Voorwoord. We wensen u goede aandacht en leesplezier met dit jaarverslag.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2015 Commissie van toezicht bij de

2 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van de Commissie van Toezicht van de PI Arnhem, locatie Arnhem- Zuid. We kijken terug op een enerverend en onrustig jaar met veel veranderingen in beleid voor de gedetineerden, DBT met promoveren en degraderen. De sluiting van locatie De Berg veroorzaakte de nodige onrust onder de medewerkers. De overplaatsingen van gedetineerden en medewerkers brachten met zich mee dat de directie met goede aandacht dit veranderingsproces wist in te zetten. Dit jaar zorgde ervoor dat er goede aandacht werd gevraagd voor de communicatie tussen directie, medewerkers en gedetineerden. De communicatie met de leden van de commissie verliep naar verwachting in goed overleg. De vergaderingen en beklagzaken van de commissie werden van kritische-, opbouwende opmerkingen voorzien en er was hoor en wederhoor. De commissie dankt de directie voor de goede samenwerking. Dit jaarverslag geeft een indruk en overzicht van de werkzaamheden van de toezichthoudende taak van de commissie van toezicht, waarbij de rechtspositie en de bejegening van de gedetineerden belangrijke aandachtsgebieden zijn. We wensen u goede aandacht en leesplezier met dit jaarverslag. Namens de leden van de Commissie van Toezicht, Arnhem-Zuid. G.H. de Boer-Mensink. Voorzitter. 2

3 1. Inrichting... blz De commissie van toezicht... blz De samenstelling van de commissie van toezicht. blz Deskundigheidsbevordering... blz Cijfers. blz De toezichthoudende taak... blz Contacten en samenwerking met de directie van de inrichting. blz Onderwerpen die in het verslagjaar nader zijn belicht.. blz De adviestaak blz De bemiddelingstaak blz Het maandcommissariaat.. blz De bemiddeling. blz De rechtsprekende taak... blz Cijfermatig overzicht blz Doorlooptijden.. blz Rogatoir verhoor... blz overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen blz Afgelegde bezoeken.. blz Conclusies en aanbevelingen. blz Bijlagen. blz Overzicht soorten klachten per onderwerp KLAVER blz Managementoverzicht KLAVER.. blz Totaaloverzicht KLAVER blz. 20 3

4 1. Inrichting De locatie Arnhem-Zuid vormde tot medio september samen met de locaties Arnhem De Berg en Extramurale Detentie de. De locatie Arnhem Zuid is zowel een gevangenis als een Huis van Bewaring met capaciteit voor ongeveer 270 gedetineerden De commissie van toezicht De samenstelling van de commissie van toezicht Op 1 januari 2015 was de commissie als volgt samengesteld: - Voorzitter: mevrouw G.H. de Boer-Mensink, voormalig verpleegkundige psychiatrie, lid sinds 1 januari 2006; - Voorzitter beklagcommissie: - de heer mr. M.P. Pomper, werkzaam als Officier van Justitie, lid sinds 1 januari 2007; - de heer mr. S. Djebali, werkzaam als kinderrechter, lid sinds 1 juli 2014; - Plaatsvervangende voorzitters beklagcommissie: - mevrouw mr. P. Cleijne-Aydemir, werkzaam als sociaal raadsvrouw/tolk, lid sinds 1 januari 2003; - de heer mr. F.H.J. van Gaal, werkzaam als advocaat, lid sinds 1 juli Leden te weten: - de heer Q. Vinh Nguyen, werkzaam als geestelijk verzorger bij de Pompestichting, lid sinds 1 maart 2006; - de heer P.H.W.M. Beekman, werkzaam als projectleider bij de afdeling veiligheid van de gemeente Ede, lid sinds 1 april 2007; - de heer J.J.H. Rottink, werkzaam als projectmanager, lid sinds 1 september 2008; - mevrouw N. Weiss, werkzaam als arts, lid sinds 1 maart 2011; - de heer W.J. Bosveld, voormalig ambtelijk secretaris rechtbank Arnhem, lid sinds 15 juli De samenstelling van de commissie is in het verslagjaar ongewijzigd. 1.2 Deskundigheidsbevordering Met betrekking tot de deskundigheidsbevordering van de leden kan worden opgemerkt dat enkele leden op 12 maart 2015 een congres, georganiseerd door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, hebben bijgewoond in Ermelo. Dit congres had als thema kleur erkennen. Op 25 maart zijn enkele leden naar de Evaluatie van het DBT geweest. Dit werd gehouden in Den Haag. Op 17 april 2015 hebben enkele leden van de beklagcommissie de regiobijeenkomst georganiseerd door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming bijgewoond. Deze regiobijeenkomst werd gehouden in P.I. Vught. Ook hebben enkele leden op 8 juni 2015 de landelijke dag van het herstel, die in het kader stond van het slachtoffer, bijgewoond in P.I. Arnhem, locatie Zuid. Lopende het verslagjaar is mr. Cleijne-Aydemir benoemd tot lid van de klankbordgroep van de commissies van toezicht namens de sector gevangeniswezen. Ten slotte hebben 4

