Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie. Jaarrapport Calibris. Kenniscentrum voor leren in de praktijk. in zorg, welzijn en sport.

Transcriptie

1 Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie Jaarrapport Calibris Kenniscentrum voor leren in de praktijk in zorg, welzijn en sport Postbus CC Bunnik T F

2

3 Inhoudsopgave Inleiding... 4 Leeswijzer Zorg Arbeidsmarkt Onderwijs Beroepspraktijkvorming Welzijn Arbeidsmarkt Onderwijs Beroepspraktijkvorming Sport Arbeidsmarkt Onderwijs Beroepspraktijkvorming Assisterende gezondheidszorg Arbeidsmarkt Onderwijs Beroepspraktijkvorming Praktijkopleider Arbeidsmarktgekwalificeerde assistent Onderwijs en beroepspraktijkvorming per domein en sector Bijlage 1 Toelichting methode Kans op Werk en Kans op Stage Bijlage 2 Aanvullende gegevens studenten en bpv Bijlage 3 Afkortingen kwalificaties Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

4 Lijst figuren figuur 1 Verdeling banen werknemers naar branche, 2011 (totaal personeel) en verdeling werknemers met een zorgkwalificatie naar niveau, 2010 (binnen zorg & welzijn)... 6 figuur 2 Aantal vacatures per zorgkwalificatie in de afgelopen twee jaar... 7 figuur 3 Ontwikkeling aantal studenten, zorgkwalificaties... 9 figuur 4 Ontwikkeling aantal gediplomeerden*, zorgkwalificaties figuur 5 Ontwikkeling doorstroom gediplomeerden binnen het mbo, zorgkwalificaties figuur 6 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per zorgkwalificatie figuur 7 Leerbedrijven erkend voor één of meer zorgkwalificaties, naar branche, figuur 8 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per zorgkwalificatie en leerweg, figuur 9 Verdeling banen werknemers naar branche, 2012 (totaal personeel) en werknemers met een welzijnskwalificatie naar niveau, 2010 (binnen zorg & welzijn) figuur 10 Aantal vacatures per welzijnskwalificatie in de afgelopen twee jaar figuur 11 Ontwikkeling aantal studenten, welzijnskwalificaties figuur 12 Ontwikkeling aantal gediplomeerden, welzijnskwalificaties figuur 13 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per welzijnskwalificatie figuur 14 Leerbedrijven erkend voor één of meer welzijnskwalificaties, naar branche, figuur 15 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per welzijnskwalificatie en leerweg, figuur 16 Verdeling werkgelegenheid (fte) sport & bewegen naar branche, figuur 17 Aantal vacatures per sportkwalificatie in de afgelopen twee jaar figuur 18 Ontwikkeling aantal studenten, sportkwalificaties figuur 19 Ontwikkeling aantal gediplomeerden, sportkwalificaties figuur 20 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per sportkwalificatie figuur 21 Leerbedrijven erkend voor één of meer sportkwalificaties, naar branche, figuur 22 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per sportkwalificatie en leerweg, figuur 23 Aantal vacatures voor assisterenden in de gezondheidszorg in de afgelopen twee jaar figuur 24 Ontwikkeling aantal studenten, assisterende gezondheidszorg figuur 25 Ontwikkeling aantal gediplomeerden, assisterende gezondheidszorg figuur 26 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven, assisterende gezondheidszorg figuur 27 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per kwalificatie AG en leerweg, figuur 28 Ontwikkeling aantal studenten (links) en gediplomeerden (rechts), praktijkopleider figuur 29 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven en verdeling naar branche (2012), AKA figuur 30 Verdeling studenten* naar domein (groepen kwalificaties) in schooljaar figuur 31 Verdeling stageplaatsen (in fte*) naar domein en leerbedrijven naar sector, Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

5 Lijst tabellen tabel 1 Kans op Werk per zorgkwalificatie, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod... 8 tabel 2 Studierendement (in %) voor zorgkwalificaties, in tabel 3 Sectorrendement * (in %) voor zorgkwalificaties tabel 4 Kans op Stage voor zorgkwalificaties, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen tabel 5 Kans op Werk per welzijnskwalificatie, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod tabel 6 Studierendement (in %) voor welzijnskwalificaties, in tabel 7 Sectorrendement* (in %) voor welzijnskwalificaties tabel 8 Kans op Stage voor welzijnskwalificaties, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen tabel 9 Kans op Werk per sportkwalificatie, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod tabel 10 Studierendement (in %) voor sportkwalificaties, in tabel 11 Sectorrendement* (in %) voor sportkwalificaties tabel 12 Kans op Stage voor sportkwalificaties, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen tabel 13 Kans op Werk voor assisterenden gezondheidszorg, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod tabel 14 Studierendement (in %) voor kwalificaties assisterende gezondheidszorg, in tabel 15 Sectorrendement (in%) voor kwalificaties assisterende gezondheidszorg tabel 16 Kans op Stage voor kwalificaties AG, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen tabel 17 Totaal aantal studenten in het mbo en Calibris-kwalificaties ( ) tabel 18 Ontwikkeling instroom studenten over de afgelopen vier jaar* tabel 19 Ontwikkeling aantal ingeschreven studenten over de afgelopen 4 jaar* tabel 20 Aantal ingeschreven studenten naar BOL en BBL, schooljaar * tabel 21 Ontwikkeling aantal gediplomeerden tussen 2008 en 2011* tabel 22 Ontwikkeling aantal leerbedrijven per kwalificatie over de afgelopen 2 jaar* tabel 23 Aantal leerbedrijven en stageaanbod (in fte * ) per branche, tabel 24 Ontwikkeling stageaanbod (in fte * ) per kwalificatie in de afgelopen twee jaar tabel 25 Aanbod stageplaatsen (in fte * ) per kwalificatie en leerweg, Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

6 Inleiding Voor u ligt het jaarrapport arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie van Calibris Het rapport beschrijft de stand van zaken in zorg, welzijn en sport in Waar mogelijk worden ontwikkelingen ten opzichte van voorgaande jaren geschetst en een blik op de toekomst gegeven. Landelijke gegevens krijgen dit keer meer aandacht dan regionale. Om de vraag naar arbeid van instellingen in zorg en welzijn in kaart te brengen hebben we voornamelijk gebruik gemaakt van gegevens uit het landelijk Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (OAZW). Dit programma levert jaarlijks gegevens over de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Voor de opleidingen in de assisterende gezondheidszorg (AG) zijn specifieke bronnen van de beroepsgroepen dokters-, apothekers- en tandartsassistent gehanteerd. Voor sport is gebruik gemaakt van de Arbeidsmarktmonitor Sport Daarnaast is aanvullend informatiemateriaal gebruikt van met name Jobfeed, UWV, ROA en FCB. De ontwikkeling van de onderwijsdeelname is beschreven aan de hand van DUO-gegevens. Tenslotte is het leerbedrijvenregister van Calibris gebruikt om trends in het aantal erkende stage- en leerwerkplaatsen in kaart te brengen. Om de Kans op Werk en de Kans op Stage te bepalen zijn in 2012 nieuwe methoden ontwikkeld. De nieuwe methodiek wordt in 2013 verfijnd en aangescherpt. Uitgangspunt voor het bepalen van Kans op Werk en Kans op Stage is het gebruik van meerdere indicatoren, factoren en bronnen. Contact Inhoudelijke vragen over het rapport Pieter Osterthun (arbeidsmarkt) en Marike Knape (onderwijs en bpv), adviseurs arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie p.osterthun@calibris.nl / m.knape@calibris.nl / Perswoordvoerder Lex Eschauzier Manager Marketing en Communicatie Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

