Transitie-aanpak: groot denken, klein doen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Transitie-aanpak: groot denken, klein doen"

Transcriptie

1 (DRIFT) ( Transitie-aanpak: groot denken, klein doen Prof.dr.ir. Jan Rotmans Transumo, Mobilion,,

2 Transitie fundamentele verandering van structuur, cultuur en werkwijzen op systeemniveau structuur: cultuur: werkwijzen: institutionele opbouw, macht dominant perspectief routines, regels, gedrag fundamentele omslag in denken en handelen op systeemniveau middel om tot duurzamer systeem te komen

3 Transitiepatroon regime: niche: dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaalniveau niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime overnemen; regime beschermt zich daartegen door de niche onschadelijk te maken of op te nemen transitie = regime-wisseling = machtswisseling

4 Transitiepatroon een transitie mislukt als de structurele verandering vanuit het regime plaatsvindt met alleen regime-partijen een kalkoen zal zichzelf niet slachten een transitie mislukt als de structurele verandering vanuit niches plaatsvinden met alleen niche-partijen muis en olifant stampen samen op de brug een transitie kan lukken als niche-partijen en veranderingsgezinde regime-spelers elkaar vinden en gaan samenwerken

5 Hoe komen transities tot stand? begint met kleinschalige onderstroom kleine groep visionairs haakt aan op bovenstroom onderstroom en bovenstroom vormen een draaggolf mensen in wisselwerking met systemen maken gezamenlijk een schaalsprong

6 Voorbeelden van transities Watertransitie van water keren naar water accomoderen Energietransitie van fossiele naar duurzame energievoorziening Zorgtransitie van curatieve naar preventieve zorg

7 Multi-fase concept Systeem indicator Acceleratie Take off Voorontwikkeling Stabilizatie tijd

8 Multi-level concept Macro-niveau - autonome ontwikkelingen - globale trends Meso-niveau - regime - regels, wetten, beleid Micro-niveau - praktijken - experimenten, projecten

9 Transitieaanpak - identificeer kleine groep koplopers [niche / regime-spelers] - creëer er beschermde omgeving voor koplopers - opereer buiten het politiek-bestuurlijke schootsveld [arena] - ontwikkel macro-visie en koppel die aan micro-experimenten - vorm nieuwe coalities/netwerken rondom arena - bouw maatschappelijke druk op via beweging [beweging]

10 Transitiemanagement Evaluatie, monitoring en leren Inrichting en ontwikkeling van transitie-arena Opzetten en uitvoeren van transitie-experimenten en projecten Ontwikkeling van duurzaamheidsvisies en transitieagenda s

11 Transitie arena beschermde (geen gesloten) innovatie omgeving bestaat voor ca. 70% uit niche spelers en ca. 30% regime spelers is dynamisch netwerk met tijdelijke status is leeromgeving gericht op experimenteren en sociaal leren is geen polderoverlegclub,, maar instrument voor sturing

12 Maatschappelijke sturing horizontale sturing thematische arena s [arena s s van arena s] verticale sturing van strategie naar uitvoering [macro micro] coalities en netwerken rondom arena s maatschappelijke beweging [draagvlak] van 10 naar 1000 mensen in 5 jaar

13 transitie-experiment Klassiek innovatie-experiment experiment Transitie-experiment experiment Uitgangspunt Kenmerk van probleem Perspectief Doel Methode Leren Actoren Management context Innovatie marktrijp maken a priori bepaald en Enkelvoudig Korte en middellange termijn Innovatie Testen, demonstreren 1 e orde, individueel (enkele domeinen) Onderzoekers/ingenieurs Klassiek projectmanagement Maatschappelijke opgave Onzeker en complex Lange termijn Duurzame Systeeminnovatie Exploreren, zoeken, leren 2 e orde, collectief (meerdere domeinen) Maatschappelijk complete alliantie Transitiemanagement; visies, arena s s & paden

14 Transitie-experimenten - verdiepen - verbreden - opschalen drie mechanismen om transitie-experimenten experimenten te sturen [zoveel mogelijk leren van een experiment] [herhalen van een experiment in andere context] [beïnvloeden van het regime: structuur, cultuur, werkwijze]

15 nut van transities voor Transumo? plaatst projecten in een lange-termijn perspectief maakt koppeling mogelijk met transitie-opgave middel om tot duurzame systeemwijziging te komen vergroot kans op opschaling van projecten

16 Voorbeeld: Spitsmijden proefproject om automobilisten te verleiden om het wegverkeer te mijden in de spits mechanisme: variabele beloning van goed gedrag gaat in tegen mainstream (straffen) doel: nieuwe inzichten in het mobiliteitsgedrag van personen in relatie tot financiële prikkels, gedragsalternatieven en mobiliteitsbehoeften

17 Is Spitsmijden een transitie-experiment? draagt het bij aan maatschappelijke transitie-opgave? is het experiment gericht op zoeken en leren? is het experiment op te schalen? is een maatschappelijk complete alliantie gevormd? zijn koplopers / wegbereiders geselecteerd? (nog) niet

18 Hoe kun je Spitsmijden transitioneren? 1. maak inschatting van de effecten van invoering op grote schaal maatschappelijke kosten/baten draagvlak bij uiteenlopende actoren 2. vertaal dit in integrale duurzaamheidsvisie - bijdrage aan duurzame mobiliteit - ambitieuze lange-termijn opgave [2030 termijn opgave [ ] 2050]

19 Hoe kun je Spitsmijden transitioneren? 3. ontwikkel een strategie voor opschaling wat als je 1000 van dit soort experimenten doet? maak krachtenveld analyse van niche-spelers en regime- spelers: zoek juiste verhouding 4. richt een transitie-arena arena in - breng koplopers en wegbereiders bij elkaar - voldoende ruimte voor nieuwe belangen (niche-spelers) en gevestigde belangen (regime-spelers)

20 Voorbeeld: people movers op weg klassiek innovatieproject ontwikkeling van zelfsturende voertuigen die technisch gesproken veilig, goedkoop, milieuvriendelijk, snel en efficiënt mensen vervoeren binnen stad hoe vorm je zo n project nu om tot transitie-experiment? experiment? zodanig dat het project een bijdrage levert aan een duurzaam mobiliteitssysteem?

