Knelpunten analyse. Bacheloreindopdracht

Transcriptie

1 Bacheloreindopdracht Knelpunten analyse Planning en coördinatie tussen gemeente, civiele aannemer en nutspartijen tijdens binnenstedelijke infraprojecten Jesper Reuvers - s Begeleider Gemeente Almelo: H. Scholten Begeleiders Universiteit Twente: Prof. dr. ir. A.G. Dorée Ass. Prof. ir. L. olde Scholtenhuis

2 2

3 Voorwoord Voor u ligt het eindproduct van mijn bachelor eindopdracht van de opleiding Civiele Techniek aan de Universiteit Twente. Tijdens mijn bachelor eindopdracht heb ik onderzoek gedaan naar de planning en coördinatie tussen de civiele aannemer en de nutspartijen tijdens binnenstedelijke infraprojecten. Ik heb mijn onderzoek uitgevoerd binnen de Gemeente Almelo bij het ingenieursbureau. Mijn oog is op deze opdracht gevallen omdat ik geïnteresseerd ben in nieuwe technologieën die kunnen worden toegepast in de bouwsector. Toen ik interesse toonde in de opdracht, luide de opdracht nog toepassing van bouwprocesvisualisaties (3D/4D, BIM) bij binnenstedelijke infraprojecten. Deze opdracht heb ik samen met mijn begeleiders moeten aanpassen om tot een goed onderzoeksdoel te komen. Dit is uiteindelijk gelukt nadat ik mijn voorverslag een aantal keer heb moeten bijstellen. Uiteindelijk is het een onderzoek geworden die dicht bij de praktijk ligt, iets wat in de opleiding niet zeer veel aan bod komt en daardoor voor mij zeer interessant is. Helaas is wel het onderdeel over 3D/4D en Bim uit mijn onderzoek verdwenen, echter was hier niks aan te doen. Door een samenloop van omstandigheden is mijn bachelor eindopdracht verspreid geweest over meerdere periodes, uiteindelijk begonnen in de vakantieperiode heb ik mijn onderzoek in juni kunnen afronden. Ik kijk met veel plezier terug naar deze tijd, ik heb veel geleerd en kunnen meekrijgen van het werk binnen een organisatie als de gemeente Almelo. Dit had zeker te maken met hoe ik opgevangen ben door de collega s op het ingenieursbureau bij de gemeente Almelo. Bij deze wil ook graag een aantal mensen bedanken voor hun hulp en inzet bij mijn onderzoek. Ten eerste zijn dat mijn begeleider van de Universiteit Twente, dhr. Olde Scholtenhuis en dhr. Dorée. Door hun kritische blik op mijn onderzoek en door goed mee te denken heb ik mijn onderzoek naar een hoger niveau kunnen tillen. Ook hebben ze mij geholpen in de tijden dat het allemaal iets moeilijker ging. Daarnaast wil ik alle collega s van het ingenieursbureau bij de gemeente Almelo bedanken die mij met alles wilden helpen, in het bijzonder wil ik Harry Scholten en Vincent Nikamp bedanken. Zij waren mijn begeleiders vanuit de gemeente Almelo. Ik wens u veel leesplezier, Jesper Reuvers Enschede,

4 Samenvatting Dit onderzoek richt zich op de planning en coördinatie bij binnenstedelijke infraprojecten. Tijdens deze projecten moeten er veel partijen samenwerken; de gemeente, de civiele aannemer en de nutspartijen. Het is van belang dat deze partijen de werkzaamheden goed op elkaar afstemmen door middel van een juiste planning en coördinatie. Echter blijkt dat deze samenwerking niet altijd even goed verloopt, er is nog weleens sprake van miscommunicatie en uitloop van het project. Het doel van dit onderzoek is om te analyseren waar en waarom het fout gaat in de coördinatie tussen de belanghebbende partijen. Er zal een knelpunten analyse worden opgesteld en hieruit volgen een aantal knelpunten en verbeterpunten. Uiteindelijk worden er een aantal aanbevelingen gedaan die gericht zijn op het verbeteren van de planning en coördinatie tussen de partijen. Procesplanningen Om de doelstelling te behalen zijn er een aantal stappen doorlopen. Allereerst is door middel van een documentenstudie de huidige procesplanning binnen de gemeente Almelo in kaart gebracht. Om de procesplanning te verifiëren is deze daarna voorgelegd aan drie projectleiders binnen de gemeente Almelo. Hierna is ook de procesplanning binnen de nutspartijen in kaart gebracht, om deze vervolgens te vergelijken met de procesplanning van de gemeente Almelo. Hieruit kon worden geconcludeerd dat de procesplanning grotendeels overeen komen, maar dat er wel een verschil was in het aantal handelingen tussen het voorlopig ontwerp en het definitief ontwerp. Interviews en observatie. Vervolgens zijn door middel van interviews de belanghebbende partijen gevraagd om hun eigen open aanmerkingen te geven over de planning en coördinatie tijdens een infraproject. Daarnaast heb ik zelf geobserveerd bij de nutsoverleggen van een lopend project binnen de gemeente Almelo. De informatie uit de interviews en observaties zijn bij de resultaten geanalyseerd en er is getracht verband te leggen tussen resultaten van de verschillende partijen. Hieruit volgde de conclusie dat veel partijen op- en aanmerkingen hadden over de dezelfde onderwerpen, zowel tegenstrijdig en bevestigend. Deze onderwerpen waren het vooroverleg, de KLIC-meldingen, de planningen, de communicatie en contactpersonen en het vertrouwen. Uit het onderzoek kon worden opgemaakt dat de onderwerpen allemaal in verband lagen. Wanneer er in het vooroverleg geen duidelijke afspraken worden gemaakt, of de afspraken niet goed worden door gecommuniceerd, is het vervolgens ook lastig voor alle partijen om een planning op stellen aan de hand van onduidelijke afspraken en communicatie. Om te zorgen dat er in de toekomst minder knelpunten ontstaan tijdens een project zijn er een aantal aanbevelingen opgesteld. De aanbevelingen volgen uit de procesplanningen, interviews en observaties. Goed voorbereiden van een inventarisatie overleg en een vooroverleg Een vooroverleg is cruciaal voor het verdere verloop van het project. Hoe meer er in het vooroverleg wordt vastgelegd, hoe meer duidelijkheid er is bij aanvang van het project. Het is daarom belangrijk om de gemaakte afspraken duidelijk vast te leggen en door elke partij aan het eind van het vooroverleg te laten melden. Volgens sommige partijen gebeurt dit niet altijd en dit heb ik ook zelf gemerkt tijdens mijn observaties. Daarnaast moet het vooroverleg minimaal 13 weken voor aanvang van de werkzaamheden plaatsvinden. Wanneer dit daadwerkelijk gebeurt, gaat de voorbereiding volgens de gemeente Almelo en NONed beter. 4