5 2. Cijfers Commissie van toezicht bij de enkele leden op 2 november 2015 de landelijke themadag van de commissies van toezicht die in teken stond van detentie en mensenrechten in Amersfoort bijgewoond. Het aantal gehouden beklagzittingen voor 2015 bedraagt 20 Het aantal bezette detentieplaatsen per 1 juli van het verslagjaar bedraagt 253 Het aantal contacten met de Gedeco 8 Het aantal medische klachten van organisatorische aard: het betreft hier 14 klachten m.b.t. het oproepen van verpleegkundige, arts, tandarts en psycholoog gedurende periode mei t/m november Het aantal medische klachten van medisch-inhoudelijke aard: het betreft hier 26 klachten m.b.t. vervolgen of inzetten van behandeling Het aantal bemiddelde/opgeloste medische zaken periode mei t/m november 7 2 gedetineerden waren met ontslag. Het aantal medische klachten dat is doorgestuurd naar de medisch adviseur 4 periode mei t/m november Het aantal medische klachten waarin een gedetineerde in beroep is gegaan bij 1 de RSJ Uit de cijfers met betrekking tot het aantal medische klachten kon de commissie enkel de gegevens noteren van de periode mei tot en met november omdat de volledige gegevens niet door de directie verstrekt konden worden. 3. De toezichthoudende taak 3.1 Contacten en samenwerking met de directie van de inrichting De opstelling van de directie werd door de leden van de commissie van toezicht in het algemeen als open en constructief ervaren. De directie in de persoon van de heer Brandsma trad begin dit verslagjaar op als vaste vertegenwoordiger van de directie bij commissievergaderingen. Vanaf mei heeft mevrouw Salamone als vaste vertegenwoordiger van de directie de commissievergaderingen bijgewoond. Met de directie is overleg gevoerd over actuele aandachtspunten binnen de inrichting en de wijze waarop die punten doorwerken. De navolgende onderwerpen zijn in dit kader gedurende het verslagjaar aan de orde geweest in de vergaderingen van de commissie van toezicht met de directie: DBT en bejegening De commissie heeft lopende het verslagjaar het middenkader uitgenodigd tijdens haar commissievergadering. De commissie heeft zich laten informeren over: hoe DBT loopt en wat het middenkader vindt van het systeem van promoveren en degraderen. Wat zijn de ervaringen. Is de sfeer in zijn algemeenheid veranderd. Is het moeilijker geworden of is er meer stimulans. Wat is er nu anders dan vroeger toen dit systeem nog niet was ingevoerd. Ook heeft de commissie zich door het middenkader laten informeren over het onderwerp bejegening. De commissie heeft met name aandacht gevraagd voor de attitude van de medewerkers. 5

6 BAD De commissie heeft lopende het verslagjaar het BAD bezocht tijdens haar commissievergadering. De commissie heeft zich laten informeren over de organisatie binnen het BAD. Wat is de procedure; Hoe verloopt de invoer en uitvoer in het weekend; Hoe verloopt de invoer en uitvoer bij een overplaatsing; Zijn er problemen. De commissie vond het een constructieve bijeenkomst. Hoofd Veiligheid De commissie heeft lopende het verslagjaar het Hoofd Veiligheid uitgenodigd tijdens haar commissievergadering. De commissie heeft zich laten informeren over de huidige stand van zaken als gevolg van de bezuinigingen en de reorganisatie. De commissie begrijpt dat de doelstelling van de inrichting nu is om te bouwen aan een nieuwe organisatie. Daarbij is het bouwen aan kwaliteit en het waarborgen van de veiligheid een belangrijk aspect. Om de kosten terug te dringen zal ook de bedrijfshulpverlening (bhv) anders worden georganiseerd. De inrichting gaat over naar een kwalitatieve bhv (alleen beveiliging). Hoofd zorg en inrichtingsarts De commissie heeft lopende het verslagjaar de inrichtingsarts en Hoofd zorg uitgenodigd tijdens haar commissievergadering. De commissie heeft zich laten informeren over de werkzaamheden binnen de medische dienst en de daarbij optredende knelpunten. Ook heeft zij zich laten informeren over de medisch inhoudelijk en medisch organisatorische klachten. Er zijn wel opvallend veel medische klachten ingediend. De commissie zal komend verslagjaar extra aandacht besteden aan dit onderwerp om de ontwikkelingen te volgen. 3.2 Onderwerpen die in het verslagjaar nader zijn belicht Daarnaast heeft de commissie ook dit verslagjaar weer een aantal specifieke onderwerpen nader belicht. De navolgende onderwerpen zijn in dit kader gedurende het verslagjaar aan de orde geweest in de vergaderingen van de commissie van toezicht met de directie: Bejegening Het aantal klachten met betrekking tot bejegening is 2015 constant gebleven. Dit stemt de commissie positief en bevestigt haar indruk dat de opleiding motiverend bejegenen zijn vruchten heeft afgeworpen. Bij het team beveiliging is, mede door het cultuurverschil, nog wel een slag te slaan. Om het onderwerp bejegening verder te optimaliseren zal de commissie komend verslagjaar extra aandacht besteden aan de ingediende beklagformulieren waarop is aangekruist dat gedetineerden hun klacht niet met het afdelingshoofd hebben besproken. Ook de bemiddelingen met maandcommissaris en afdelingshoofden zal de commissie intensiveren om zo klachten in een eerder stadium op te lossen. De commissie heeft de directie als punt van aandacht meegegeven om zowel personeelsleden als gedetineerden tijdig te informeren over beleidswijzigingen en handhaving en er op toe te zien dat alle personeelsleden dezelfde regels hanteren en handhaven om rechtsongelijkheid te voorkomen. Daarnaast kan een maandcommissaris bij klachten van gedetineerden betreffende een externe (bv. familielid) gedetineerde erop wijzen dat de externen een klacht kunnen indienen bij de klachtenfunctionaris van de inrichting en als dit niet tot het gewenste resultaat leidt dat zij dan een klacht kunnen indienen bij de Nationale Ombudsman. Resumerend kan evenwel geconcludeerd worden dat de 6