21 Waar wil je uiteindelijk naar toe? start in Almere op drie locaties uitbreiding naar Almere op stedelijk niveau herhaling in andere plaatsen: Amsterdam, Rotterdam daarna introductie op landelijk niveau

22 Verdiepen Proces transitioneren van uitvoeringsproject naar leerproces Resultaat open leerproces met behoud van deliverables en deadlines POW binnen transitieopgave bijdrage aan de transitie klantgericht collectief vervoer

23 Verbreden Proces Innovatie-experiment experiment herhalen in nieuwe context en domeinen Resultaat POW Clusters van innovatie-experimenten experimenten Nu Functie: Openbaar vervoer Domein: Verkeer- en vervoer Coalitie: Bekende partners vv- wereld Verbreding Functie: Individueel vervoer, goederen, diensten Domein: Recreatie, handel, industrie, landbouw koppelen aan anderetransumo experimenten Coalities: Nieuwe partners buiten vv-wereld

24 Opschalen Proces Resultaat POW De verschillende innovatie-experimenten experimenten vormen een nieuwe dominante, stabiele en invloedrijke structuur op meso-niveau) Structurele verandering op meso-niveau Cultuur: inwoners Almere zien pm s s als volwaardig vervoersmiddel Werkwijze: bestemmingsplannen Almere gaan mede uit van pm s Structuur: pm s s vast onderdeel van mobiliteitssysteem in Almere

25 Nationale en Europese netwerken gericht op het optimaliseren van logistieke netwerken, met als doel hogere controle, efficiëntieverhoging, kostenverlaging en een hogere besturing en beheersing Bij systeemoptimalisatie probeert men het maximale rendement uit het systeem te halen: men probeert het huidige systeem zo lang mogelijk in stand te houden Bij systeeminnovatie probeert men het huidige systeem te vervangen door een nieuw systeem

26 Nationale en Europese netwerken Transitie De term transitie wordt niet accuraat gebruikt transitie wordt gebruikt als synoniem voor verandering in plaats van een structurele verandering niet duidelijk is welk systeem men wil transitioneren gebruik van begrip transitie is daardoor betekenisloos

27 Nationale en Europese netwerken Duurzaamheid begrip duurzaamheid wordt eenzijdig gebruikt nadruk ligt op profit :: economische rentabiliteit weinig aandacht voor mens, milieu en omgeving vraagsturing (gericht op wensen van eindgebruiker) staat vaak op gespannen voet met duurzaamheid (gericht op wensen van maatschappij en milieu)

28 Nationale en Europese netwerken Innovatie richt zich vooral op technologische innovatie grootste uitdaging ligt in bestuurlijke innovatie men betrekt vooral grote spelers bij proces (regime spelers) en weinig kleine spelers (niche spelers) proces aanpak niet echt innovatief

29 Dwarsdoorsnedes begrip transities wordt gebruikt als excuus truus projecten zijn vooral gericht op systeemoptimalisatie strakke project aanpak met deadlines en deliverables verhoudt zich slecht tot open proces aanpak juiste verhouding tussen regime-spelers (grote machtspartijen) en niche-spelers ontbreekt

30 Aanbevelingen betrek regime-spelers bij experimenten haal deel van weerstand in huis betrek niet alleen spelers erbij met deelbelangen duurzaamheid als overkoepelend belang ontwikkel samenhangende visie op duurzaamheid visie als kompas voor opschalingsstrategie ontwikkel strategie voor opschaling experiment leren is het belangrijkste resultaat!

Programma van vanmiddag

Programma van vanmiddag Programma van vanmiddag 13.30 uur Opening 13.40 uur Presentatie van René en Suzanne over transitie-experimenten 14.15 uur Kijken naar de eigen praktijk Verschillende groepen geven eigen analyse: - Hoe

Nadere informatie

Transitie management in de langdurende zorg

Transitie management in de langdurende zorg Transitie management in de langdurende zorg Conferentie Jeugdgezondheidszorg de Horst Driebergen, 5 maart 2010 Jord Neuteboom Viatore 0 Programma van de bijeenkomst 1: Theorie en achtergrond van transitiemanagement

Nadere informatie

Spitsmijden 1; Bijdragen aan Transities naar Duurzame Mobiliteit Teije Gorris, Transumo 24 november 2008

Spitsmijden 1; Bijdragen aan Transities naar Duurzame Mobiliteit Teije Gorris, Transumo 24 november 2008 Spitsmijden 1; Bijdragen aan Transities naar Duurzame Mobiliteit Teije Gorris, Transumo 24 november 2008 Inhoud Doel presentatie Resultaten Spitsmijden 1 Transumo Van Spitsmijden 1 naar Spitsmijden 2x

Nadere informatie

onderzoek in transitie?

onderzoek in transitie? Transitieonderzoek: onderzoek in transitie? Erik Paredis (UGent) Yves De Weerdt (VITO) Frank Nevens (VITO) Opstartworkshop INTRAP 31 mei 2012, Leuven www.steunpunttrado.be Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor

Nadere informatie

Kinderopvang in transitie. Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014

Kinderopvang in transitie. Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014 Kinderopvang in transitie Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014 Conclusies Ingrijpende maatschappelijke verandering vraagt aanpassing Transities leiden tot onzekerheid, spanning en afbraak Omgaan met transities

Nadere informatie

Mobiliteisttransitie. en de parkeerloze stad? Prof. dr. Derk Loorbach, Putten,

Mobiliteisttransitie. en de parkeerloze stad? Prof. dr. Derk Loorbach, Putten, Mobiliteisttransitie en de parkeerloze stad? Prof. dr. Derk Loorbach, Putten, 05-04-2018 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs

Nadere informatie

Verandering van tijdperk: transitie van vakantieparken Harderwijk, 18 februari twitter.com/janrotmans

Verandering van tijdperk: transitie van vakantieparken Harderwijk, 18 februari twitter.com/janrotmans Verandering van tijdperk: transitie van vakantieparken Harderwijk, 18 februari 2015 twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Oude Samenleving