5 De organisatie van de andere partijen leren kennen Er is veel onduidelijkheid over de taken die de andere partijen moeten uitvoeren om een planning op stellen. Ook worden er veel aannames gedaan over beslissingen van andere partijen, terwijl de redenen niet bekend zijn. Hierdoor ontstaan er veel verkeerde aannames en meningen die voorkomen kunnen worden. Zo worden doorlooptijden van de werkzaamheden vaak verkeerd over genomen door de andere partijen, waardoor er problemen ontstaan in de planningen. Er moet geprobeerd worden om de organisatie van een andere partij te leren kennen door bijvoorbeeld een aantal dagen mee te lopen of van werkplek te ruilen. Hierbij moet vooral gelet worden op de achterliggende handelingen die betrekking hebben op de planningen. Een voorbeeld is de procesplanning van NONed, deze heeft veel stappen die doorlopen moeten worden voordat er een ontwerp naar de gemeente kan. Terwijl de gemeente in die zelfde tijd geen stappen hoeft uit te voeren Evalueren Het is wenselijk dat er na een project geëvalueerd wordt aan de hand van een aantal vragen. Er zijn problemen die volgens meerdere partijen vaker voorkomen bij een binnenstedelijk infraproject, dit kan worden voorkomen door de samenwerking te evalueren aan de hand van de volgende vragen: Was het vooroverleg op tijd en de informatie duidelijk? Waren er problemen met de KLIC-meldingen en hoe is hier mee omgegaan? Waren de planningen van elke partij op tijd aangeleverd en gedetailleerd genoeg? Was er duidelijkheid over de contactpersonen en hoe deze communiceerde naar de andere partijen? Was er vertrouwen in elkaar tijdens het project? Waarom wel/niet? Hoe kunnen bovenstaande punten in de toekomst worden verbeterd? Afspraken opstellen voor de voorbereiding van een project Om duidelijkheid te krijgen over de doorloop van het project, is het goed om eisen op te stellen waaraan de planningen moeten voldoen. Er moet geprobeerd worden om samen met een aantal partijen waarmee vaak samen wordt gewerkt een lijst op te stellen, bijvoorbeeld met de gemeentelijke aannemer, NONed en een aantal projectleiders en leg voor alle deze partijen de belangrijkste aandachtspunten op papier vast. NONed adviseert om hierover contact op te nemen met de gemeente Hardenberg waar deze manier met succes wordt gebruikt. Bij de gemeente Hardenberg kan worden gekeken hoe deze er afspraken er uit kunnen zien. Contracten met nutsbedrijven nakijken en/of vernieuwen Op dit moment zijn de contracten die de nutsbedrijven hebben met de gemeente Almelo zeer sterk verouderd. Dit is één van de redenen waardoor de gemeente weinig controle heeft over de handelingen van de nutspartijen. Wanneer er onduidelijkheden zijn of er discussies ontstaan over bepaalde handelingen, kan de gemeente Almelo niet terugvallen op de afspraken die in de contracten staan. Het is dan ook raadzaam om nieuwe contracten op te stellen met meer en duidelijkere regels. Hierop kan de gemeente dan ook terugvallen wanneer een nutsbedrijf de afspraken niet na komt. Al met al zijn er een aantal opvallende resultaten gevonden in dit onderzoek. Het blijkt dat de communicatie en coördinatie een zeer complexe situatie is bij binnenstedelijke infraprojecten. Er zijn een aantal punten die zeker goed worden uitgevoerd, maar er is altijd ruimte voor verbetering. Bovenstaande aanbevelingen kunnen een positieve invloed hebben op de planning en coördinatie en dit zorgt voor vermindering van de knelpunten die kunnen ontstaan tijdens binnenstedelijke infraprojecten. 5

6 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Samenvatting Inleiding Situatiebeschrijving Probleemstelling Doel Organisatie Leeswijzer Methode Documentatiestudie in kaart brengen procesplanning Data verzamelen Verzamelde data analyseren Resultaten Beschrijving procesplanning binnenstedelijke infraprojecten Resultaten interviews en observaties Kort advies Discussie Conclusie Conclusie procesplanningen Conclusie interviews en observaties Aanbevelingen Bibliografie Bijlage I: Procesplanningen Gemeente Almelo Bijlage II: Procesplanning van NONed Bijlage III: Interviews Gemeente Almelo Bijlage IV: Interviews Civiele Aannemers Bijlage V: Interviews NONed

7 1.Inleiding In de inleiding wordt als eerste de situatie beschreven, hierna zal het probleem worden uitgelegd. Vervolgens zal het doel van het onderzoek beschreven worden en als laatste zal de belanghebbende partijen worden vermeld en hoe de partijen 1.1.Situatiebeschrijving Tijdens een binnenstedelijk infraproject zijn er meerdere partijen betrokken bij de realisatie van het project. De gemeente die het project uitgevoerd wil hebben, de civiele aannemer die het civiele deel moet realiseren en de nutspartijen die de werkzaamheden over de kabels en leidingen uitvoeren. Deze partijen met verschillende commerciële en politieke belangen werken samen in een netwerk waarin middelen, taken en verantwoordelijkheden verdeeld zijn en er geen partij meer is die de leiding neemt over de afhankelijke werkvoorbereiding- en uitvoeringsactiviteiten (olde Scholtenhuis en Dorée, 2012). Deze partijen moeten gedurende de doorlooptijd van het project nauwkeurig samenwerken. Niet alleen tijdens het project vereist dit goede communicatie en coördinatie, maar ook in de voorbereiding van het project. Voor de doorloop van het project is het belangrijk dat er duidelijke planningen en afspraken zijn tussen de partijen. De partijen werken tijdens het project als het ware in elkaars werk, wanneer de afspraken niet duidelijk zijn kan dit voor verwarring zorgen. Echter hebben de partijen zelf geen duidelijk beeld bij de eisen waaraan een duidelijke planning zou moeten voldoen. Omdat de partijen zelf geen duidelijk beeld hebben bij de eisen, is het ook moeilijk voor de andere partijen om een goede planning op te stellen. Dit kan invloed hebben op de communicatie en coördinatie tussen de partijen tijdens de werkzaamheden, maar ook in de voorbereiding van het project. 1.2.Probleemstelling Zoals is aangegeven in de situatiebeschrijving, moet er veel gecoördineerd en gecommuniceerd worden tijdens een binnenstedelijk infraproject. De partijen zijn afhankelijk van elkaar, wanneer één partij de gemaakte afspraken niet nakomt kan de andere partij mogelijk zijn werk niet of moeizaam uitvoeren. Een voorbeeld van een probleem dat ontstaat tijdens een binnenstedelijk infraproject is het opstellen van onduidelijke afspraken tijdens een nutsoverleg. Er worden afspraken gemaakt die op meerdere manieren zijn te interpreteren en daardoor geen duidelijkheid scheppen over de situatie. Het gevolg is dat er tijdens het overleg wat volgt op het nutsoverleg geen actie is ondernomen en nieuwe afspraken gemaakt moeten worden. Dit is een van de problemen die kunnen ontstaan bij de planning en coördinatie. 1.3.Doel Zoals hierboven is aangegeven, hebben de partijen moeite met het definiëren van een duidelijke planning, dit kan voor onduidelijkheid zorgen in de planning en coördinatie van een project. Naast het moeilijk definiëren van een planning per partij zijn er meerdere factoren die invloed hebben op de planning en coördinatie van een binnenstedelijk infraproject. De Gemeente Almelo is daarom benieuwd naar welke factoren de planning en coördinatie in negatieve zin beïnvloeden. Met andere woorden; wat zou de oorzaak van de soms stroeve communicatie en coördinatie tussen de partijen kunnen zijn? Het doel van het onderzoek is als volgt te definiëren: 7

