Onderzoek Programma Wereldhavenstad

Transcriptie

1 rotterdam.nl/onderzoek Onderzoek Programma Wereldhavenstad Rapportage 0-meting 2013 Onderzoek en Business Intelligence

2

3 Onderzoek Programma Wereldhavenstad Rapportage 0-meting 2013 Margriet Heessels, Martijn Epskamp Onderzoek en Business Intelligence februari 2014 In opdracht van Cluster SO/Programma Wereldhavenstad

4 Onderzoek en Business Intelligence Auteurs: Margriet Heessels, Martijn Epskamp Project: 13-A-0343 Adres: Blaak 34, 3011 TA Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) Website: 2 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

5 INHOUD Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Inventarisatie bestaande gegevens Oordeel van de Rotterdammers over de binnenstadsgebieden Aantrekkelijke plekken Verbeterplekken 10 3 Uitkomsten enquête leden Digitaal Stadspanel Rotterdam Afbakening binnenstad en havenen industriegebied Rotterdammers en de binnenstad Rotterdammers en het havenen industriegebied Relatie tussen haven en binnenstad Wereldhavenstad gevoel in de binnenstad Beeldscherm over de haven in de stationshal 23 Bijlagen 25 A Vragenlijst Wereldhavengevoel binnenstad Rotterdam 27 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 3

6 4 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

7 Samenvatting Inleiding Als onderdeel van de Uitvoeringsagenda Havenvisie 2030 is het Programma Wereldhavenstad opgesteld. Doel van dit programma is om de Wereldhaven in de binnenstad zichtbaar, voelbaar en begrijpbaar te maken. In het kader van het programma zullen de komende jaren verschillende acties worden uitgevoerd. Het cluster Stadsontwikkeling, Programma Wereldhavenstad heeft Onderzoek & Business Intelligence (OBI) opdracht gegeven onderzoek te doen naar het beeld dat Rotterdammers hebben van de binnenstad, de haven en de mate waarin zij in de binnenstad het gevoel hebben dat ze in een wereldhavenstad zijn. Het onderzoek heeft het karakter van een 0-meting; toekomstige vervolgmetingen moeten duidelijk maken of en hoe het wereldhavenstad gevoel in de binnenstad zich ten opzichte van de 0-meting heeft ontwikkeld en wat de mogelijke bijdrage hieraan is van het Programma Wereldhavenstad. De 0-meting is opgebouwd uit een enquête onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam en een inventarisatie van bestaande gegevens. Inventarisatie bestaande gegevens In de Omnibusenquête wordt sinds 2009 aan de Rotterdamse respondenten gevraagd een rapportcijfer te geven voor verschillende plekken in de Rotterdamse binnenstad en de binnenstad als geheel. Op een aantal locaties waarbij het Programma Wereldhavenstad wordt ingezet om het zichtbaar, voelbaar en begrijpbaar maken van het Wereldhavengevoel is naar een rapportcijfer gevraagd. Deze rapportcijfers geven een oordeel van de specifieke plek geeft een beeld voor de 0-meting. De binnenstad als geheel scoort een 7,0. Het beste cijfer krijgen de winkelgebieden in de binnenstad, die een 7,2 scoren. De Binnenrotte en het Schouwburgplein scoren ongeveer een 6,5. Het gebied Centraal Station en omgeving krijgt in 2013 voor het eerst een ruime voldoende: gemiddeld een 6,3. Dat is over vijf metingen bezien een stijgende lijn. Uiteraard speelt bij de relatief lage waardering een grote rol dat het stationsgebied nog steeds behoorlijk in ontwikkeling is. Hoewel die ontwikkeling nog niet ten einde is, is de waardering al wel toegenomen. Eind 2011 is een onderzoek gedaan onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam in het kader van een aanvullend onderzoek voor de binnenstadsmonitor ( , Aanvullend Onderzoek Binnenstadsmonitor 2011, COS). Bewoners konden daarbij onder meer aangeven wat zij aantrekkelijke plekken en verbeterplekken in de binnenstad vinden. Veel bewoners en bezoekers vinden (delen van) het Scheepvaartkwartier, de Witte de Withstraat, het Park bij de Euromast en de Oude Haven aantrekkelijke plekken in de binnenstad. Opvallend is dat de meeste aantrekkelijke plekken in de binnenstad plekken zijn met een vooroorlogse bebouwing. Voor het Programma Wereldhavenstad kan geconcludeerd worden dat plekken waarbij het water aanwezig is veel vaker genoemd worden als aantrekkelijk plek, dan locaties als Binnenrotte en Schouwburgplein waarbij het water niet duidelijk zichtbaar is. Er zijn drie plekken die duidelijk bovenaan staan in de lijst met verbeterplekken in de binnenstad. Dat zijn de Lijnbaan, de Coolsingel en het Schouwburgplein. Opvallend is dat de veel genoemde verbeterplekken veelal plekken zijn waarbij water niet aanwezig is. Schouwburgplein en Centraal Station zijn twee plekken die in het Programma Wereldhavenstad zijn opgenomen om het wereldhavenstad gevoel zichtbaar, voelbaar en begrijpbaar te maken. Deze plekken staan hoog in de ranking van plekken die verbeterd moeten worden. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 5