Nadere informatie

Transitie naar Nieuwe Economie: hoe die te versnellen? Clean Tech, Antwerpen, 04 December 2014. twitter.com/janrotmans

Transitie naar Nieuwe Economie: hoe die te versnellen? Clean Tech, Antwerpen, 04 December 2014. twitter.com/janrotmans Transitie naar Nieuwe Economie: hoe die te versnellen? Clean Tech, Antwerpen, 04 December 2014 twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Meervoudige

Nadere informatie

Appendix A : Activiteiten Werkstroom Samenwerken met Externe Partijen en Transitie

Appendix A : Activiteiten Werkstroom Samenwerken met Externe Partijen en Transitie Appendix A : Activiteiten Werkstroom Samenwerken met Externe Partijen en Transitie Inleiding Transities zijn langlopende veranderingsprocessen die Rotmans (2006) als volgt omschrijft: Een transitie is

Nadere informatie

Bedrijven in transitie. Dr. Derk Loorbach 13-06-2013

Bedrijven in transitie. Dr. Derk Loorbach 13-06-2013 Bedrijven in transitie Dr. Derk Loorbach 13-06-2013 Kernboodschappen 1. De wereld is in transitie en dat vraagt om radicale koerswijziging 2. Bedrijven zijn in toenemende mate leidend in transities 3.

Nadere informatie

Stelling 1. Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen

Stelling 1. Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen Stelling 1 Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen Stelling 2 Om maatschappelijke doelen te realiseren is beleid en management nodig Stelling 3 Programmamanagement is niet geschikt

Nadere informatie

Participatie mobiliteitsbeleid Gent. Tim Scheirs 28/02/2013

Participatie mobiliteitsbeleid Gent. Tim Scheirs 28/02/2013 Participatie mobiliteitsbeleid Gent Tim Scheirs 28/02/2013 disclaimer Participatie Mobiliteit Gent Waarom participatie? Burger = klant INSPRAAK PARTICIPATIE AMBTENAAR = civil servant Waarom participatie?

Nadere informatie

Naar een lokaal klimaatbeleid 2.0

Naar een lokaal klimaatbeleid 2.0 Naar een lokaal klimaatbeleid 2.0 Notitie voor noodzaak Donald van den Akker September 2011 Deze notitie is geschreven als onderdeel van een opdracht van AgentschapNL, i.h.k.v. het Innovatieprogramma Klimaatneutrale

Nadere informatie

Autodelen in de versnelling?

Autodelen in de versnelling? Autodelen in de versnelling? Prof. dr. Derk Loorbach, Utrecht, 06-21-2017 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs en activisme

Nadere informatie

Governance voor duurzamer wonen en bouwen: ervaringen, lessen en toekomstpistes

Governance voor duurzamer wonen en bouwen: ervaringen, lessen en toekomstpistes Governance voor duurzamer wonen en bouwen: ervaringen, lessen en toekomstpistes Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.steunpunttrado.be Omschrijving van het onderzoek Bijdrage

Nadere informatie

1. Van DO, over transities naar TM

1. Van DO, over transities naar TM Een slingerend pad. Transitiemanagement, beleidsverandering en duurzame ontwikkeling Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.cdo.ugent.be Hoorzitting MINA-raad, 30 september

Nadere informatie

Een verandering van tijdperken: wat betekent dat voor de zorg?

Een verandering van tijdperken: wat betekent dat voor de zorg? Een verandering van tijdperken: wat betekent dat voor de zorg? Jan Rotmans Tilburg, 20 November 2013 www.twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

Nadere informatie

Omgeving in transitie van beleid naar politiek van de ruimte. Prof. dr. Derk Loorbach, Den Bosch, 12-05-2016

Omgeving in transitie van beleid naar politiek van de ruimte. Prof. dr. Derk Loorbach, Den Bosch, 12-05-2016 Omgeving in transitie van beleid naar politiek van de ruimte Prof. dr. Derk Loorbach, Den Bosch, 12-05-2016 Kernpunten We worden in toenemende mate geconfronteerd met grote maatschappelijke transities

Nadere informatie

Doendenken als transitiestrategie. Prof. dr. Derk Loorbach, Divosa Jaarcongres, Rotterdam,

Doendenken als transitiestrategie. Prof. dr. Derk Loorbach, Divosa Jaarcongres, Rotterdam, Doendenken als transitiestrategie Prof. dr. Derk Loorbach, Divosa Jaarcongres, Rotterdam, 02-06-2010 RESEARCH PRACTICE EDUCATION CONSULTANCY TRANSITIES? 2-6-2016 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Historische

Nadere informatie

Innovatie in Eersel. Eersel onderweg naar Niet alleen de bestemming, maar ook de reis. Raadsinformatieavond 6 september 2016

Innovatie in Eersel. Eersel onderweg naar Niet alleen de bestemming, maar ook de reis. Raadsinformatieavond 6 september 2016 Innovatie in Eersel Eersel onderweg naar 2030 Niet alleen de bestemming, maar ook de reis. Raadsinformatieavond 6 september 2016 Programma Het begrip Innovatie Eerselse innovatiestrategie Strategie in

Nadere informatie

In 20 stappen naar energieneutrale gebieden - wat, waarom en hoe. Workshop 1 februari 2012 Jaap Kortman IVAM

In 20 stappen naar energieneutrale gebieden - wat, waarom en hoe. Workshop 1 februari 2012 Jaap Kortman IVAM In 20 stappen naar energieneutrale gebieden - wat, waarom en hoe Workshop 1 februari 2012 Jaap Kortman IVAM Presentatie Doel van workshop Achtergrond project Belemmeringen 20 stappenplan Organisatie workshop

Nadere informatie

1. De uitdagingen waarvoor we staan

1. De uitdagingen waarvoor we staan Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor we staan en / in transitie 2. Denken over transities Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent 3. En wat met cultuur? 4. Bestaande transitienetwerken

Nadere informatie

Maken transities de wereld duurzamer?

