1 Inleiding Leeswijzer Terugkijkend De belangrijkste redenen voor samenwerking... 2

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Leeswijzer Terugkijkend De belangrijkste redenen voor samenwerking Uitgangspunten voor samenwerking Doelstellingen Beoogd resultaat Ontwikkelingen Evaluatie Dienstverlening & uitvoering Situatie vóór de samenwerking Beoogde doelstelling van de samenwerking Belangrijkste punten uit de evaluatie Ontwikkeling bestand Situatie voor de samenwerking Beoogde doelstelling van de samenwerking Bestandsontwikkeling Resultaten Bonus Malus regeling Financieel resultaat en risicobeheersing Situatie voor de samenwerking Beoogde doelstelling van de samenwerking Resultaat personele lasten en bedrijfsvoering Resultaat uitkeringslasten Financiële conclusie Aanvullende zaken Informatievoorziening UNI contracten Conclusies & aanbevelingen Algemene conclusie Aanbevelingen

3 1 Inleiding Op 8 mei 2012 is de gemeenteraad van Venray unaniem akkoord gegaan met het Besluitvormingsdocument Werkplein Venray. De gemeente Venray heeft haar taken op het gebied van werk en inkomen per 1 januari 2013 overgedragen aan de gemeente Venlo, met behoud van bestuurlijke eindverantwoordelijkheid. De gemeenten Venray en Venlo hebben een samenwerkingsovereenkomst afgesloten voor onbepaalde tijd, waarin afspraken zijn vastgelegd over de te realiseren doelstellingen door gemeente Venlo en de tegenprestatie van de gemeente Venray. Daarnaast zijn prestatieafspraken vastgesteld tot 1 januari 2016, waarin de inhoudelijke en financiële prestaties zijn overeengekomen (zoals de bonus-nalusregeling). In de samenwerkingsovereenkomst is bepaald dat één keer per 4 jaar de samenwerkingsovereenkomst wordt geëvalueerd. Gezien de aflopende prestatieafspraken per 1 januari 2016 wordt de samenwerking nu geëvalueerd. Door middel van de evaluatie krijgen we inzicht in in welke mate de samenwerking heeft bijgedragen aan de beschreven doelstellingen. Over de evaluatie wordt gerapporteerd aan de colleges van burgemeester en wethouders van Venray en Venlo en zo nodig worden voorstellen voor aanpassing van deze samenwerkingsovereenkomst en prestatieafspraken ter besluitvorming aan beide partijen voorgelegd. Evaluatie heeft zowel betrekking op financiële aspecten als op beleidsmatige onderwerpen. 1.1 Leeswijzer Voor u ligt de nota evaluatie samenwerking Werkplein Venray. Eerst wordt kort teruggekeken naar de situatie van 2012 en waarom is gekozen voor de samenwerking Werkplein Venray-Venlo. Daarna gaan we in op de beoogde doelstellingen en resultaten. Vervolgens geven we een schets van de huidige situatie en ontwikkelingen die relevant zijn voor de samenwerking Werkplein Venray-Venlo. Het kader is dan besproken, zodat we over kunnen gaan tot de evaluatiepunten. Deze evaluatiepunten zetten we af tegen de huidige situatie en ontwikkelingen. We sluiten af met conclusies, waarbij we aanbevelingen formuleren voor de voortzetting en herijking van de samenwerkingsovereenkomst en de prestatieafspraken. 2 Terugkijkend De gemeente Venray, gemeente Venlo en het UWV WERKbedrijf Venlo waren er in 2012 van overtuigd dat de dienstverlening aan klanten, zowel werkzoekenden als werkgevers, op het gebied van werk en inkomen beter kon. Meer mensen aan het werk in een passende baan, maar ook minder kwetsbaarheid in de uitvoering en beter anticiperen op toekomstige landelijke ontwikkelingen op het terrein van werk en inkomen. 2.1 De belangrijkste redenen voor samenwerking De belangrijkste redenen voor een samenwerking met de gemeente Venlo waren: Het terugtrekken van het UWV WERKbedrijf uit het Werkplein Venray zou niet alleen gevolgen voor de organisatie Werkplein Venray hebben maar ook voor de Venrayse inwoners en werkgevers. Want vanaf dat moment (1 september 2012), zouden onze inwoners en werkgevers voor de basisdienstverlening van het UWV WERKbedrijf aangewezen zijn op het Werkplein Venlo in de gemeente Venlo. Om de toekomstige opgaven het hoofd te bieden, was in onze ogen samenwerking met andere gemeenten en het UWV WERKbedrijf noodzakelijk. 2