7 Leeswijzer Calibris is verantwoordelijk voor de kwalificatie-eisen en de organisatie van het praktijkleren van de middelbare beroepsopleidingen (mbo) in zorg, welzijn en sport. Het gaat om 31 kwalificaties die in dit rapport verdeeld zijn over de domeinen zorg, welzijn, sport & bewegen (SB) en assisterende gezondheidszorg (AG). De kwalificaties praktijkopleider en arbeidsmarktgekwalificeerde assistent worden apart beschouwd. De opleiding helpende zorg & welzijn wordt behandeld bij het domein zorg; de bijdrage van deze opleiding aan welzijn is beperkt. De opleidingen medewerker maatschappelijke zorg niveau 3 en 4 zitten inhoudelijk tussen zorg en welzijn in. Er zitten zowel agogische als zorgcomponenten in. Zij worden binnen dit rapport toegekend aan zorg. Afhankelijk van de beschikbaarheid van gegevens vermelden we in de beschrijvingen waar relevant nog oude opleidingen. Soms nemen we oude en nieuwe opleidingen samen. Met stageplaatsen bedoelen we zowel de stageplekken voor BOL-studenten als de leerwerkplaatsen voor BBL-studenten, tenzij anders vermeld. Hoofdstuk 1 tot en met 4 beschrijven de stand van zaken en landelijke ontwikkelingen voor achtereenvolgens de domeinen zorg, welzijn, sport & bewegen en assisterende gezondheidszorg. Voor elk domein wordt informatie gegeven over de arbeidsmarkt, het onderwijs en de beroepspraktijkvorming. In hoofdstuk 5 en 6 komen de praktijkopleider en arbeidsmarktgekwalificeerde assistent aan bod. Hoofdstuk 7 geeft een overzicht van de verdeling van studenten en beroepspraktijkvorming over de verschillende domeinen. In bijlage 1 vind u een korte beschrijving van de in 2012 gehanteerde methoden voor Kans op Werk en Kans op Stage. In bijlage 2 staan tabellen met aanvullende basiscijfers over studenten, leerbedrijven en bpv-plaatsen. Bijlage 3 bevat een lijst met afkortingen van de kwalificaties. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

8 1 Zorg 1.1 Arbeidsmarkt De zorg is qua werkgelegenheid een van de allergrootste sectoren van Nederland: er werken zo n 1,1 miljoen mensen, dat is ongeveer 12 procent van alle werknemers in Nederland. De afgelopen jaren groeide de werkgelegenheid in de zorg gestaag: 15 procent in de periode Terwijl in 2012 vrijwel alle sectoren te maken hadden met een daling van de werkgelegenheid groeide de zorg met 1,1 procent, ruim banen. Landelijk daalde het aantal banen met 0,7 procent. Inmiddels weten we dat de werkgelegenheid in 2013 ook in de zorg is afgenomen. Voor het eerst in ruim 40 jaar werkten er volgens het CBS in maart 2013 minder mensen in de zorg dan een jaar eerder. In 2012 waren er in de zorg, anders dan eerder voorspeld, geen aanzienlijke tekorten aan personeel. Dit komt vooral omdat werknemers langer doorwerken; vervroegde uittrede is moeilijk gemaakt. Ook dragen de vele arbeidsmarktmaatregelen van de sector in de afgelopen jaren bij aan een soepel werkende arbeidsmarkt. Hieraan draagt ook de slecht draaiende economie bij: jongeren en zijinstromers kiezen eerder voor de zorg. Tekorten zijn er alleen in zeer specifieke segmenten en in sommige regio's in de ouderenzorg. Een derde van de werkgelegenheid in de zorg bevindt zich in de VVT (Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg), ruim een kwart in de ziekenhuizen. De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en gehandicaptenzorg zijn kleinere branches. Het grootste deel van de medewerkers in de zorg (52 procent) werkt in een verpleegkundige of verzorgende functie of is daarvoor in opleiding (3 procent). Van het personeel met een zorgkwalificatie vormen verzorgenden (niveau 3) de grootste groep, gevolgd door verpleegkundigen op niveau 4 en niveau 5 (hbo). Een kleiner deel van de werknemers met een zorgkwalificatie werkt op een lager niveau (niveau 1 of 2). figuur 1 Verdeling banen werknemers naar branche, 2011 (totaal personeel) en verdeling werknemers met een zorgkwalificatie naar niveau, 2010 (binnen zorg & welzijn) 14% 9% 12% 8% 39% VVT ziekenhuizen 10% hbo-verpleegkundige mbo-verpleegkundige 14% gehandicaptenzorg GGZ overig 29% verzorgende helpende zorghulp 25% Bron: AZW. Rapport Arbeid in zorg en welzijn Bron: AZW. Rapport arbeidsmarktprognoses Personeel met een zorgkwalificatie werkt naast in de zorg ook in andere sectoren zoals welzijn en overheid (gemeenten). Niet iedereen is in loondienst: een deel werkt als zelfstandige of via een uitzendbureau. Zo werken er in de zorgsector in 2011 ruim verpleegkundigen terwijl het BIGregister begin geregistreerde verpleegkundigen telt. 40% Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

9 De komende jaren blijft de behoefte aan zorg groeien, als gevolg van de vergrijzing. Nog niet duidelijk is hoe de werkgelegenheid zich zal ontwikkelen. Onduidelijkheid over de effecten van recente maatregelen om de zorgkosten te beheersen (in begrotings- en regeerakkoord) maakt de prognoses over de werkgelegenheidsontwikkeling in de zorg op dit moment onzeker. Het Centraal Planbureau voorziet nog wel werkgelegenheidsgroei in de zorg, maar minder dan zonder deze maatregelen het geval zou zijn. Vooral in de VVT, met name in de thuiszorg, wordt rekening gehouden met gedwongen ontslagen. Het landelijk Onderzoeksprogramma Arbeid in Zorg en Welzijn geeft op basis van de in september 2012 bekende informatie aan dat op termijn de arbeidsmarkt in sommige segmenten toch weer krapper wordt, zelfs bij een beleidsscenario waarin de budgetten niet sterk stijgen. Wie nu langer moet doorwerken, gaat met een aantal jaren vertraging alsnog uitstromen naar pensioen. Tekorten dreigen er vooral voor verzorgenden en bepaalde groepen hboplus- en wo-niveau opgeleiden. Dit betreft met name gediplomeerden ouderengeneeskunde en daarnaast gezondheidszorgpsychologen, klinisch neuropsychologen, klinisch psychologen, psychotherapeuten en verpleegkundig specialisten GGZ. Op de lagere kwalificatieniveaus ontstaan er toenemende personeelsoverschotten. Daarnaast zorgt het door beleidsaanpassingen veroorzaakte overschot aan zittend personeel in de GGZ ervoor dat recent gediplomeerden, met name jongeren, in deze branche nauwelijks werk vinden. Door nieuwe zorgconcepten nemen bovendien de kwalitatieve discrepanties op de arbeidsmarkt toe. Inzet van nieuwe technieken, gericht op hogere kwaliteit van de zorg en arbeidsbesparing, leiden vaak tot vraag naar hoger gekwalificeerd personeel. Vooral op hbo-niveau, maar ook binnen het mbo-segment verschuift de vraag naar een hoger niveau. In 2011 zijn er bijna vacatures geplaatst voor personeel met een zorgkwalificatie op mboniveau. Dit is 18 procent meer dan in Het overgrote deel van deze vacatures is bestemd voor de hogere niveaus. In lijn met de arbeidsmarktontwikkelingen worden verzorgenden en verpleegkundigen het meest gevraagd. Niet iedereen komt via actieve externe werving binnen: naar schatting de helft van het nieuwe personeel stroomt rechtstreeks vanuit het onderwijs of via open sollicitaties in. figuur 2 Aantal vacatures per zorgkwalificatie in de afgelopen twee jaar VP4 VZ HZW ZH MZ4-GZ MZ4-SD MZ3 april maart 2011 april maart 2012 * Exclusief vacatures waarvoor geen externe werving is georganiseerd. Bron: Jobfeed 2012, bewerking Research voor Beleid en Calibris. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

