebben gehele nulpunten. Als dat niet het geval lijkt, dan heb je dus
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 3 J.Keijsper
Nadere informatieWI1808TH1/CiTG - Lineaire algebra deel 1
WI1808TH1/CiTG - Lineaire algebra deel 1 College 10 13 oktober 2016 1 Samenvatting Hoofdstuk 4.1 Een constante λ is een eigenwaarde van een n n matrix A als er een niet-nul vector x bestaat, zodat Ax =
Nadere informatieBijzondere kettingbreuken
Hoofdstuk 15 Bijzondere kettingbreuken 15.1 Kwadratische getallen In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat 2 = 1, 2, 2, 2, 2, 2, 2,.... Men kan zich afvragen waarom we vanaf zeker moment alleen maar
Nadere informatieComplexe eigenwaarden
Complexe eigenwaarden Tot nu toe hebben we alleen reële getallen toegelaten als eigenwaarden van een matrix Het is echter vrij eenvoudig om de definitie uit te breiden tot de complexe getallen Een consequentie
Nadere informatieJordan normaalvorm. Hoofdstuk 7
Hoofdstuk 7 Jordan normaalvorm Zoals we zagen hangt de matrix die behoort bij een lineaire transformatie af van de keuze van een basis voor de ruimte In dit hoofdstuk buigen we ons over de vraag of er
Nadere informatieOverzicht. Eigenwaarden. Beurzen en afhankelijkheid. Eigenwaarden: Intro
Overzicht Eigenwaarden VU Numeriek Programmeren. Charles Bos Vrije Universiteit Amsterdam c.s.bos@vu.nl, A april Waarom? Voorbeelden Eigenwaarden/eigenvectoren Hoe vind ik ze? Polynoom Powermethode Andere
Nadere informatieAanvullingen bij Hoofdstuk 6
Aanvullingen bij Hoofdstuk 6 We veralgemenen eerst Stelling 6.4 tot een willekeurige lineaire transformatie tussen twee vectorruimten en de overgang naar twee nieuwe basissen. Stelling 6.4. Zij A : V W
Nadere informatieHoofdstuk 3. Equivalentierelaties. 3.1 Modulo Rekenen
Hoofdstuk 3 Equivalentierelaties SCHAUM 2.8: Equivalence Relations Twee belangrijke voorbeelden van equivalentierelaties in de informatica: resten (modulo rekenen) en cardinaliteit (aftelbaarheid). 3.1
Nadere informatieUitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari
Uitwerking tentamen Analyse van Algoritmen, 29 januari 2007. (a) De buitenste for-lus kent N = 5 iteraties. Na iedere iteratie ziet de rij getallen er als volgt uit: i rij na i e iteratie 2 5 4 6 2 2 4
Nadere informatieDe partitieformule van Euler
De partitieformule van Euler Een kennismaking met zuivere wiskunde J.H. Aalberts-Bakker 29 augustus 2008 Doctoraalscriptie wiskunde, variant Communicatie en Educatie Afstudeerdocent: Dr. H. Finkelnberg
Nadere informatie1 Rekenen in eindige precisie
Rekenen in eindige precisie Een computer rekent per definitie met een eindige deelverzameling van getallen. In dit hoofdstuk bekijken we hoe dit binnen een computer is ingericht, en wat daarvan de gevolgen
Nadere informatieUitwerkingen Lineaire Algebra I (wiskundigen) 22 januari, 2015
Uitwerkingen Lineaire Algebra I (wiskundigen) januari, 5 In deze uitwerkingen is hier en daar een berekening weggelaten (bijvoorbeeld het bepalen van de kern van een matrix) die uiteraard op het tentamen