7 sluiting van locatie De Berg en de verdwijning van arbeidsplaatsen afgelopen verslagjaar niet hebben geleid tot een forse toename van het aantal klachten over bejegening. Het onderwerp bejegening zal evenwel ook komend verslagjaar de aandacht van de commissie hebben in het speerpuntenplan. Gebouwelijke voorzieningen Lopende het verslagjaar hebben er verbouwingen plaatsgevonden binnen de inrichting. De commissie heeft zich laten informeren over de perikelen dienaangaande. Geklaagd werd onder meer over het uitvallen van tv signalen en de oplopende temperaturen gedurende de zomermaanden. De commissie heeft de directie speciale aandacht gevraagd voor de klimatologische ongemakken gedurende de zomermaanden. Hierop is het ventilatiesysteem aangepast. Lopende het verslagjaar is gestart met de renovatie van het sportveld. Dit sportveld voldeed niet meer aan de veiligheidseisen. Dit heeft geresulteerd in klachten. Een veel gehoorde klacht was dat gedetineerden die werden uitgesloten niet konden meedoen aan het sportmoment en daarom weer naar hun afdeling werden gestuurd. De commissie heeft geconstateerd dat het bed en de matras in de bezoek zonder toezichtruimte maar ook de hygiëne in deze ruimte ook dit jaar weer voor de nodige klachten hebben gezorgd. De commissie vraagt de directie komend jaar extra aandacht te besteden aan de bezoek zonder toezichtruimte en mogelijk een blijvende oplossing te bewerkstelligen. Gedurende het verslagjaar is de familiekamer omgebouwd tot een ruimte geschikt voor Telehoren. De familiekamer is tijdelijk elders in het pand gesitueerd en zal na de verbouwing van de voorportier en bezoekzaal een andere ruimte toegewezen krijgen. Persoonlijke voorwerpen Lopende het verslagjaar zijn er veel klachten ingediend over het kwijtraken van spullen. De commissie heeft geconstateerd dat met name de invoer in het weekend een kwetsbare procedure is, omdat er dan geen BAD medewerker aanwezig is om de lijsten in te vullen en de kratten te verzegelen. Familie/bezoek moet zelf de invoerlijst invullen, ondertekenen en het krat verzegelen met een tie-rip. Op maandag worden de kratten geopend en gecontroleerd door een BAD medewerker. Indien de inhoud van het krat niet klopt met de ingevulde invoerlijst wordt een gedetineerde geïnformeerd en kan hij contact opnemen met zijn familie. De gedetineerde krijgt altijd een door de BAD medewerker ondertekend exemplaar. Niet ondertekende formulieren kunnen zijn opgespaard en hebben dus geen waarde. Formulieren waarop geen naam van een gedetineerde staat of alleen achternaam zijn moeilijk traceerbaar. Geadviseerd wordt om waardevolle spullen in te voeren via de bijzondere invoer. Mogelijk dat dit via de kabelkrant aan gedetineerden kan worden gecommuniceerd. DBT De commissie heeft lopende het verslagjaar kennisgenomen van het verslag Evaluatie DBT. Om inzicht te krijgen of de algemene mening zoals geschetst tijdens de evaluatie overeenkomstig de mening is van de personeelsleden en de gedetineerden heeft de commissie bij het middenkader en de Gedeco de vraag neergelegd: Wat komt er bij je op als je denkt aan DBT? De commissie heeft helaas vanuit de Gedeco geen nadere informatie ontvangen. Vanuit het maandcommissariaat was een veel gehoorde klacht dat gedetineerden het gevoel hadden dat zij dubbel werden gestraft. Daarnaast werd er geklaagd over het niet na 7

8 zes weken kunnen promoveren naar het plusregime. Veel klachten zijn alsnog na bemiddeling ingetrokken. Vanuit het middenkader werd opgemerkt dat zij er bewuster mee bezig zijn en dat het meer begint te leven. Een knelpunt is met name nog hoe iets moet worden omgezet in acties met name bij oranje gedrag. Landelijk is er nog een slag te slaan ten opzichte van het invullen van D&R plannen en het toekennen van een kleur, met name bij overplaatsing. In het bijzonder werd nog genoemd de toename van de populatie gedetineerden die bekend zijn met één of meer gedragsstoornissen. Arbeid De commissie heeft dit verslagjaar veel klachten ontvangen over de arbeid. Een veel gehoorde klacht was dat er onvoldoende arbeidsplaatsen beschikbaar waren. Dit mede door het sluiten van de wasserij. De commissie heeft haar zorgen hierover geuit en heeft de directie verzocht te waarborgen dat er voldoende kan worden voorzien in het aanbieden van arbeid voor gedetineerden en dat wordt voorkomen dat gedetineerden door het ontbreken van aanbod ingesloten worden gedurende de arbeidsuren. Gedurende dit jaar zijn een aantal nieuwe vormen van arbeid ingevoerd zoals de werkzaamheden voor Philips en Mantel bikes. Daarnaast was een veel gehoorde klacht dat gedetineerden met een arbeidsongeschiktheidsstatus niet konden werken. De reden hiervoor is het gebrek aan financiële middelen om personeel in te zetten. Gedurende deze uren kon geen vervangende activiteit worden aangeboden. Evenmin kon worden gerealiseerd dat de gedetineerden zich buiten hun verblijfruimte mochten ophouden (RSJ 2 februari 2015, 14/3586/GA). De commissie ervaart dit als een ernstig knelpunt. Rekeningcourant Zak- en kleedgeld Er zijn lopende het verslagjaar veel klachten binnengekomen over de huur van de televisie, de kwaliteit van het beeld en het gefaseerd vervangen van televisies. De commissie was van mening dat een volledige betaling van de huursom voor een slechte beeldkwaliteit niet redelijk en/of billijk was. Door de RSJ werd deze zienswijze van de commissie niet overgenomen. Contact buitenwereld De commissie heeft dit verslagjaar veel klachten ontvangen over het niet tijdig uitsluiten voor het bezoekmoment. Gedetineerden waarbij dit verifieerbaar was zijn alsnog gecompenseerd met een extra bezoekmoment. De commissie is positief over deze werkwijze. Wel geeft zij de directie mee, om zeker bij activiteiten waarop een gedetineerde recht heeft, te waarborgen dat hier aan wordt voldaan. De commissie heeft wel haar zorgen geuit over de wijze waarop bezoekers worden bejegend en de lange wachttijden. Het onderwerp contact buitenwereld is regelmatig tijdens de commissievergadering aan de orde gekomen. Komend verslagjaar zal de commissie aan dit onderwerp extra aandacht besteden. Daarnaast heeft de commissie begin dit verslagjaar klachten ontvangen over het opwaarderen van de telefoonkaarten afkomstig uit locatie De Berg. De commissie heeft hiervoor aan de directie speciale aandacht gevraagd met name voor het communiceren over dit onderwerp naar gedetineerden. Gewezen is ook op de mogelijkheid dit soort zaken ook op de kabelkrant te zetten. Positief is de commissie over de mogelijkheid om tijden de ouder-kind-dag foto s te maken en deze voor de gedetineerden uit te printen. 8