8 Het analyseren van de knelpunten die er kunnen ontstaan tijdens de planning en coördinatie bij binnenstedelijke infraprojecten. Om dit doel te behalen is het onderzoek in meerdere delen opgesplitst, dit wordt verder onderbouwd in hoofdstuk 2 Methode. 1.4.Organisatie Om een duidelijk beeld te krijgen van de partijen die van belang zijn bij dit onderzoek, is er een tabel opgesteld. Onderstaand zijn de partijen vermeld. Gemeente Almelo De gemeente Almelo is de partij waar het onderzoek is uitgevoerd. De gemeente is de opdrachtgever van het project. Zij bepalen voor een project wat er gebouwd moet worden en stellen een eisenpakket samen. Omdat dit project in een design & construct aanbesteding is uitgevoerd, mag de civiele aannemer zelf een ontwerp maken. Het project staat beschreven in Observatie. Civiele Aannemer De civiele aannemer is de partij die de civiele werkzaamheden uitvoert in opdracht van de Gemeente, dit is dus de opdrachtgever. Nutspartijen De nutspartijen zijn de partijen die de kabels en leidingen beheren die onder de grond liggen, verspreid door de gehele gemeente. De nutspartijen krijgen van de gemeente te horen wanneer de gemeente plannen heeft voor het aanpassen van de infrastructuur. Wanneer er in het projectgebied kabels en leidingen liggen van het nutsbedrijf die verlegd worden, dan worden ook de nutspartijen betrokken in het project. Nutsaannemer De nutsaannemer is de partij die de werkzaamheden uitvoert in opdracht van de nutspartijen. Vaak heeft elk nutsbedrijf zijn eigen aannemer. 1.5.Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke methodes gebruikt worden om het onderzoek tot stand te brengen. Allereerst wordt beschreven hoe de documentatie studie tot stand kwam, vervolgens hoe de interviews zijn afgenomen en als laatste hoe de resultaten zijn geanalyseerd. In hoofdstuk 3 worden de resultaten van de documentatie studie weergegeven en met elkaar vergeleken. Daaropvolgend worden in hoofdstuk 3 de interviews besproken en de resultaten geanalyseerd. Hoofdstuk 4 bestaat uit een discussie waarin gereflecteerd wordt op het onderzoeksproces. In hoofdstuk 5 volgt de conclusie van het onderzoek en hierna volgen de aanbevelingen in hoofdstuk 6. Als laatst is de bibliografie weergegeven en zijn de bijlagen toegevoegd. 8

9 2.Methode In dit hoofdstuk zal worden uitgelegd welke methodes gebruikt zijn om tot de resultaten te komen. Eerst wordt besproken hoe de documentatiestudie over de huidige procesplanning bij de gemeente Almelo en de nutspartijen is uitgevoerd. Daarna wordt er besproken hoe er met behulp van interviews en eigen observaties een analyse wordt opgesteld over de knelpunten vanuit de perspectieven van de verschillende partijen. Tenslotte zal er duidelijk gemaakt worden hoe de resultaten worden geanalyseerd. 2.1.Documentatiestudie in kaart brengen procesplanning Om een goed inzicht te krijgen in de planning en coördinatie van binnenstedelijke infraprojecten, is eerst een schema opgesteld voor de huidige situatie van de project aanpak bij de gemeente Almelo. In het handboek van het ingenieursbureau van de gemeente Almelo staat de procesplanning uitgewerkt. Deze is zo goed mogelijk overgenomen en daarna voorgelegd aan 3 projectleiders bij de gemeente Almelo om na te gaan of de procesplanning ook daadwerkelijk op deze manier gaat. De projectleiders kregen individueel de opdracht om de procesplanning uit het ingenieurshandboek waar nodig aan te passen. Vervolgens is er gekeken naar de onderlinge verschillen en overeenkomsten van de aangepaste projectprocessen, dit in belang van de uniformiteit die de gemeente moet hebben naar de verschillende partijen. Daarnaast is de procesplanning bij de nutspartijen op een vergelijkbare manier in kaart gebracht. Uit de procesplanningen van de gemeente en de nutspartijen zijn een aantal knelpunten gehaald. 2.1.Data verzamelen Interviews Nadat de huidige informatie in kaart is gebracht, zijn de belanghebbende partijen geïnterviewd. De respondenten zijn in drie verschillende groepen in te delen namelijk de gemeente Almelo, de nutspartijen en de civiele aannemers. Er is gekozen voor deze drie groepen omdat zij degene zijn die samenwerken bij een binnenstedelijk infraproject. In overleg met één van de nutspartijen is besloten om de nutsaannemer niet te interviewen, omdat de nutsaannemer direct wordt aangestuurd door de nutspartijen en dus weinig tot geen inspraak heeft in de planning en coördinatie. Binnen deze drie groepen zijn er meerdere partijen geïnterviewd, dit om ervoor te zorgen dat er per groep meer input is. De volgende partijen zijn geïnterviewd: - Gemeente Almelo (werkvoorbereider en opzichters) - Nutspartijen (Coördinator NONed/ Cogas) - Civiele aannemer (Salverda, Reef infra) Er is gekozen voor een open interview zodat de geïnterviewde partijen hun mening konden geven over de samenwerking binnen een binnenstedelijk infraproject. Door middel van een open interview kwamen specifiek de aandachtspunten van de geïnterviewde partijen naar voren. Een nadeel van een open interview is dat de afgenomen interviews weinig gestructureerd waren en lastig aan elkaar te koppelen. Er is voor gekozen om bij een aantal partijen (NONed en de Gemeente Almelo) een tweede interview te houden en de resultaten uit de voorgaande interviews voor te leggen aan deze partijen 9