Nadere informatieBekijk nog een keer het stelsel van twee vergelijkingen met twee onbekenden x en y: { De tweede vergelijking van de eerste aftrekken geeft:
Determinanten Invoeren van het begrip determinant Bekijk nog een keer het stelsel van twee vergelijkingen met twee onbekenden x en y: { a x + b y = c a 2 a 2 x + b 2 y = c 2 a Dit levert op: { a a 2 x
Nadere informatieAanvulling bij de cursus Calculus 1. Complexe getallen
Aanvulling bij de cursus Calculus 1 Complexe getallen A.C.M. Ran In dit dictaat worden complexe getallen behandeld. Ook in het Calculusboek van Adams kun je iets over complexe getallen lezen, namelijk
Nadere informatieUitwerkingen van de opgaven uit Pi
Uitwerkingen van de opgaven uit Pi Frits Beukers January 3, 2006 Opgave 2.3. Bedoeling van deze opgave is dat we alleen een schatting geven op grond van de gevonden tabel. Er worden geen bewijzen of precieze
Nadere informatieOpmerking. TI1300 Redeneren en Logica. Met voorbeelden kun je niks bewijzen. Directe en indirecte bewijzen
Opmerking TI1300 Redeneren en Logica College 2: Bewijstechnieken Tomas Klos Algoritmiek Groep Voor alle duidelijkheid: Het is verre van triviaal om definities te leren hanteren, beweringen op te lossen,
Nadere informatieFLIPIT 5. (a i,j + a j,i )d i d j = d j + 0 = e d. i<j
FLIPIT JAAP TOP Een netwerk bestaat uit een eindig aantal punten, waarbij voor elk tweetal ervan gegeven is of er wel of niet een verbinding is tussen deze twee. De punten waarmee een gegeven punt van
Nadere informatieUitwerking puzzel 91-7: Je kunt het schudden
Uitwerking puzzel 91-7: Je kunt het schudden Het credit voor deze puzzel gaat naar Frans van Hoeve. Hij stuurde het ons, in een iets andere vorm, met titel Penny-flipping problem. Hij was het tegengekomen
Nadere informatieToepassingen op differentievergelijkingen
Toepassingen op differentievergelijkingen We beschouwen lineaire differentievergelijkingen of lineaire recurrente betrekkingen van de vorm a 0 y k+n + a y k+n + + a n y k+ + a n y k = z k, k = 0,,, Hierbij
Nadere informatieTentamen Discrete Wiskunde 1 10 april 2012, 14:00 17:00 uur
Tentamen Discrete Wiskunde 0 april 0, :00 7:00 uur Schrijf je naam op ieder blad dat je inlevert. Onderbouw je antwoorden, met een goede argumentatie zijn ook punten te verdienen. Veel succes! Opgave.
Nadere informatieAntwoorden op de theoretische vragen in de examen voorbereiding
Antwoorden op de theoretische vragen in de examen voorbereiding Theorie vraag Zij A een m n-matrix. Geef het verband tussen de formule voor de dimensie d van een niet-strijdig stelsel, d = n rang (A) (zie
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.3 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds6 Technische Universiteit Eindhoven college 6 J.Keijsper (TUE)
Nadere informatie4.0 Voorkennis [1] Stap 1: Maak bij een van de vergelijkingen een variabele vrij.