9 Medisch inhoudelijke en medisch organisatorische klachten Om zich te laten informeren over de omvang van de medische klachten heeft de commissie tijdens haar commissievergadering het hoofd zorg en de inrichtingsarts uitgenodigd. Het onderwerp Vitamine D deficiëntie bij gedetineerden is een landelijk punt van aandacht en wordt meegenomen naar het bureau gezondheidszorg. Vitamine D is wel los in de winkel verkrijgbaar. Gedetineerden die daarvoor in aanmerking komen krijgen een griepvaccinatie. Er zijn net als in het verslagjaar 2014 veel klachten over het tandartsenbezoek ingediend. Gekeken wordt hoe dit beter kan worden georganiseerd. Daarnaast is er een cultuurverschil zichtbaar bij personeelsleden vanuit locatie De Berg en locatie Zuid. Een verschil is bijvoorbeeld te zien in de toeleiding naar de medische dienst. Geprobeerd wordt om gedetineerden die een verzoek hebben ingediend diezelfde dag nog op te roepen. Eerst wordt een gedetineerde benaderd door een verpleegkundige en indien nodig wordt een arts geconsulteerd. Op maandag, woensdag en vrijdag is er een arts in de inrichting aanwezig. In andere gevallen kan de inrichting een arts verbonden aan het FMMU consulteren. De arts bepaalt dan of hij al dan niet naar de inrichting komt. Door de medische dienst is besloten geen medische matrassen meer voor te schrijven. De commissie laat zich elke drie maanden informeren over de omvang van de medische klachten en over de organisatorische- en medisch inhoudelijke klachten. Op basis van een schriftelijk verslag. Medicatieverstrekking Het systeem rondom de uitgifte van medicatie is gewijzigd. Gedetineerden komen nu s morgen naar het kantoor. Daar zit een piw er die zorgt voor de uitgifte van de medicatie. Gedetineerden tekenen af voor ontvangst. De gedetineerde draagt dus ook de verantwoordelijkheid voor zijn eigen medicijngebruik en niet de piw er. Deze is alleen verantwoordelijk voor de uitgifte. Als een gedetineerde zijn medicatie niet ophaalt of niet meer op de afdeling verblijft doet de piw er de medicatie in een map en geeft het terug aan de medische dienst. Bij het huis van bewaringregime zijn de procedures moeilijker uitvoerbaar. Nog niet bekend is hoe dit op te lossen. De commissie zal ook komend verslagjaar aan dit onderwerp weer extra aandacht besteden. Het beklag Het is de commissie opgevallen dat veel klachtformulieren niet werden verstuurd en/of werden verstuurd naar het maandcommissariaat in plaats van naar het secretariaat van de commissie. Hiervoor is aan de directie speciale aandacht gevraagd. Daarnaast loopt door het wegvallen van de juridische medewerker binnen de inrichting het toezenden van reacties van de directie vertraging op. Om de doorlooptijden niet onnodig te verlengen wordt ruim van tevoren een concept zittingsrooster g d en een lijst van alle nog lopende klachten. In uitzonderlijke gevallen draagt de directie zorg dat een gedetineerde alsnog voor aanvang een reactie van de directie overhandigd krijgt of geeft de directie een mondelinge reactie tijdens de beklagzitting. Samen met de directie zal nog worden gekeken naar een passende en haalbare oplossing voor de toekomst. 9

10 Toetsingscriteria De commissie heeft dit verslagjaar kennisgenomen van de toetsingscriteria. De commissie heeft zich voorgenomen om jaarlijks in haar commissievergadering de toetsingscriteria te evalueren. Mocht de inhoud speciale aandacht verdienen dan zal de commissie dit opnemen in haar speerpuntenplan. Doorlooptijden De commissie heeft dit verslagjaar ook de doorlooptijden nauwlettend gevolgd. Elke commissie vergadering worden de nog lopende klachten besproken en elk kwartaal de managementoverzichten. Daarnaast wordt, indien de klacht zich hiertoe leent, ter zitting een mondelinge uitspraak gedaan. Ondanks de langdurige afwezigheid van de secretaris en de hierdoor ontstane personele krapte bij het secretariaat van de commissie heeft dit er niet toe geleid dat de doorlooptijden enorm zijn gestegen. Dit stemt de commissie positief. Evenwel is er een grillig verloop zichtbaar. De commissie zal ook komend verslagjaar de doorlooptijden nauwlettend volgen en indien nodig en mogelijk haar werkwijze hierop aanpassen en dit met de directie bespreken. Ordemaatregelen/disciplinaire straffen De commissie constateert dat de populatie gedetineerden in de inrichting verandert. Er zijn meer gedetineerden die bekend zijn met psychische problemen. Dit is ook terug te leiden naar de vormen van verbale en fysieke agressie binnen de inrichting afgelopen verslagjaar. Daarnaast zijn er dit verslagjaar drie suïcidepogingen gedaan en was er dit verslagjaar sprake van een natuurlijke dood. De commissie heeft de directie aandacht gevraagd voor het protocol nazorg ten behoeve van haar medewerkers. Postbezorging De postbezorging blijft een punt van aandacht. Bij de commissie zijn veel klachten ingediend over het openen van post, het niet of niet tijdig versturen van post naar het secretariaat van de commissie en het niet tijdig ontvangen van de post (met name geprivilegieerde post). Ook zou er een verkeerde postbus zijn gebruikt voor het aanleveren van klachtenformulieren. Lopende het verslagjaar is door de directie de procedure rondom de postbezorging aangepast. De commissie blijft de procedure en de klachten hieromtrent nauwlettend volgen. Activiteiten Op 30 september 2015 is gestart met het nieuwe dagprogramma en de nieuwe teamindeling bij het personeel. Bij de commissie zijn een aantal klachten binnen gekomen over het gezamenlijk deelnemen aan activiteiten door gedetineerden verblijvende in het huis van bewaringregime en gedetineerden die verblijven in het gevangenisregime. Kleine aanpassingen die noodzakelijk zijn bij omissies, zijn direct aangepast. In november heeft een evaluatie plaatsgevonden. Hier zijn de eventueel grotere 'fouten' die meerdere programma onderdelen kunnen doorkruisen en wat een grotere aanpassing van het dagprogramma met zich meebrengen aan de orde gekomen. De commissie is van mening dat de directie in de aanloop en daarna open en transparant heeft gecommuniceerd ook met de leden van de Gedeco en dat zij de perikelen hieromtrent adequaat heeft opgelost. 10