8 Enquête onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam Uit de enquête onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam blijkt dat Rotterdammers de haven belangrijk vinden. Verreweg de meeste bewoners vinden Rotterdam een echte havenstad en vrijwel iedereen vindt de haven belangrijk voor de economie van de stad. Driekwart van de Rotterdammers ervaart binding met het havenen industriegebied en ongeveer 40 procent komt er maandelijks of vaker. Rotterdammers associëren de haven sterk met grootschaligheid, water en schepen, en zaken als werkgelegenheid, economie, bedrijvigheid, industrie, handel, vrachtverkeer, overslag en containers. Daarnaast wordt de haven voornamelijk geassocieerd met positieve uitdrukkingen (trots, indrukwekkend, mooi, dynamisch, belangrijk, stoer, boeiend). Van de Rotterdammers heeft 56 procent het gevoel in een wereldhavenstad te zijn wanneer men in de binnenstad is. Een vergelijkbaar percentage vindt dat de binnenstad veel kenmerken heeft die aan de haven doen denken. Vier op de vijf Rotterdammers is van mening dat de haven zichtbaarder en voelbaarder mag worden in de binnenstad. Er is dus wel degelijk een wereldhavenstad gevoel in de binnenstad, maar er is ook nog voldoende ruimte om dit gevoel te versterken. Of een plek in de binnenstad bij Rotterdammers het gevoel van een wereldhavenstad oproept, hangt vooral af van de aanwezigheid van water, schepen, bruggen, kades, pakhuizen, kranen en andere objecten die duidelijk verband houden met een haven. Daarnaast kunnen kenmerken als drukte, industrie, bedrijvigheid, geur, weidsheid, indrukwekkende gebouwen en een skyline bijdragen aan het gevoel dat men zich in een wereldhavenstad bevindt. In de binnenstad associëren Rotterdammers plekken dichtbij de maasoevers, zoals Kop van Zuid, Leuvehaven en Boompjes, sterk met een wereldhavenstad. Het wereldhavenstad gevoel is veel minder sterk op plekken waar het water en andere uiterlijke kenmerken van een haven ontbreken, zoals de Binnenrotte en het Schouwburgplein. De objecten op het Schouwburgplein die abstract de haven verbeelden zijn blijkbaar onvoldoende om veel Rotterdammers op het plein het gevoel van een wereldhavenstad te geven. In het kader van het Programma Wereldhavenstad hangt sinds 26 augustus 2013 in de centrale hal van het Centraal Station een beeldscherm met beelden van de Rotterdamse haven. Tot eind oktober 2013 heeft een derde van de Rotterdammers het scherm gezien en van deze groep krijgt een ruime meerderheid door de vertoonde beelden (een beetje) het gevoel in een wereldhavenstad te zijn. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het beeldscherm een bijdrage levert aan het wereldhavenstad gevoel van Rotterdammers. 6 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

9 1 Inleiding Het cluster Stadsontwikkeling, Programma Wereldhavenstad heeft de afdeling Onderzoek & Business Intelligence (OBI) opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren naar het effect van het Programma Wereldhavenstad. Dit rapport behandelt de uitkomsten van het onderzoek. Achtergrond Het Havenbedrijf en de gemeente hebben de handen ineen geslagen om de binnenstad van Rotterdam meer zichtbaarheid te geven als wereldhavenstad. Haven en stad zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Er is een grote verwevenheid, ook al is dat aan de oppervlakte niet direct zichtbaar. Een sterke stad met een goed imago is van belang voor de haven: een aantrekkelijke stad trekt kansrijke mensen aan en behoudt talent. Een sterke haven met een goed imago is van belang voor de stad: een solide arbeidsmarkt en een grote aantrekkingskracht op bewoners, bezoekers en bedrijven. In de Uitvoeringsagenda Havenvisie 2030 is de ambitie benoemd tot het aantrekkelijker maken van wonen en werken in haven en stad, evenals het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte. Als onderdeel van het uitvoeringsplan is het Programma Wereldhavenstad opgesteld. Het doel van dit programma is om de Wereldhaven in de binnenstad zichtbaar, voelbaar en begrijpbaar te maken voor Rotterdammers en voor bezoekers. Het programma richt zich voor de korte termijn op projecten die een impact hebben op de belevingswaarde én die eenvoudig kunnen worden gerealiseerd. Ook voor de langere termijn is een inzet beschreven. Doel van het onderzoek Om inzicht te krijgen in het effect van de acties van het Programma Wereldhavenstad, zal op een aantal momenten het "wereldhavenstad gevoel" in de Rotterdamse binnenstad door middel van onderzoek worden gemeten. Dit rapport behandelt de eerste meting de zogenaamde 0- meting die tot doel heeft om de uitgangssituatie vast te stellen, dat wil zeggen de situatie nu er nog weinig acties van het programma zijn uitgevoerd. Door de komende jaren vervolgmetingen te houden en de resultaten daarvan te vergelijken met die van de 0-meting, kan worden bepaald of en hoe het wereldhavenstad gevoel in de binnenstad zich ontwikkeld en wat de mogelijke bijdrage hieraan is van het Programma Wereldhavenstad. Voor het onderzoek zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: inzicht geven in het beeld dat Rotterdammers hebben van de binnenstad en de haven en de mate waarin zij in de binnenstad het gevoel hebben dat ze in een wereldhavenstad zijn; voor acties die in het kader van het Programma Wereldhavenstad zijn uitgevoerd, bepalen (A) of de acties door Rotterdammers zijn opgemerkt, (B) wat zij van de acties vinden en (C) wat het mogelijke effect is van de acties op de mate waarin Rotterdammers de binnenstad met een wereldhaven associëren. De tweede doelstelling is vooral van belang voor vervolgmetingen; op basis van de 0-meting kan met betrekking tot deze doelstelling nog weinig worden gezegd, omdat de meeste acties van het Programma Wereldhavenstad nog moeten worden uitgevoerd. Vanwege het beperkte onderzoeksbudget van de opdrachtgever is gekozen voor een onderzoeksmethode die alleen meting mogelijk maakt onder Rotterdammers en dus niet onder mensen die vanuit andere plaatsen de Rotterdamse binnenstad bezoeken. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 7

10 Onderzoeksmethode Inventarisatie bestaande gegevens In aanvulling op de enquête, heeft OBI eerdere onderzoeksresultaten geïnventariseerd die inzicht geven in het oordeel van Rotterdammers over (specifieke plekken in) de binnenstad en de associaties die Rotterdammers hebben met de haven. Het gaat om resultaten van de Omnibusenquêtes 2009 tot en met 2013 en het Aanvullend onderzoek Binnenstadsmonitor Enquête onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam Het onderzoek is uitgevoerd door een vragenlijst uit te zetten onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam. Dit panel wordt beheerd door OBI en bestaat uit Rotterdammers die zich vrijwillig hebben opgegeven voor deelname aan onderzoek van de gemeente Rotterdam. Voor de 0-meting zijn panelleden uitgenodigd, waarvan er 852 de vragenlijst hebben ingevuld. Dit komt neer op een respons van 57 procent. De vragenlijst bevat vragen over onder meer het beeld dat de panelleden hebben van de binnenstad en de haven, de frequentie waarmee zij de binnenstad en de haven bezoeken, hun redenen voor bezoek aan de binnenstad en de haven en de mate waarin zij verschillende plekken in de binnenstad met een wereldhaven associëren. Daarnaast zijn vragen opgenomen over het beeldscherm op het Centraal Station waarop in het kader van het programma Wereldhavenstad beelden van de haven worden vertoond. De vragenlijst is te vinden in bijlage A. Bij vervolgmetingen worden ook over andere acties van het programma Wereldhavenstad vragen opgenomen. Het uitvoeren van het onderzoek onder het Digitaal Stadspanel Rotterdam brengt een aantal beperkingen met zich mee. Ten eerste bestaat het panel uitsluitend uit Rotterdammers, waardoor het wereldhavenstad gevoel en de mogelijke effecten van het Programma Wereldhavenstad niet worden gemeten onder bezoekers uit andere plaatsen die de Rotterdamse binnenstad bezoeken. Daarnaast is het panel niet geheel representatief voor de Rotterdamse bevolking. Zo zijn in het panel hoger opgeleiden, autochtonen en personen van middelbare leeftijd oververtegenwoordigd ten opzichte van de Rotterdamse bevolking, wat waarschijnlijk een enigszins vertekend beeld oplevert ten aanzien van de onderwerpen in de vragenlijst. Door de vervolgmetingen op dezelfde manier uit te voeren (onder een andere groep panelleden) kan wel worden gezorgd dat alle metingen ongeveer dezelfde afwijking hebben op het gebied van opleiding, etniciteit en leeftijd. Hierdoor kunnen eventuele ontwikkelingen zuiverder in beeld worden gebracht. In deze rapportage worden soms uitsplitsingen gedaan naar de plaats waar respondenten wonen. Het aantal ingevulde vragenlijsten is niet altijd voldoende om naar deze verschillende groepen representatieve uitspraken te kunnen doen. De resultaten zijn daarom indicatief van aard. Leeswijzer In hoofdstuk 2 komt aan de orde wat de inventarisatie van bestaande gegevens heeft opgeleverd. Hoofdstuk 3 beschrijft de uitkomsten van de enquête onder het Digitaal Stadspanel. 8 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