4 De organisatie-inrichting van de Afdeling WIZ van de gemeente Venlo werd als toekomstbestendiger gezien en had zich qua resultaten bewezen. Met de komst van de toenmalige Wet Werken naar Vermogen (nu: Participatiewet) was duidelijk dat we als gemeente op het gebied van werk en inkomen meer moesten gaan doen, met tegelijkertijd minder budget. Samenwerking zou ons aan verschillende kanten voordeel opleveren, zowel formatief als een betere beheersing van uitkeringslasten en betere resultaten. Regionale samenwerking is een belangrijk thema binnen zowel onze strategische visie 2020 en was een speerpunt binnen het collegeprogramma van zowel Venray als Venlo. 2.2 Uitgangspunten voor samenwerking Met de samenwerking hevelden we de taken op het gebied van werk en inkomen over naar Werkplein Venlo (gemeente Venlo), met uitzondering van de dienstverlening aan de doelgroep zorgklanten (27+ met grote afstand tot de arbeidsmarkt) door de participatiecoaches. De hoofdvestiging van het Werkplein is in Venlo, met een nevenvestiging in Venray. De persoonlijke dienstverlening (frontoffice) vindt fysiek op/vanuit beide vestigingen plaats, waarbij de aansturing vanuit de hoofdvestiging Venlo gebeurt. Daarbij zijn de volgende afspraken gemaakt: De persoonlijke dienstverlening voor de Venrayse werkzoekenden en werkgevers (gemeente en UWV werkbedrijf) blijft lokaal. De werkwijze en organisatie-inrichting van werk en inkomen in Venlo is leidend. Om tot een eenduidige uitvoering te komen en het werkbaar te houden voor de uitvoering, moeten we streven tot één beleid op het gebied van werk en inkomen. De eindverantwoordelijkheid blijft echter liggen bij de afzonderlijke gemeenten. 2.3 Doelstellingen In de samenwerkingsovereenkomst zijn de volgende gemeenschappelijke doelstellingen geformuleerd: het in Venray houden van de persoonlijke dienstverlening voor Venrayse werkzoekenden en Venrayse werkgevers; een efficiënte uitvoering; een kwalitatief hoogwaardige dienstverlening; een zo goed mogelijk gewaarborgde continuïteit; een daling van het aantal klanten en klanten minder lang in de uitkering; een uniform beleid; een betere beheersing van risico s; een betere aanpak van werkloosheid op regionaal niveau; een verbeterde dienstverlening aan werkgevers. 2.4 Beoogd resultaat De volgende resultaten werden beoogd: Persoonlijke dienstverlening voor Venrayse klanten in Venray; Een versnelde cultuuromslag onder medewerkers; Een reductie van de kwetsbaarheid in de organisatie; Financieel voordeel door besparingen op personeelslasten en een verlaging van de uitkeringslasten van gefaseerd in 3 jaar. 3

5 3 Ontwikkelingen We noemen kort de belangrijkste ontwikkelingen die van invloed zijn op de samenwerking. Intrede van de Participatiewet per 1 januari 2015 Met de komst van de Participatiewet per 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk geworden voor de uitkeringsverstrekking en re-integratie van niet volledig en niet duurzaam arbeidsongeschikte jonggehandicapten. Ook zijn gemeenten verantwoordelijk voor een voorziening voor beschut werk. Daarnaast blijven wij verantwoordelijk voor het uitvoeren van de Wet werk en bijstand (Wwb) en de sociale werkvoorziening. De extra taak betreft dus de verantwoordelijkheid voor jonggehandicapten met arbeidsvermogen 1. Regionaal arbeidsmarktbeleid en regionale werkgeversdienstverlening Noord-Limburg timmert stevig aan de weg om van de regio een economisch sterke en toekomstbestendige regio te maken. Daarbij heeft binnen de arbeidsmarktregio Noord-Limburg Venlo als centrumgemeente een bijzondere positie. Door de samenwerking met Venlo binnen het werkplein, zitten we als Venray mee aan het stuur. De belangrijkste ontwikkelingen zijn: de ontwikkeling van Brightlandscampus Greenport Venlo. De ambitie is om Greenport Venlo te positioneren in een toppositie als centrum van de agrofoodbusiness en (vers)logistiek; de oprichting en doorontwikkeling van het regionaal werkbedrijf en regionaal werkgeversservicepunt Regio Noord-Limburg, met de daarbij behorende Rijksopgave; de ontwikkeling naar een transparante regionale werkzoekendendienstverlening, waarbij de matching tussen vraag en aanbod centraal staat. Groei van het bijstandsbestand De afgelopen jaren hebben we te maken gehad met een forse groei van de instroom in de WWB. Het aantal bijstandsontvangers groeide van 696 personen in januari 2013 naar 880 personen per 1 juli 2015 (exclusief Uni-contracten/jongeren 2 ). Dit betreft het totaal aantal klanten, dus zowel de klanten van team Werk op Werkplein Venray als van team Participatie Venray. Koersplan team werk Venlo De focus voor team Werk (het uitvoerende team van Werkplein Venlo-Venray) ligt op toeleiding naar betaalde arbeid. Om dit te bereiken richt de dienstverlening van team Werk zich op: Preventie: Het team Werk richt de dienstverlening in op het voorkomen dat personen WWBgerechtigd worden. Zo zijn er al afspraken met het onderwijs Vso en Pro (convenant Baanwijs). Groepsgewijze aanpak: Door de groepsgewijze aanpak komt de focus te liggen op de mogelijkheden van de klant. De workshops zijn facultatief en gericht op het herkennen en verder ontwikkelen van mogelijkheden/ kwaliteiten van de werkzoekende, het opdoen van branchegerichte vaardigheden (bij voorkeur met een waardering in de vorm van een certificaat), het uitwisselen van informatie en netwerken. Het is een ontmoetingsplek waarbij de werkzoekende ook in contact kan komen met werkgevers. Ondernemers: De kansen op werk liggen buiten, bij de ondernemers/werkgevers. Ondernemers zijn dan ook de belangrijkste partners om werkzoekenden aan een baan te helpen. Het is daarbij noodzakelijk dat zij op een zo goed mogelijke manier ondersteund worden bij het vervullen van hun behoeften aan de invulling van arbeid. 1 Niet voor de huidige Wajongers die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn; deze blijven onder het UWV vallen. 2 Jongeren ontvangen een UNI-contract in plaats van een uitkering. 4