3x4 y26 4x y3 4.0 Voorkennis [1] Voorbeeld 1 (Elimineren door substitutie): Los op: Stap 1: Maak bij een van de vergelijkingen een variabele vrij. 4x y = 3 y = 4x 3 Stap 2: Vul de vrijgemaakte variabele
Nadere informatieHoofdstuk 9. Vectorruimten. 9.1 Scalairen
Hoofdstuk 9 Vectorruimten 9.1 Scalairen In de lineaire algebra tot nu toe, hebben we steeds met reële getallen als coëfficienten gewerkt. Niets houdt ons tegen om ook matrices, lineaire vergelijkingen
Nadere informatie1 Delers 1. 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12
Katern 2 Getaltheorie Inhoudsopgave 1 Delers 1 2 Deelbaarheid door 2, 3, 5, 9 en 11 6 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12 1 Delers In Katern 1 heb je geleerd wat een deler van een getal
Nadere informatieHoofdstuk 3. Matrices en stelsels. 3.1 Matrices. [[1,7]],[[12,8] ] of [ 1, 7; 12,8 ] bepaalt de matrix
Hoofdstuk 3 Matrices en stelsels 3.1 Matrices Een matrix is in DERIVE gedefinieerd als een vector van vectoren. De rijen van de matrix zijn de elementen van de vector. Op de volgende manier kan je een
Nadere informatieEindtermen Lineaire Algebra voor E vor VKO (2DE01)
Eindtermen Lineaire Algebra voor E vor VKO (2DE01) dr. G.R. Pellikaan 1 Voorkennis Middelbare school stof van wiskunde en natuurkunde. Eerste gedeelte (Blok A) van Lineaire Algebra voor E (2DE04). 2 Globale
Nadere informatieHet oplossen van stelsels lineaire vergelijkingen Wiskunde 2, 2DM60 College 2b
Het oplossen van stelsels lineaire vergelijkingen Wiskunde 2, 2DM60 College 2b Ruud Pellikaan g.r.pellikaan@tue.nl /k 2014-2015 Lineaire vergelijking 2/64 DEFINITIE: Een lineaire vergelijking in de variabelen
Nadere informatieUnitaire en Hermitese transformaties
Hoofdstuk 11 Unitaire en Hermitese transformaties We beschouwen vervolgens lineaire transformaties van reële en complexe inproductruimten die aan extra eigenschappen voldoen die betrekking hebben op het
Nadere informatiePROEFEXAMEN LINEAIRE ALGEBRA donderdag 17 november 2011
PROEFEXAMEN LINEAIRE ALGEBRA donderdag 17 november 2011 Familienaam:....................................................................... Voornaam:.........................................................................
Nadere informatieGödels theorem An Incomplete Guide to Its Use and Abuse, Hoofdstuk 3
Gödels theorem An Incomplete Guide to Its Use and Abuse, Hoofdstuk 3 Koen Rutten, Aris van Dijk 30 mei 2007 Inhoudsopgave 1 Verzamelingen 2 1.1 Definitie................................ 2 1.2 Eigenschappen............................
Nadere informatieToepassingen op discrete dynamische systemen
Toepassingen op discrete dynamische systemen Een discreet dynamisch systeem is een proces van de vorm x k+ Ax k k met A een vierkante matrix Een Markov-proces is een speciaal geval van een discreet dynamisch
Nadere informatieTentamen lineaire algebra 2 18 januari 2019, 10:00 13:00 Uitwerkingen (schets)
Tentamen lineaire algebra 8 januari 9, : : Uitwerkingen (schets) Opgave. ( + punten) Gegeven is de matrix ( ) A =. (a) Bepaal een diagonaliseerbare matrix D en een nilpotente matrix N zodanig dat A = N
Nadere informatieRSA. F.A. Grootjen. 8 maart 2002
RSA F.A. Grootjen 8 maart 2002 1 Delers Eerst wat terminologie over gehele getallen. We zeggen a deelt b (of a is een deler van b) als b = qa voor een of ander geheel getal q. In plaats van a deelt b schrijven
Nadere informatieHoe je het cryptosysteem RSA soms kunt kraken. Benne de Weger
Hoe je het cryptosysteem RSA soms kunt kraken Benne de Weger 28 aug. / 4 sept. RSA 1/38 asymmetrisch cryptosysteem versleutelen met de publieke sleutel ontsleutelen met de bijbehorende privé-sleutel gebaseerd
Nadere informatieMeetkunde en lineaire algebra
Meetkunde en lineaire algebra Daan Pape Universiteit Gent 7 juni 2012 1 1 Möbius transformaties De mobiustransformatie wordt gegeven door: z az + b cz + d (1) Als we weten dat het drietal (x 1, x 2, x
Nadere informatieTentamen lineaire algebra voor BWI maandag 15 december 2008, uur.
Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen Afdeling Wiskunde Tentamen lineaire algebra voor BWI maandag 5 december 8, 5.5-8. uur. ELK ANTWOORD DIENT TE WORDEN BEARGUMENTEERD. Er mogen
Nadere informatieDiscrete Wiskunde 2WC15, Lente Jan Draisma
Discrete Wiskunde 2WC15, Lente 2010 Jan Draisma HOOFDSTUK 3 De Nullstellensatz 1. De zwakke Nullstellensatz Stelling 1.1. Zij K een algebraïsch gesloten lichaam en zij I een ideaal in K[x] = K[x 1,...,
Nadere informatieDefinities, stellingen en methoden uit David Poole s Linear Algebra A Modern Introduction - Second Edtion benodigd voor het tentamen Matrix Algebra 2
Definities, stellingen en methoden uit David Poole s Linear Algebra A Modern Introduction - Second Edtion benodigd voor het tentamen Matrix Algebra 2 Bob Jansen Inhoudsopgave 1 Vectoren 3 2 Stelsels Lineaire
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 2 J.Keijsper
Nadere informatieStelsels Vergelijkingen
Hoofdstuk 5 Stelsels Vergelijkingen Eén van de motiverende toepassingen van de lineaire algebra is het bepalen van oplossingen van stelsels lineaire vergelijkingen. De belangrijkste techniek bestaat uit
Nadere informatieLineair voor CT College 2a. Echelon vorm 1.2 Duncan van der Heul
Lineair voor CT College 2a Echelon vorm 1.2 Duncan van der Heul Speciale vormen van een matrix Een stelsel oplossen komt overeen met door elementaire rijopera-es bepalen van de gereduceerde echelon vorm
Nadere informatie3.2 Vectoren and matrices
we c = 6 c 2 = 62966 c 3 = 32447966 c 4 = 72966 c 5 = 2632833 c 6 = 4947966 Sectie 32 VECTOREN AND MATRICES Maar het is a priori helemaal niet zeker dat het stelsel vergelijkingen dat opgelost moet worden,
Nadere informatieCombinatoriek groep 1
Combinatoriek groep 1 Recursie Trainingsdag 3, 2 april 2009 Getallenrijen We kunnen een rij getallen a 0, a 1, a 2,... op twee manieren definiëren: direct of recursief. Een directe formule geeft a n in
Nadere informatie1 Complexiteit. of benadering en snel
1 Complexiteit Het college van vandaag gaat over complexiteit van algoritmes. In het boek hoort hier hoofdstuk 8.1-8.5 bij. Bij complexiteitstheorie is de belangrijkste kernvraag: Hoe goed is een algoritme?
Nadere informatieCollege WisCKI. Albert Visser. 16 januari, Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University. Loodrechte Projectie
College WisCKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 16 januari, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Zij V een deelruimte met basis v 1,..., v k.
Nadere informatieEenheden van orders van getallenvelden
Eenheden van orders van getallenvelden Hoofdstuk 1 Orders 1.1 Definities Definitie 1.1. Een order is een subring O van een ring A zodat 1. A is een ring die een eindig dimensionele algebra is over Q..
Nadere informatieNumerieke aspecten van de vergelijking van Cantor. Opgedragen aan Th. J. Dekker. H. W. Lenstra, Jr.