10 Kans op Werk voor gediplomeerde schoolverlaters De Kans op Werk geldt voor gediplomeerde schoolverlaters op het niveau en in het verlengde van de opleiding. Deze kans is van toepassing op het moment van afstuderen van iemand die nu met de opleiding begint en deze na een normale studieduur afrondt. De Kans op Werk voor een driejarige opleiding, moet dus iets zeggen over het arbeidsmarktperspectief over 3 jaar. We verwachten dat studenten die nu een opleiding verzorgende of verpleegkundige gaan volgen na diplomering gemakkelijk aan een baan komen. Dit geldt in iets minder mate ook voor toekomstige medewerkers maatschappelijke zorg op niveau 4. Onder invloed van het overheidsbeleid worden de groeiverwachtingen eerder getemperd dan versterkt voor deze groep, met name wegens de voorgenomen bezuiniging op dagbesteding. Het positieve beeld voor verpleegkundigen en verzorgenden is recent wat gekanteld. Zo wordt op dit moment in de ziekenhuizen zeer beperkt opgeleid en worden minder vacatures opengesteld. De perspectieven op een baan voor de opleidingen helpende zorg & welzijn - maar vooral zorghulp - zijn in de komende jaren duidelijk minder gunstig. Mede hierdoor gaat de helft van de studenten op de lagere niveaus na diplomering verder met een vervolgopleiding. tabel 1 Kans op Werk per zorgkwalificatie, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod kwalificaties Kans op Werk personeelsvraag onderwijsaanbod prognose gemaakt najaar 2012 ontwikkeling vacatures 2010/2011 ontwikkeling gediplomeerden richting arbeidsmarkt 2009/2011* Mbo-verpleegkundige Verzorgende-IG Helpende zorg & welzijn Zorghulp Persoonlijk begeleider GHZ Persoonlijk begeleider SD Medewerker maatschappelijke zorg * Alleen gediplomeerden direct voor arbeidsmarkt beschikbaar = exclusief doorstromers naar vervolgopleiding. Bronnen: AZWinfo, Jobfeed, DUO, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting Kans op Werk zie bijlage 1. Kans op Werk / Stage Ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod Gering <-75% Matig -75% tot -25% Voldoende -25% tot -5% Ruim voldoende -5% tot 5% Goed 5% tot 25% 25% tot 75% >=75% Regionaal bestaan er verschillen. Zo is de kans op een baan voor net afgestudeerde verpleegkundigen in het zuidoosten en noordwesten minder goed dan in de rest van Nederland. Studenten die een opleiding maatschappelijke zorg op niveau 3 (MZ3) hebben gevolgd, hebben vooral in het noord- en zuidoosten van het land moeite om een baan te vinden. In tegenstelling tot de slechte landelijke vooruitzichten komen gediplomeerden helpende zorg & welzijn in het oosten van het land naar verwachting wel makkelijk aan de slag. Voor het regionale overzicht verwijzen we naar onze website ( of de Calibris Monitor Arbeidsmarkt en Onderwijs. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

11 1.2 Onderwijs Vooral op hbo-niveau, maar ook binnen het mbo-segment verschuift de vraag naar een hoger niveau. Nieuwe zorgconcepten stellen andere eisen aan personeel, er moet een professionaliseringsslag plaatsvinden. Het onderwijs zal daarin mee moeten gaan: met haar onderwijsprogramma's, de inhoud van de lessen en mogelijk de praktijkvorming. In schooljaar zijn er in totaal ruim studenten die een zorgopleiding volgen binnen het bekostigd onderwijs. Dit doen zij bij 42 verschillende roc s. Uitgezonderd de opleidingen verzorgende en helpende neemt het aantal studenten de laatste vier jaar toe. De gunstige arbeidsmarkt voor gediplomeerde verzorgenden heeft nog niet geleid tot meer studenten. Logischerwijs groeien met name de relatief nieuwe opleidingen maatschappelijke zorg fors. figuur 3 Ontwikkeling aantal studenten, zorgkwalificaties VP4 VZ HZW ZH MZ4-GZ MZ4-SD MZ3/4 MZ3 Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011, exclusief niet-bekostigd onderwijs Niet alle studenten die beginnen met een studie halen de eindstreep. De mate waarin verschilt per studie en leerweg. Vooral studenten maatschappelijke zorg haken vroegtijdig af. De exacte redenen hiervoor zijn onbekend. Wel weten we dat de belangrijkste redenen van niveau 3/4 mbo-ers om te stoppen schoolgerelateerd zijn: de opleiding was inhoudelijk (toch) niet wat ik wilde en de opleiding was slecht georganiseerd worden veel genoemd (onderzoek vroegtijdige schoolverlaters ROA). Over het algemeen is het studierendement aan de BBL-leerweg hoger dan aan de BOLleerweg. tabel 2 Studierendement (in %) voor zorgkwalificaties, in 2011 BOL BBL BOL+BBL Mbo-verpleegkundige 50% 63% 55% Verzorgende-IG 55% 66% 61% Helpende zorg & welzijn 63% 80% 66% Zorghulp 65% 69% 66% Maatschappelijke zorg 3 en 4* 33% 42% 35% * Maatschappelijke zorg is vanwege de gecombineerde eerste jaren van de opleidingen niet uitgesplitst Bron: DUO (Dienst uitvoering onderwijs), peildatum oktober 2011, instroomjaar 2006 In schooljaar haalden ruim studenten een diploma van een zorgkwalificatie. Het aantal gediplomeerden verzorgende neemt de laatste jaren af. In mindere mate geldt dit ook voor verpleegkundige. Jaarlijks worden de meeste diploma s nog steeds uitgeschreven op niveau 2. De bijna in aan gastouders verstrekte extranei-diploma s helpende zorg & welzijn zijn hier buiten beschouwing gelaten. Gegeven de vraag op de arbeidsmarkt is het streven meer gediplomeerden op de hogere niveaus af te leveren. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

12 figuur 4 Ontwikkeling aantal gediplomeerden*, zorgkwalificaties VP4 VZ HZW ZH MZ4-GZ MZ4-SD MZ * Exclusief extranei -gediplomeerden helpende zorg & welzijn. Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011 Of zorgstudenten na diplomering aan het werk gaan binnen de sector waarvoor ze zijn opgeleid, hangt samen met de gevolgde leerweg en het niveau van de opleiding. Gediplomeerde BBL-ers gaan of blijven vaker aan het werk binnen de sector dan gediplomeerde BOL-ers. Ook geldt hoe lager het niveau van de opleiding hoe groter het deel van de gediplomeerden dat niet direct binnen zorg of welzijn aan de slag gaat. Van de lager opgeleiden kiest een groot deel voor een vervolgopleiding: ongeveer de helft van de gediplomeerden helpende of zorghulp begint aan een nieuwe opleiding binnen het mbo. tabel 3 Sectorrendement * (in %) voor zorgkwalificaties. BOL BBL Mbo-verpleegkundige 62% 92% Verzorgende-IG 63% 91% Helpende zorg & welzijn 19% 76% Zorghulp 11% 55% Maatschappelijke zorg 4 48% 92% Maatschappelijke zorg 3 39% 82% * Het percentage gediplomeerden dat een half jaar na afstuderen werkt in de sector waarvoor men is opgeleid. Bron: DUO Market Research, (bewerkt door Calibris) figuur 5 Ontwikkeling doorstroom gediplomeerden binnen het mbo, zorgkwalificaties 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% VZ HZW ZH MZ Bron: DUO (Dienst Uitvoering Onderzoek), studenten en gediplomeerden. Peildatum oktober Van degenen die direct na diplomering doorstromen naar een mbo-opleiding, haalt de meerderheid ook een diploma voor deze vervolgopleiding. Dit geldt voor: 73 procent van de doorgestroomde verzorgenden; 61 procent van de doorgestroomde helpenden zorg & welzijn; en 70 procent van de doorgestroomde zorghulpen. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