6 4 Evaluatie De evaluatie wordt beperkt tot de beoogde doelstellingen en resultaten van de samenwerkingsovereenkomst en de prestatieovereenkomst zoals benoemd onder paragraaf 2.3 en 2.4. Enkele doelstellingen zijn in de evaluatie gemakshalve samengevoegd. Vooraf merken we op dat de afgelopen jaren duidelijk maken dat het terrein van sociale zekerheid continu in beweging is. De keuzes die voorafgaand aan de samenwerking zijn gemaakt zijn gemaakt binnen de (inmiddels deels gedateerde) context en kennis van toen. 4.1 Dienstverlening & uitvoering Situatie vóór de samenwerking In 2012 stonden we als gemeente aan de vooravond van grote veranderingen. Het terugtrekken van het UWV Werkbedrijf uit het Werkplein Venray was een feit en de Wet Werken naar Vermogen was in aantocht. Er werd een andere houding en rol van de overheid verwacht. Gemeente Venlo had reeds de nodige stappen gezet naar een meer toekomstbestendige aanpak binnen werk en inkomen. De door Venlo ontwikkelde aanpak bood grote kansen om klanten zoveel mogelijk te laten uitstromen naar werk. Coaches werkten vanuit een andere mindset en de (werk) processen waren allemaal opnieuw, efficiënter en effectiever ingericht Beoogde doelstelling van de samenwerking Eén van de belangrijkste uitgangspunten van de gemeenteraad Venray bij de start van de samenwerking Werkplein was de lokale en persoonlijke dienstverlening aan Venrayse werkzoekenden en werkgevers (gemeente en UWV Werkbedrijf). Ook van belang was een efficiente uitvoering en een goed gewaarborgde continuiteit. De benodigde cultuuromslag zouden we versneld kunnen realiseren, door te profiteren van de ervaringen bij de gemeente Venlo en door medewerkers van beide gemeenten in gemengde teams te laten werken Belangrijkste punten uit de evaluatie Dienstverlening Op de nevenvestiging Werkplein Venray vinden de persoonlijke gesprekken plaats met de klanten. Daarnaast wordt aan de klant op maat een pakket van groepsbijeenkomsten aangeboden. Deze kunnen afwisselend gegeven worden op de hoofdvestiging, nevenvestiging of zelfs bij werkgevers. Eventuele reiskosten van de klant worden vergoed. De jongerenaanpak bestaat uit de UNI (uitkering naar inkomen), waar bepaalde activiteiten van de jongeren tegenover staan. Uit de evaluatie blijkt dat de klanten deze werkwijze waarderen. Zij ervaren door de workshops de verbondenheid met andere klanten. Klanten komen vanaf het eerste moment in de juiste actiestand gericht op het vinden van betaald werk. Ook krijgt de klant op deze wijze veel meer aandacht en begeleiding in vergelijking met de individuele aanpak. Ondertussen is regionaal de ontwikkeling gaande om tot een uniforme werknemersbenadering en regionaal bestand te komen. Het aantal bezwaarschriften en klachten is minimaal, ook in vergelijking met de situatie voor De werkgevers worden bediend vanuit teams van werkcoaches die op de hoogte zijn van de ins en outs van de bedrijfstak. Dit komt de matching ten goede. De samenwerking met de werkgeverscoaches wordt door ondervraagde werkgevers als positief ervaren. De flexibele en maatwerkgerichte aanpak wordt genoemd als belangrijkste winstpunt. Het instrumentenpallet 5

7 van de gemeenten binnen de regio Noord Limburg is gelijk, waardoor de werkgevers binnen de regio op de zelfde wijze worden bediend. We spelen in op ontwikkelingen die landelijk al zijn aangekondigd. Zo staat in de bestuursafspraken dat gemeenten binnen 1 jaar moeten komen tot een passend model voor regionale samenwerking, onder andere op het gebied van werkgeversbenadering. Daarnaast is regionaal het werkbedrijf en werkgeversservicepunt in oprichting, zodat een uniforme werkgeversdienstverlening ontstaat. Vanaf 2014 is Venray gestart met het gedachtegoed van Social Return overeenkomstig de aanpak van Venlo. Dit heeft een positief resultaat tot gevolg. Venlo heeft ondersteuning geboden bij de implementatie van het gedachtegoed, de werkwijze en de aanpak. Wel zien we nog mogelijkheden om het gedachtegoed van SROI te verbreden, onder andere door het versterken van de samenwerking tussen het sociaal en economisch domein. Uitvoering De uitvoering van de taken op het gebied van Werk en Inkomen wordt door zowel de medewerkers van gemeente Venlo als gemeente Venray als goed ervaren. Allen geven aan dat de lijnen tussen de organisaties kort zijn en snel afgestemd kan worden. De fysieke afstand tot bepaalde ondersteunende diensten die onder regie van Venlo zijn gekomen zoals de backoffice, kwaliteit en ICT wordt door team Participatie nog weleens als lastig ervaren. De medewerkers stellen dat zij in hun kracht staan. Ze doen dat waar ze goed in zijn en worden daarin gewaardeerd. De cultuuromslag heeft snel kunnen plaatsvinden. De nieuwe aanpak van team werk draagt daar bijvoorbeeld aan bij. De Uni-aanpak voor de jongeren wordt onder de jongerencoaches ervaren als effectief, mede omdat al vanaf het eerste moment de focus voor de jongere helder is (uitstroom naar (betaald) werk). De personele kwetsbaarheid is met het overgaan naar Venlo vanwege schaalvoordelen gereduceerd, maar ook door het werken in teams of koppels. De samenwerking inzake de financiele eindverantwoording naar het Rijk (SiSa) verliep in 2013 stroef, omdat de informatie vanuit 2 organisaties bij elkaar gebracht moest worden. Hiervan geleerd hebbende verliep de samenwerking in 2014 naar wens. Het beleid op doelmatigheid en rechtmatigheid is zo veel mogelijk geharmoniseerd. Op onderdelen is er slechts een nuance verschil. Dit komt de samenwerking ten goede. Beleid en uitvoering van het onderdeel participatie voor klanten met een leeftijd vanaf 27 jaar is voorbehouden aan Venray en verschilt daarmee van Venlo. Een goede afstemming is hierbij onontbeerlijk. De aanpalende beleidsterreinen zoals schuldhulpverlening en Leerplicht worden lokaal vormgegeven. 4.2 Ontwikkeling bestand Situatie voor de samenwerking Met de komst van de Wet Werken naar Vermogen zou de gemeente verantwoordelijk worden voor nieuwe doelgroepen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Gemeenten moeten zoveel mogelijk mensen naar vermogen laten participeren binnen een budget waarop fors werd bezuinigd. Dit betekende een taakverzwaring in combinatie met een bezuiniging op het rijksbudget, die grote gevolgen zou hebben. De door Venlo ontwikkelde werkwijze bood kansen om toch zoveel mogelijk klanten te helpen richting werk. 6