Numerieke aspecten van de vergelijking van Cantor Opgedragen aan Th. J. Dekker H. W. Lenstra, Jr. Uit de lineaire algebra is bekend dat het aantal oplossingen van een systeem lineaire vergelijkingen gelijk
Nadere informatieMatrices en Stelsel Lineaire Vergelijkingen
Complexe Getallen Wat is de modulus van een complex getal? Hoe deel je twee complexe getallen? Wat is de geconjugeerde van een complex getal? Hoe kan je z z ook schrijven? Wat is de vergelijking van een
Nadere informatieTweede college complexiteit. 12 februari Wiskundige achtergrond
College 2 Tweede college complexiteit 12 februari 2019 Wiskundige achtergrond 1 Agenda vanmiddag Floor, Ceiling Rekenregels logaritmen Tellen Formele definitie O, Ω, Θ met voorbeelden Stellingen over faculteiten
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 11 J.Keijsper
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding. Lichamen
Hoofdstuk 1 Lichamen Inleiding In Lineaire Algebra 1 en 2 heb je al kennis gemaakt met de twee belangrijkste begrippen uit de lineaire algebra: vectorruimte en lineaire afbeelding. In dit hoofdstuk gaan
Nadere informatieTW2020 Optimalisering
TW2020 Optimalisering Hoorcollege 11 Leo van Iersel Technische Universiteit Delft 25 november 2015 Leo van Iersel (TUD) TW2020 Optimalisering 25 november 2015 1 / 28 Vandaag Vraag Voor welke problemen
Nadere informatieLineaire Algebra Een Samenvatting
Lineaire Algebra Een Samenvatting Definitie: Een (reële) vectorruimte is een verzameling V voorzien van een additieve en multiplicatieve operatie, zodat (a) u V en v V u + v V, (1) u + v = v + u voor alle
Nadere informatieD. M. van Diemen. Homotopie en Hopf. Bachelorscriptie, 7 juni Scriptiebegeleider: dr. B. de Smit. Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden
D. M. van Diemen Homotopie en Hopf Bachelorscriptie, 7 juni 2010 Scriptiebegeleider: dr. B. de Smit Mathematisch Instituut, Universiteit Leiden Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Homotopie 4 2.1 Hogere homotopiegroepen..............................
Nadere informatieTentamen algebra 1 Woensdag 24 juni 2015, 10:00 13:00 Snelliusgebouw B1 (extra tijd), B2, B3, 312
Tentamen algebra 1 Woensdag 24 juni 2015, 10:00 13:00 Snelliusgebouw B1 (extra tijd), B2, B3, 312 Je mag de syllabus en aantekeningen gebruiken, maar geen rekenmachine. Je mag opgaven 2.46, 2.49 en 8.13
Nadere informatieTentamen lineaire algebra 2 17 januari 2014, 10:00 13:00 zalen 174, 312, 412, 401, 402
Tentamen lineaire algebra 2 17 januari 214, 1: 13: zalen 174, 312, 412, 41, 42 Dit zijn geen complete uitwerkingen. Er is dus geen garantie dat het overschrijven met andere getallen voldoende is voor huiswerk
Nadere informatieTW2040: Complexe Functietheorie
TW2040: Complexe Functietheorie week 4.1, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 21 april, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 32 Outline 1 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie
Nadere informatieopgaven formele structuren tellen Opgave 1. Zij A een oneindige verzameling en B een eindige. Dat wil zeggen (zie pagina 6 van het dictaat): 2 a 2.
opgaven formele structuren tellen Opgave 1. Zij A een oneindige verzameling en B een eindige. Dat wil zeggen (zie pagina 6 van het dictaat): ℵ 0 #A, B = {b 0,..., b n 1 } voor een zeker natuurlijk getal
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9. email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/ds6 Technische Universiteit Eindhoven college 8 J.Keijsper (TUE)
Nadere informatieVierde huiswerkopdracht Lineaire algebra 1
Vierde huiswerkopdracht Lineaire algebra December, 00 Opgave : Voor positieve gehele getallen m, n schrijven we Mat(m n, R) voor de vectorruimte van alle m n matrices, met de gebruikelijke optelling en