Maken transities de wereld duurzamer? Maken transities de wereld duurzamer? Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.cdo.ugent.be Benelux conferentie 2014 Leren in Transitie 18 november 2014 Gent 1. Denken over

Nadere informatie

De Energietransitie & Zelforganisatie De rol van burgers & sociaal ondernemers Flor Avelino Workshop@ Energiecafé RMC The Hub 1 juni 2013

De Energietransitie & Zelforganisatie De rol van burgers & sociaal ondernemers Flor Avelino Workshop@ Energiecafé RMC The Hub 1 juni 2013 De Energietransitie & Zelforganisatie De rol van burgers & sociaal ondernemers Flor Avelino Workshop@ Energiecafé RMC The Hub 1 juni 2013 www.drift.eur.nl www.transitiepraktijk.nl www.transitionsnetwork.org

Nadere informatie

DUURZAAMHEIDSTRANSITIES: WELKE ROL VOOR GEDRAGSSTURENDE BELASTINGEN? Kris Bachus 16 september 2014 www.steunpunttrado.be Inhoud 1. Waarom transities? 2. Systeemdenken 3. Multilevelperspectief (MLP) 4.

Nadere informatie

Wie wint de energietransitie?

Wie wint de energietransitie? Wie wint de energietransitie? Hoe coöperatieve energie de norm moet worden Prof. Derk Loorbach Amsterdam, 10-01-2019 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs en

Nadere informatie

Transitie naar een duurzame zorg

Transitie naar een duurzame zorg Transitie naar een duurzame zorg Jan Rotmans Rotterdam, 21 Juni 2013 www.twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Kantelperiode periode waarin

Nadere informatie

Welkom. Hans Vos De architect 13 oktober 2010

Welkom. Hans Vos De architect 13 oktober 2010 Welkom Hans Vos De architect 13 oktober 2010 NEVI zorgcongres 2014 Hans Vos Gebiedsdirecteur ZZG zorggroep Programmadirecteur wonen en zorg ZZG zorggroep Lid Kenniscentrum Lectoraat Duurzame Zorg HAN Presentatie

Nadere informatie

Competentie Centrum Transities

Competentie Centrum Transities Competentie Centrum Transities Samen werken, samen leren, samen ontwikkelen José Andringa 10 november 2009 CoP Versnelling Innovatiecyclus (Movinnio/Traverse) PARTNERSCHAP VROM SenterNovem Beheergroep

Nadere informatie

In het oog van de orkaan: waar staat u?

In het oog van de orkaan: waar staat u? In het oog van de orkaan: waar staat u? Jan Rotmans, RDM-campus 28 november 2012 www.twitter.com/janrotmans !!"#!$#%#&!&'#(!'&!)*+,#-.!%/&!%#-/&+#-'&0!!!!!1//-!'&!##&!%#-/&+#-'&0!%/&!)*+,#-.#&!!!!!!!!!!2#-1/&!3#-4/0#&!

Nadere informatie

Burgerschap 2.0. From global citizen to global teacher #3

Burgerschap 2.0. From global citizen to global teacher #3 Burgerschap 2.0 From global citizen to global teacher #3 Woordendiarree Waarom zoveel aandacht? Ontwikkelingen in beleid Nadruk op individuele verantwoordelijkheid van de burger (+ en-) Vermaatschappelijking

Nadere informatie

Transitieprogramma in de Langdurende Zorg In a Nutshell

Transitieprogramma in de Langdurende Zorg In a Nutshell 08-09-24 Transitieprogramma in de Langdurende Zorg In a Nutshell Landelijk Programmateam TPLZ, sept. 2008 V.170809 Transitieprogramma in de Langdurende Zorg In a Nutshell Doelstellingen Programma Organisatie

Nadere informatie

Onderwijs en de transitie naar een Circulaire Samenleving

Onderwijs en de transitie naar een Circulaire Samenleving Onderwijs en de transitie naar een Circulaire Samenleving Prof. dr. Derk Loorbach, Haarlemmermeer, 24-01-2018 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek,

Nadere informatie

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,

Nadere informatie

Een inleiding. Transities & Transitiemanagement. DRIFT Afbeeldingen: Beeldbank V&W / (m.u.v. p 2,10&14)

Een inleiding. Transities & Transitiemanagement. DRIFT Afbeeldingen: Beeldbank V&W /  (m.u.v. p 2,10&14) Postbus 1738 3000 DR Rotterdam T. 010-4088775 F. 010-4089039 drift@fsw.eur.nl www.drift.eur.nl DRIFT 2006 - Afbeeldingen: Beeldbank V&W / www.beeldbankvenw.nl (m.u.v. p 2,10&14) Burg. Oudlaan 50 3062 PA

Nadere informatie

Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context

Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context Transitie circulaire economie en stad in een ruimtelijke/stedenbouwkundige context Een materialenbeleid als onderdeel van een beleid CE of beleid CE tout court moet ook een ruimtelijk beleid zijn (net

Nadere informatie

Ondernemen in transitie: De weg naar succes Praktijkboek voor ondernemen met maatschappelijke impact INLEIDING

Ondernemen in transitie: De weg naar succes Praktijkboek voor ondernemen met maatschappelijke impact INLEIDING INLEIDING Ondernemen in transitie: De weg naar succes Praktijkboek voor ondernemen met maatschappelijke impact We maken de geboorte mee van een nieuwe tijd. We leven letterlijk in de startup van een nieuwe

Nadere informatie

Transitie Steden als politieke actor

Transitie Steden als politieke actor Transitie Steden als politieke actor 2 ARhus 3 Van tijdperk in verandering naar verandering van tijdperk 4 Recentste kantelmomenten 5 Recentste kantelmomenten 6 Huidige kantelbewegingen 7 Huidige kantelbewegingen

Nadere informatie

Verslag Transitieversneller 2

Verslag Transitieversneller 2 Datum & Tijd Locatie Verslag : : Mobilion, Utrecht : Janneke van Bakel, Flor Avelino, Paul Huijbregts en Nanny Bressers Op vrijdag 16 maart werd de tweede transitieversnellingssessie gehouden. De transitieversnellers