13 1.3 Beroepspraktijkvorming In 2012 zijn er in totaal door Calibris erkende leerbedrijven. Hiervan hebben leerbedrijven een erkenning voor één of meer zorgkwalificaties. In de afgelopen twee jaar nam dit aantal met 11 procent toe. figuur 6 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per zorgkwalificatie VP4 VZ HZW ZH MZ4-GZ MZ4-SD MZ3 Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Meer dan de helft van de leerbedrijven met een erkenning voor het opleiden van studenten aan een zorgopleiding hoort tot de kinderopvang of gehandicaptenzorg. figuur 7 Leerbedrijven erkend voor één of meer zorgkwalificaties, naar branche, % 8% 5% 12% 5% 1% 3% kinderopvang gehandicaptenzorg 35% onderwijs verpleeg- en verzorgingshuizen welzijn en maatschappelijke dienstverlening thuiszorg geestelijke gezondheidszorg ziekenhuizen overig 22% Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 De leerbedrijven bieden bij elkaar bijna full time stageplaatsen voor studenten aan een zorgopleiding (1fte = 40 weken van 40 uur). Hiervan is circa fte geregistreerd als stageplaats voor BOL-studenten en ruim fte als leerwerkplaats voor de BBL. Gemiddeld heeft elk leerbedrijf bijna twee fulltime plaatsen. Niet iedere geregistreerde stageplaats wordt gebruikt: in 2012 is ongeveer driekwart gebruikt. figuur 8 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per zorgkwalificatie en leerweg, 2012 VP4 VZ HZW ZH MZ4-GZ MZ4-SD MZ3 BOL BBL Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

14 Kans op Stage Voor studenten verpleegkunde 4, persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen (MZ4-SD) en medewerker maatschappelijke zorg (MZ3) is het moeilijk een stageplaats te vinden. Voor verpleegkunde en MZ4-SD is het aantal studenten de afgelopen 2 jaar sneller gegroeid dan het aanbod van stageplaatsen. Voor de andere zorgkwalificaties is er over het algemeen voldoende aanbod van stageplaatsen. Enkele roc s geven aan dat ze door een gebrek aan stageplaatsen soms stagiaires moeten weigeren. Veel roc s ervaren ook voor de lagere niveaus (1 en 2) een tekort aan stageplaatsen. Vaak zijn er echter wel stageplaatsen maar matchen vraag en aanbod, om welke reden dan ook, niet goed. De onzekerheid over de effecten van het overheidsbeleid op de werkgelegenheid werkt niet alleen verlammend op de arbeidsmarkt maar ook op de bereidheid van bedrijven en instellingen om leerwerkplaatsen aan te bieden. Daar staat tegenover dat meer studenten een zorgopleiding volgen en meer studenten na diplomering nog een vervolgopleiding in de zorg kiezen. Dit leidt tot knelpunten voor met name verpleegkunde niveau 4, maar niet voor alle opleidingsjaren. Zo willen ziekenhuizen nauwelijks meer BBL-studenten in het 1e en 2e jaar van de opleiding. Deze kunnen in de complexe omgeving te weinig productief worden ingezet. Het gevolg is dat veel studenten op een niet passende stageplaats terecht komen. Een (nood)oplossing bieden combinatietrajecten (eerste 2 jaar BOL, dan 2 jaar BBL). De BOL studenten lopen vaak stage in verpleeg- en verzorgingshuizen. tabel 4 kwalificaties Kans op Stage voor zorgkwalificaties, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen Kans op Stage najaar 2012 ontwikkeling aantal studenten 2010/2012 ontwikkeling aantal stageplaatsen 2010/2012 Mbo-verpleegkundige 4% 1% Verzorgende-IG 2% 3% Helpende zorg & welzijn -2% -4% Zorghulp 10% 10% Persoonlijk begeleider GHZ 54% 45% Persoonlijk begeleider SD 105% 76% Medewerker maatschappelijke zorg 66% 72% Bronnen: Artus, DUO, onderzoek onder roc s en leerbedrijven, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting Kans op Stage en de legenda zie bijlage 1. Het vinden van een stageplaats is niet in alle regio s even eenvoudig. In het noordwesten en midden van het land is het makkelijker een stageplaats verpleegkunde niveau 4 te krijgen dan in de rest van Nederland. Ditzelfde geldt ook voor studenten medewerker maatschappelijke zorg op niveau 3. Toekomstig persoonlijk begeleiders specifieke doelgroepen, kunnen vooral in het zuidoosten moeilijk een stageplaats vinden. Voor studenten verzorgende in de regio noordoost en studenten persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg in de regio s noordoost en zuidoost is er eveneens minder kans op een stageplaats binnen de regio. Voor het regionale overzicht verwijzen we naar onze website ( of de Calibris Monitor Arbeidsmarkt en Onderwijs. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

15 2 Welzijn 2.1 Arbeidsmarkt De sector welzijn (en maatschappelijke dienstverlening), jeugdzorg en kinderopvang (WJK) is de grootste werkgever voor personen met een welzijnsopleiding. In totaal werken in de drie branches ruim mensen. De kinderopvang is met werknemers de grootste branche. Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) en jeugdzorg zijn met respectievelijk en werknemers kleinere branches. Kijken we naar het aantal fte dan zijn de kinderopvang en WMD ongeveer even groot. In de kinderopvang werkt men gemiddeld minder uren per week dan in WMD. In de WMD neemt de werkgelegenheid al enige jaren af, in de jeugdzorg is dat sinds 2011 het geval. Beide branches hebben op 1 januari 2012 zo n 5 procent minder personeel dan het jaar ervoor. De kinderopvang groeide in 2011 nog met 3 procent maar is, zo is inmiddels bekend, in 2012 en begin 2013 sterk gekrompen. In alle drie de branches overheersen de agogische en gedragswetenschappelijke opleidingen. Naar opleidingsniveau bestaan er tussen de branches grote verschillen. De kinderopvang heeft het grootste aandeel werknemers met een mbo-opleiding: 65 procent. In welzijn en maatschappelijke dienstverlening is dit 27 procent en in de jeugdzorg 13 procent. Met name in de jeugdzorg, maar ook in WMD heeft het overgrote deel van de werknemers een opleiding op hbo- of wo-niveau. figuur 9 Verdeling banen werknemers naar branche, 2012 (totaal personeel) en werknemers met een welzijnskwalificatie naar niveau, 2010 (binnen zorg & welzijn) 15% 16% 15% kinderopvang SPH (niveau 5) 35% 50% welzijn en maatschappelijke dienstverlening jeugdzorg 33% 36% SAW (niveau 4) SAW (niveau 3) CMD (niveau 5) Bron: FCB Dienstverleners. Bron: AZW. Rapport arbeidsmarktprognoses Personeel met een welzijnskwalificatie werkt naast in de sector WJK ook in andere sectoren zoals in de zorg, de overheid (gemeenten) en bij justitie. In de sector WJK is er sprake van toenemende personeelsoverschotten, met name op de lagere kwalificatieniveaus en in de agogische beroepen. Overschotten aan zittend personeel zorgen er mede voor dat gediplomeerde schoolverlaters niet aan de slag komen in hun eigen beroep. Door (dreigende) bezuinigingen zijn er met name overschotten aan welzijnswerkers in WMD en niveau 3- medewerkers in de kinderopvang. Net als in de zorg leidt de inzet van nieuwe concepten, gericht op hogere kwaliteit en arbeidsbesparing, ook in WJK tot vraag naar hoger gekwalificeerd personeel. Vooral op hbo-niveau, maar ook binnen het mbo-segment verschuift de vraag naar een hoger niveau. In 2011 zijn er ruim vacatures geplaatst voor personeel met een welzijnskwalificatie op mboniveau. Dit is 5 procent minder dan in Het overgrote deel van deze vacatures is voor personeel met een opleiding pedagogisch werk. Ondanks de voorziene werkgelegenheidskrimp wordt de Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