11 2 Inventarisatie bestaande gegevens In dit hoofdstuk worden resultaten uit andere onderzoeken naar de binnenstad gepresenteerd. Deze resultaten geven inzicht in het oordeel van Rotterdammers over verschillende plekken in de binnenstad in het kader van deze 0-meting. 2.1 Oordeel van de Rotterdammers over de binnenstadsgebieden In de Omnibusenquête is aan de respondenten gevraagd een rapportcijfer te geven voor verschillende plekken in de Rotterdamse binnenstad en de binnenstad als geheel. Voor een aantal locaties waarbij het Programma Wereldhavenstad wordt ingezet om het zichtbaar, voelbaar en begrijpbaar maken van het wereldhavenstad gevoel is naar een rapportcijfer gevraagd. Dit rapportcijfer zegt niets over het wereldhavengevoel, maar acties in het kader van het programma kunnen bijdragen het algemene oordeel op de specifieke plek te verbeteren. De volgende tabel toont een overzicht van de gemiddelde rapportcijfers voor verschillende plekken in de binnenstad. Tabel 2.1: Gemiddelde rapportcijfers voor verschillende plekken in de binnenstad, Gemiddeld rapportcijfer Winkelgebieden in de binnenstad (bijv. Beursplein, Koopgoot, Lijnbaan, Binnenwegplein, Oude Binnenweg, Hoogstraat) 6,8 7,1 7,1 7,1 7,2 Waterfront: Rivierkades langs de Maas 6,8 6,7 6,9 7,0 Museumpark 6,8 6,9 Binnenrotte 6,5 BInnenrotteplein 6,5 Schouwburgplein 6,4 6,4 Centraal Station en omgeving 4,9 5,3 5,4 5,7 6,3 De binnenstad als geheel 6,7 6,8 6,7 7,0 7,0 Bron: Omnibusenquête, OBI De binnenstad als geheel scoort een 7,0. Dat is gelijk aan 2012, maar hoger dan de jaren ervoor. Het beste cijfer krijgen de winkelgebieden in de binnenstad, die een 7,2 scoren. De rivierkades langs de Maas scoren gemiddeld een 7,0. De Binnenrotte, het Binnenrotteplein en het Schouwburgplein scoren ongeveer een 6,5. Het gebied Centraal Station en omgeving krijgt in 2013 voor het eerst een ruime voldoende: gemiddeld een 6,3. Dat is over vijf metingen bezien een stijgende lijn (in 2009 werd dit gebied aangeduid met Stationsplein/Kruisplein). Uiteraard speelt bij de relatief lage waardering een grote rol dat dit gebied nog steeds behoorlijk in ontwikkeling is. Hoewel die ontwikkeling nog niet ten einde is, is de waardering al wel toegenomen. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 9

12 2.2 Aantrekkelijke plekken Eind 2011 is een onderzoek gedaan onder leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam in het kader van een aanvullend onderzoek voor de binnenstadsmonitor ( , Aanvullend Onderzoek Binnenstadsmonitor 2011, COS). Bewoners konden daarbij aangeven wat zij aantrekkelijke plekken en verbeterplekken in de binnenstad vonden. Hierbij konden respondenten zelf de plekken opnoemen. Er zijn dan ook veel verschillende plekken genoemd. Veel bewoners en bezoekers vinden (delen van) het Scheepvaartkwartier, de Witte de Withstraat, het Park bij de Euromast en de Oude Haven aantrekkelijke plekken in de binnenstad. Opvallend is dat de meeste aantrekkelijke plekken in de binnenstad plekken zijn met een vooroorlogse bebouwing. Voor plekken waar het Programma Wereldhavenstad op inzet kan geconcludeerd worden dat plekken met aanwezigheid van water veel vaker zijn genoemd als aantrekkelijk plek, dan locaties als Binnenrotte en Schouwburgplein waarbij dat niet zo is. De volgende plekken zijn het meest genoemd: Scheepvaartkwartier: groen, sfeervol, restaurants en cafés, aanwezigheid van water, mooie gebouwen en architectuur; Witte de Withstraat: restaurants en cafés, gezelligheid, combinatie van functies, mooie gebouwen en architectuur en er is veel te doen; Park bij de Euromast: groen, rustig, aanwezigheid van water, sfeer en ruimte; Oude Haven: gezellig, sfeer, terrassen, restaurants en cafés; Meent: gezellig, sfeer, restaurants en cafés, winkels, en een combinatie van functies; Kop van Zuid: mooie gebouwen en architectuur, restaurants en cafés en de aanwezigheid van water; Veerhaven: sfeervol, groen, restaurants en cafés en mooie gebouwen en architectuur Maas waterkant: aanwezigheid van water en rust; Museumkwartier: groen, rust, sfeer en mooie gebouwen en architectuur Coolsingel: gezellig en winkels Veel genoemde redenen voor aantrekkelijke plekken zijn dat er (veel) groen is, gezelligheid, sfeervol, de aanwezigheid van restaurants en cafés en de rust. 2.3 Verbeterplekken Naast aantrekkelijke plekken konden de Rotterdammers ook plekken noemen die ze graag verbeterd willen zien. Er zijn drie plekken die daarbij duidelijk bovenaan staan in de lijst: de Lijnbaan, de Coolsingel en het Schouwburgplein. Het Centraal Station en de Hoogstraat worden ook wat vaker genoemd. Opvallend is dat de veel genoemde verbeterplekken veelal plekken zijn waarbij geen water aanwezig is. Schouwburgplein en Centraal Station zijn twee plekken die in het Programma Wereldhavenstad zijn opgenomen om het wereldhavenstad gevoel er te verbeteren. Deze plekken staan hoog op de ranking van plekken die verbeterd moeten worden. De volgende plekken zijn vaak genoemd als verbeterplek: Lijnbaan: meer groen, andere winkels, autovrij of autoluw maken, beter schoonhouden, ander horeca-aanbod, inrichting verbeteren, andere bebouwing of architectuur, meer gezelligheid en nieuwbouw. Coolsingel: autovrij of autoluw maken, meer groen, ander horeca-aanbod, meer bankjes of straatmeubilair en andere winkels; Schouwburgplein: meer groen, meer of betere terrassen, meer bankjes of straatmeubilair 10 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