Nadere informatie

Project Transumo A15 Van Maasvlakte naar Achterland Innovatie input TU Delft

Project Transumo A15 Van Maasvlakte naar Achterland Innovatie input TU Delft Project Transumo A15 Van Maasvlakte naar Achterland Innovatie input TU Delft Satish K. Beella, René van Someren september 2008 Inhoudsopgave Introductie 3 Schematisch overzicht transportpreventie (goederen)

Nadere informatie

Kennis en de driehoek

Kennis en de driehoek Kennis en de driehoek Waterveiligheid en nhwbp Jan Aart van Twillert Content Kennis ontwikkeling : wat doen we eigenlijk allemaal op kennisgebied Vanuit de nhwbp opgave en de transities: - Voorbeeld voor

Nadere informatie

Strategieën voor ruimtelijke ontwikkeling. 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen

Strategieën voor ruimtelijke ontwikkeling. 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen Strategieën voor ruimtelijke ontwikkeling 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen Ina Horlings Lezing Waddenacademie, 2-12- Opgaven voor de Waddenregio 1.

Nadere informatie

Omwenteling: Wat betekent dat voor U?

Omwenteling: Wat betekent dat voor U? JANROTMANS Omwenteling: Wat betekent dat voor U? Amsterdam, 06 Februari 2018 twitter.com/janrotmans twitter.com/janrotmans OMWENTELING samenleving organisaties mensen We leven NIET in tijdperk van verandering

Nadere informatie

Of te wel: Van (de) wijken weten. THEMA, april 2014

Of te wel: Van (de) wijken weten. THEMA, april 2014 Of te wel: Van (de) wijken weten THEMA, april 2014 Consultant/Ondernemer/(Interim) Bestuurder Meer dan 30 jaar kruiswerk, thuiszorg Vanuit perspectief Thuiszorg, in algemene zin, kijken naar ontwikkelingen

Nadere informatie

Leren van pilots bij implementatie van de Omgevingswet. Hoe doe je dat?

Leren van pilots bij implementatie van de Omgevingswet. Hoe doe je dat? Leren van pilots bij implementatie van de Omgevingswet Hoe doe je dat? Joost van Halem Mohamed El-Allouchi - Programma Aan de slag met de Omgevingswet Slagsessie April 2018 Leren van pilots bij implementatie

Nadere informatie

DUURZAME MOBILITEIT. Over effectiviteit, efficiëntie en draagvlak. Marco van Burgsteden, CROW en Bregtje Bax, gemeente Den Haag

DUURZAME MOBILITEIT. Over effectiviteit, efficiëntie en draagvlak. Marco van Burgsteden, CROW en Bregtje Bax, gemeente Den Haag DUURZAME MOBILITEIT Over effectiviteit, efficiëntie en draagvlak Marco van Burgsteden, CROW en Bregtje Bax, gemeente Den Haag WAAR KOMT HET VANDAAN? 19 e eeuw Kwaliteit leefomgeving Beter wonen = harder

Nadere informatie

Omgevingsprofessional 2021

Omgevingsprofessional 2021 Omgevingsprofessional 2021 Wat professionals nodig hebben om te werken met de Omgevingswet Anna Rozendaal, Geert Lonterman & Ward Deckers 4 oktober 2018 #KOERS2018 De Omgevingswet vraagt om een andere

Nadere informatie

Nederland kantelt naar een duurzame samenleving

Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Jan Rotmans pagina 1 van 68 Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Prof.dr.ir. Jan Rotmans nr. pagina 2 van 68 Transitie naar Duurzame Economie:

Nadere informatie

CONTOUREN VAN EEN BOUWSECTOR VAN DE TOEKOMST DIE VOLUIT KIEST VOOR RESOURCE EFFICIENCY.

CONTOUREN VAN EEN BOUWSECTOR VAN DE TOEKOMST DIE VOLUIT KIEST VOOR RESOURCE EFFICIENCY. CONTOUREN VAN EEN BOUWSECTOR VAN DE TOEKOMST DIE VOLUIT KIEST VOOR RESOURCE EFFICIENCY. WAT IS RESOURCE EFFICIENCY IN DE TOEKOMST? = VISIE BELANGRIJKE AANKNOPINGSPUNTEN: Visie opgesteld ikv Transitieproces

Nadere informatie

Projectvoorstel Indivuele benadering

Projectvoorstel Indivuele benadering Projectvoorstel Indivuele benadering Algemene gegevens top-up Naam Transumo-project: Mobiliteitsdialoog duurzame personenmobiliteit Naam top-up: Individuele benadering verhuizers Zuidvleugel/ Mobiliteitsdialoog

Nadere informatie

KRACHTEN BUNDELING SMART MOBILITY O K TO B E R

KRACHTEN BUNDELING SMART MOBILITY O K TO B E R KRACHTEN BUNDELING SMART MOBILITY O K TO B E R 2 0 1 8 Wij Rijk, provincies, G5, metropoolen vervoerregio s kiezen ervoor om onze krachten te bundelen om met Smart Mobility maximale impact te hebben. Om

Nadere informatie

Jan Rotmans hoogleraar transities / transitiemanagement directeur Dutch Research Institute For Transitions [DRIFT] 23-04-2009

Jan Rotmans hoogleraar transities / transitiemanagement directeur Dutch Research Institute For Transitions [DRIFT] 23-04-2009 Jan Rotmans hoogleraar transities / transitiemanagement directeur Dutch Research Institute For Transitions [DRIFT] 23-04-2009 0 Op weg naar een duurzame zorg probleemduiding uitgangspunten voor duurzame

Nadere informatie

Inspiratiedag 'Uw gemeente duurzaam mobiel' Hoe breng je duurzame mobiliteit aan de man bij de burger?