11 Vrijhedenbeleid Om meer inzicht te krijgen in de beoordelingen van verlofaanvragen hebben een aantal leden van de commissie een vergadering van de vrijhedencommissie bijgewoond. De leden hebben deze vergaderingen als zeer interessant ervaren. De commissie heeft kennisgenomen van het verslag van de expertmeeting gehouden op 6 november met de vrijhedencommissie. 4. De adviestaak Een aantal punten die ook onder het punt adviestaak zouden kunnen worden geschaard zijn hiervoor reeds besproken onder het punt toezichthoudende taak. De commissie heeft kennisgenomen van een casus waarbij een gedetineerde een probleem had met de reclassering ten aanzien van een opgemaakt reclasseringsrapport. In de klachtenregeling Reclassering staat dat een maandcommissaris bij het indienen van een bezwaar een rol kan spelen. De maandcommissaris legt dan contact met de reclasseringsmedewerker. Gedurende het verslagjaar zijn door de commissie geen adviezen uitgebracht aan het Ministerie van Veiligheid en Justitie en De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming. 5. De bemiddelingstaak 5.1 Het maandcommissariaat Zoals in voorgaande jaren traden de meeste leden van de commissie in 2015, aan de hand van een vastgesteld rooster, bij toerbeurt op als maandcommissaris. In verband met het lidmaatschap van de beklagcommissie waren de voorzitters daarvan vrijgesteld. Dit om de bemiddelings- en de rechtspraakfunctie van de commissie uitdrukkelijk van elkaar te onderscheiden. Ook is één van de leden in verband met haar werkzaamheden en met instemming van de commissieleden vrijgesteld om als maandcommissaris te fungeren. Evenals in voorgaande jaren handelden de maandcommissarissen de klachten en bemiddelingsverzoeken zelfstandig af. De maandcommissarissen bezocht de gedetineerde op verzoek van het secretariaat of naar aanleiding van een ingekomen sprekersbriefje. De maandcommissarissen maakten bij elk bezoek en van elk (bemiddelings)gesprek een kort verslag. De verslagen van de maandcommissaris werden besproken in de commissievergaderingen. Tijdens commissievergaderingen is besloten om zeker in klachten waarin geen gesprek heeft plaatsgevonden met het afdelingshoofd te kijken of de klachten alsnog konden worden opgelost tijdens een bemiddelend gesprek met klager en het afdelingshoofd. Afdelingshoofden reageerden positief op deze keuze van de commissie. Ook leverde dit in veel gevallen een vruchtbaar resultaat op en werden klachten alsnog ingetrokken. In het algemeen kan worden opgemerkt dat de maandcommissaris met regelmaat vragen te beantwoorden kreeg over het functioneren van de casemanagers, het uitsluiten voor bezoekuren, de warmte regulering binnen de inrichting en de ongemakken tijdens de verbouwing, postverwerking en vermissing van goederen met name tijdens het weekend. 11

12 Het maandcommissariaat heeft ook dit jaar weer opgemerkt dat klachtenformulieren vaak naar de maandcommissaris werden gestuurd. Uitgangspunt is en blijft dat enkel de spreekbriefjes naar de maandcommissaris worden gestuurd en dat in beginsel alle klachtformulieren door de afdeling bevolking rechtstreeks naar het secretariaat zullen worden gestuurd. De maandcommissaris zal, als hij de inrichting bezoekt, de afdeling bevolking bezoeken om te kijken of er spreekbriefjes zijn. 5.2 De bemiddeling De commissie heeft aan het begin van het verslagjaar de toetsingscriteria en de gedragscode voor de leden van de commissie van toezicht besproken. De commissie is van mening dat sommige criteria voor de directie te ambitieus zijn. De commissie zal samen met de directie de criteria monitoren en indien nodig samen met de directie een adviesbrief naar de RSJ sturen. Daarnaast is en blijft het doel van de commissie om te zoeken naar een goede balans tussen veiligheid, regelgeving en humaniteit. De commissie acht daarbij de integriteit van een gedetineerde en de medewerkers erg belangrijk en is van mening dat het in acht nemen van een voortvarende afhandeling van klachten daartoe kan bijdragen. In het verslagjaar zijn 162 klachten ter bemiddeling naar de maandcommissaris gestuurd. Hiervan zijn 70 klachten na bemiddeling door de maandcommissaris ingetrokken. 6. De rechtsprekende taak De commissie heeft ervoor gekozen om de beklagzaken meervoudig te behandelen. In het verslagjaar werd de beklagcommissie voorgezeten door de heer mr. M.P. Pomper en de heer mr. S. Djebali. Daarnaast traden de heer mr. F.H.J. Van Gaal of mevrouw mr. P. Cleijne-Aydemir op als plaatsvervangend voorzitter van de beklagcommissie. Aan de hand van een rooster waren bij toerbeurt andere commissieleden lid van de beklagcommissie. Mevrouw Wijnveen-te Rietstap was gedurende het verslagjaar secretaris van de beklagcommissie. Wegens langdurige afwezigheid zijn mevrouw mr. N. Lont en de heer W.J.H.M. Klaassen opgetreden als plaatsvervanger van de secretaris. Lopende het verslagjaar trad de directie in de persoon van de mevrouw F. Salamone op als vaste vertegenwoordiger van de directie bij beklagzittingen. Daarnaast trad mevrouw mr. M. ten Bosch, juridisch medewerker, tot half mei op als plaatsvervanger van de directie tijdens beklagzittingen. Klager, eventueel bijgestaan door zijn raads- man/vrouwe en de directie worden voor een mondelinge behandeling van de klacht uitgenodigd. De beklagcommissie streeft ernaar om binnen twee weken na de mondelinge behandeling schriftelijk uitspraak te doen. Bij klachten waarin de doorlooptijd werd overschreden zal de procedure uitgebreider worden toegelicht in de uitspraak. De Commissie heeft lopende het verslagjaar in beklagzaken die, gezien de aard, de inhoud en meegewogen de omstandigheden van het geval, zich hiertoe lenen mondeling uitspraak gedaan. 12