8 4.2.2 Beoogde doelstelling van de samenwerking Door de manier van werken van de gemeente Venlo zouden klanten minder lang een beroep doen op een uitkering en dus sneller uitstromen naar betaald werk. Dit zou resulteren in een daling van het bestand. Hierbij is in de prestatieafspraken overigens wel de kanttekening geplaatst dat economische ontwikkelingen van invloed zouden kunnen zijn op de gemaakte afspraken. Dit is reden om met elkaar in overleg te treden Bestandsontwikkeling In de periode van de samenwerking met gemeente Venlo (maar ook al in de jaren daarvoor) is het bijstandsbestand van de gemeente Venray toegenomen. Deze toename is echter niet uitzonderlijk. Landelijk is een zelfde stijging zichtbaar, met name veroorzaakt door de naweeën van de economische recessie. Hieronder beschrijven we in een notendop de voornaamste redenen voor instroom in de bijstand in Venray: Venray kent een aantal bedrijven waar de afgelopen jaren flinke reorganisaties met gedwongen ontslagen hebben plaatsgevonden: Flextronics, Xerox, zorginstellingen. Vooral in 2012 heeft er een forse instroom in de WW plaatsgevonden. De stijging heeft zich daarna voortgezet tot begin De laatste maanden van 2015 is er sprake van een duidelijke afname. Uit onderzoek blijkt dat in Venray jaarlijks gemiddeld 5,8% van de WW-ers na het einde van de WW-uitkering doorstroomt naar de bijstand. De gemeente Venray kent een relatief groot aantal zorginstellingen. Daarnaast heeft Venray TBS kliniek De Rooyse Wissel binnen de gemeentegrenzen. Dit betekent in de praktijk, naast een relatief groot deel klanten met recht op een bijstandsuitkering zak- en kleedgeld, dat patiënten die zelfstandig gaan wonen vaak ervoor kiezen binnen de vertrouwde gemeente te blijven wonen. Dit geldt ook voor ex-tbs-ers van de Rooyse Wissel die na TBS inkomensondersteuning aanvragen. Het gevolg hiervan is dat het bijstandsbestand ten opzichte van gemeenten zonder deze instellingen, relatief hoger is. Daar komt bij dat over het algemeen de uitstroom uit de uitkering bij deze groep lastiger te realiseren is. In gemeente Venray is maar liefst 19% van het totaal aantal werknemers arbeidsmigrant. Arbeidsmigranten worden over het algemeen ingezet op laaggeschoolde in de landbouw, de logistiek en de productie, onder andere bij Flextronics en Inalfa. Daarmee zijn zij aanvullend op maar helaas ook concurrerend met de Venrayse beroepsbevolking en de Venrayse bijstandspopulatie. Vanaf medio 2014 hebben we te maken met een significant hogere taakstelling van het aantal te huisvesten statushouders in de gemeente Venray. Van deze doelgroep is bekend dat zij vaak langdurig afhankelijk zijn van een bijstandsuitkering. Uit een bestandsanalyse blijkt dat het opleidingsniveau van de bijstandsgerechtigden in Venray laag is en de leeftijd over het algemeen hoog. Daarnaast kent Venray een stedelijke problematiek, ondanks de gemeentegrootte. De problemen die we zien in een wijk als Brukske en de Venrayse jongerenproblematiek zijn hier voorbeelden van. De bevolkingssamenstelling is niet te vergelijken met die van de andere regiogemeenten, anders dan de stad Venlo. De gevolgen van bovenstaande redenen hebben hun weerslag in de ontwikkeling van het bestand gehad. Hieronder geven we per kalenderjaar het bestandsverloop weer: 7

9 2013 Het totale WWB-bestand is in 2013 toegenomen met 123 klanten (17%) tot 866. Landelijk steeg het aantal bijstandsuitkeringen met 9%, de grootste toename sinds Venray doet het qua stijging van het bestand dus beduidend minder goed dan landelijk. Het lijkt erop, ook gezien de eerder genoemde voornaamste redenen voor instroom (einde WW en einde werk), dat Venray in verhouding harder wordt getroffen door de aanhoudende recessie. Zeker als we daarbij de behaalde resultaten van het Werkplein Venray in ogenschouw nemen. De grootste stijging doet zich voor in het klantenbestand van team Participatie Bestandsvolume Aantal % Aantal % Werkplein , ,7 Participatie Venray ,9 Overig ,3 19 2,2 UNI ,2 Totaal Het totale WWB-bestand is in 2014 toegenomen met 61 klanten (7%) tot 927. Landelijk steeg het aantal bijstandsuitkeringen in 2014 met 5,6%. Venray doet het qua stijging van het bestand dus minder goed dan landelijk. Het verschil tussen de landelijke stijging en de Venrayse stijging is echter beduidend minder groot dan in Opnieuw stijgt het aantal klanten binnen team Participatie Venray aanzienlijk Bestandsvolume Aantal % Aantal % Werkplein , ,2 Participatie Venray , ,8 Overig 19 2,2 11 1,2 UNI 97 11,2 91 9,8 Totaal In de eerste helft van 2015 is het aantal bijstandsuitkeringen toegenomen met 22 klanten tot 949. De stijging in het eerste kwartaal 2015 van 2,01% (t.o.v. 2,07% landelijk). De stijging in het tweede kwartaal 2015 bedroeg 0,32% (t.o.v. 1,15% landelijk). Hoewel het bijstandsbestand in Venray nog steeds toeneemt kunnen we concluderen dat de bestandsgroei minder sterk is dan de landelijk trend. De aanhoudende stijging laat zien dat het herstel van de arbeidsmarkt nog niet zichtbaar is in de bijstand. Door de aanhoudende situatie op de arbeidsmarkt is het zeer lastig klanten volledig te laten uitstromen naar werk Bestandsvolume Aantal % Aantal % Werkplein , ,4 Participatie Venray , ,2 Overig 11 1,2 41 * 4,3 8