Nadere informatie1.3 Rekenen met pijlen
14 Getallen 1.3 Rekenen met pijlen 1.3.1 Het optellen van pijlen Jeweetnuwatdegetallenlijnisendat0nochpositiefnochnegatiefis. Wezullen nu een soort rekenen met pijlen gaan invoeren. We spreken af dat bij
Nadere informatieEigenwaarden en Diagonaliseerbaarheid
Hoofdstuk 3 Eigenwaarden en Diagonaliseerbaarheid 31 Diagonaliseerbaarheid Zoals we zagen hangt de matrix die behoort bij een lineaire transformatie af van de keuze van een basis voor de ruimte In dit
Nadere informatieModule 10 Lineaire Algebra
L Vak 57.5 Les 36. Module Lineaire Algebra Afbeeldingen (vervolg (b)) In deze les worden de eigenwaarden en eigenvectoren van lineaire afbeeldingen behandeld. Inhoud van de leskern Basistransformatie *:;*
Nadere informatieDe Riemann-hypothese
De Riemann-hypothese Lars van den Berg 3 september 202 Laat ik je gelijk enthousiast maken om dit stukje te lezen: wie de Riemannhypothese oplost wint een miljoen. Wel zijn er waarschijnlijk eenvoudigere
Nadere informatieHeron driehoek. 1 Wat is een Heron driehoek? De naam Heron ( Heroon) is bekend van de formule
Heron driehoek 1 Wat is een Heron driehoek? De naam Heron ( Heroon) is bekend van de formule = s(s a)(s b)(s c) met s = a + b + c 2 die gebruikt wordt om de oppervlakte van een driehoek te berekenen in
Nadere informatieHints en antwoorden bij de vragen van de cursus Lineaire Algebra en Meetkunde
Hints en antwoorden bij de vragen van de cursus Lineaire Algebra en Meetkunde Ik heb de vragen die in de nota s staan en de vragen van de samenvattingen samengebracht in deze tekst en voorzien van hints
Nadere informatieUITWERKINGEN 1 2 C : 2 =
UITWERKINGEN. De punten A, B, C, D in R zijn gegeven door: A : 0, B : Zij V het vlak door de punten A, B, C. C : D : (a) ( pt) Bepaal het oppervlak van de driehoek met hoekpunten A, B, C. Oplossing: De
Nadere informatieLineaire Algebra voor ST
Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 93 email: JCMKeijsper@tuenl studiewijzer: http://wwwwintuenl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 3 JKeijsper (TUE) Lineaire
Nadere informatieHoofdstuk 16. De vergelijking van Pell De oplossing. Stel dat N N geen kwadraat is. Beschouw de vergelijking. x 2 Ny 2 = 1
Hoofdstuk 16 De vergelijking van Pell 16.1 De oplossing Stel dat N N geen kwadraat is. Beschouw de vergelijking x Ny = 1 in de onbekenden x, y Z 0. We noemen dit soort vergelijking de vergelijking van
Nadere informatie1.1 Rekenen met letters [1]
1.1 Rekenen met letters [1] Voorbeeld 1: Een kaars heeft een lengte van 30 centimeter. Per uur brand er 6 centimeter van de kaars op. Hieruit volgt de volgende woordformule: Lengte in cm = -6 aantal branduren
Nadere informatieUitgebreide uitwerking Tentamen Complexiteit, juni 2016
Uitgebreide uitwerking Tentamen Complexiteit, juni 016 Opgave 1. (3+10++7+6) a. De hoogte van de beslissingsboom (lengte van het langste pad) stelt het aantal arrayvergelijkingen in de worst case voor.
Nadere informatieBasiskennis lineaire algebra
Basiskennis lineaire algebra Lineaire algebra is belangrijk als achtergrond voor lineaire programmering, omdat we het probleem kunnen tekenen in de n-dimensionale ruimte, waarbij n gelijk is aan het aantal
Nadere informatieCombinatoriek groep 1 & 2: Recursie
Combinatoriek groep 1 & : Recursie Trainingsweek juni 008 Inleiding Bij een recursieve definitie van een rij wordt elke volgende term berekend uit de vorige. Een voorbeeld van zo n recursieve definitie
Nadere informatieModuliruimten van krommen en hun cohomologie
Moduliruimten van krommen en hun cohomologie Carel Faber 30 maart 2015 Inhoudsopgave Inleiding Krommen Families van krommen De universele kromme en de moduliruimte Cohomologie Punten tellen Modulaire vormen
Nadere informatie