13 6.1 Cijfermatig overzicht Aantal klachten Soort afdoening: ingetrokken ingetrokken na bemiddeling afdoening na rogatoir verzoek niet-ontvankelijk ongegrond (deels) gegrond overgedragen nog openstaand De onderdelen waarover het meest werd geklaagd hadden betrekking op de volgende onderwerpen: - Rekeningcourant/zak- en kleedgeld (38 klachten); - Bejegening (31 klachten); - Disciplinaire straffen (31 klachten); - Contact buitenwereld bezoek (29 klachten); - Activiteiten arbeid (28 klachten); - Verzorging medisch (26 klachten); - verlaten inrichting (26 klachten); - persoonlijke voorwerpen (24 klachten); - Dagprogramma, Beveiliging en Toezicht op Maat (21 klachten). In het verslagjaar is in een zestiental zaken beroep ingesteld bij de RSJ tegen beslissingen van de beklagcommissie. Hiervan zijn een drietal beroepzaken ingediend door de directie en de overige dertiental door klager. In het verslagjaar is een viertal uitspraken ontvangen waarvan het beroep ongegrond is verklaard, zijn zes beroepen gegrond verklaard waarbij éénmaal ook een tegemoetkoming (van in totaal 5) aan appellant is toegekend, in één beroep(en) heeft appellant alsnog zijn klacht ingetrokken en in een drietal klachten heeft de commissie nog geen uitspraak van de beroepscommissie ontvangen. De door de beroepscommissie gegrond verklaarde beroepsschriften zagen op de onderwerpen: verlaten inrichting, behandeling, disciplinaire straf, DBT, persoonlijke voorwerpen en rekening courant/zak- en kleedgeld. Gedurende het verslagjaar heeft de commissie met belangstelling kennisgenomen van de uitspraken van de RSJ alsmede het jurisprudentiebulletin. Gedurende het verslagjaar zijn tien schorsingsverzoeken bij de voorzitter uit de beroepscommissie van de RSJ door het secretariaat geregistreerd. 13

14 In 2015 hebben 36 klagers zich in hun gehele beklagzaak laten bijstaan door een advocaat, dit kan zijn bij het indienen van een klaagschrift als ook ter zitting van de beklagcommissie. In 2015 werd door de beklagcommissie in een achttal klachten een tegemoetkoming na een gegrond verklaard beklag toegekend (in totaal een bedrag van 117). Daarnaast is in één klacht een tegemoetkoming toegekend in de vorm van twee telefoonkaarten. De door de beklagcommissie gegrond verklaarde klaagschriften hadden betrekking op de onderwerpen: disciplinaire straffen, verlaten inrichting, contact buitenwereld, rekening courant/ zak- en kleedgeld, schadeverhaal en verzorging. 6.2 Doorlooptijden De commissie heeft in het verslagjaar geconstateerd dat in 121 klachten de wettelijke termijn van vier weken, welke termijn kan worden verlengd met vier weken, niet werd gehaald. De overschrijding had verschillende oorzaken, namelijk: - overplaatsing van klager waardoor klager op zijn klacht rogatoir gehoord moest worden door de commissie van toezicht verbonden aan de inrichting waar klager op dat moment verblijft; - reactietermijn van de directie; - complexiteit van de klacht; - langdurige afwezigheid van de secretaris De doorlooptijden hebben blijvend specifieke aandacht van de commissie van toezicht. Ook dit verslagjaar heeft de commissie van toezicht, om inzicht te krijgen en om oplossingen te kunnen genereren voor overschrijding van de doorlooptijden, de overzichten ten aanzien van de voorraad en de nog te verwachten zaken elk kwartaal als vast agendapunt tijdens de commissievergadering besproken. 6.3 Rogatoir verhoor De commissie heeft in het verslagjaar in 15 beklagzaken een verzoek om rogatoir verhoor ontvangen van een reeds overgeplaatste gedetineerde. 7. Overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen Op 12 februari 2015 heeft de inrichting, vanuit een benchmark, een medewerker van een andere overheidsinstelling mogen ontvangen om te bekijken hoe de inrichting op bestuurlijk vlak de detentie uitvoert. In de inrichting is een bijeenkomst gehouden voor het middenkader onder meer vanwege de toename van onrust onder het personeel met het oog op hun toekomst. Op 4 maart is met het middenkader gesproken over de personele zorg en kwaliteit van detentie. De heer Brandsma en de heer Noordermeer zijn gestart met een Landelijk project binnen DJI, Basisvoorziening Justitiabelen. Dit verslagjaar heeft de commissie afscheid genomen van de heer Brandsma. Hij trad sinds oktober 2014 op als vertegenwoordiger van de directie tijdens commissievergaderingen. De commissie heeft de constructieve en gastvrije wijze waarop hij altijd is omgegaan met de commissie als zeer prettig ervaren en dankt hem dan ook voor zijn aandeel in de vergaderingen. 14