10 UNI 91 9,8 67 7,1 Totaal * Om te voldoen aan de voorwaarden van de nieuwe flexwet zijn 34 jongeren tijdelijk (6 maanden) omgezet van een UNI-contract naar een bijstandsuitkering Resultaten Conform de prestatieafspraken zou een steeds groter aandeel van de nieuwe instroom Venrayse klanten worden opgepakt door team Werk, oplopend van 60% in 2013, 65% in 2014 naar 70% in Gestuurd wordt op het uitgangspunt instroom = uitstroom, wat betekent dat eenzelfde percentage vervolgens binnen 1 jaar moet uitstromen uit de uitkering. Uitgegaan wordt van een jaarlijkse instroom van 350 klanten. Conform prestatie afspraken Gerealiseerd (per 1-7) % instroom opgepakt 60% 65% 70% 88% 84% 79% binnen team Werk % uitgestroomd < 1 jaar 60% 65% 70% 67% 56% 56% Wat wij zien is dat een aanzienlijk hoger percentage dan overeengekomen wordt opgepakt door team Werk. De genoemde streefpercentages in de prestatieafspraken worden ruimschoots behaald. De bedoeling van de samenwerking tussen Venray en Venlo is dat het bestand van Team Participatie Venray daalt. Enerzijds doordat Team Werk een steeds groter deel van de instroom oppakt en er dus minder klanten doorstromen naar team Participatie. Anderzijds doordat klanten stappen zetten op de participatieladder, waardoor na verloop van tijd een overdracht naar team Werk mogelijk is. De afgelopen jaren is de overdracht van team Participatie naar team Werk zeer beperkt geweest. Er hebben in intakegesprekken plaatsgevonden. Van de totale instroom is 67% uitgestroomd via team Werk. Hiermee is het streefpercentage 2013 van 60% conform de prestatieafsafspraken gehaald. Er hebben in intakegesprekken plaatsgevonden. Van de totale instroom is 56% uitgestroomd via team Werk. Hiermee is het streefpercentage 2014 van 65% niet gehaald. Het totaal aantal intakegesprekken per 1 augustus 2015 bedraagt 345. Van de totale instroom is 56% uitgestroom via team Werk. Dit voldoet (nog) niet aan het overeengekomen streefpercentage van 70%. De gerealiseerde uitstroompercentages liggen wel hoger dan de uitstroompercentages die vóór 1 januari 2013 werden gerealiseerd (variërend tussen de 50%-55%). 9

11 4.2.5 Bonus Malus regeling In de prestatie afspraken is een bonus-malus regeling opgenomen voor de prestaties van de gemeente Venlo. De te behalen bonus of malus is afhankelijk van de door gemeente Venlo gerealiseerde uitstroompercentages. Gemeente Venlo heeft in 2013 voldaan aan de in de prestatieafspraken gestelde streefnorm voor uitstroom en zou hiermee recht hebben op een bonus van gemeente Venray. In 2014, en naar verwachting ook in 2015, is het streefpercentage voor uitstroom niet behaald waardoor gemeente Venlo een bedrag verschuldigd is aan gemeente Venray. De bonus-malus regeling blijkt in de praktijk echter moeilijk uitvoerbaar en doet geen recht aan de situatie en de resultaten, om de volgende redenen: Gemeente Venlo heeft zowel in 2013 als in 2014 voor significant meer Venrayse WWB-klanten dienstverlening verzorgd dan is overeengekomen. Het aanbieden van de dienstverlening aan significant meer Venrayse WWB-klanten kan, naast de economische situatie, een duidelijke oorzaak zijn voor de lagere dan afgesproken uitstroom in 2014 omdat er minder coach-uren per klant beschikbaar zijn. Het voordeel voor gemeente Venray van de dienstverlening aan meer Venrayse WWB-klanten door gemeente Venlo zal niet direct zichtbaar zijn, omdat de klanten veelal pas na langere tijd (deels) uitstromen; Werkplein Venray heeft zowel in 2013 als in 2014 voor alle jongeren dienstverlening verzorgd, ook aan de zogenaamde zorgjongeren. De jongeren-problematiek van gemeente Venray is bekend en forser dan ingeschat, en hieraan is veel inzet gepleegd door gemeente Venlo; De gemeente Venlo heeft geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om na de geconstateerde forse extra toeloop extra middelen te vragen aan gemeente Venray voor de geleverde dienstverlening. Om de extra toeloop op te vangen heeft de gemeente Venlo extra inspanningen verricht. Bijvoorbeeld door een meer collectieve dienstverlening en de inzet van extra jongerencoaches. De extra inzet onder de werk- en jongerencoaches is in 2013 en 2015 bekostigd vanuit het participatiebudget van Venray en projectgelden Jeugdwerkloosheid. In 2014 zijn deze kosten voor rekening van Venlo gekomen. De extra toestroom drukt ook op de inzet van de backoffice/bedrijfsondersteuning. Zo heeft de toestroom extra inhuur ter hoogte van op jaarbasis van een backoffice medewerker gekost. Middelen hiervoor zijn door Venlo niet gevraagd; Een deel van het uitkeringsbestand is niet in staat om volledig uit te stromen en zal daarmee altijd voor een deel een beroep blijven doen op de bijstandsuitkering. Inspanning en de resultaten van de gemeente Venlo om deze groep in deeltijd te laten werken komen niet tot uitdrukking in de bonus-malus. Verwachting is dat dit in de toekomst alleen maar gaat toenemen. Ook de Venrayse jongeren met een behoorlijke afstand tot de arbeidsmarkt worden opgepakt door gemeente Venlo en maken dus onderdeel uit van de bonus-malus. Omdat onder de jongeren een groot gedeelte nog niet in staat is tot werken, heeft dit ook effect op de bonusmalus; De bonus-malus is lastig uitvoerbaar. De afgelopen 2 jaar is een aaneenschakeling geweest van bijstelling van de bonus-malus; Met de komst van de Participatiewet stroomt er een andere groep klanten binnen, dan waar we tot op heden ervaring mee hadden. Andere instrumenten dienen ingezet te worden, zoals loonkostensubsidie middels een loonwaardebepaling en nieuw beschut werken. Deze groep heeft beperkte uitstroommogelijkheden, en zal daarmee niet volledig uitstromen uit de uitkering. De bonus-malusregeling is niet op deze doelgroep ingericht. Als wij de bonusmalusregeling voortzetten, betekent dit dus wederom een aanpassing, welke mogelijk nog ingrijpender is. 10