10 om te kijken wat hun mening daarover was. Bij de gemeente zijn deze interviews in een informele setting afgenomen, hier is dus ook geen documentatie van beschikbaar. Verder zijn alle interviews opgenomen op een geluidsfragment. In Bijlage III t/m V zijn de interviews uitgewerkt, hier zijn de resultaten beknopt weergegeven Observatie Naast het afnemen van interviews is informatie gewonnen door het meekijken en observeren tijdens het daadwerkelijk plannen van het infraproject. In de tijd dat ik bij de gemeente Almelo aanwezig was, zijn de eerder genoemde partijen gezamenlijk bezig geweest met een binnenstedelijk infraproject. Hier heb ik meegekeken bij de vergaderingen en de overleggen die plaats vonden tussen de betrokken partijen. Tijdens de vergaderingen en overleggen maakte ik aantekeningen om de belangrijke dingen te onthouden. Ik heb in totaal vier verschillende overleggen bijgewoond waarvan als eerste het nutsoverleg waar een inventarisatie gemaakt werd van de verschillende belangen. Hierop volgde een tweede nutsoverleg waar meer werd ingegaan op de verschillende werkzaamheden die per partij moesten gebeuren. Vervolgens was er een eerste overleg met alle partijen; de gemeente, de nutspartijen en de civiele aannemer. Als laatst heb ik een voortgangsoverleg binnen de gemeente bijgewoond. Ik heb ook informeel informatie opgedaan door meerdere personen aan te spreken op de werkvloer. Het project bestond uit het vervangen van een duiker door een brug over het kanaal die later beweegbaar kan worden gemaakt met minieme aanpassingen. Daarnaast lagen er diverse kabels en leidingen naast de duiker die verlegd moesten worden naar een aantal mantelbuizen. Deze mantelbuizen moesten onder het kanaal geplaatst worden. Doordat veel nutspartijen hier kabels en leidingen hadden liggen, waren er veel partijen om rekening mee te houden. Er waren tijdens het eerste nutsoverleg dan ook zes verschillende nutspartijen aanwezig. Waar de focus op lag bij het observeren tijdens het project is in hoeverre de partijen duidelijk communiceerden richting de andere partijen over de uit te voeren werkzaamheden. Daarnaast is geobserveerd hoe actief de partijen contact opzochten met elkaar om het project te coördineren. 2.2.Verzamelde data analyseren Als eerst worden de procesplanningen van de gemeente en de nutspartijen met elkaar vergeleken en worden de hieruit voortkomende bevindingen besproken. Ten tweede zijn de resultaten uit de interviews weergegeven. Om deze resultaten overzichtelijk weer te geven, zijn ze onderverdeeld in vijf onderwerpen. Deze vijf onderwerpen kwamen tijdens de interviews bij alle partijen aan de orde. Per onderwerp zijn de resultaten uit de interviews beschreven in een tabel met daarop volgend een koppeling van de bevindingen uit de interviews met mijn eigen bevindingen. Er zal aan het einde van het hoofdstuk resultaten kort advies gegeven worden, ook worden de belangrijkste punten voor de gemeente benoemd. Dit zijn de punten waar de gemeente het meeste invloed op heeft. 10

11 3.Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek besproken, in 3.1 worden de procesplanningen van de gemeente Almelo en de nutspartijen beschreven. In 3.2 worden resultaten van de interviews en eigen bevindingen geformuleerd. Als laatst wordt er een zeer beknopt advies gegeven welke alvast vooruitblikt op de conclusie. 3.1.Beschrijving procesplanning binnenstedelijke infraprojecten In dit deel van het hoofdstuk worden de uitgewerkte procesplanningen van de gemeente Almelo en de nutspartijen beschreven. Deze procesplanningen zijn uitgewerkt in diagrammen die te vinden zijn in Bijlage I en II Procesplanning Gemeente Almelo In het ingenieurshandboek staan de stappen die worden doorlopen vanaf de project intake. In het diagram in Bijlage I staat vermeld wat deze stappen inhouden. Dit is mijn eigen interpretatie zonder voorkennis van het gebruik van het handboek. De stappen zijn beknopt benoemd in het diagram, in het handboek staat per stap een specifieke handeling die uitgevoerd moet worden door de projectgroep. Wat duidelijk te zien is, zijn het aantal handelingen die al moeten gebeuren voordat daadwerkelijk het project opgestart wordt. Ook is te zien dat volgens dit diagram de gemeente veel handelingen voor de daadwerkelijke start van het project intern uitvoert. Aan het begin van het project wordt er, onder het kopje inventariseren, gekeken welke nutspartijen belang hebben bij het project. Deze nutspartijen krijgen dan ook de plannen van de gemeente. De nutspartijen moeten vervolgens hun belang doorgeven aan de gemeente zodat de gemeente rekening kan houden met de werkzaamheden die de nutspartijen moeten uitvoeren. Daarna gaat de gemeente verder met de voorbereiding en komen de partijen elkaar pas weer tegen in de uitvoeringsfase. Dit is hoe de procesplanning er formeel uit ziet in het ingenieurshandboek. Om na te gaan of de formele procesplanning ook op deze manier in de praktijk wordt toegepast, is de planning voorgelegd aan drie projectleiders binnen de gemeente Almelo. In Bijlage I zijn de drie uitgewerkte procesplanningen van de projectleiders te vinden in een diagram. Zoals te zien zijn de drie aangepaste diagrammen zo goed als gelijkwaardig, of zijn ze op hetzelfde punt aangepast. Volgens de drie projectleiders mist er een stap in de formele procesplanning waarin het definitief ontwerp wordt vastgesteld door de gemeente. Ook moet er voor het vaststellen van het definitieve ontwerp een stap worden toegevoegd waarin er overleg plaats vindt met nutspartijen over hun werkzaamheden. In dit overleg worden de werkzaamheden besproken die de nutspartijen moeten uitvoeren met hierbij een planning van deze werkzaamheden. Deze stap in de procesplanning is niet expliciet terug te vinden in het handboek van de ingenieurs, echter blijkt wel dat de verschillende projectleiders deze stap wel doorlopen in de procesplanning. Er is dus een gelijke opvatting tussen de projectleiders in de projectaanpak van afdeling stadingenieurs van de gemeente Almelo. De andere aanpassingen gaan over de formulering van de stappen, welke geen invloed hebben op het verdere verloop van de procesplanning Procesplanning nutspartijen Net als de gemeente Almelo hebben ook de nutspartijen een procesplanning bij infraprojecten. Om een beeld te krijgen van de processen binnen de nutspartijen is er een gesprek geweest met een 11