13 en een ander horeca-aanbod; Centraal Station: werkzaamheden afronden en meer groen; Hoogstraat: meer groen en andere winkels; Stadhuisplein: ander horeca-aanbod en meer of betere terrassen; Binnenrotte: meer groen. Veel genoemde suggesties ter verbetering voor alle plekken zijn: meer groen, autovrij of autoluw maken, andere winkels, ander of beter horeca-aanbod en meer of betere terrassen. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 11

15 3 Uitkomsten enquête leden Digitaal Stadspanel Rotterdam Dit hoofdstuk beschrijft de uitkomsten van de enquête onder de leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam. De leden hebben antwoord gegeven over de binnenstad, het havenen industriegebied en de relatie tussen de binnenstad en het havenen industriegebied. 3.1 Afbakening binnenstad en havenen industriegebied In de enquête zijn vragen gesteld over de binnenstad en het havenen industriegebied van Rotterdam. Deze gebieden zijn in de enquête afgebakend door de respondenten de volgende kaarten te tonen bij de bijbehorende vragen. Figuur 3.1: Kaart van de binnenstad Figuur 3.2: Kaart van het havenen industriegebied Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 13

16 3.2 Rotterdammers en de binnenstad Activiteiten van Rotterdammers in de binnenstad Tabel 3.1 laat zien welke activiteiten Rotterdammers in de binnenstad doen. Driekwart gaat wel eens uit in de binnenstad en 86 procent winkelt er wel eens. Daarnaast brengen Rotterdammers in de binnenstad veel bezoeken aan de markt (58 procent), een park (35 procent) en vrienden en familie (33 procent). Uit de tabel blijkt dat bewoners van de binnenstad veel meer activiteiten in de binnenstad doen dan andere Rotterdammers. Het verschil is vooral groot bij activiteiten als de markt bezoeken, vrienden en familie bezoeken, uitgaan, een park bezoeken en sporten. Nadere analyse maakt duidelijk dat de bewoners van het zuiden van Rotterdam in ongeveer dezelfde mate activiteiten in de binnenstad ondernemen als de bewoners buiten de noordelijke ring, terwijl de bewoners binnen de noordelijke ring relatief veel meer activiteiten in de binnenstad ondernemen. 1 Het is opvallend dat hoger opgeleiden veel meer activiteiten doen in de binnenstad dan lager opgeleiden. Zo gaat van de hoger opgeleiden 87 procent wel eens uit in de binnenstad, tegen 51 procent van de lager opgeleiden. Dit grote verschil tussen hoger- en lager opgeleiden is ook te zien bij werken, winkelen, vrienden en familie bezoeken, een park bezoeken en sporten. Van de lager opgeleiden blijkt daarnaast een opvallend groot deel (19 procent) nooit of bijna nooit in de binnenstad te komen. Ook tussen jongere en oudere Rotterdammers zijn er grote verschillen voor wat betreft het doen van activiteiten in de binnenstad. Vooral het aandeel personen dat in de binnenstad werkt, vrienden en familie bezoekt, uitgaat en sport, is onder jongere Rotterdammers veel groter dan onder oudere bewoners. Tussen mannen en vrouwen is er weinig verschil als het gaat om activiteiten in de binnenstad. Tabel 3.1: Welke van deze activiteiten doet u wel eens in de binnenstad? (meer antwoorden mogelijk)* Binnenstadbewoner Opleiding Leeftijd Activiteit Totaal Ja Nee Laag Midden Hoog jr 55+ jr Winkelen 86% 94% 84% 71% 82% 94% 91% 81% Uitgaan 2 74% 89% 72% 51% 68% 87% 83% 65% De markt bezoeken 58% 72% 56% 55% 56% 61% 56% 58% Een park bezoeken 35% 58% 31% 22% 30% 41% 37% 31% Vrienden/familie bezoeken 33% 56% 29% 17% 29% 41% 41% 23% Werken 24% 31% 23% 13% 21% 31% 33% 14% Sporten 14% 46% 9% 6% 10% 19% 20% 7% Studeren 5% 8% 4% 1% 3% 7% 7% 3% Iets anders 8% 7% 8% 6% 5% 9% 6% 10% Ik kom (bijna) nooit in de 8% 1% 10% 19% 9% 4% 5% 12% Binnenstad * De resultaten bij de uitsplitsingen naar achtergrondkenmerken zijn indicatief. 1 Voor deze analyse is Rotterdam verdeeld in drie gebieden: binnen noordelijke ring (deelgemeenten Rotterdam Centrum, Noord, Delfshaven en Kralingen-Crooswijk), buiten noordelijke ring (deelgemeenten Prins Alexander, Hillegersberg-Schiebroek, Overschie en Hoek van Holland) en zuid (deelgemeenten Charlois, Feijenoord, Hoogvliet, IJsselmonde, Rozenburg en Pernis). 2 Horeca, museum, bioscoop, theater, poppodium, discotheek, festival, etc. 14 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

17 Frequentie van bezoek aan de binnenstad Van de Rotterdammers die niet in de binnenstad wonen, bezoekt ruim de helft de binnenstad wekelijks of vaker (zie tabel 3.2). Een derde bezoekt de binnenstad minstens één keer per maand maar niet elke week en 11 procent komt er minder dan één keer per maand. De bezoekfrequentie ligt onder hoger opgeleide en jonge Rotterdammers duidelijk hoger dan onder lager opgeleide en oudere Rotterdammers. Geslacht maakt opnieuw weinig verschil. Tabel 3.2: Hoe vaak komt u in de binnenstad? (Alleen Rotterdammers die niet in de binnenstad wonen) Opleiding Leeftijd Frequentie Totaal Laag Midden Hoog jr 55+ jr 3 of meer keer per week 27% 20% 26% 31% 35% 17% 1 of 2 keer per week 29% 28% 28% 31% 29% 30% Ongeveer eens per twee weken 20% 21% 17% 21% 19% 22% Ongeveer eens per maand 12% 15% 15% 10% 9% 16% Minder dan een keer per maand 5% 8% 4% 4% 3% 7% Een of een paar keer per jaar 6% 8% 10% 4% 5% 7% (Bijna) nooit 1% 1% 1% 0% 1% 1% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Stellingen over de binnenstad Een grote meerderheid is van mening dat de binnenstad veel mooie bruggen heeft (zie figuur 3.3). Drie kwart van de Rotterdammers vindt dat er in de binnenstad altijd iets te beleven is. Een zesde van de Rotterdammers is het hier (helemaal) niet mee eens. De stelling dat het in de binnenstad overdag aangenaam verblijven is, levert ongeveer dezelfde resultaten op. Twee derde van de Rotterdammers vindt de binnenstad gezellig en drie vijfde vindt de binnenstad aantrekkelijk vanwege het water. Op dit gebied is ruim een kwart van de Rotterdammers de tegenovergestelde mening toegedaan. Met de stelling dat het in de binnenstad s avonds aangenaam verblijven is, zijn ongeveer even veel Rotterdammers het eens als niet eens. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 15

18 Figuur 3.3: Aandeel Rotterdammers dat het eens of oneens is met onderstaande stellingen over de binnenstad van Rotterdam. De binnenstad van Rotterdam heeft veel mooie bruggen In de binnenstad is het overdag aangenaam verblijven In de binnenstad van Rotterdam is altijd iets te beleven Ik vind de binnenstad gezellig De binnenstad is aantrekkelijk vanw ege het w ater In de binnenstad is het s avonds aangenaam verblijven 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee eens Mee eens Mee oneens Helemaal mee oneens Weet niet Een aantal van de stellingen over de binnenstad zijn ook gesteld in Omnibusenquête van 2012 en De resultaten uit dit onderzoek komen redelijk overeen met die van de Omnibusenquête. De respondenten van dit onderzoek reageren wat vaker positief dan negatief, Zo'n 60 respondenten hebben in woorden een toelichting gegeven bij hun antwoord op de stelling "De binnenstad van Rotterdam is aantrekkelijk vanwege het water." Verreweg de meeste van deze respondenten merken op dat er nauwelijks water (zichtbaar) is in de binnenstad ("Water? Welk water?"). De binnenstad wordt door hen niet ervaren als een plek die verbonden is met het water. 3.3 Rotterdammers en het havenen industriegebied Binding met het havenen industriegebied Driekwart van de Rotterdammers ervaart binding met het havenen industriegebied (zie tabel 3.3). Ruim 40 procent ervaart binding met het gebied omdat men het leuk vindt om er te kijken, bijvoorbeeld naar schepen of de overslag van containers. Veel andere redenen waarom men binding met het havenen industriegebied ervaart gelden elk voor ongeveer 20 procent van de Rotterdammers: men ervaart binding omdat men in het gebied werkt, er woont, een bekende of familielid heeft die er werkt of woont, er vaak langs of doorheen reist of graag naar de Wereldhavendagen gaat. Mannen en vrouwen ervaren ongeveer evenveel binding met het havenen industriegebied. Dat geldt ook voor jongere en oudere Rotterdammers en personen met verschillende opleidingsniveaus. Kijken we naar verschillende gebieden binnen Rotterdam, dan blijkt de binding met het havenen industriegebied sterk samen te hangen met de afstand tot het gebied. In de tabel zijn drie 16 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

19 gebieden onderscheiden met respectievelijk een kleine, grote en middelgrote afstand tot het havenen industriegebied. Gebied A bevat de deelgemeenten Charlois, Hoogvliet, Rozenburg en Pernis; gebied B de deelgemeenten Hillegersberg-Schiebroek, Kralingen-Crooswijk, Noord, Overschie en Prins Alexander; gebied C de overige deelgemeenten. Van de bewoners van gebied A ervaart 91 procent binding met het havenen industriegebied, bij gebied B geldt dit slechts voor tweederde van de bewoners. Hieruit blijkt dat Rotterdammers die dichter bij het havenen industriegebied wonen, gemiddeld meer binding met het gebied ervaren. Opvallend is dat bezoek aan de Wereldhavendagen als enige reden in de tabel niet vaker, maar juist minder vaak genoemd is in de deelgemeenten die dichtbij het havenen industriegebied liggen. Tabel 3.3: Heeft u binding met het havenen industriegebied? (meer antwoorden mogelijk) Gebied 3 Totaal A B C Ja, omdat ik het leuk vind om er te kijken (naar schepen e.d.) 43% 50% 40% 45% Ja, omdat ik graag naar de Wereldhavendagen ga 23% 18% 20% 27% Ja, omdat ik er vaak langs/doorheen reis(de) 22% 36% 17% 24% Ja, omdat ik er werk(te) 21% 36% 18% 18% Ja, omdat ik er woon(de) 18% 48% 8% 22% Ja, omdat een bekende of familielid er werkt(e) of woon(de) 17% 23% 14% 17% Ja, om een andere reden 13% 11% 14% 13% Nee 27% 9% 33% 27% Frequentie van bezoek aan het havenen industriegebied Ongeveer één op de vijf Rotterdammers komt wekelijks of vaker in het havenen industriegebied (zie tabel 3.4). Van de rest komt ruim 20 procent er minstens één keer per maand, een derde er minder dan één keer per maand en een kwart er (bijna) nooit. De bezoekfrequentie verschilt sterk per gebied: bewoners van gebied A komen veel vaker in het havenen industriegebied dan andere Rotterdammers. Daarnaast blijken mannen aanzienlijk meer in het havenen industriegebied te komen dan vrouwen. Leeftijd en opleiding hangen niet sterk samen met de bezoekfrequentie. Tabel 3.4: Hoe vaak komt u in het havenen industriegebied? Gebied 3 Geslacht Frequentie Totaal A B C Man Vrouw 3 of meer keer per week 13% 43% 6% 11% 15% 10% 1 of 2 keer per week 6% 6% 5% 6% 6% 5% Ongeveer eens per twee weken 11% 10% 12% 11% 12% 10% Ongeveer eens per maand 11% 11% 8% 16% 14% 7% Minder dan een keer per maand 11% 8% 12% 9% 9% 13% Een of een paar keer per jaar 23% 12% 26% 22% 20% 27% (Bijna) nooit 26% 12% 31% 26% 24% 28% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 3 De gebieden zijn als volgt ingedeeld: gebied A bevat de deelgemeenten Charlois, Hoogvliet, Rozenburg en Pernis; gebied B de deelgemeenten Hillegersberg-Schiebroek, Kralingen-Crooswijk, Noord, Overschie en Prins Alexander; gebied C de overige deelgemeenten. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 17

20 Stellingen over de haven Het overgrote deel van de Rotterdammers (85 procent) hoort of ziet wel eens iets over de haven (zie tabel 3.5). Daarnaast vinden verreweg de meeste Rotterdammers dat Rotterdam een echte havenstad is. Vrijwel alle Rotterdammers zijn van mening dat de haven belangrijk is voor de economie van Rotterdam en het gros vindt dat de haven een modern bedrijf is. Met de stelling dat de haven een aantrekkelijke plek is om te werken is bijna 60 procent van de Rotterdammers het eens; 12 procent vindt van niet en 30 procent weet niet of de haven een aantrekkelijke werkplek is. Ook bij de stelling dat de haven een veilig gebied is, wordt veel weet niet geantwoord; de helft van de Rotterdammers vindt de haven een veilig gebied en 18 procent vindt van niet. Tabel 3.5: Bent u het eens of oneens met de volgende uitspraken? Totaal Weet niet Helemaal mee oneens Mee oneens Mee eens Helemaal mee eens Ik hoor of zie nooit iets over de haven 2% 11% 51% 34% 3% 100% Rotterdam is een echte havenstad 58% 35% 5% 1% 2% 100% De haven is belangrijk voor de economie van Rotterdam 80% 19% 0% 0% 0% 100% De haven is een modern bedrijf 31% 55% 4% 0% 10% 100% De haven is een aantrekkelijke plek om te werken 19% 39% 10% 2% 30% 100% De haven is een veilig gebied 8% 40% 15% 3% 35% 100% Gevraagd om in een paar woorden aan te geven waar men aan denkt bij de binnenstad van Rotterdam, noemt 2 procent van de respondenten het woord haven of een woord dat daarop neer komt, zoals havengebied of Europoort (de respondenten konden bij deze vraag maximaal vier spontane associaties noemen). Daarnaast noemt een andere groep van 6 procent iets dat duidelijk samenhangt met het havenen industriegebied, zoals Maas, water, brug, Oude Haven, schepen, Wereldhavendagen of Leuvehaven. Associaties bij het havenen industriegebied Aan alle respondenten is gevraagd om in een paar woorden aan te geven waar zij aan denken bij het havenen industriegebied van Rotterdam. Dit heeft een enorme hoeveelheid associaties opgeleverd. De meeste genoemde woorden zijn (of komen neer op): grootschaligheid, werk, schepen, industrie, bedrijvigheid, economie, vervuiling, containers, water, indrukwekkend, drukte, trots, stank, Maasvlakte, mooi, internationaal, haven, boten, leven, dynamiek, scheepvaart, Spido, 24 uur, overslag, belangrijk, files, wereldhaven, interessant, handel, arbeid, Rotterdam, activiteiten, vrachtverkeer, stoer, lelijk, grijs, technologie, gevaar, geld, werelds, transport, strand, spanning, ruimte, petrochemie, nostalgie, licht, kranen, imposant, Botlek, wereldstad, Wereldhavendagen, rauw, boeiend. Opvallend zijn de tegenstellingen. Zowel mooi als lelijk worden benoemd, gevoel van binding maar ook van afstand, vervreemding en onbereikbaarheid, milieuvervuilend maar ook steeds groener, somber tegenover bruisend, zowel modern als ouwe meuk. Zowel de internationale wereldpositie als de nationale economische positie van de haven wordt benadrukt. Er zijn verschillende verwijzingen naar de Rotterdamse mentaliteit (werkstad, hard werken, daden). Er worden naast schepen in het algemeen ook diverse type schepen genoemd (binnenvaart, watertaxi, aqualiner). Ook fysieke (infra)structuur van de haven komt aan bod (rivier, kades, 18 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

21 bruggen, sluizen, tunnels, A15, schoorstenen, tanks), evenals namen van havens en havengebieden (Maasvlakte, Europoort, Waalhaven) en specifieke stedelijke plekken (Charloise hoofd, Kop van Zuid, Katendrecht). Er worden havenfuncties genoemd (overslag, transport, raffinage, (petro)chemie, offshore, scheepbouw, douane) en er worden specifieke bedrijven en instituten genoemd. Gezien het diverse karakter van de haven is de oververtegenwoordiging van containeroverslag in de antwoorden opvallend. Veel andere havenfuncties worden slechts een enkele keer genoemd, terwijl bijvoorbeeld marine engineering (baggeren) ontbreekt, ondanks de recente aanleg van Maasvlakte II. Ook innovatie en technologische ontwikkeling komen nauwelijks aan bod. Economie en (hard) werken komen prominent naar voren, kenniseconomie en opleidingsmogelijkheden nauwelijks. Recreatie en bewegen in de haven komen aan bod (fotograferen, vissen, wandelen, fietsen, strand, schepen kijken). Natuur wordt daarbij genoemd, evenals avontuur (spanning, vrijheid, rare plekken ontdekken) en industrieel erfgoed. Fysieke beleving komt aan bod (wind, kou, regen). Subjectieve beleving wordt geuit in emoties, zintuiglijke waarneming (scheepstoeter, geur van zweet, touw en teer), familiebanden en herinneringen. Mogelijk gevaar ziet men in explosies, drugs, aanslagen, transportongelukken. 3.4 Relatie tussen haven en binnenstad Verreweg de meeste Rotterdammers (81 procent) vinden dat de haven zichtbaarder en voelbaarder mag worden in de binnenstad (zie figuur 3.4). Een meerderheid van 56 procent van de Rotterdammers heeft het gevoel in een wereldhavenstad te zijn wanneer men in de binnenstad is. Twee op de vijf Rotterdammers heeft dit gevoel niet; 4 procent weet het niet. Ook met de stelling dat de Rotterdamse binnenstad veel kenmerken heeft die aan de haven doen denken, is ruim de helft van de bewoners het eens en twee vijfde het oneens. Figuur 3.4: Aandeel Rotterdammers dat het eens of oneens is met stellingen over de relatie tussen haven en binnenstad. In de Rotterdamse binnenstad mag de Rotterdamse haven zichtbaarder en voelbaarder w orden Als ik in de Rotterdamse binnenstad ben, heb ik het gevoel dat ik in een w ereldhavenstad ben De Rotterdamse binnenstad heeft veel kenmerken die aan de haven doen denken 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee eens Mee eens Mee oneens Helemaal mee oneens Weet niet Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 19