16 komende jaren een groei van het aantal vacatures verwacht in de sector WJK. Dit wordt veroorzaakt door een toename van de vervangingsvraag voor pedagogisch medewerkers op mbo-niveau. Niet iedereen komt via actieve externe werving binnen. Een deel van het nieuwe personeel stroomt rechtstreeks vanuit het onderwijs of via open sollicitaties in. figuur 10 Aantal vacatures per welzijnskwalificatie in de afgelopen twee jaar PW4-JZ PW4-KO PW3-KO SCW SMD OA april maart 2011 april maart 2012 Bron: Jobfeed 2012, bewerking Research voor Beleid en Calibris. Kans op Werk voor gediplomeerde schoolverlaters Gediplomeerde schoolverlaters met een welzijnskwalificatie hebben de komende jaren slechts een geringe kans op een baan (in het verlengde van hun opleiding). Onder invloed van het overheidsbeleid worden de verwachtingen voor de toekomst er niet beter op. Ondanks het slechte perspectief op een baan is de vraag naar gediplomeerden van de opleidingen sociaal maatschappelijke dienstverlening en onderwijsassistent het afgelopen jaar toegenomen. Het gaat hier echter absoluut gezien om zeer geringe aantallen (zie figuur 10). tabel 5 Kans op Werk per welzijnskwalificatie, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod kwalificaties Kans op Werk personeelsvraag onderwijsaanbod prognose gemaakt najaar 2012 ontwikkeling vacatures 2010/2011 ontwikkeling gediplomeerden richting arbeidsmarkt 2009/2011* Pedagogisch medewerker 4 jeugdzorg Gespecialiseerd pedagogisch medewerker 4 KO Pedagogisch medewerker 3 kinderopvang Sociaal cultureel werker Sociaal-maatschappelijk dienstverlener Onderwijsassistent * Alleen gediplomeerden direct voor arbeidsmarkt beschikbaar = exclusief doorstromers naar vervolgopleiding. Bronnen: AZWinfo, Jobfeed, DUO, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting Kans op Werk en de legenda zie bijlage 1. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

17 2.2 Onderwijs Er is niet alleen minder personeel nodig, maar er worden ook andere eisen aan personeel gesteld. De vraag verschuift naar personeel met een hoger niveau. Er zal een professionaliseringsslag moeten plaatsvinden. Het onderwijs zal daarin mee moeten gaan: met haar onderwijsprogramma's, de inhoud van de lessen en mogelijk de praktijkvorming. In schooljaar zijn er in totaal bijna studenten die een welzijnsopleiding volgen binnen het bekostigd onderwijs. Dit doen zij bij 41 verschillende roc s. Gemiddeld over alle kwalificaties daalt het aantal studenten aan een welzijnsopleiding de afgelopen vier jaar met bijna 15 procent. Een deel hiervan komt ten gunste van de opleidingen maatschappelijke zorg (zie hoofdstuk 1). Daarnaast vinden er binnen de welzijnsopleidingen grote verschuivingen plaats van oude naar nieuwe opleidingen. figuur 11 Ontwikkeling aantal studenten, welzijnskwalificaties Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011, exclusief niet-bekostigd onderwijs Niet alle studenten maken hun studie af. Van de studenten die een welzijnsopleiding volgen rond 50 tot 60 procent de opleiding af met een diploma. Studenten onderwijsassistent vormen een positieve uitzondering: hiervan haalt bijna driekwart de eindstreep. tabel 6 Studierendement (in %) voor welzijnskwalificaties, in 2011 BOL BBL BOL+BBL Pedagogisch werker 3 en 4* 58% 67% 59% Sociaal cultureel werker 50% 48% 50% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener 57% 36% 56% Onderwijsassistent 73% 78% 73% * De opleidingen pedagogisch werker zijn vanwege de gecombineerde eerste jaren niet gesplitst Bron: DUO (Dienst uitvoering onderwijs), peildatum oktober 2011, instroomjaar 2006 In schooljaar haalden ruim studenten een diploma van een welzijnskwalificatie. Net als het aantal studenten neemt het aantal gediplomeerden in de laatste vier jaar met 15 procent af. Opmerkelijk is de afname van het aantal gediplomeerden onderwijsassistent, terwijl het aantal ingeschreven studenten gelijk blijft. Het arbeidsmarktperspectief is laag. Nog steeds beginnen veel mensen aan een studie onderwijsassistent maar steeds meer studenten switchen halverwege naar de PABO of gaan iets anders doen. Het studierendement zal in de toekomst vrijwel zeker afnemen. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

18 figuur 12 Ontwikkeling aantal gediplomeerden, welzijnskwalificaties PW4-JZ PW4-KO PW3-KO SCW SMD OA Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011 Lang niet iedereen met een welzijnsdiploma gaat na afstuderen werken in zorg en welzijn. Afgestudeerde BBL-ers blijven of gaan vaak wel aan de slag binnen de sector. Afgestudeerden aan de BOL-leerweg kiezen vaak voor een vervolgopleiding. tabel 7 Sectorrendement* (in %) voor welzijnskwalificaties. BOL BBL Pedagogisch werker 4 47% 83% Pedagogisch werker 3 47% 74% Sociaal cultureel werker 20% n.b. Sociaal-maatschappelijk dienstverlener 13% n.b. Onderwijsassistent 19% 86% * Het percentage gediplomeerden dat een half jaar na afstuderen werkt in de sector waarvoor men is opgeleid. Bron: DUO Market Research, (bewerkt door Calibris) Meer dan de helft van de schoolverlaters met een diploma sociaal cultureel werk, sociaal maatschappelijke dienstverlening of onderwijsassistent stroomt door naar het hbo. Het aantal gediplomeerde pedagogisch werkers niveau 3 dat doorstroomt naar een mbo-opleiding neemt af van 41 procent in 2008 tot 27 procent in Gezien de bezuinigingen in de kinderopvang verwachten we dat dit aantal weer zal toenemen. Van de gediplomeerden pedagogisch medewerker niveau 3 die doorstromen haalt 86 procent binnen redelijke termijn een diploma voor een vervolgopleiding binnen het mbo. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

19 2.3 Beroepspraktijkvorming Oktober 2012 hebben bijna leerbedrijven een erkenning voor één of meer welzijnskwalificaties. Dit is 6 procent meer dan twee jaar daarvoor. figuur 13 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per welzijnskwalificatie PW4-JZ PW4-KO SPW4 PW3-KO SPW3 SCW SMD SD OA Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Driekwart van de leerbedrijven die studenten aan een welzijnsopleiding mogen opleiden behoort tot de kinderopvang, het onderwijs of de gehandicaptenzorg. figuur 14 Leerbedrijven erkend voor één of meer welzijnskwalificaties, naar branche, % 2% 11% 35% kinderopvang onderwijs gehandicaptenzorg 15% 25% Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 welzijn en maatschappelijke dienstverlening jeugdzorg overig De leerbedrijven bieden bij elkaar bijna full time stageplaatsen voor studenten aan een welzijnsopleiding (1 fte = 40 weken van 40 uur). De meerderheid bestaat uit stageplaatsen voor BOLstudenten: bijna fte. Daarnaast zijn er leerplaatsen voor BBL-studenten. Gemiddeld heeft elk leerbedrijf iets meer dan 1 fulltime stageplaats. Niet iedere stageplaats wordt benut. Ongeveer de helft van de geregistreerde stagecapaciteit is in 2012 benut. figuur 15 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per welzijnskwalificatie en leerweg, 2012 PW4-JZ PW4-KO SPW4 PW3-KO SPW3 SCW SMD SD OA BOL BBL Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