12 coördinator van NONed. Volgens NONed is de procesaanpak bij de nutspartijen binnen NONed vrijwel identiek, mogelijke is er op sommige plaatsen een nuanceverschil. De procesplanning is in Bijlage II te vinden in een diagram. In het diagram is te zien dat de nutspartijen een schakeling van handelingen moet doorlopen om tot een uiteindelijke projectaanpak te komen. Volgens NONed volgt er dan een overleg met de gemeente over wat de plannen zijn binnen een project. Daarna gaan de nutspartijen intern overleggen hoeveel belang zij bij het gehele project hebben. Hieruit volgt een reeks van beslissingen en overwegingen die een bepaalde tijdsduur hebben. Zo moeten de consequenties van het wel/niet vervangen en omleggen van de kabels en/of leidingen op de resterende kabels en leidingen worden bepaald. Het vergt een flinke inspanning van de nutspartijen om dit te bepalen. Wanneer hier een besluit over is genomen, wordt er een begroting opgesteld en wordt deze voor gelegd aan het assetmanagement team van de nutspartij. Dit team loopt het ontwerp en de begroting nogmaals na om te controleren of deze juist is opgesteld. Als het team ontdekt dat bijvoorbeeld een bepaalde leiding niet hoeft worden vervangen omdat de leiding nog 50 jaar mee kan, wordt het ontwerp afgewezen en kan er een nieuw ontwerp worden opgesteld. Deze stappen worden herhaald totdat het ontwerp goed wordt gekeurd door het assetmanagement, daarna kan het plan worden voorgelegd aan de gemeente en kan de gemeente verder met het maken van het definitieve ontwerp voor het gehele project. Een opvallend punt uit de procesplanning van de nutspartijen is dat de onderaannemer van de nutspartijen uiteindelijk de planning krijgt toegestuurd en geen invloed heeft in de opzet van deze planning. Volgens NONed kan de onderaannemer altijd binnen 4 weken de benodigde werknemers regelen om de werkzaamheden te starten. Zoals in de procesplanning van NONed in Bijlage II te zien is, zitten er voor de nutspartijen tussen het eerste contact met de gemeente en het aanleveren van het uiteindelijke ontwerp een aantal stappen die een langere doorlooptijd kunnen hebben. Kijkend naar het schema van de gemeente zitten hier niet zeer veel stappen tussen, echter moet er opgemerkt worden dat het proces van voorontwerp naar definitief ontwerp ook een proces kan zijn welke veel tijd in beslag kan nemen. Dit is afhankelijk van de complexiteit van het project. 12

13 3.2.Resultaten interviews en observaties Hieronder in de tabellen staan de resultaten uit de interviews. Deze zijn geordend op onderwerp. In de tabellen zijn de opvattingen en meningen beschreven van de verschillende partijen, gevolgd door mijn eigen interpretatie en de koppeling van de resultaten uit de interviews en uit mijn eigen observaties. De resultaten uit de interviews zijn niet allemaal knelpunten, het kunnen ook manieren zijn om de coördinatie en planning te verbeteren, voorgedragen door de geïnterviewde partij. Ook is het mogelijk dat de resultaten knelpunten zijn volgens één bepaalde partij, maar dit niet altijd het geval hoeft te zijn Vooroverleg Partij Resultaat Beschrijving respondent Gemeente Almelo Wanneer er 13 weken van te In de uitvoering valt het mee qua voren begonnen wordt met vertraging door foutieve planning, een voorbereiding, dan geeft dit voorwaarde is wel dat er lang van tevoren geen problemen in het vervolg contact is geweest met de nutspartijen. van het project. Dan zijn er vaak geen problemen. Wanneer je op tijd begint met het afstemmen van de planningen gaat het goed. Een nutsbedrijf heeft 13 weken nodig voor een goede Civiele aannemer Nutsbpartijen (NONed) Civiele aannemer Er worden soms geen goede afspraken gemaakt in het vooroverleg tussen de nutspartijen en de gemeente Bij een Design en Construct project kunnen de planningen goed op elkaar worden afgestemd mits er maar vroegtijdig contact is geweest tussen de gemeente, nutspartijen en de aannemer. De coördinatie en communicatie tussen de civiele aannemer en de nutspartijen worden vaak voorbereiding. Doordat er geen goede afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en nutspartijen in het vooroverleg, kan de civiele aannemer in de problemen komen. Bij een Design en Construct project kunnen de planningen goed op elkaar worden afgestemd mits er maar vroegtijdig contact is geweest tussen de partijen (13 weken). Dit zodat de nutspartijen in het project worden betrokken voordat de civiele aannemer een concreet plan heeft opgesteld over de aanpassingen die de civiele aannemer in het projectgebied gaat veranderen. In het algemeen belegt de opdrachtgever wel een nutsoverleg met de nutspartijen, maar worden er te weinig vervolg afspraken gemaakt en blijft het te onderschat. algemeen. Het nutsoverleg tussen de nutspartijen en de gemeente vindt vaak ruim voor de uitvoering van het project plaats. In dit overleg worden de werkzaamheden van de nutspartijen in het projectgebied besproken. Zowel de nutspartijen en de gemeente geven in het interview aan dat dit overleg belangrijk is voor de planning en coördinatie van het project en dat de doorloop van het project goed verloopt wanneer het tijdig plaats vindt. Volgens de gemeente gaat de voorbereiding goed wanneer er 13 weken van te voren het eerste overleg plaats vind, NONed bevestigde dit. Echter geeft de civiele aannemer aan dat de afspraken die uit dit overleg naar voren komen soms te kort schieten. Er worden geen afspraken gemaakt over de te verdelen verantwoordelijkheden is en wanneer de werkzaamheden moeten worden uitgevoerd. Hierdoor kan de civiele aannemer in de problemen komen wanneer hij niet kan vertrouwen op de afspraken die gemaakt zijn in het vooroverleg. Ook 13