Inspiratiedag 'Uw gemeente duurzaam mobiel' Hoe breng je duurzame mobiliteit aan de man bij de burger? Inspiratiedag 'Uw gemeente duurzaam mobiel' Hoe breng je duurzame mobiliteit aan de man bij de burger? Inspiratiedag Duurzame mobiliteit 25/01/2012 Inhoud 1. Wat is duurzame mobiliteit? 2. Gedragsverandering

Nadere informatie

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische

Nadere informatie

Energiewende vs Energietransitie

Energiewende vs Energietransitie Energiewende vs Energietransitie Jan Rotmans Amsterdam, 23-09-2013 www.twitter.com/janrotmans Cijfermatige Trends Energiemix Duitsland versus Nederland Duitsland Nederland kolen 25% 7% olie 34% 56% aardgas

Nadere informatie

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Op 11 september 2018 zijn zo n 80 medewerkers van verschillende Noord- en Midden-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk, Provinciale Staten, andere

Nadere informatie

Een andere overheid bij transities?

Een andere overheid bij transities? Een andere overheid bij transities? Hans Bruyninckx, HIVA KU Leuven www.steunpunttrado.be Waarom transities? Uitgangspunt: maatschappelijke uitdagingen als hardnekkige problemen Hardnekkige problemen vragen

Nadere informatie

Duurzaam bouwen in België

Duurzaam bouwen in België Duurzaam bouwen in België Constitutionele context Federaal: Productbeleid (normen) Regio s: leefmilieu, wonen, rationeel energieverbruik,... 1 Sector 70 000 ondernemingen Vooral KMO Belg: Zelfbouwer >80%

Nadere informatie

waarom? externe drivers Technologie Digitalisering Globalisering

waarom? externe drivers Technologie Digitalisering Globalisering waarom? externe drivers 1 Technologie Digitalisering Globalisering Wat zijn de dominante factoren die leren en werken veranderen in de 21ste eeuw? externe drivers Voortgaande digitalisering veroorzaakt

Nadere informatie

Wijkteams als living lab

Wijkteams als living lab Ondersteuningsprogramma Wijkteams als living lab Een ondersteuningsprogramma voor het najaar van 2014 gericht op samenwerkende professionals van het cluster Maatschappelijke Ontwikkeling in nieuw te vormen

Nadere informatie

Welkom. Hans Vos De architect 13 oktober 2010

Welkom. Hans Vos De architect 13 oktober 2010 Welkom Hans Vos De architect 13 oktober 2010 Waarde(n)creatie door transitie en transformatie maatschappelijke waarde(n)creatie van het scheiden van wonen en zorg en extramuralisering Hans Vos Gebiedsdirecteur

Nadere informatie

Gedrag in mobiliteitsbeleid

Gedrag in mobiliteitsbeleid Gedrag in mobiliteitsbeleid Congres Kennis voor Gedragsbewust Beleid Arjen t Hoen plv. directeur Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) Inhoud 1. Mobiliteitsbeleid al zeer gedragsbewust maar wel

Nadere informatie

Prijsbeleid vergt uithoudingsvermogen. Wat is nodig om de actoren te motiveren? Diana M. Vonk Noordegraaf Odette A.W.T van de Riet

Prijsbeleid vergt uithoudingsvermogen. Wat is nodig om de actoren te motiveren? Diana M. Vonk Noordegraaf Odette A.W.T van de Riet Prijsbeleid vergt uithoudingsvermogen. Wat is nodig om de actoren te motiveren? Diana M. Vonk Noordegraaf Odette A.W.T van de Riet TU Delft Faculteit Techniek Bestuur en Management dmvonknoordegraaf@yahoo.com

Nadere informatie

Verduurzamen begint bij jezelf Inspiratieavond Langstraat Energie Waalwijk, 11 december 2016

Verduurzamen begint bij jezelf Inspiratieavond Langstraat Energie Waalwijk, 11 december 2016 Verduurzamen begint bij jezelf Inspiratieavond Langstraat Energie Waalwijk, 11 december 2016 Koos Kerstholt 0-energie Anna Provoost Kennisoverdracht Wanda Kruijt Zorg Adrie van Duijne Directeur Inspiratietafels

Nadere informatie

1/29/2016 Future Mobility. Essay. Roald Brink Lectoraal Vraagstuk B. Egeter / A. Westerduin IGOLIT01C

1/29/2016 Future Mobility. Essay. Roald Brink Lectoraal Vraagstuk B. Egeter / A. Westerduin IGOLIT01C 1/29/2016 Future Mobility Essay Roald Brink Lectoraal Vraagstuk B. Egeter / A. Westerduin IGOLIT01C Een autonoom verkeerssysteem is geen nabije toekomst Dagelijks maken miljoenen reizigers gebruik van

Nadere informatie

Duurzaamheid: Anne Mollema Projectmanager SO. Hoe een boerenjongen van de stad ging houden. 11 mei 2017

Duurzaamheid: Anne Mollema Projectmanager SO. Hoe een boerenjongen van de stad ging houden. 11 mei 2017 Duurzaamheid: Hoe een boerenjongen van de stad ging houden Anne Mollema Projectmanager SO 11 mei 2017 . En in de lucht Maar vooral op de grond Waar gaat het over? De transitie De omgeving Anders werken;

Nadere informatie

Geachte genodigde, Op 26 juni van 10 tot 12 u, in zaal 27 van Provinciehuis Utrecht

Geachte genodigde, Op 26 juni van 10 tot 12 u, in zaal 27 van Provinciehuis Utrecht Geachte genodigde, De leefbaarheid van de kleine kernen wordt steeds meer door inwoners zelf opgepakt. Dat doen zij in de vorm van bewonerscollectieven die het initiatief en de regie nemen over bijvoorbeeld

Nadere informatie

Deelsessie 27 Het subsidieproces in het teken van samenwerking

Deelsessie 27 Het subsidieproces in het teken van samenwerking Deelsessie 27 Het subsidieproces in het teken van samenwerking Peter Struik en Jurgen de Jong, Partners+Pröpper Even voorstellen Partners + Pröpper is een bestuurskundig onderzoek- en adviesbureau voor

Nadere informatie

Omgevingsplannen en m.e.r.