12 4.3 Financieel resultaat en risicobeheersing Situatie voor de samenwerking De Wet Werken naar Vermogen zou een forse taakverzwaring betekenen die bovendien gepaard zou gaan met forse bezuinigingen op de rijksbudgetten voor bemiddeling en uitvoering. Kortom, wij moesten meer gaan doen met minder middelen. De bundeling van krachten gecombineerd met de door Venlo ontwikkelde aanpak bood kansen om de bezuinigingen het hoofd te bieden Beoogde doelstelling van de samenwerking De werkwijze van de gemeente Venlo zou moeten leiden tot een reductie van de uitkeringslasten van gefaseerd over een periode van 3 jaar. Het onderbrengen van de taken op het gebied van werk en inkomen moest de gemeente Venray een structurele formatieve besparing opleveren op de uitvoering werk en inkomen en ondersteunende diensten. Daarnaast werd een structurele kostenbesparing voorzien op personele lasten die samenhangen met werkgeversverplichtingen zoals vervanging bij ziekte, het opvangen van pieken in werk etcetera. Zowel het risico op overschrijding van de rijksbudgetten als bedrijfsvoeringsrisico s zouden door de samenwerking met Venlo beter beheersbaar worden Resultaat personele lasten en bedrijfsvoering De samenwerking met gemeente Venlo betekende in 2013 voor de gemeente Venray een reductie van de structurele formatie met 20 fte op de uitvoering van de werkzaamheden op het gebied van werk en inkomen. De gemeente Venray betaalt de gemeente Venlo voor de inzet van 17 fte conform de samenwerkingsovereenkomst. De overige 3 fte zijn het gevolg van de efficiencywinst op de formatie werk en inkomen. Daarnaast is een besparing gerealiseerd door een reductie aan formatie bij ondersteunende afdelingen. Hiermee is een stevige bijdrage geleverd aan de organisatiebrede taakstelling. In het meerjarenperspectief is een nadeel op de personele lasten en kosten bedrijfsvoering benoemd als desintegratiekosten, oftewel kosten die resteren bij een inkrimpende organisatie. Het financieel resultaat is verwerkt in de meerjarenbegroting Gemeente Venray wordt niet meer jaarlijks geconfronteerd met kosten die voortvloeien uit werkgeversverplichtingen zoals vervanging ziekte, opvangen pieken in werk etc. Voorheen kostte dit de gemeente Venray jaarlijks circa ,=. De personele risico s liggen, met uitzondering van de personele risico s met betrekking tot team Participatie, bij de gemeente Venlo waardoor het bedrijfsvoeringsrisico voor de gemeente Venray minimaal is. Er ontstond in Venray per structureel 3,5 fte en 1,5 fte tijdelijk tot ten behoeve van de nieuwe functie zorgcoach (nu: participatiecoach). Het uitgangspunt in de samenwerking met Venlo was dat de formatie van team Participatie met ingang van 1 januari 2016 kon worden teruggebracht van 5 fte naar 3,5 fte, vanwege een bestandsdaling. Dit laatste is achterhaald: het bestand is in de afgelopen 3 jaar juist gegroeid, waarbij de grootste groei zich heeft voorgedaan binnen het klantenbestand van team Participatie. Gelet hierop, en rekening houdend met overige ontwikkelingen, moet de werkwijze en positionering van de participatiecoaches opnieuw worden bepaald per Momenteel wordt gewerkt aan een voorstel hiervoor. 11

13 4.3.4 Resultaat uitkeringslasten Onderstaand maken we per kalenderjaar de inkomsten en uitgaven inzichtelijk voor de budgetten BUIG, re-integratie en de pilot loondispensatie Gemeente Venray sluit het jaar 2013 af met een positief financieel resultaat op de BUIG. Daarnaast worden de ontvangen re-integratiemiddelen vrijwel volledig besteed, wat in het verlengde ligt van de doelstellingen van de WWB. De middelen die gemeente Venray eerder ontvangen heeft vanuit het Rijk voor de pilot loondispensatie hoeven niet (meer) verantwoord te worden richting Rijk. Hierover is al eerder afgesproken dat het Werkplein Venray deze middelen besteedt binnen het beleidsterrein werk en inkomen. Het is over 2013 niet nodig gebleken deze middelen in te zetten. Budget Rijksbudget Uitgaven-Opbrengsten Verschil BUIG Re-integratie Loondispensatie Bron: SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2013 BUIG G2, Decade 2013 Venray 2014 Gemeente Venray sluit het jaar 2014 af met een fors negatief financieel resultaat op de BUIG. De uitkeringslasten van de UNI-contracten worden volledig ten laste gebracht van het reintegratiebudget om het tekort op het BUIG budget te beperken. De ontvangen reintegratiemiddelen worden hiermee volledig besteed inclusief een groot deel van de zogenaamde meeneemregeling (niet-bestede middelen van eerdere jaren). De middelen die gemeente Venray eerder ontvangen heeft vanuit het Rijk voor de pilot loondispensatie hoeven niet (meer) verantwoord te worden richting Rijk. Hierover is al eerder afgesproken dat het Werkplein Venray deze middelen besteedt binnen het beleidsterrein werk en inkomen. Het is wederom over 2014 niet nodig gebleken deze middelen in te zetten. Budget Rijksbudget Uitgaven - Opbrengsten Verschil BUIG Re-integratie* Loondispensatie Bron: concept SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2014 BUIG G2, Decade 2014 Venray * Het negatieve resultaat is ten laste gebracht van de resterende middelen uit de meeneemregeling Participatiebudget 2015 Het resultaat is gedurende het jaar 2015 nog niet definitief vast te stellen. Echter, gelet op de groei van het bestand en de hiermee gepaard gaande uitgaven wordt over 2015 wederom een tekort verwacht op het BUIG budget. Budget Rijksbudget Uitgaven-Opbrengsten Verschil BUIG ?? Re-integratie Meeneemregeling Loondispensatie Totaal

14 In gezamenlijkheid is onderzoek gedaan naar de gevolgen van het nieuwe verdeelmodel voor het budget BUIG. De aantallen waar het Sociaal Cultureel Planbureau in het objectieve verdeelmodel rekening mee houdt voor Venray, liggen beduidend lager dan de huidige bijstandsaantallen in de gemeente Venray. Het is dan ook een logisch gevolg dat het BUIG budget niet toereikend is. De gemeente Venlo heeft in samenwerking met de gemeente Venray een actieplan opgesteld waarin maatregelen zijn opgenomen voor tekortreductie van het Budget BUIG. Een dergelijk actieplan is tevens een voorwaarde om aanspraak te kunnen maken op de vangnetuitkering over De middelen loondispensatie worden in overleg met Venlo teruggestort naar Venray, voor financiering van projecten en voorzieningen voor de doelgroep met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Financiële conclusie Geconcludeerd kan worden dat de beoogde structurele personele en formatieve reductie door het onderbrengen van de taken op het gebied van werk en inkomen bij de gemeente Venlo succesvol zijn geimplementeerd. Daarnaast is er sprake van een structurele kostenbesparing op personele lasten die samenhangen met werkgeversverplichtingen zoals vervanging bij ziekte, het opvangen van pieken in werk etcetera. Desondanks hebben we te maken met desintegratiekosten als gevolg van een inkrimpende organisatie. Dit nadeel zou echter ruimschoots moeten worden gecompenseerd door een voordeel op de uitkeringslast door de werkwijze van de gemeente Venlo. De beoogde besparing op de uitkeringslasten is helaas niet gerealiseerd als gevolg van de economische conjuntuur en arbeidsmarktsituatie in de afgelopen jaren. In 2014 en naar verwachting ook in 2015 heeft de gemeente Venray een (fors) tekort op het BUIG budget vanwege de stijging in het bijstandsbestand. Het risico op overschrijding van de rijksbudgetten is aanzienlijk, aangezien de ontwikkeling van het bestand niet in de pas loopt met het rijksbudget. Dit risico had echter ook bestaan, en was mogelijk nog groter geweest, zonder de samenwerking met Venlo. 13

15 4.4 Aanvullende zaken Informatievoorziening Om de gemeente Venray in staat te stellen om de resultaten van de samenwerking te monitoren en te wegen, zal zij optimaal geinformeerd moeten worden. Over de verstrekking van de managementinformatie zijn duidelijke afspraken gemaakt in de samenwerkingsovereenkomst. De managementrapportage die gemeente Venray elk kwartaal ontvangt bevat een overzicht van de resultaten en wordt gebruikt voor de tussentijdse bestuursrappportage. Het vierde kwartaalrapport geldt tevens als jaarrapportage en wordt gebruikt ter onderbouwing van de jaarlijkse verantwoording. Tevens neemt Venray deel aan de benchmark van Divosa, die vergelijking mogelijk maakt met landelijke cijfers. De gevraagde informatie wordt door gemeente Venlo tijdig geleverd en is gekoppeld aan de doelen uit de prestatieafspraken. Het is overigens altijd mogelijk om aanvullende informatie te krijgen van de gemeente Venlo als hier specifiek om wordt gevraagd. Inhoudelijk is er wel een kanttekening te maken bij de verantwoordingsinformatie. Omdat de definities in de prestatieafspraken niet helder zijn gedefinieerd, bestaat het risico op multiinterpretabele prestaties en resultaten. De verbetering van de informatievoorziening verdient daarom blijvende aandacht en moet gezien worden als een continue proces UNI contracten Vanaf 2013 zijn de Venrayse jongeren die in aanmerking komen voor een uitkering op grond van de WWB/Participatiewet omgezet naar een UNI-contract. Gemeente Venlo had met deze aanpak al sinds 2010 positieve ervaringen. De jongeren krijgen een arbeidsovereenkomst bij de WAA aangeboden met een salaris gelijk aan de bijstandsnorm. Een bekend gegeven is dat in Venray sprake is van een hoog aandeel zorgjongeren. De jongeren (ook die niet op korte termijn richting betaald werk kunnen uitstromen) vallen onder de dienstverlening van Venlo. Hiervoor is gekozen vanuit de visie dat de focus van de jongere altijd in eerste instantie gericht moet zijn op betaald werk, vanwege hun ontwikkelperspectief. Contacten met werkgevers zijn hiervoor onontbeerlijk. Uit evaluatie blijkt dat jongeren met een UNI-contract over het algemeen korter zijn aangewezen op deze vorm van ondersteuning in vergelijking met jongeren met een bijstandsuitkering elders in het land en bijstandsklanten (27+) uit Venlo/Venray. De kortere uitkeringsduur leidt tot een financieel voordeel. Naast de positieve resultaten kleven er ook financiele nadelen aan de UNIconstructie. Daarom vindt in het najaar van 2015 een evaluatie plaats van de UNI-aanpak, waarna een eventueel voorstel wordt voorgelegd voor verbetering of wijziging van de jongerenaanpak. 14

16 5 Conclusies & aanbevelingen 5.1 Algemene conclusie Uitgaande van de argumenten voor samenwerking met de gemeente Venlo, de doelstellingen uit de samenwerkingsovereenkomst en de beoogde resultaten kan geconcludeerd worden dat de samenwerking grotendeels voldoet aan de oorspronkelijke verwachtingen. De samenwerking heeft voordelen op het terrein van efficiency en kwetsbaarheid. Daarnaast is de continuiteit en kwaliteit van de dienstverlening door de schaalvergroting gewaarborgd en vindt de persoonlijke dienstverlening voor Venrayse klanten en werkgevers nog steeds plaats in Venray. Verder wordt het arbeidsmarktbeleid op regionaal niveau opgepakt waardoor de gewenste uniformiteit ontstaat. Door de samenwerking met Venlo vormen we een stevige partner voor externe partijen zoals het UWV Werkbedrijf, regiogemeenten en regionaal opererende bedrijven en instellingen. Het financiële voordeel van de samenwerking voor de gemeente Venray zou moeten zitten in besparing op de uitkeringslast door een afname van het uitkeringsbestand. De samenwerking heeft echter vooralsnog niet geleid tot een daling van het bestand waardoor het beoogde financiële resultaat niet is behaald. In de afgelopen jaren is het bestand gestaag gegroeid. De grootste toename van klanten doet zich voor in het klantenbestand van team participatie Venray. Vanwege de hogere instroom in 2013 en 2014 heeft gemeente Venlo aan meer klanten dienstverlening geboden dan overeengekomen in de prestatieafspraken. In 2014 en naar verwachting ook in 2015 zijn de prestatieafspraken over de uitstroom naar werk niet behaald. De regionale arbeidsmarktsituatie en economische conjunctuur speelt hierbij een belangrijke rol. De aan de prestatie-afspraken gekoppelde Bonus-Malus regeling blijkt dan ook geen recht te doen aan de situatie. Qua risicobeheersing moet onderscheid gemaakt worden tussen het bedrijfsvoeringsrisico en de risico s op de rijksbudgetten. Vóór de samenwerking met Venlo werd Venray jaarlijks geconfronteerd met hoge kosten die gemaakt moesten worden in verband met ziekteverzuim en opvang van pieken in werkzaamheden. Doordat de personele risico s, met uitzondering van team Participatie, bij de gemeente Venlo zijn komen te liggen, zijn deze voor de gemeente Venray geminimaliseerd. De risico s op de rijksbudgetten liggen echter nog steeds bij de gemeente Venray, waardoor tekorten op het BUIG- en re-integratie budget bij de gemeente Venray terecht komen. Dit zorgt momenteel voor een aanzienlijk financieel risico met betrekking tot de tekorten op het BUIG-budget. Dit risico had echter echter ook bestaan, en was mogelijk nog groter geweest, zonder de samenwerking met Venlo. 15

17 5.2 Aanbevelingen 1) Actualiseren van de gezamenlijke doelstellingen De in 2012 gemaakte gezamenlijke doelstellingen passen (deels) niet meer in de huidige tijdsgeest en ontwikkelingen. Het voorstel is om de volgende gezamenlijke doelstellingen te hanteren in de nieuwe samenwerkingsovereenkomst: Iedereen doet naar vermogen mee, dus iedereen is actief. Daar waar het betaald werk kan zijn, natuurlijk betaald werk. Zo niet, dan op een andere manier; Persoonlijke kwalitatief hoogwaardige dienstverlening aan de Venrayse werkzoekenden en Venrayse werkgevers, waarbij maatwerk voorop staat en snel geschakeld wordt tussen vraag en aanbod. Deze doelstelling wordt aangepast naar de huidige tijdsgeest. De dienstverlening aan onze inwoners en werkgevers geschiedt niet per definitie altijd in Venray. Workshops kunnen plaats vinden in Venray en in Venlo, op de locaties van het werkplein maar ook bij een werkgever. Hierin wordt efficiency en een praktische uitvoering nagestreefd. De rijksbijdrage BUIG is toereikend om de uitkeringslasten te kunnen voldoen; Een efficiënte uitvoering, waarbij het personeel optimaal in hun kracht komt en de continuïteit goed gewaarborgd wordt; Een zoveel als mogelijk uniform beleid op werk en inkomen; Een activerende aanpak van werkloosheid binnen de regio Noord Limburg; Een sluitende aanpak van dienstverlening aan werkgevers binnen de regio Noord- Limburg. 2) Herzien van de prestatieafspraken Het verdient aanbeveling om de prestatieafspraken verder door te ontwikkelen en meer toekomstbestendig te maken. Gebleken is dat het opnemen van absolute aantallen in de prestatieafspraken lastig is, vanwege de onzekerheid van voorspellingen. Daarnaast is het van belang om definities op te nemen in de prestatieafspraken, om te voorkomen dat afspraken en resultaten multi-interpretabel zijn. 3) Afschaffen van de bonus-malus De bonus malus regeling blijkt moeilijk uitvoerbaar en doet geen recht aan de situatie en de resultaten van de samenwerking. Een uitvoerbaar alternatief voor de huidige bonus-malus heeft zich nog niet aangediend. Naast de argumenten zoals beschreven in paragraaf past de bonus-malus regeling ook niet in een samenwerkingsrelatie gebaseerd op vertrouwen. De motivatie/prikkel voor samenwerking is voor beide partijen niet gelegen in de bonus-malus, maar in een zo succesvol mogelijke aanpak op het Werkplein Venlo-Venray. In vergelijkbare samenwerkingen komt een bonus-malus nauwelijks voor. Geadviseerd wordt daarom om in de nieuwe prestatieafspraken geen bonus-malus regeling meer op te nemen. 16