14 melden de civiele aannemers dat er vaak geen goede afspraken worden gemaakt tussen de gemeente en de nutspartijen. De aannemers hebben alleen geen beeld over wat deze afspraken dan zouden moeten zijn. Tijdens mijn observatie begin juni bij het overleg kabels en leidingen in het voortraject van het project Egbert Gortestraat en brug zijn mij een aantal dingen opgevallen. Bij het overleg was niet elke nutspartij aanwezig, de projectleider van de gemeente wist hiervan niet reden. Zo zal de informatie die dan wordt verzameld nooit compleet zijn en ook zijn dus niet alle partijen ingelicht. Verder werd er in dit overleg besproken welke veranderingen de nutspartijen aan hun kabels en leidingen moeten doorvoeren voor het realiseren van een beweegbare brug. Uit dit overleg zijn uiteindelijk de wensen van de gemeente en de nutspartijen naar voren gekomen met betrekking tot een oplossing voor het verleggen van de kabels en leidingen. In de verslaglegging van dit overleg is ook vastgesteld wat de aanpassingen uiteindelijk werden. In december begon de civiele aannemer met het opstarten van het project en was er een overleg met de nutspartijen ingepland. Echter bleek dat de gemeente, de civiele aannemer en de nutspartijen alle drie een andere interpretatie van het verslag hadden. Het gevolg hiervan was dat er in de 6 maanden voorbereiding weinig voorbereidingstaken zijn uitgevoerd door de partijen. Er was dus vlak voor het starten van de werkzaamheden nog haast geen inzicht in de daadwerkelijke uit te voeren taken van de verschillende partijen. In de interviews wordt door alle partijen aangekaart dat vroeg overleg belangrijk is, maar uit eigen bevindingen en het interview met een civiele aannemer blijkt dit overleg vaak rommelig en komen er geen duidelijke afspraken uit naar voren. Zo blijft het moeilijk voor alle partijen om een duidelijke planning op te stellen. De coördinator van NONed kwam met een idee wat meer duidelijkheid kan scheppen bij het opstellen van de planningen. Samen met de gemeente Hardenberg heeft NONed een lijst gemaakt waarin de belangrijkste aandachtspunten staan vermeld die de partijen van elkaar nodig hebben om de voorbereidingen te starten van een project. Dit document kan bij de meeste projecten met nutswerkzaamheden worden gebruikt, zo kan al ver van te voren worden begonnen met het inventariseren en hoeft er niet worden gewacht op het eerste overleg KLIC-meldingen Partij resultaat interview Beschrijving respondent Gemeente Almelo KLIC-meldingen kloppen niet altijd KLIC-meldingen kloppen niet altijd. Voor de zekerheid worden er dan in opdracht van de Gemeente proef sleuven gegraven om de KLIC-meldingen te controleren, hieruit komen vaak niet bestaande of nieuwe leidingen uit naar voren. Dit voorval vind vooral plaats in de binnensteden waar van oorsprong eerder leidingen zijn aangebracht Civiele aannemer Onjuiste KLIC-meldingen Bij projecten komt het vaak voor dat leidingen en kabels niet op de in de KLIC melding gemelde plaats liggen. Ook liggen er vaak oude leidingen die niet in KLICmelding worden gemeld. 14

15 Nutspartijen (NONed) Onjuiste KLIC-meldingen Net zoals andere partijen ook zeggen, geeft NONed ook aan dat de KLIC-meldingen nog niet allemaal geheel kloppen. Dit zal volgens NONed echter veranderen in de tijd, wanneer er meer digitaal is ingemeten. Zoals te zien is in de resultaten van de interviews, heeft elke partij last van onjuiste KLIC-meldingen. Dit zorgt ervoor dat er tijdens de doorloop van het project kabels en leidingen gevonden worden waar geen rekening mee gehouden werd. Dit kan zorgen voor onverwachte vertragingen en discussies over deze gevonden leidingen. Dit probleem is ontstaan in de tijd van digitalisatie van de kabels en leidingen kaarten. Volgens de gemeente en de nutspartijen zijn er tijdens de digitalisatie van de kaarten kabels en leidingen weggevallen of zijn deze vergeten mee te nemen in de nieuwe tekeningen. Wanneer er nu een leiding wordt opgegraven die niet op de KLIC staat, ontstaan er discussies over wie de eigenaar is van de leiding. Hiermee wordt onnodig tijd vergooid, die anders besteed kon worden aan het project zelf. Er is een protocol aanwezig welke gevolgd moet worden wanneer er een weesleiding gevonden wordt, alleen dit protocol heeft een lange doorlooptijd. Doordat de gemeente of de aannemer soms niet kan wachten op het uitvoeren van dit protocol, nemen zij zelf weleens maatregelen. Dit kan zijn het zelf aanboren van deze leiding of het negeren van de leiding. Wanneer de leiding genegeerd wordt, wordt het probleem alleen maar verschoven. Op dit moment is er geen oplossing voor handen om dit probleem direct te kunnen oplossen. Alle partijen hebben hier last van bij het uitvoeren van de werkzaamheden. Dit ligt verder buiten de scope van mijn onderzoek Planningen Partij Resultaat Beschrijving respondent Gemeente Almelo Planning van aantal nutspartijen is te globaal De civiele aannemer levert planningen aan waarin de taken per dag zijn weergegeven. De planning van sommige nutspartijen is in weken, dit is volgens de gemeentes te globaal. Gemeente Almelo Geen grip op de nutspartijen De gemeente heeft het gevoel dat ze geen grip hebben op de werkzaamheden van de nutspartijen. Ze kunnen de nutspartijen wel aanspreken op het niet nakomen van de planningen, echter kunnen ze geen sancties opleggen op het niet nakomen van planningen Civiele aannemer Nutspartijen (NONed) Planning van aantal nutspartijen is te globaal Er wordt te snel gewerkt vanuit een einddatum Wanneer je de planningen van de nutspartijen en de civiele aannemer naast elkaar legt, valt vooral het verschil in detailniveau op. Bij de civiele aannemer gaat dit per handeling/dag specifiek, terwijl je van een aantal nutspartijen alleen maar het aantal weken dat ze bezig zijn binnen krijgt. Vaak is het de onderaannemer van de nutspartijen die veel macht heeft en bepaald wanneer er wat gebeurd. Er wordt snel gewerkt vanuit een einddatum, waardoor er aan het begin van het project weinig tijd over blijft om een 15