20 Kans op Stage Het effect van aangekondigde bezuinigingen werkt door op de mogelijkheid en bereidheid van leerbedrijven om stagiaires een plaats te bieden. Voor de meeste welzijnsopleidingen is het moeilijk om een stageplaats te krijgen. Alleen voor studenten pedagogisch werker 3 kinderopvang en onderwijsassistent zijn er voldoende plaatsen. We zien een verschuiving in de populariteit van studies. Het aantal studenten pedagogisch werk neemt sterk af. Veel studenten hebben in plaats hiervan waarschijnlijk gekozen voor een studie maatschappelijke zorg (zie hoofdstuk 1). De stageplaatsen hebben zich in de afgelopen jaren in dezelfde richting ontwikkeld. Ondanks de daling van het aantal studenten pedagogisch werk niveau 4 is de Kans op Stage nog steeds ongunstig. Werkgevers in de kinderopvang en jeugdzorg hebben al jaren een voorkeur voor studenten op niveau 3 en niveau 5. tabel 8 kwalificaties Kans op Stage voor welzijnskwalificaties, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen Kans op Stage najaar 2012 ontwikkeling aantal studenten 2010/2012 ontwikkeling aantal stageplaatsen 2010/2012 Pedagogisch medewerker 4 jeugdzorg -38% -17% Gespecialiseerd pedagogisch medewerker 4 KO -12% 10% Pedagogisch medewerker 3 kinderopvang -9% -7% Sociaal cultureel werker -11% -2% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener 29% 12% Onderwijsassistent 0% 5% Bronnen: Artus, DUO, onderzoek onder roc s en leerbedrijven, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting Kans op Stage en de legenda zie bijlage 1. Het negatieve beeld van de kans op een stageplaats geldt niet voor alle welzijnsopleidingen en niet voor alle delen van Nederland. In de regio zuidoost is de Kans op Stage voor studenten welzijn lager dan elders. Vooral de opleidingen maatschappelijke zorg kampen hier met tekorten. In het noordwesten is het makkelijker een stageplaats te krijgen. Voor de studenten onderwijsassistent is het aanbod in veel regio s ruim voldoende. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

21 3 Sport 3.1 Arbeidsmarkt In 2011 bedroeg de arbeidsmarkt voor de sector sport & bewegen bijna fte. Naar schatting gaat het daarbij om zo n banen. In deze sector werken namelijk veel parttimers. Dit zijn zowel mbo- als hbo-gediplomeerden. Tussen 2008 en 2011 is de arbeidsmarkt sport & bewegen met ruim 2 procent gekrompen: iets meer dan fte. De totale werkgelegenheid in Nederland liep in diezelfde periode terug met ruim 1 procent. Vergeleken met de totale economie krimpt de arbeidsmarkt sport & bewegen twee maal zo snel. De afname van de werkgelegenheid voor sport & bewegen vindt vooral plaats in sectoren die sport niet als hoofdactiviteit hebben. De werkgelegenheid in de sporteigen sector is tussen 2008 en 2011 juist toegenomen. Vooral de overheidsdiensten met betrekking tot sport & bewegen zijn sterk gegroeid. Samen met het onderwijs nemen de overheidsdiensten bijna de helft van de werkgelegenheid voor hun rekening. Daarnaast is er werkgelegenheid voor gediplomeerden in met name de branches fitness, veiligheid, sportverenigingen en toerisme & recreatie. figuur 16 Verdeling werkgelegenheid (fte) sport & bewegen naar branche, % 7% 5% 2% 1% 1% 5% overheidsdiensten m.b.t. sport 5% 23% onderwijs 11% 11% Bron: Arbeidsmarkt Monitor sport % fitness veiligheid sportverenigingen toerisme en recreatie zwembranche gezondheidszorg welzijn sportbonden en sportondersteuning outdoor overig De politieke ambitie is om sport als preventief middel in te zetten als onderdeel van een gezonde levensstijl. Dit om op deze wijze de kosten voor (gezondheids)zorg en welbevinden in de hand te houden. Daarnaast is sport een middel om veiligheid, integratie, sociale cohesie en samenhang in de wijk te bevorderen. Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van programma s voor specifieke doelgroepen, buurtsportwerk of Krajicek-velden. De prognoses voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de toekomst lopen ver uiteen. Werkgevers verwachten tot en met 2015 een groei van de werkgelegenheid van ongeveer 4 procent (1.750 fte). Op basis van ontwikkelingen in het verleden wordt een veel grotere groei verwacht: 13 procent (6.000 fte). Bij de verwachtingen van de werkgevers zullen de kredietcrisis en de (op stapel staande) bezuinigingen een rol spelen, zij zijn minder optimistisch over de ontwikkeling van de werkgelegenheid dan voorheen. De helft van de werkgevers geeft aan dat ze momenteel te maken te hebben met een terugloop van structurele financiële middelen. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

22 De vraag naar personeel bestaat naast uitbreiding van het personeelsbestand ook uit de vervanging van zittend personeel. Een belangrijke indicator voor de totale vraag is het aantal vacatures. In 2011 zijn er circa vacatures geplaatst voor personeel met een sportkwalificatie op mbo-niveau. Dit is 26 procent meer dan in Het overgrote deel van deze vacatures is voor sportleider op niveau 3 (SB3) of trainer/coach op niveau 4 (SB4-TrCo). figuur 17 Aantal vacatures per sportkwalificatie in de afgelopen twee jaar SB4-agoog SB4-BOS SB4-TrCo SB4-man SB3 SB2 april maart 2011 april maart 2012 Bron: Jobfeed 2012, bewerking Research voor Beleid en Calibris. Kans op Werk voor gediplomeerde schoolverlaters In lijn met het aantal vacatures is de Kans op Werk voor schoolverlaters met een diploma SB3 of SB4- trainer/coach voldoende tot ruim voldoende. Voor de overige opleidingen op niveau 4 is het perspectief matig en voor gediplomeerden op niveau 2 is de Kans op Werk heel klein. Veel studenten kiezen dan ook voor een vervolgopleiding. Ondanks het slechte perspectief op een baan is het aantal vacatures voor sportbegeleiders sterk toegenomen. Het gaat hier echter absoluut gezien om zeer geringe aantallen (zie figuur 17). Een veel gehoorde opmerking is dat de opleiding sport & bewegen te populair is en daarom teveel studenten trekt. Het aantal studenten is weliswaar de laatste twee jaar toegenomen, maar dat geldt ook voor de vraag naar gediplomeerden. Daarnaast haalt meer dan de helft van de studenten de eindstreep niet en van degenen die dat wel doen studeert een groot deel verder. tabel 9 Kans op Werk per sportkwalificatie, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod kwalificaties Kans op Werk personeelsvraag onderwijsaanbod prognose gemaakt najaar 2012 ontwikkeling vacatures 2010/2011 ontwikkeling gediplomeerden richting arbeidsmarkt 2009/2011* SB-coördinator/ bewegingsagoog SB-coördinator/ BOS-medewerker SB-coördinator/ trainer/coach SB-coördinator/ operationeel SB-manager Sport- en bewegingsleider Sport- en bewegingsbegeleider * Alleen gediplomeerden direct voor arbeidsmarkt beschikbaar = exclusief doorstromers naar vervolgopleiding. Bronnen: AZWinfo, Jobfeed, DUO, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting Kans op Werk en de legenda zie bijlage 1. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

