Inleiding Sociaal conflict en conflict oplossing in de sociale context 15

Transcriptie

1 Inhoud Inleiding 13 1 Sociaal conflict en conflict oplossing in de sociale context Inflatie van het conflictbegrip Definitie van sociaal conflict Wat is geen sociaal conflict? Verschillende begrippen aangaande conflictbehandeling De structuur van dit boek 25 Deel 1 Conflictdiagnose 29 2 Mensbeeld en sociale conflicten Het drievoudige wezen van de mens De mens in verschillende sociale relaties De drie subsystemen van de organisatie De geestkern van de persoonlijkheid Psychische functies in sociale conflicten Vertekende percepties (1) van het denk en voorstellingsleven (2) Benadeling van het gevoelsleven (3) Corrumpering van het wilsleven (4) Verandering in het uiterlijk gedrag (5) Effecten van conflictgedrag De psychische functies als uitgangspunt voor conflictmanagement 54 3 Typologie van conflicten Overzicht van de belangrijkste systematiseringspogingen Conflicten volgens geschilpunten Conflicten volgens hun verschijningsvorm Conflicten volgens de kenmerken van de conflictpartijen De problematiek van handelingsgeoriënteerde typologieën 62

2 3.3 Dimensies van een handelingsgeoriënteerde typologie Het conflictkader (de arena): micro-, meso- en macroconflicten Conflicten in de microsociale arena Conflicten in de mesosociale arena Conflicten in de macrosociale arena Een paar gevolgen van conflicten in verschillende sociale kaders De reikwijdte van inspanningen Wrijving, frictieconflict, issueconflict Positiestrijd Systeemveranderingsconflict De dominante uitingsvorm van het conflict Vormgebonden en vormloze conflicten Hete en koude conflicten Twee conflicttypen nader bekeken: hete en koude conflicten Heet conflict Koud conflict Het tegenover elkaar plaatsen van hete en koude conflicten Gebruikstoepassingen voor conflictbehandeling Het begrip mobbing 91 4 Modellen van de conflictdiagnose Bepaling van het conflicttype en conflictdiagnose Twee hoofdgebieden van de conflictbeschouwing Lineair-causaal en recursief verbonden denken bij de conflictdiagnose Het sociaal-ecologisch uitgangspunt Het hoe en wat zijn even belangrijk Inhoudelijke dimensies van de conflictdiagnose De conflictthema s: issues Het conflictverloop De stakeholders respectievelijk de conflictpartijen De onderlinge relaties van de partijen Informele relaties Formele posities en relaties van de partijen De fundamentele instellingen van de bij het conflict betrokken partijen 152

3 5.6 Slotopmerkingen bij conflictdiagnose Diagnose: in haar geheel Diagnose: in drie stappen Conflictconstellaties in het mesosociaal kader De betekenis van de exponenten van de conflictpartijen Sociale besmetting Uitgangspunten van de conflictbehandeling De relatie van de vertegenwoordigers met hun partijen Formele mandaatverhoudingen en de persoonlijkheid van de vertegenwoordiger Basistypen van relaties tussen representant en basisgroep Consequenties voor de conflictbehandeling Drie conflictconstellaties volgens Horst Eberhard Richter Sanatorium Vesting Theater Een vierde type: Kruisridders 191 Deel 2 De dynamiek van de escalatie Inleiding tot de escalatieproblematiek De voordelen van een samenhangende escalatietheorie Vijf escalatietreden volgens Louis Pondy Vier escalatiefasen bij internationale crises volgens Quincy Wright escalatietreden volgens Herman Kahn Basismechanismen van de escalatiedynamiek Toenemende projectie bij groeiende zelffrustratie Issuelawine en simplificering Bewuste uitbreiding van de strijdvragen 211 (Issues) bij tactische doelen Onbewuste besmetting van andere issues Cognitieve complexiteitsreductie 213