22 3.5 Wereldhavenstad gevoel in de binnenstad Wereldhavenstad gevoel op verschillende plekken in de binnenstad De mate waarin Rotterdammers in de binnenstad een wereldhavenstad gevoel ervaren, hangt sterk af van waar ze zich in de binnenstad bevinden (zie figuur 3.5). In de buurt van de Maasoevers (op plekken als Leuvehaven en Kop van Zuid) is het gevoel dat men zich in een wereldhavenstad bevindt veel sterker dan op plaatsen als Centraal Station, Binnenrotte, Museumpark en Blaak. Van de acht locaties in de tabel geven het Schouwburgplein en de Koopgoot het minste het gevoel dat men zich in een wereldhavenstad bevindt. Figuur 3.5: Heeft u op de volgende plekken in de Rotterdamse binnenstad het gevoel dat u in een wereldhavenstad bent? Kop van Zuid Leuvehaven Centraal Station Gebied Binnenrotte Blaak Museumpark Schouw burgplein Koopgoot 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja, heel erg Ja, een beetje Nee Weet niet, ik kom hier nooit Geen mening De respondenten is ook gevraagd of zij op andere plekken in de binnenstad het gevoel hebben dat ze in een wereldhavenstad zijn. De plekken die respondenten hierbij het meest hebben genoemd zijn Boompjes, Maastunnel, Nieuwe Maas (bruggen), Oude Haven, Park (Euromast), Veerhaven en Wijnhaveneiland. Of een plek bij Rotterdammers het gevoel van een wereldhavenstad oproept, hangt sterk af van de aanwezigheid van water, schepen, bruggen, kades, pakhuizen, kranen en andere objecten die duidelijk verband houden met een haven. Ook kenmerken als drukte, industrie, bedrijvigheid, geur, weidsheid, indrukwekkende gebouwen en een skyline kunnen bijdragen aan het gevoel dat men zich in een wereldhavenstad bevindt. 20 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

23 Associatie wereldhavenstad bij foto s van de binnenstad Om meer inzicht te krijgen in hoe het wereldhavenstad gevoel samenhangt met het uiterlijk van de omgeving, zijn vijf foto s van de binnenstad van Rotterdam in de vragenlijst opgenomen. De foto s zijn weergegeven op de volgende bladzijde. De respondenten is gevraagd of de foto s het gevoel van een wereldhavenstad oproepen en waarom wel of niet. Het blijkt dat foto s B (Erasmusbrug) en E (Leuvehaven) bij een overgrote meerderheid van de respondenten (respectievelijk 92 en 88 procent) het gevoel van een wereldhavenstad oproepen. Dit komt vooral doordat de foto s dingen tonen die sterk samenhangen met een haven, waaronder water, een brug en schepen, terwijl ze ook het gevoel van een grote stad uitstralen door onder meer de hoge gebouwen. Een redenen waarom sommige respondenten foto E niet met een wereldhavenstad associëren, is dat de afgebeelde havenkenmerken kleinschalig en ouderwets zijn. Foto D (Kop van Zuid) roept bij 63 procent van de Rotterdammers het gevoel van een wereldhavenstad op. Weliswaar toont de foto geen water, schepen of havenactiviteiten, maar veel mensen zijn bekend met het verband tussen het afgebeelde Hotel New York en de Rotterdamse haven (Holland-Amerika lijn) of herkennen de plek en associëren die met het uitzicht dat de plek biedt over de stad en de haven. Ook draagt de omvang en diversiteit van de gebouwen op de foto bij aan het gevoel van een wereldhavenstad. De foto s A (Binnenrotte) en C (Schouwburgplein) roepen slechts bij respectievelijk 14 en 23 procent van de respondenten het gevoel van een wereldhavenstad op. Dit komt vooral doordat er op de foto s niets (duidelijk) te zien is dat direct verband houdt met een haven, zoals een rivier, schepen, pakhuizen, bruggen, industrie, containers en dergelijke. Sommige respondenten vinden de foto van de Binnenrotte wel iets uitstralen van een wereldhavenstad vanwege de grootsheid, openheid, drukte, (etnische) diversiteit, markthandel, mix van bouwstijlen, of objecten op de achtergrond (kraan, Witte huis). De foto van het Schouwburgplein wordt door sommigen geassocieerd met een wereldhavenstad vanwege onder andere het water, de rode kranen en de weidsheid van het plein. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 21

24 Foto A Foto D Foto B Foto C Foto E 22 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

25 3.6 Beeldscherm over de haven in de stationshal In de centrale hal van het Centraal Station hangt sinds 26 augustus 2013 een beeldscherm met beelden van de Rotterdamse haven. Tussen deze datum en het moment van de enquête (in oktober) heeft 31 procent van de Rotterdammers het scherm gezien. Van deze groep krijgt een ruime meerderheid door de vertoonde beelden (een beetje) het gevoel in een wereldhavenstad te zijn. Het aandeel Rotterdammers dat door dit scherm het gevoel heeft in een wereldhavenstad te zijn is beduidend groter dan dat dit gevoel niet krijgt. Het scherm in de hal van het Centraal Station lijkt dus zeker een bijdrage te leveren aan het wereldhavengevoel van een deel van de Rotterdammers. Tabel 3.6: Krijgt u door dit scherm in de hal van het Centraal Station het gevoel hebt dat u in een wereldhavenstad bent? Ja (of een beetje) 22% Nee 9% Niet van toepassing: niet op station geweest 49% Niet van toepassing: wel op station geweest, maar scherm niet gezien 20% Totaal 100% Sommige respondenten geven aan de beelden mooi, schitterend, geweldig, of indrukwekkend te vinden. De beelden roepen om voor de hand liggende redenen bij respondenten het gevoel van een wereldhavenstad op; ze tonen immers de Rotterdamse haven, waarbij de grootschaligheid van de activiteiten goed te zien is. Respondenten die door de beelden niet het gevoel krijgen dat ze in een wereldhavenstad zijn, noemen hiervoor de volgende redenen: Je loopt er langs zonder er aandacht aan te besteden, of kijkt er alleen de eerste keer naar. Beelden alleen zeggen niet veel; je kunt ze overal tonen. Er is zoveel meer te zien in de hal waardoor het scherm niet zo opvalt. Het beeldscherm doet het niet altijd. Het is onvoldoende duidelijk dat de beelden specifiek over de Rotterdamse haven gaan. De boodschap van de beelden is niet duidelijk. De beelden lijken op reclame. Het scherm is te klein / hangt te hoog. Het Centraal Station heeft geen enkel ander kenmerk dat met de haven verband houdt. Rotterdam is geen wereldstad. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 23