23 3.2 Onderwijs In schooljaar staan er bijna studenten ingeschreven bij een sportopleiding binnen het bekostigd onderwijs. Dit doen zij bij 33 verschillende roc s. Met name op niveau 3 neemt het aantal studenten de laatste vier jaar toe (44 procent). Het totaal aantal studenten op niveau 4 (inclusief het kerndeel 3/4) is na een forse afname in in het laatste jaar weer op het niveau van vier jaar geleden. figuur 18 Ontwikkeling aantal studenten, sportkwalificaties Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011, exclusief niet-bekostigd onderwijs Vergeleken met andere Calibris-kwalificaties haken relatief veel studenten sport in de loop van hun studie af. Minder dan de helft van degenen die starten met een opleiding haalt hiervoor uiteindelijk een diploma. Op het laagste niveau is het rendement lager dan op de hogere niveaus. tabel 10 Studierendement (in %) voor sportkwalificaties, in 2011 Sport- en bewegingscoördinator en Sport- en bewegingsleider* BOL BBL BOL+BBL 47% 44% 47% Sport- en bewegingsbegeleider 42% 59% 43% * SB-coördinator en SB-leider zijn vanwege gecombineerde eerste studiejaren samengevoegd Bron: DUO (Dienst uitvoering onderwijs), peildatum oktober 2011, instroomjaar 2006 In schooljaar haalden bijna studenten het diploma van een sportkwalificatie. Het aantal gediplomeerden is de afgelopen vier jaar met circa 25 procent toegenomen. De toename van het aantal studenten kan dit niet alleen verklaren. Het studierendement zal de afgelopen jaren toegenomen zijn (nog niet meetbaar aan de hand van data). figuur 19 Ontwikkeling aantal gediplomeerden, sportkwalificaties SB4-agoog SB4-BOS SB4-TrCo SB4-man SB3 SB2 Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011 Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

24 Slechts een gering aantal gediplomeerden met een sportkwalificatie gaat na afstuderen aan het werk. Beperken we ons tot de sectoren sport, zorg en welzijn dan zien we dat nog geen kwart een half jaar na afstuderen in één van deze sectoren werkt. Hoe hoger het niveau hoe hoger het rendement. Onbekend is hoeveel mensen die stoppen met een vervolgopleiding alsnog gaan werken in sport, zorg of welzijn op het niveau van de eerder behaalde kwalificatie. tabel 11 Sectorrendement* (in %) voor sportkwalificaties. BOL BBL Sport- en bewegingscoördinator 24% n.b. Sport- en bewegingsleider 14% n.b. Sport- en bewegingsbegeleider 4% n.b. * Het percentage gediplomeerden dat een half jaar na afstuderen werkt in de sector waarvoor men is opgeleid. Bron: DUO Market Research, (bewerkt door Calibris) De meerderheid van de schoolverlaters met een sportdiploma kiest voor een vervolgopleiding. Hoe lager het niveau hoe groter het aantal afgestudeerden dat doorleert: van de niveau 2 gediplomeerden schrijft circa twee derde zich in voor een vervolgopleiding, van de niveau 4 gediplomeerden is dit ongeveer de helft. Van de gediplomeerden sport- en bewegingsleider (niveau 3) die doorstromen haalt 86 procent binnen redelijke termijn een diploma voor een vervolgopleiding binnen het mbo. Onder gediplomeerden sport- en bewegingsbegeleider (niveau 2) is het slagingspercentage lager: 38 procent haalt een diploma voor een vervolgopleiding. Gediplomeerden op niveau 4 stromen veelal door naar het hbo. Hierover hebben we geen gegevens. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

25 3.3 Beroepspraktijkvorming Van de door Calibris erkende leerbedrijven hebben er een erkenning voor één of meer sportkwalificaties (oktober 2012). In de afgelopen twee jaar nam dit aantal met 23 procent toe. figuur 20 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per sportkwalificatie SB-agoog SB-BOS SB-TrCo SB-man SB4 SB3 SB Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Ruim de helft van de leerbedrijven voor de sportopleidingen hoort tot de sector sport & bewegen zelf. Daarnaast zijn er veel leerbedrijven in het onderwijs en de kinderopvang. figuur 21 Leerbedrijven erkend voor één of meer sportkwalificaties, naar branche, % 9% 26% 54% sport en bewegen onderwijs kinderopvang overig Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 De leerbedrijven bieden samen fulltime stageplaatsen voor studenten sport en bewegen (1 fte = 40 weken van 40 uur). Het merendeel is bedoeld voor studenten die de BOL-leerweg volgen. Nog geen fte staat geregistreerd als leerplaats voor de BBL. Stageplaatsen voor de sportopleidingen zijn vergeleken met die voor andere opleidingen beperkter in omvang. Soms kan een leerbedrijf maar een aantal uren per week een stagiaire een plek bieden. Daar staat tegenover dat leerbedrijven voor studenten sport vaak meer stagiaires tegelijk kunnen plaatsen. Gemiddeld biedt een voor sportopleidingen erkent leerbedrijf 0,8 fulltime stageplaats. Niet iedere stageplaats wordt gebruikt. In 2012 is een derde van de geregistreerde stagecapaciteit gebruikt. figuur 22 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per sportkwalificatie en leerweg, 2012 SB2 SB3 SB4 SB4-man SB4-TrCo SB4-BOS SB4-agoog BOL BBL Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

26 Kans op Stage Voor studenten bewegingsagoog en operationeel manager op niveau 4 is het moeilijk een stageplaats te krijgen. Voor de andere sportopleidingen is er onder voorwaarde van goede matching tussen roc en leerbedrijven voldoende aanbod. De vraag naar stageplaatsen is de afgelopen twee jaar gestegen omdat er meer studenten zijn die een opleiding sport & bewegen volgen. tabel 12 Kans op Stage voor sportkwalificaties, ontwikkeling aantal studenten en stageplaatsen kwalificaties Kans op Stage najaar 2012 ontwikkeling aantal studenten 2010/2012 ontwikkeling aantal stageplaatsen 2010/2012 SB-coördinator/ bewegingsagoog 30% 46% SB-coördinator/ BOS- 20% 32% SB-coördinator/ trainer/coach -3% 38% SB-coördinator/ operationeel SB- 2% -11% Sport- en bewegingsleider 7% 25% Sport- en bewegingsbegeleider 2% 35% Bronnen: Artus, DUO, onderzoek onder roc s en leerbedrijven, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting op Kans op Stage en de legenda zie bijlage 1. Het vinden van een stageplaats is niet in alle regio s even moeilijk of makkelijk. In tegenstelling tot andere regio s zijn er voor studenten bewegingsagoog en studenten operationeel manager in het zuidoosten van het land (vrijwel) voldoende stageplaatsen. In de regio s noordoost en noordwest is het tekort voor deze opleidingen het grootst. Het valt op dat in deze twee regio s wel ruim voldoende stageplaatsen voorhanden zijn op niveau 3. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