16 Nutspartijen (NONed) Nutspartijen (NONed) De handeling van de nutspartij met de langste doorlooptijd wordt vaak aangenomen als de totale tijd die nutspartijen nodig zijn bij een project. NONed geeft wel degelijk een gedetailleerde planning van de werkzaamheden door aan de andere partijen planning op te stellen. Uiteindelijk moet alles dan snel gebeuren en dan komen nutspartijen in de knel met de levertijden van sommige materialen welke een langere levertijd hebben. De handeling van de nutspartij met de langste doorlooptijd wordt vaak aangenomen als de totale tijd die nutspartijen nodig zijn bij een project. Echter komt het vaak voor dat een nutspartij moet wachten tot een andere nutspartij zijn handelingen heeft afgerond en kan hij dan pas beginnen met zijn handelingen. Hierdoor kwam het vaak voor dat het werk van nutspartijen in plaats van 3 weken in één keer 5 á 6 weken duurde. Volgens NONed geven de nutspartijen, in ieder geval via NONed, wel degelijk een gedetailleerde planning door aan de gemeente, dit was eerder inderdaad niet geval. Dit is dus in tegenstelling met wat de civiele aannemers en de gemeente zeggen. De meeste opmerkingen uit de interviews waren te koppelen aan het onderwerp Planningen. Dit is een logisch verschijnsel, aangezien de planning het belangrijkste onderdeel is binnen de communicatie en coördinatie tussen de verschillende partijen. Zoals te zien is in de bovenstaande resultaten merken de civiele aannemers en de gemeente op dat er nutspartijen zijn waarvan de planningen niet het juiste detailniveau bevatten. Deze zijn, vergeleken met de planningen van de civiele aannemer, te globaal. Hierdoor hebben de civiele aannemers weinig inzicht in de daadwerkelijke werkzaamheden van de nutspartijen op locatie, wat voor een civiele aannemer waardevolle informatie kan zijn. Volgens NONed leveren zij als partij wel degelijk een gedetailleerde planning aan, bij navraag aan de projectleiders binnen de gemeente Almelo kan dit door de projectleider bevestigd worden. Daarom is het opmerkelijk dat de civiele aannemer deze planningen niet tot zijn beschikking heeft. Wat echter wel opvalt is de opmerking van NONed met betrekking tot de doorlooptijd van de werkzaamheden van de nutspartijen. Volgens NONed worden deze vaak verkeerd geïnterpreteerd door de gemeente en de civiele aannemer. Er wordt, zoals in de bovenstaande tabel weergeven, uitgegaan van de langste doorlooptijd van alle werkzaamheden. Maar het kan ook zijn dat de werkzaamheden elkaar moeten opvolgen in plaats van dat deze gelijktijdig kunnen worden uitgevoerd. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat twee nutspartijen in dezelfde sleuf kabels moeten plaatsen, deze werkzaamheden kunnen niet tegelijkertijd worden uitgevoerd. Daardoor zal de doorlooptijd van deze werkzaamheden bij elkaar opgeteld moeten worden voor een totale doorlooptijd. Wanneer dit vermeld wordt, kunnen er snel misverstanden ontstaan bij het inventariseren van de benodigde tijd. Dit kon worden teruggezien in de nuts overleggen die ik heb bijgewoond tijdens mijn onderzoek. Ook hier kwam het voor dat de langste doorlooptijd als leidend werd aangehouden door de gemeente. Opvallend was dat de nutspartijen hier tijdens dit overleg 16

17 niks over opmerkten, terwijl ze dit wel in een interview aan mij hebben verteld. Wanneer dit in het vooroverleg al zal worden benoemd door de nutspartijen kan de gemeente hier ook rekening mee houden. Daarnaast was NONed van mening dat er te snel vanuit een verplichte einddatum wordt gewerkt. Dit houdt in dat de gemeente snel een einddatum vastzet, zonder bij de belanghebbende partijen te verifiëren of dit haalbaar is. Zo kan er een project ontstaan waar een moeilijk haalbare planning aangehouden moet worden. Echter is er vaak een goede reden vanuit de gemeente om vanuit een einddatum te werken, dit heeft meestal te maken met de financiering van het project. Dit wordt voor een groot deel gehaald uit subsidies en daaraan zitten vaak bepaalde tijdskaders vast. Een ander punt is de opmerking die de civiele aannemer maakt over de planning van de nutspartijen. Volgens de civiele aannemer heeft de onderaannemer van de nutspartijen te veel invloed op de planning. Echter kwam uit de procesplanning van de nutspartijen naar voren dat de onderaannemer van de nuts helemaal niet deelneemt aan het maken van een planning. Opvallend is dan ook dat de civiele aannemer dit wel denkt. De civiele aannemer trekt dus conclusies over onderwerpen waar hij geen zicht op heeft. Dit zal geen goede invloed hebben op de samenwerking en hierdoor komen verschillende verhalen naar boven wat kan zorgen voor misverstanden. Wat nog meer opviel tijdens mijn eigen bevindingen, is de terughoudendheid van een aantal nutspartijen. Er worden tijdens het overleg geprobeerd om de planningen van de werkzaamheden rond te krijgen en uiteindelijk is er een voorstel voor een participatiesamenwerking voor het aanbrengen van de mantelbuizen voor de kabels en leidingen. De participatiesamenwerking hield in dat de nutsaannemer van één van de nutspartijen bepaalde werkzaamheden ging uitvoeren die voor alle nutspartijen hetzelfde waren. Hiervoor moesten alle partijen instemmen, echter gaven een aantal nutspartijen niet volmondig hun instemming en daardoor bleef het onduidelijk wat er ging gebeuren. De nutspartijen wisten nog niet precies of ze mee wilde werken, daardoor moesten de andere partijen ook afwachten wat er ging gebeuren. Het gebeurt vaker dat nutspartijen niet duidelijk zijn in het maken en het uitvoeren van de taken. Het lijkt net als er geprobeerd wordt om verantwoordelijkheden te ontlopen en zo te vermijden dat ze kunnen worden aangesproken op gemaakte afspraken. Dit is ook wat de gemeente aangeeft in het interview, ze hebben geen grip op de nutspartijen. Eén van de oorzaken is dat ze zelf geen invloed hebben op de werkzaamheden die de nuts aannemer uitvoeren voor de nutspartijen. Een andere oorzaak kan ook zijn dat de contracten die de gemeente heeft met de nutspartijen, deze stammen soms nog uit 1980 of zelfs daarvoor, sterk verouderd zijn. In de tussentijd is er zeer veel veranderd onder de grond. Deze contracten zijn dan ook niet meer representatief voor de werkzaamheden die hedendaags gebeuren. De gemeente kan dan ook nooit terugvallen op de contracten om de nutspartijen te wijzen op gemaakte afspraken. 17

18 3.2.4Contactpersoon en communicatie Partij Resultaat Beschrijving respondent Gemeente Almelo Er is af en toe sprake van miscommunicatie binnen de organisatie van een nutspartij Tijdens de uitvoering van een project binnen de gemeente Almelo, had de opzichter van de gemeente contact met twee verschillende contactpersonen binnen een nutspartij. Beiden hadden een andere interpretatie van de doorlooptijd van bepaalde handelingen die uitgevoerd Gemeente Almelo Civiele aannemer Civiele aannemer Gemeente Almelo Civiele aannemer De Nutsbedrijven zijn voorzichtig met toezeggingen Sommige bedrijven meerdere contactpersonen De contactpersonen van de belanghebbende partijen staan steeds verder van het project af Regels die bepaalde nutsbedrijven opstellen, handhaven ze zelf niet Er zit verschil in de opvattingen over de rol van de aannemer in het coördineren van een project moesten worden. De nutsbedrijven nemen vaak niet het voortouw in de overleggen m.b.t. tot de kabels & leidingen. Ze wachten eerst af wat de andere partijen voor afspraken gaan maken en proberen zelf zo weinig mogelijk vast te leggen. Een aantal nutspartijen hebben meerdere contactpersonen, hierdoor is er een grotere kans op het verliezen van informatie doordat er meerdere schakels in de communicatie keten komen. Doordat de contactpersonen steeds verder van het project afstaan, wordt de communicatie ook steeds globaler. De contactpersonen hebben vaak meerdere projecten onder hun leiding, daardoor zijn ze vaak minder op de hoogte van de project voortgang Regels die bepaalde nutsbedrijven opstellen, handhaven ze zelf niet. Ze hebben bijvoorbeeld een regel dat een kabel haaks onder het asfalt door kan, maar dat doen ze zelf dan niet. Waardoor de gemeente rekening moet houden met een ander tracé. Er zit een verschil in opvatting over het coördineren van een project. De gemeente denk vaak dat de civiele aannemer ook de nutsbedrijven gaat coördineren. Echter heeft de civiele aannemer die macht niet omdat ze niet de betalende opdrachtgever is. De civiele aannemer zorgt ervoor dat hun planning afgestemd wordt op de nutsbedrijven zodat de planning niet met elkaar in de knoop raken. 18

19 Civiele aannemer Er wordt te weinig gecommuniceerd over de geplande werkzaamheden Wanneer de werkzaamheden die worden uitgevoerd, verplaatst of aangepast worden, vindt hier te weinig communicatie over plaats. De civiele aannemer komt erachter doordat er in de bouwput onverwacht geen werkzaamheden worden uitgevoerd, of juist wel. Uit de resultaten van de interviews is te halen dat, zowel de gemeente en de civiele aannemer, ervaring hebben met meerdere contactpersonen bij een nutsbedrijf. Dit kan invloed hebben op de uitwisseling van de informatie, zoals in een voorbeeld gegeven van een opzichter van de gemeente Almelo. Bij het project XL-business park moesten lantarenpalen verzet worden door een nutsbedrijf. In het vooroverleg was afgesproken dat dit in week 24 zou gebeuren. Echter bleek het ten tijde van de uitvoeringsfase niet meer haalbaar en zou het week 34 worden. Toen de opzichter van de gemeente contact opnam met het nutsbedrijf, bleek dat het volgens een andere medewerker van het nutsbedrijf wel degelijk in week 24 kon. Binnen het nutsbedrijf zijn er dus, of verschillende interpretaties van doorlooptijden van bepaalde werkzaamheden of zijn er meerdere verschillende planningen. Zo kan er verwarring ontstaan binnen projecten, de partijen zijn namelijk afhankelijk van elkaars planningen. Wanneer één deel van de planning niet meer klopt, heeft dit invloed op alle daaropvolgende handelingen. Wanneer er meerdere contactpersonen zijn, betekent dit dat de informatie-uitwisseling over meerdere schijven zal gaan waardoor er meer kans is op informatieverlies en/of verkeerde interpretatie van de informatie. Voor de nutspartijen die onder NONed vallen, is de coördinator van het cluster altijd het aanspreekpunt voor alle partijen. Deze persoon heeft dus alle informatie tot zijn beschikking en is altijd op de hoogte van het project. Hierop is de opmerking vanuit de civiele aannemer dus niet van toepassing, dat de contactpersonen steeds verder van het project afstaan. Verder heb ik zelf ervaren dat deze opmerking ook niet van toepassing is op projectleiders binnen de gemeente Almelo. Hier worden de projecten zodanig verdeeld dat de projectleiders voldoende tijd per project hebben Vertrouwen Partij Resultaat Beschrijving respondent Civiele Aannemer Er is weinig vertrouwen tussen de partijen. Er is vaak voordat een overleg begint al een oordeel gemaakt Wanneer er een overleg gepland staat zijn er partijen die van tevoren al denken dat het geen succes wordt. Daardoor gaan partijen met de verkeerde houding het overleg in. Nutsbedrijven (NONed) Het zou ook prettig zijn als er iets meer begrip en vertrouwen in de nutsbedrijven komt. NONed heeft het gevoel dat er altijd argwanend naar de nutspartijen wordt gekeken en wanneer men al op zo n manier het overleg ingaat, zal je nooit volledig objectief de onderhandelingen aan kunnen gaan. 19

20 De verschillende partijen hebben veel vooroordelen over elkaar, maar ook vinden de partijen dat er weinig vertrouwen is in de andere partij. De reden dat er weinig vertrouwen is tussen de partijen is waarschijnlijk mede te verklaren door een aantal samenwerkingen in het verleden waarin de afstemming niet zo goed verliep. Wanneer dit een aantal keer gebeurt, zal het vertrouwen in elkaar afnemen. Toch pleiten de partijen wel voor meer vertrouwen. 20

21 3.3Kort advies Kort samengevat kunnen er een aantal belangrijke punten uit de resultaten gehaald worden. Hieronder zijn de belangrijkste punten kort weergegeven, in de conclusie en aanbevelingen worden deze punten concreter weergegeven. Naar mijn inziens kan vooral in de communicatie veel verbeterd worden, dit zal dan ook het punt zijn waar de meeste aandacht aan besteed moet worden. Ook kan het vooroverleg duidelijker worden uitgevoerd. Deze twee punten zijn namelijk voor de gemeente goed te beïnvloeden, omdat ze hier nauw bij betrokken zijn. Het blijkt uit de resultaten dat er zeer veel onduidelijkheden naar voren komen die alle partijen wel benoemen, maar waar onderling niet over wordt overlegd of gesproken. Wanneer de bovenstaande punten verbeteren, zullen de planningen ook beter kunnen worden afgestemd. De gemeente kan niet alle gevonden resultaten beïnvloeden, zo zijn foutieve KLICmeldingen problemen die in de loop van tijd moeten veranderen. Wel kan hierin een actieve houding worden aangenomen en proberen om de andere partijen ook actief te laten helpen bij het verbeteren van KLIC-meldingen. 21