15 De inrichting is dit verslagjaar gestart met een pilot plus/plus regime. De gedetineerden die in dit regime verblijven hebben onder andere een eigen cel sleutel en komen in aanmerking voor bijzonder baantjes. Op 8 juni 2015 was de landelijke dag van het herstel. Deze dag stond in het kader van het slachtoffer en was er extra aandacht voor herstelgerichte detentie. Bijzonder was het verhaal van een vader van een slachtoffer. Lopende het verslagjaar was er sprake van een ernstig incident, de verdwijning van de generaalssleutel. Dit heeft er toe geleid dat het proces is aangepast en dat de regie nu weer via de centraalpost loopt. Op 17 april was er een storing in het IT gebeuren. Daardoor zijn programma s niet doorgegaan en kwamen gedetineerden achter de deur. Alle gedetineerden zijn gecompenseerd met een versnapering. Er is ook dit verslagjaar weer een barbecue voor en door gedetineerden georganiseerd. Enkele leden van de commissie hebben deze barbecue bijgewoond. 7.1 Afgelegde bezoeken Door een aantal leden van de commissie zijn Gedeco-vergaderingen bezocht. De commissie van toezicht komt nu als vast agendapunt op de Gedeco-vergadering aan de orde. De commissie is van mening dat het goede inhoudelijke vergaderingen zijn. In het proces is te zien dat de gedetineerden het prettig vinden een goed gehoor te vinden bij de directie. De Gedeco-leden voelen zich gesteund in het werk wat ze doen. Daarnaast hebben een aantal leden van de commissie aangesloten bij de vergadering van de Vrijhedencommissie. Ook bezochten de commissieleden kerkdiensten, de geestelijk verzorgers, de bibliotheek, de vrijwilligers van het RIC, en de medische dienst. 8. Conclusies en aanbevelingen De commissie van toezicht is van mening dat het een heftig en onrustig jaar is geweest. Vooral de wijzigingen in het beleid met betrekking tot de gedetineerden, DBT en de gevolgen hierdoor voor de medewerkers. Daarnaast de sluiting van De Berg met alle gevolgen voor de medewerkers en de overplaatsingen van de gedetineerden. Deze gedwongen veranderingen en de onrust onder de medewerkers waren onderdeel van een intensief jaar van samenwerken. Dit heeft veel inzet van de medewerkers gevraagd. De commissie werd hiervan goed op de hoogte gehouden door de directie. De commissie dankt de directie voor de goede samenwerking Het maandcommissariaat is van mening dat zij gedurende het verslagjaar door het personeel van de inrichting op correcte wijze is begeleid en geholpen. Opgemerkt is de attente houding van de medewerkers als er vragen zijn. Daarnaast heeft de commissie de vergadering met het middenkader als zeer positief ervaren. De commissie zal jaarlijks bezien of een vergadering met het middenkader gewenst is en kan worden ingepland. 15

16 De commissie is positief gestemd over de pilot ten aanzien van het plus-plusregime. Gedetineerden die hiervoor in aanmerking komen krijgen een sleutel van hun celdeur en komen daarnaast in aanmerking voor bijzondere baantjes binnen de inrichting. De commissie is van mening dat deze mogelijkheid een positieve stimulans is voor gedetineerden en daarnaast een positieve uitwerking zal hebben op het detentieklimaat binnen de inrichting. Om meer duidelijkheid te krijgen omtrent de perikelen rondom DBT heeft de commissie zowel bij het middenkader als bij de Gedeco de vraag neergelegd wat bij hen opkomt als zij denken aan DBT. Helaas heeft de commissie moeten constateren dat vanuit gedetineerden er schroom bestond om hiervoor punten aan te dragen. De commissie signaleert dat door het 1 augustus 2015 wegvallen van de juridisch medewerker binnen de inrichting het aanleveren van reacties moeizamer verloopt. Samen met de directie zal de commissie zoeken naar een passende oplossing. De commissie is benieuwd of hier sprake is van een landelijk probleem en of dit een landelijk een punt van aandacht is. Aanbevelingen: De commissie blijft ook het komende verslagjaar speciale aandacht besteden aan de onderwerpen arbeid, contact buitenwereld, disciplinaire straffen, persoonlijke voorwerpen, bejegening, medisch organisatorisch en inhoudelijke klachten, de doorlooptijden en het vrijhedenbeleid. De commissie zal ook voor komend verslagjaar een aantal speerpunten formuleren en deze onderwerpen nader belichten en nadrukkelijke aandacht geven. De gekozen onderwerpen zullen door de commissie tijdens een commissievergadering aan individuele leden worden toegewezen. De commissie heeft na het gesprek met het middenkader en de regiobijeenkomsten van de RSJ intensiever gebruik gemaakt van de mogelijkheid om ook het afdelingshoofd bij de bemiddeling van klachten te benaderen. De commissie heeft geconstateerd dat dit constructief werkt en zal ook komend verslagjaar weer gebruik maken van de expertise van het afdelingshoofd. De commissie vraagt de directie en afdelingshoofden speciale aandacht voor snelheid waarmee de uitkomst van bemiddelingen worden teruggekoppeld. Vaak bleef lang onduidelijk of bemiddeling was geslaagd of dat alsnog een reactie moest worden opgevraagd. De commissie vraagt de directie speciale aandacht voor de onderbouwing bij degradatiebesluiten. Wat is oranje - en wat is rood gedrag? De commissie verwijst hierbij naar uitspraken van de RSJ hieromtrent. Om het onderwerp bejegening verder te optimaliseren zal de commissie komend verslagjaar extra aandacht besteden aan de ingediende beklagformulieren waarop is aangekruist dat gedetineerden hun klacht niet met het afdelingshoofd hebben besproken. Ook de bemiddelingen met maandcommissaris en afdelingshoofden zal de commissie intensiveren om zo klachten in een eerder stadium op te lossen. De commissie stelt zich tot taak om gedetineerden die hieromtrent een zorgvraag hebben te wijzen op de mogelijkheid een klacht in te dienen bij de klachtenfunctionaris van de inrichting of de Nationale ombudsman. 16