4 8.3 Wederzijdse causaliteitsomkering bij gelijktijdige simplificering van causaliteitsrelaties Uitbreiding van de sociale arena bij een gelijktijdige tendens tot personifiëren Bespoediging door pessimistische anticipatie Keerpunten in de escalatie Fasenmodel van de escalatie Trede een: verharding Trede twee: debat en polemiek Stap drie: geen woorden, maar daden! Trede vier: zorgen om imago en coalitie Trede vijf: gezichtsverlies Trede zes: dreigstrategieën en afpersing Trede zeven: beperkte vernietigingsslagen Trede 8: versplintering, totale vernietiging Trede negen: samen de afgrond in Overzicht van de negen escalatietreden Escalatie op hete en koude wijze 298 Deel 3 Strategie van de conflictbehandeling Interventies van de conflictbehandeling Principiële gerichtheid van de interventies Preventieve interventies Curatieve interventies De-escalerende interventies Escalerende interventies Vier principiële interventierichtingen De zes psychische functies als uitgangspunt voor interventies Op percepties en denken georiënteerde interventies Op gevoelens en instellingen georiënteerde interventies Op de wil van de partijen georiënteerde interventies Op gedragswijze georiënteerde interventies Een keerpuntervaring in alle psychische functies 341

5 12 De vijf diagnosedimensies als uitgangspunt voor interventies Op issues georiënteerde interventies Inventarisatie van de issues Issueconsensus Fractioneren van issues (volgens R. Fisher) Flexibiliseren van issues Transponeren van issues Op het conflictproces gerichte interventies Op het verleden gerichte interventies Op het heden gerichte interventies Op de toekomst gerichte interventies Op de partijen gerichte interventies Interventies ter versterking van de interne integratie van de partijen Interventies ter vergroting van de handelingsspeelruimte van de exponenten De relaties tussen de partijen als interventieveld Op de informele relaties gerichte interventies Op de formele relaties gerichte interventies Op de basisinstellingen betrokken interventies Opmerkingen ter afsluiting van hoofdstuk 11 en Algemene principes voor interventies van de conflictbehandeling Interventieprincipes in het spanningsveld van praktijktheorie en sociale technieken Polariteit en ritme bij de conflictbehandeling Pendelbeweging tussen speciale en algemene oriëntatie ( focus-context respectievelijk differentiëren integreren ) Pendelbeweging tussen confronteren en samenbrengen ( differentiëren-integreren, polariseren-synthetiseren ) Pendelbeweging tussen identificeren en distantiëren ( psychische nabijheid-psychische distantie ) Het samenwerken van de polaire principes Strategiemodellen van de conflictbehandeling Overzicht van de strategie- en rolmodellen 388

6 14.2 Escalatiegraad en strategiemodellen Moderation Procesbegeleiding ( procesconsultatie ) Systeemtherapeutische procesbegeleiding Bemiddeling (mediation in de klassieke betekenis) Arbitrageprocedure Machtsingreep De chairman De conciliator Vergelijkingspunten voor rolmodellen Indicatoren voor de strategie en rolkeuze Strategie- en rolmodellen nader bekeken Moderation Procesbegeleiding, procesconsultatie Systeemtherapeutische procesbegeleiding Klassieke bemiddeling, klassieke mediation De conciliation Arbitrageprocedure, rechterlijke beslissing Machtsingreep Vergelijking van strategie- en rolmodellen Acceptatie van een derde partij en conflictoplossing door de partijen De doorzettingsmacht van de derde partij Het bewaren van afstand tussen de conflictpartijen Aandeel van de zelfwerkzaamheid van de conflictpartijen en de derde partij Tijdsinvestering Curatieve en preventieve werking van interventies Verandering van het rolconcept in het conflictbehandelingsproces Van non-directieve naar directieve interventies Fasen van de conflict behandelingsstrategieën Fasenmodellen in de literatuur Algemene strategie en speciale strategieën Principes voor de algemene strategie De pendelbeweging tussen de polaire principes 444

7 Het dilemma van onderzoeken en ingrijpen Consolidatie door cyclische overlapping De eerste hoofdfase van de conflictbehandeling: oriëntatiefase De tweede hoofdfase van de conflictbehandeling: speciale conflictbehandelingsstrategieën Fasen van de procesbegeleiding Fasen van de systeemtherapeutische procesbegeleiding Fasen van de klassieke bemiddelingsstrategie Fasen van de conciliation-strategie Fasen van de arbitrageprocedure Fasen van een machtsingreep Fasenmodellen van de moderne mediation De derde hoofdfase van de conflictbehandeling: consolidatiefase Slotopmerking 473 Bijlagen 475 Literatuur 477 Index 517