Omgevingsplannen en m.e.r. Omgevingsplannen en m.e.r. Nieuwe aanpak voor m.e.r. Kennissessie Commissie m.e.r., 18 september 2018 1 Programma 1. Welkom en kennismaking 2. Omgevingswet en m.e.r. door Annemarie Wagenmakers 3. Aan de

Nadere informatie

Transities & Transitiemanagement

Transities & Transitiemanagement Transities & Transitiemanagement Een inleiding Vooraf Om de hardnekkige problemen in onze maatschappij aan te pakken, zijn ingrijpende veranderingen nodig. DRIFT (Dutch Research Institute For Transitions)

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1. Inleiding...3. 4. Eisen aan competentiemodellen...14

Inhoudsopgave. 1. Inleiding...3. 4. Eisen aan competentiemodellen...14 Deel I INTRODUCTIE IN COMPETENTIES EN COMPETENTIEMODELLEN 2. Een korte geschiedenis...4 2.1 De 20ste eeuw... 4 2.2 Kerncompetenties... 6 3. Het begrip competentie...9 3.1 Het competentiebegrip gedefinieerd...

Nadere informatie

WELKOM. Doorpakken met aardgasvrije wijken. Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht

WELKOM. Doorpakken met aardgasvrije wijken. Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht WELKOM Doorpakken met aardgasvrije wijken Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht Dubbele urgentie, dubbelslag! Verduurzaming kwetsbare wijken Anke van Hal & Matthijs Uyterlinde Doorpakken met aardgasvrije

Nadere informatie

Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen

Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen

Nadere informatie

Sustainable Development Goals: transities realiseren met duurzaam landgebruik

Sustainable Development Goals: transities realiseren met duurzaam landgebruik Sustainable Development Goals: transities realiseren met duurzaam landgebruik Organisch stof als sleutelelement? Margot de Cleen en Co Molenaar Urgentie maatschappelijke opgaven: 2030 is morgen Mondiale

Nadere informatie

Samenvatting. economy.

Samenvatting. economy. Samenvatting 6 SAMENVATTING Samenvatting Door toenemende technologische kennis en innovatie is het steeds beter mogelijk om de verschillende bestanddelen van planten, bomen, gewassen en dierlijke reststromen

Nadere informatie

Fred Zijderhand, ARS T&TT Albert Mulder, RDW. Transumo Kennismiddag Mobiliteitstechnologie in auto s Mobilion, 19 oktober 2006

Fred Zijderhand, ARS T&TT Albert Mulder, RDW. Transumo Kennismiddag Mobiliteitstechnologie in auto s Mobilion, 19 oktober 2006 Fred Zijderhand, ARS T&TT Albert Mulder, RDW Transumo Kennismiddag Mobiliteitstechnologie in auto s Mobilion, 19 oktober 2006 Inhoud Inleiding Het project en de proef Technieken Yeti smartphone Technieken

Nadere informatie

GERT-JOOST PEEK PhD MSc MRICS ADVISOR CHAIRMAN AUTHOR LECTURER. STRATEGIC CONSULTING on URBAN SYNERGY. on URBAN SYNERGY

GERT-JOOST PEEK PhD MSc MRICS ADVISOR CHAIRMAN AUTHOR LECTURER. STRATEGIC CONSULTING on URBAN SYNERGY. on URBAN SYNERGY g.j.peek@spotonconsulting.nl g.j.peek@spotonconsulting.nl g.peek@hr.nl g.peek@hr.nl 14-3-2014 SP T N STRATEGIC CONSULTING on URBAN SYNERGY +31(0)6 55 89 00 60 SP T N STRATEGIC CONSULTING on URBAN SYNERGY

Nadere informatie

Quadratic: Projectvoorstel

Quadratic: Projectvoorstel Quadratic: Projectvoorstel Agenda Toelichting voorstel Openstaande punten LoI 2 Werkpakketstructuur Opdracht: uitwerken scope consortium WP1 technologische innovatie WP0 coördinatie Steden: WP2 inventaris

Nadere informatie

Opleidingsprofiel MPPM

Opleidingsprofiel MPPM Opleidingsprofiel MPPM De ontwikkelingen in het beroepenveld Fysiek vooruitgangsdenken op basis van een eindontwerp in de ruimtelijke inrichting heeft in de loop van de afgelopen eeuw moeten plaatsmaken

Nadere informatie

Duurzame mobiliteit: de rol van niches bij een transitie

Duurzame mobiliteit: de rol van niches bij een transitie Duurzame mobiliteit: de rol van niches bij een transitie Een onderzoek naar de factoren die van invloed zijn op de bijdrage van niches aan een transitie 2011 Auteur: Universiteit: Ing. R.P.H. Opstals Radboud

Nadere informatie

Het Transitietijdperk: vooruit naar vroeger

Het Transitietijdperk: vooruit naar vroeger Het Transitietijdperk: vooruit naar vroeger Jan Rotmans DRIFT-congres, 31 Oktober 2013 www.twitter.com/janrotmans Beminde Gelovigen van de Kantelkerk gisteren ging ik naar de kantelkerk, u weet wel, zo

Nadere informatie

Managen van duurzame transities, nog onbegonnen werk?

Managen van duurzame transities, nog onbegonnen werk? Managen van duurzame transities, nog onbegonnen werk? J.Venselaar Lector Duurzame Bedrijfsvoering Avans Hogeschool presentatie VVM nationale Milieudag 18 november 2005 Transities zijn complexe veranderingen.