17 De commissie vraagt de directie speciale aandacht voor de klachten betrekking hebbende op de beleidsregels ten aanzien van de in- en uitvoer van eigendommen. Het is goed om te komen tot een eenduidig beleid dat zowel door afdelingshoofden als door beveiliging wordt gedragen en wordt overgebracht naar gedetineerden. De commissie gaat komend verslagjaar extra aandacht schenken aan het insluiten bij arbeidsongeschiktheid tijdens arbeidsuren; alhoewel de RSJ in haar uitspraak hierin een duidelijk standpunt lijkt in te nemen. Het blijkt voor de inrichting gezien de krapte in personele capaciteit niet altijd mogelijk hierin te voorzien. Wel is door de inrichting gezocht naar een passende oplossing en dit stemt de commissie positief. Het continueren van arbeidsuren is voor de directie een punt van aandacht. De commissie vraagt de inrichting speciale aandacht voor de vitamine D deficiëntie bij gedetineerden. De commissie heeft de directie in overweging gegeven om gedetineerden dit extra toe te dienen. De commissie heeft haar zorgen geuit over het drugsgebruik binnen de inrichting. Zij heeft de directie hiervoor speciale aandacht gevraagd. De commissie beveelt de directie aan om dit verslagjaar ondanks weinig financiële ruimte speciale aandacht te schenken aan het weer oppakken van de inhoud van de mentorgesprekken en te waarborgen dat deze gesprekken eens in de vier weken met gedetineerden zullen worden gehouden. De commissie heeft geconstateerd dat het bed en de matras in de bezoek zonder toezichtruimte maar ook het gebrek aan hygiëne in deze ruimte ook dit jaar weer voor de nodige ongemakken hebben gezorgd. De commissie vraagt de directie komend verslagjaar de perikelen rondom de inrichting en de hygiëne van de BZT ruimte op te lossen. De commissie gaat komend verslagjaar extra aandacht schenken aan de communicatie met de gedetineerden. De commissie is van mening dat een duidelijke uitleg en aandacht voor klachten, problemen in eerder stadium zijn op te lossen. Met name alertheid en het zoeken naar mogelijkheden om klachten snel af te wikkelen blijven een punt van aandacht. De commissie geeft de directie in overweging te onderzoeken of het mogelijk is om een klachtenspreekuur in te voeren. Daarnaast zal de commissie met de directie onderzoeken op welke manier veelvuldig indienen van klachten kan worden voorkomen. De commissie zal komend verslagjaar extra aandacht besteden aan de afhandeling van harde en zachte klachten. Onderzocht zal worden of er mogelijkheden zijn om rogatoire verhoren op afstand plaats te laten vinden, door middel van telehoren. Het baart de commissie grote zorgen dat er een verschraling van het activiteitenaanbod plaatsvind als gevolg van sluiting van de wasserij, de Creaafdeling en de mogelijke sluiting van de bieb. De commissie vraagt de directie hiervoor speciale aandacht. 17

18 Als een gedetineerde zijn medicatie niet ophaalt of niet meer op de afdeling verblijft, doet de piw er de medicatie in een map en geeft het terug aan de medische dienst. In het huis van bewaringregime zijn de procedures moeilijker uitvoerbaar. Nog niet bekend is hoe dit probleem aan te pakken. De commissie zal ook komend verslagjaar aan dit onderwerp weer extra aandacht besteden. De commissie vraagt de directie speciale aandacht voor de communicatie richting gedetineerden. Verscherping, handhaving en wijziging van bijvoorbeeld beleidsregels kunnen mogelijk via de kabelkrant en de Gedeco aan gedetineerden worden gecommuniceerd. De commissie heeft de directie als punt van aandacht meegegeven om zowel personeelsleden als gedetineerden tijdig te informeren over beleidswijzigingen en handhaving en er op toe te zien dat alle personeelsleden de regels op eenzelfde manier hanteren en handhaven om rechtsongelijkheid te voorkomen. De commissie vraagt de directie komend verslagjaar speciale aandacht te besteden aan de postverwerking. De commissie heeft afgelopen verslagjaar veel klachten ontvangen over de postverwerking en het uitreiken van geprivilegieerde post. De commissie zal komend verslagjaar aandacht hebben voor de klimatologische omstandigheden tijdens de zomermaanden. De klimaatinstallatie is deze zomer namelijk geheel vernieuwd en voldoet aan de wettelijke normen. De commissie zal komend verslagjaar het doen van mondelinge uitspraken continueren en dit onderwerp lopende het verslagjaar tijdens haar commissievergadering evalueren. De commissie heeft dit verslagjaar veel klachten ontvangen over het niet tijdig uitsluiten voor het bezoekmoment. Gedetineerden waarbij dit verifieerbaar was zijn alsnog gecompenseerd met een extra bezoekmoment. De commissie is positief over deze werkwijze. Wel geeft zij de directie mee om, zeker bij activiteiten waarop gedetineerden recht hebben, te waarborgen dat hier aan wordt voldaan. De commissie heeft wel haar zorgen geuit over de wijze waarop bezoekers worden bejegend en de lange wachttijden. Het onderwerp contact buitenwereld is regelmatig tijdens de commissievergadering aan de orde gekomen. Komend verslagjaar zal de commissie aan dit onderwerp extra aandacht besteden. De commissie vraagt de directie speciale aandacht voor het cultuurverschil tussen afdelingshoofden/piw ers en de personeelsleden van de beveiliging. Dit met name ten aanzien van het punt van bejegening. 18

19 De commissie heeft geconstateerd dat de sfeer in de inrichting door veranderingen in de populatie is veranderd. Zo hebben zich afgelopen verslagjaar een aantal heftige incidenten voorgedaan en heeft de commissie tevens melding gekregen van een drietal suïcide pogingen. De commissie uit haar zorgen over hoe het basisregime zich verhoudt tot de toename van gedetineerden met psychiatrische problematiek. Dit zal komend verslagjaar speciale aandacht hebben van de commissie. Dit jaarverslag 2015 is vastgesteld tijdens de vergadering van de commissie van toezicht op 15 februari De secretaris De voorzitter M.G.W. Wijnveen-te Rietstap G.H. de Boer-Mensink 19

20 9. Bijlagen 9.1 Overzicht soorten klachten per onderwerp Behandeling Bejegening Bewegingsvrijheid Contact buitenwereld (totaal) Controle Disciplinaire straf Geweld Informatie/ procedure Nog onbekend Ordemaatregel Persoonlijke voorwerpen Regime Rek. cour./zak- en kleedgeld Rogatoir verzoek Schadeverhaal DBT Transport Verlaten inrichting Verzorging (totaal) Activiteiten (totaal) Selectie/overpl. (intern/extern) Dienst terugk. En vertr toezicht Totaal

21 9.2 Managementoverzicht KLAVER Commissie van toezicht bij de Beginvoorraad Instroom Uitstroom doorlooptijd Gegrond Ongegrond Deels gegrond Overgedragen Niet ontvankelijk ingetrokken Ingetrokken na bemiddeling Ingetrokken ter zitting Afdoening na rogatoir verzoek Eindvoorraad Kw Kw Kw Kw Totaal Totaaloverzicht KLAVER Instroom Uitstroom >60 Gegrond Ongegrond Deels gegrond Overgedragen Niet ontvankelijk Ingetrokken Ingetrokken na bemiddeling Ingetrokken ter zitting Afdoening na rogatoir verzoek