27 Bijlagen Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 25

29 A Vragenlijst Wereldhavengevoel binnenstad Rotterdam We nodigen u uit om deel te nemen aan een onderzoek over de binnenstad en het havenen industriegebied van Rotterdam. De gemeente Rotterdam wil graag weten wat u vindt van de Rotterdamse binnenstad en het havenen industriegebied. Ook als u deze plekken niet of nauwelijks bezoekt, willen we u graag enkele vragen stellen. 1. Woont u in de binnenstad? Met de binnenstad bedoelen wij de gekleurde delen op de onderstaande kaart. o ja o nee o ik weet het niet precies 2. Welk van deze activiteiten doet u wel eens in de binnenstad? (meer antwoorden mogelijk) o werken o studeren o winkelen o de markt bezoeken o vrienden en familie bezoeken o uitgaan (horeca, museum, bioscoop, theater, poppodium, discotheek, festival etc.) o een park bezoeken o sporten o iets anders, namelijk o ik kom (bijna) nooit in de binnenstad Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 27

30 3. Hoe vaak komt u in de binnenstad? o 3 of meer dagen per week o 1 of 2 dagen per week o ongeveer eens per twee weken o ongeveer eens per maand o minder dan een keer per maand o een of een paar keer per jaar o (bijna) nooit 4. Kunt u in een paar woorden aangeven waar u aan denkt bij de binnenstad van Rotterdam? [4 lege velden] 5. Bent u het eens of oneens met onderstaande stellingen over de binnenstad van Rotterdam? a. In de binnenstad van Rotterdam is altijd iets te beleven. b. Ik vind de binnenstad gezellig. c. In de binnenstad is het overdag aangenaam verblijven. d. In de binnenstad is het s avonds aangenaam verblijven. e. De binnenstad van Rotterdam is aantrekkelijk vanwege het water. helemaal mee eens mee eens Als u wilt kunt u hier uw mening toelichten: mee oneens helemaal mee oneens weet niet De gemeente Rotterdam wil graag een aantal dingen van u weten wat uw gevoel is bij de binnenstad en het havenen industriegebied van Rotterdam. Het havenen industriegebied staan hieronder op een kaart weergegeven. 28 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

31 6. Heeft u binding met het havenen industriegebied? (meer antwoorden mogelijk) o ja, omdat ik er werk(te) o ja, omdat ik er woon(de) o ja, omdat een bekende of familielid er werkt(e) of woon(de) o ja, omdat ik er vaak langs/doorheen reis(de) o ja, omdat ik het leuk vind om er te kijken (naar schepen, de overslag van containers, etc.) o ja, omdat ik graag naar de Wereldhavendagen ga o ja, om een andere reden, namelijk o nee 7. Hoe vaak komt u in het havenen industriegebied? o 3 of meer dagen per week o 1 of 2 dagen per week o ongeveer eens per twee weken o ongeveer eens per maand o minder dan een keer per maand o een of een paar keer per jaar o (bijna) nooit 8. Kunt in een paar woorden aangeven waar u aan denkt bij het havenen industriegebied van Rotterdam? [4 lege velden] 9. Bent u het eens of oneens met de volgende uitspraken? a. De haven is belangrijk voor de economie van Rotterdam. b. De haven is een aantrekkelijke plek om te werken. c. Ik hoor of zie nooit iets over de haven. d. De haven is een modern bedrijf. e. De haven is een veilig gebied. f. Rotterdam is een echte havenstad. helemaal mee eens mee eens mee oneens helemaal mee oneens weet niet 10. Wilt u aangeven in hoeverre u het eens of oneens bent met de volgende stellingen over de binnenstad? Met de binnenstad bedoelen wij de gekleurde delen in de onderstaande kaart. a. De binnenstad van Rotterdam heeft veel mooie bruggen. b. Als ik in de Rotterdamse binnenstad ben, heb ik het gevoel dat ik in een wereldhavenstad ben. c. De Rotterdamse binnenstad heeft veel kenmerken die aan de haven doen denken. d. In de Rotterdamse binnenstad mag de Rotterdamse haven zichtbaarder en voelbaarder worden. helemaal mee eens mee eens mee oneens helemaal mee oneens weet niet Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 29

32 11. Heeft u op de volgende plekken in de Rotterdamse binnenstad het gevoel dat u in een wereldhavenstad bent? Schouwburgplein Centraal Station Leuvehaven (in de omgeving van de Schiedamsedijk) Gebied Binnenrotte (in de omgeving van de Meent en de Centrale Bibliotheek) Kop van Zuid (in de omgeving van Hotel New York en Las Palmas) Museumpark Koopgoot Blaak Ja, heel erg (Indien bij 11 overal nee of weet niet: vraag 12 overslaan) Ja, een beetje Nee Weet niet want ik kom hier nooit Geen mening 12. Waardoor krijgt u op (sommige van) deze plekken het gevoel dat u in een wereldhavenstad bent? 13. Zijn er andere plekken in de Rotterdamse binnenstad waar u het gevoel hebt dat u in een wereldhavenstad bent? o ja, namelijk.. o nee vraag 14 overslaan 14. Waardoor heeft u op deze plek(ken) het gevoel dat u in een wereldhavenstad bent? Vraag 15 tot en met 19. Er volgt nu aantal foto s van de binnenstad. Kunt u bij elke foto aangeven of die bij u het gevoel van een wereldhavenstad oproept, en waarom. Per foto: Roept deze foto bij u het gevoel van een wereldhavenstad op? o ja, omdat o nee, omdat 30 Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad

33 20. In de centrale hal van het Centraal Station hangt sinds 26 augustus 2013 een scherm met beelden van de haven. Heeft u dit scherm gezien? o ja o nee, maar ik ben na 26 augustus 2013 wel op het Centraal Station geweest -> ga door naar vraag 22 o nee, ik kom ook nooit op het Centraal Station of ben er sinds 26 augustus 2013 niet meer geweest -> ga door naar vraag Krijgt u door dit scherm in de hal van het Centraal Station het gevoel hebt dat u in een wereldhavenstad bent? o ja, want o nee, want Tot slot 22. Heeft u nog opmerkingen over of suggesties voor de binnenstad, de haven, of dit onderzoek? Hartelijk dank voor uw medewerking. Rapportage 0-meting Programma Wereldhavenstad 31