Nadere informatie

SMART SOCIETY IN NEDERLAND

SMART SOCIETY IN NEDERLAND SMART SOCIETY IN NEDERLAND Roxane Daniels Vereniging Nederlandse Gemeenten 23 april 2019 VVSG Brussel Paraplu-begrip Integrale aanpak van maatschappelijke opgaven Cross-sectoraal Publiek-privaat Bottom-up

Nadere informatie

Methoden in Transitiemanagement

Methoden in Transitiemanagement E 2012.04 Methoden in Transitiemanagement Een inleiding op de vijf kernmethoden Binnen de huidige Transitiemanagement-aanpak zijn vijf kernmethoden te onderscheiden. Dit zijn analyseren, arena, agenderen,

Nadere informatie

WHITEPAPER De nieuwe relatie tussen organisaties en hun klanten

WHITEPAPER De nieuwe relatie tussen organisaties en hun klanten WHITEPAPER De nieuwe relatie tussen organisaties en hun klanten Expectations Management B.V. Burg. Van Nispenstraat 8A 7001 BS Doetinchem 0314-640523 mvb@expectations.nl Inleiding Deze White Paper beschrijft

Nadere informatie

Meer aandacht voor de onderstroom is meer resultaat

Meer aandacht voor de onderstroom is meer resultaat Meer aandacht voor de onderstroom is meer resultaat Ondernemingsraden moeten als team steeds sneller bestendige resultaten neerzetten. Dat betekent dat een optimale samenwerking tussen leden, achterban

Nadere informatie

Voorstel voor de Raad

Voorstel voor de Raad Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 10 mei 2012 Agendapuntnummer : VIII, punt 6 Besluitnummer : 389 Portefeuillehouder : Wethouder Mirjam Pauwels Aan de gemeenteraad Onderwerp: Programma Decentralisaties.

Nadere informatie

Centrale Werkplaatsen l Hallen 4 & 5

Centrale Werkplaatsen l Hallen 4 & 5 Centrale Werkplaatsen l Hallen 4 & 5 als PILOOTPROJECT duurzaam stedelijk leven? Contact: agsl@leuven.be l 016/27.26.77 1 KADER l Centrale werkplaatsen: de bakermat van Kessel Lo VROEGER: een efficiënte

Nadere informatie

WHITEPAPER De nieuwe relatie tussen organisaties en hun klanten

WHITEPAPER De nieuwe relatie tussen organisaties en hun klanten WHITEPAPER De nieuwe relatie tussen organisaties en hun klanten Expectations Management B.V. Burg. Van Nispenstraat 8A 7001 BS Doetinchem 0314-640523 mvb@expectations.nl Inleiding Deze White Paper beschrijft

Nadere informatie

Verkenningstocht 1, de opgave Dag 1 Even voorstellen. Leon van Hoof

Verkenningstocht 1, de opgave Dag 1 Even voorstellen. Leon van Hoof Verkenningstocht 1, de opgave Dag 1 Even voorstellen. Leon van Hoof 2 1 Kennismaken 3 Expeditie Ruimte Bedoeling en Programma Samen op pad: naar een nieuwe aanpak van Limburgse ruimtelijke opgaven Centraal

Nadere informatie

Digitaliseringsstrategie in de praktijk

Digitaliseringsstrategie in de praktijk Digitaliseringsstrategie in de praktijk Schriftelijke bijdrage rondetafelgesprek 13-09-2018 Aan: vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat Digitalisering verandert onze economie, onze democratie

Nadere informatie

Verslag 3 e Transitieversneller sessie

Verslag 3 e Transitieversneller sessie Verslag 3 e Transitieversneller sessie Datum & Tijd Locatie Van : 27 maart 2007, 13.30u-16.30u : Mobilion, Utrecht : Teije Gorris, Paul Huijbregts, Nanny Bressers, Janneke van Bakel Douwe Jan Joustra opent

Nadere informatie

VERANDER- MANAGEMENT. Direct aan de slag met veranderprocessen, randvoorwaarden en weerstanden tegen veranderingen

VERANDER- MANAGEMENT. Direct aan de slag met veranderprocessen, randvoorwaarden en weerstanden tegen veranderingen VERANDER- MANAGEMENT Direct aan de slag met veranderprocessen, randvoorwaarden en weerstanden tegen veranderingen Dit rapport behandelt alle aspecten rondom het begrip verandermanagement. Meer weten over

Nadere informatie

Samenwerking en opdrachtgeverschap gemeenten in het sociaal domein Simulatie voor raadsleden West Brabant Oost

Samenwerking en opdrachtgeverschap gemeenten in het sociaal domein Simulatie voor raadsleden West Brabant Oost Samenwerking en opdrachtgeverschap gemeenten in het sociaal domein Simulatie voor raadsleden West Brabant Oost 3 februari 2015 Programma 19.00 uur Welkom 19.10 uur Inhoudelijke aftrap 19.25 uur Eerste

Nadere informatie

StadsDashboard. Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld. Merle Blok 12 mei 2015

StadsDashboard. Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld. Merle Blok 12 mei 2015 StadsDashboard Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld Merle Blok 12 mei 2015 Missie TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn

Nadere informatie

Visie op duurzaam Veranderen

Visie op duurzaam Veranderen Visie op duurzaam Veranderen Ruysdael Ruysdael is een gerenommeerd bureau dat zich sinds haar oprichting in 1994 heeft gespecialiseerd in het managen van veranderingen. Onze dienstverlening kent talloze

Nadere informatie

sturen om tot te komen Rijnconsult Business Review

sturen om tot te komen Rijnconsult Business Review Je moet behoorlijk sturen om tot zelfsturing te komen 56 Rijnconsult Business Review Het creëren van effectieve autonome teams is geen nieuw onderwerp voor veel organisaties. Maar de dynamiek waarin veel

Nadere informatie

Met het oog op morgen. Strategisch plan DWA 2020

Met het oog op morgen. Strategisch plan DWA 2020 Met het oog op morgen Strategisch plan DWA 2020 Met oog op morgen DWA werkt aan het verhogen van de kwaliteit van de leefomgeving en aan het verlagen van het energiegebruik. Hierbij leggen we de lat hoog

Nadere informatie

Sociaaleconomische Toekomstscenario s

Sociaaleconomische Toekomstscenario s Sociaaleconomische Toekomstscenario s Geschikt voor zoet en zout? door Gert Jan van den Born 1 Toekomstverkenningen Scenario s zijn gekoppeld aan onzekerheden in de toekomst Binnen domein van ruimtelijke

Nadere informatie

Monitor Sociaal Domein

Monitor Sociaal Domein Monitor Sociaal Domein Elke gemeente heeft of krijgt een Monitor Sociaal Domein Hoe staan we er voor binnen het Sociaal Domein? Waarom stijgen de zorgkosten zo hard en hoe krijgen we hier grip op? In welke

Nadere informatie