27 4 Assisterende gezondheidszorg 4.1 Arbeidsmarkt Apothekersassistenten De werkgelegenheid voor apothekersassistenten stagneert. Op 1 januari 2012 waren er volgens het Pensioenfonds Medewerkers Apotheken ruim mensen werkzaam als apothekersassistent in een openbare apotheek. Terwijl de vraag naar geneesmiddelen en farmaceutische zorg verder oploopt, blijkt dat de werkgelegenheid in de branche niet meegroeit. Gemiddeld genomen zijn de inkomsten van openbare apotheken het afgelopen jaar niet toegenomen, wat voor veel apotheken personeelsuitbreiding onmogelijk maakt. Net als bij de doktersassistenten is dit een belangrijk knelpunt. Er is een toenemende behoefte aan geschoold personeel, maar de financiële middelen ontbreken. Doktersassistenten Er werken gediplomeerde doktersassistenten in de huisartsenzorg en ziekenhuizen. Hiervan zijn doktersassistenten actief in de huisartsenpraktijk. De arbeidsmarkt van doktersassistenten was in juni 2012 ruimer dan in de voorgaande twee jaar. Het aantal vacatures is in 2011 afgenomen. Dit kan een tijdelijke reactie zijn op de voorgenomen korting op de huisartsenzorg van We verwachten dat de vraag naar gediplomeerde doktersassistenten in de komende jaren weer aantrekt, aangezien de huisartsenzorg in het regeerakkoord wordt ontzien. Om het aanbod van gediplomeerden op peil te houden, is sinds kort de Stichting Sociaal Fonds Huisartsen ingesteld, dat zich bezighoudt met activiteiten op het gebied van arbeidsmarkt, scholing en sociaal beleid in de huisartsenzorg. Tandartsassistenten Het precieze aantal tandarts- en preventieassistenten in Nederland is niet bekend. Op basis van onderzoeks- en registratiegegevens van de Nederlandse Tandartsenvereniging wordt dit aantal in tandartspraktijken in 2010 geschat op De arbeidsmarkt voor tandartsassistenten wordt krapper. Het aantal vacatures voor tandartsassistenten is in het afgelopen jaar toegenomen, terwijl het aantal gediplomeerden terugloopt. figuur 23 Aantal vacatures voor assisterenden in de gezondheidszorg in de afgelopen twee jaar AA DA TA april maart 2011 april maart 2012 Bron: Jobfeed 2012, bewerking Research voor Beleid en Calibris. Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

28 Kans op Werk voor gediplomeerde schoolverlaters Uit tabel 13 blijkt dat studenten na afstuderen voldoende tot goede baankansen hebben. Met name voor studenten tandartsassistent zijn de vooruitzichten goed. Voor apothekersassistenten die over een aantal jaren van school komen lijken er in principe voldoende banen te zijn. Het aantal vacatures blijft stabiel terwijl het aantal gediplomeerden de laatste jaren afnam. tabel 13 Kans op Werk voor assisterenden gezondheidszorg, ontwikkeling personeelsvraag en onderwijsaanbod kwalificaties Kans op Werk personeelsvraag onderwijsaanbod prognose gemaakt najaar 2012 ontwikkeling vacatures 2010/2011 ontwikkeling gediplomeerden richting arbeidsmarkt 2009/2011* Apothekersassistent Doktersassistent Tandartsassistent * Alleen gediplomeerden direct voor arbeidsmarkt beschikbaar = exclusief doorstromers naar vervolgopleiding. Bronnen: AZWinfo, Jobfeed, DUO, bewerkt door Calibris AOD. Voor toelichting Kans op Werk en de legenda zie bijlage 1. Niet in elke regio is de kans op het vinden van een baan groot. Studenten doktersassistent in Flevoland en Rivierenland hebben minder Kans op Werk dan elders in het land. Verder moeten studenten tandartsassistent in Zuid-Gelderland na afronding van hun studie meer moeite doen om een baan te vinden. 4.2 Onderwijs In schooljaar staan er binnen het bekostigd onderwijs ruim studenten ingeschreven voor één van de AG-opleidingen. Er zijn bijna studenten apothekersassistent, studenten doktersassistent en circa studenten tandartsassistent. Zij volgen hun studie bij 29 verschillende roc s. Naast de roc s bieden ook veel particuliere aanbieders opleidingen in de assisterende gezondheidszorg. Onbekend is hoeveel studenten hier staan ingeschreven. Wij schatten dat het totaal aantal studenten in de assisterende gezondheidszorg tussen de 20 procent en 40 procent hoger is dan openbaar bekend. Binnen het bekostigd onderwijs neemt het aantal studenten tandartsassistent en doktersassistent de afgelopen vier jaar toe (met respectievelijk 39 procent en 26 procent). Het aantal studenten apothekersassistent neemt af met 13 procent. figuur 24 Ontwikkeling aantal studenten, assisterende gezondheidszorg AA DA TA Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011, exclusief niet-bekostigd onderwijs Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

29 Niet alle studenten maken hun studie af. Van de studenten die een AG-opleiding volgen, rond gemiddeld ruim 70 procent de opleiding af met een diploma. Studenten aan de BOL-leerweg halen iets minder vaak de eindstreep dan BBL-studenten. tabel 14 Studierendement (in %) voor kwalificaties assisterende gezondheidszorg, in 2011 BOL BBL BOL+BBL Apothekersassistent 69% 86% 71% Doktersassistent 74% 84% 74% Tandartsassistent 73% 74% 73% Bron: DUO (Dienst uitvoering onderwijs), peildatum oktober 2011, instroomjaar 2006 In schooljaar haalden bijna studenten het diploma van een AG-kwalificatie. Het aantal gediplomeerden apothekersassistent neemt de afgelopen vier jaar met circa 20 procent af. Het aantal gediplomeerde doktersassistenten neemt in dezelfde periode toe met bijna 25 procent. Het aantal studenten dat de tandartsassistentenopleiding succesvol afrond blijft gelijk. Gezien de toename van het aantal studenten tandartsassistent zal het aantal afgestudeerden bij een gelijkblijvend studierendement in de toekomst groter zijn. figuur 25 Ontwikkeling aantal gediplomeerden, assisterende gezondheidszorg AA DA TA Bron: DUO(Dienst Uitvoering Onderwijs), peildatum 1 oktober 2011 Niet iedereen met een diploma gaat na afstuderen werken in de sector waarvoor hij / zij is opgeleid. Afgestudeerde BBL-ers blijven of gaan vaak wel aan de slag binnen de sector. Van de afgestudeerden aan de BOL-leerweg gaat een groter deel elders en/of niet direct aan het werk dan van de afgestudeerde BBL-ers. Daarnaast kiest zo n 20 tot 30 procent van de gediplomeerden aan de BOLleerweg voor een vervolgopleiding aan het hbo. tabel 15 Sectorrendement (in%) voor kwalificaties assisterende gezondheidszorg. BOL BBL Apothekersassistent 69% 95% Doktersassistent 66% 93% Tandartsassistent 52% 85% Bron: DUO Market Research, 2012 (bewerkt door Calibris) Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april

30 4.3 Beroepspraktijkvorming In 2012 zijn er ruim leerbedrijven met een erkenning voor één of meer AG-kwalificaties. Hiervan zijn er door Calibris erkent als leerbedrijf voor de apothekersassistent, voor de doktersassistent en voor de tandartsassistent. Het aantal leerbedrijven dat studenten apothekersassistent wil begeleiden blijft de laatste twee jaar stabiel. Het aantal leerbedrijven voor doktersassistent en/of tandartsassistent neemt met respectievelijk 7 procent en 10 procent toe. figuur 26 Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven, assisterende gezondheidszorg AA DA TA Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Meer dan negen van de tien leerbedrijven zijn apotheek, huisarts- of tandartspraktijk. Daarnaast bieden (praktijken binnen) de ziekenhuizen stageplaatsen. De leerbedrijven hebben bij elkaar ruim fulltime stageplaatsen voor studenten aan een AGopleiding (1 fte = 40 weken van 40 uur) fte is bestemd voor stages van BOL-studenten en er zijn leerwerkplekken voor de BBL. Leerbedrijven voor doktersassistenten bieden gemiddeld minder uren stage aan dan de andere leerbedrijven. Ook valt op dat huisartsenpraktijken meer dan twee derde van de stages leveren, terwijl van alle doktersassistenten er maar twee op de vijf in een huisartsenpraktijk werken. Gemiddeld bieden leerbedrijven voor de assisterende gezondheidszorg elk 0,8 fulltime stageplaats. Niet iedere stageplaats wordt benut. Zo n twee op de vijf geregistreerde plaatsen is in 2012 benut. figuur 27 Aanbod stageplaatsen (in fte s) per kwalificatie AG en leerweg, 2012 TA DA AA BOL BBL Bron: Calibris leerbedrijvenregister, oktober 2012 Jaarrapport Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie april