Resultaten. 6. Tijdens het interviewen bleek:

Transcriptie

1 HALL, L.J. en McGREGOR, J.A.(2000), A Follow-Up Study of the Peer Relationships of Children with Disabilities in an Inclusive School, The Journal of Special Education, vol.34, 3, De voorstanders van inclusie verwijzen naar de voordelen ervan voor wat betreft de sociale contacten van kinderen met speciale noden; er is volop interactie met kinderen zonder speciale noden en er kunnen zich vriendschappen ontwikkelen. Het is nodig om onderzoek te verrichten rond dit sociaal gebeuren: moet er gezorgd worden voor formele ondersteuning van vriendschapsrelaties? Ontwikkelen vriendschappen zich zomaar, zonder enige ingreep en blijven ze over een langere periode duren? Bij nader toezien blijkt hoe complex het bestuderen van peerrelaties wel is: - de sociale status is een belangrijk studieobject en dit loopt samen met de vraag of deze status stabiel blijft over de jaren heen - de frequentie waarmee iemand wel of niet gekozen wordt kan indicatief zijn - uit onderzoek blijkt dat kinderen met speciale noden als groep niet hoog scoren op de sociale ladder, dit terwijl er zeer grote interindividuele verschillen zijn vast te stellen - het is boeiend om een onderscheid te maken tussen reciproke en eenrichtingsvriendschappen - het is van belang een onderscheid te maken tussen speelplaatsmaatjes en vriendschappen, het interviewen van kinderen kan hierbij van grote hulp zijn. - in vriendschappen worden ook genderverschillen vastgesteld - verschillende socio-economische status blijkt verschillen te geven in vriendschapspatronen - de rollen en vooral rolwisseling is interessant om te bestuderen: m.a.w. de vraag speelt of kinderen met speciale noden meer kunnen spelen dan de rol waarbij ze geholpen worden - de groei van kinderen doorheen een schoolcarrière is boeiend - vriendschap wordt best multi-methodisch onderzocht: klassieke sociometrische methodes kunnen gecombineerd worden met directe observaties van sociale interacties en interviews.

2 In dit onderzoek werden 5 onderzoeksvragen gesteld: 1. Kiezen leeftijdsgenoten kinderen met speciale noden als speelmaat? 2. zijn relaties tussen kinderen met en zonder speciale noden reciprook? 3. zijn peer relaties vriendschappen? 4. hebben peer relaties waar kinderen met speciale noden bij betrokken zijn dezelfde kenmerken als de relaties waar kinderen zonder speciale noden in participeren? 5. welke veranderingen doen zich voor bij de betrokken kinderen gezien over een langere termijn? Er werden drie kinderen met speciale noden in het onderzoek betrokken: Nathan had een schoolcarrière van leeftijd 6 (in de kleuterklas) tot leeftijd 10 in de 4 klas. Zijn werden o.a. omschreven als: hersenverlamming, epilepsie, verstandelijke beperking, verminderde communicatiemogelijkheden Mike had een schoolcarrière van leeftijd 6 in de kleuterklas tot leeftijd 11 in de 5 klas. Zijn problemen werden olmschreven als: verstandelijke beperking, hyperactiviteit en een beperkt evenwichtsgevoel Manuel heeft een carrière van leeftijd 7 in klas 1 tot leeftijd 12 in klas 6. Manuel heeft het Syndroom van Down met een beperkte expressieve communicatie De kinderen liepen school in een buurtschool van een Australische stad, school met een sterke inclusiefilosofie (38 kinderen met speciale noden op 714 kinderen). Ze volgden er lessen met leeftijdsgenoten; ze kregen een aangepast curriculum met extra-ondersteuning in de klas (gaande van minimaal 1 activiteit per dag tot maximum ½ dag en dit gedurende 5 dagen) De kinderen zaten in verschillende klassen gedurende hun verblijf op school. Gedurende het hele inclusieproces bleef het ondersteuningspatroon ongewijzigd. De kinderen hadden tijdens pauzes en lunch kansen om ook met kinderen buiten hun klassengroep contacten te hebben.

3 In de loop van het onderzoek werden verschillende onderzoeksactiviteiten georganiseerd: bvb. sociometrisch onderzoek: in de binnenkomstklas werd ieder kind foto s voorgelegd en gevraagd om 3 kinderen aan te duiden waarmee ze wel of niet : - wilden tekenen - een spelletje spelen - samen zitten om naar een verhaal te luisteren Deze opdracht werd aan het eind van het onderzoek herhaald maar dan wel met aangepaste items: - samenwerken in een kunstproject - een geheimpje delen - samen zitten in de lunchpauze Er werden directe observaties van gedrag van kinderen georganiseerd in sequenzen van 10 - Er werd gewerkt met verschillende gedragscategorieën: glimlachen/lachen, delen, praten met anderen, affectie tonen, assisteren, agressief gedrag (trekken, duwen) - er werd nagekeken wie de initiator van de interacties was - het aantal kinderen in de buurt van de interactie werd geteld Er werden interviews van kinderen afgenomen met volgende vragen: - ik zag je soms met x spelen, kun je me vertellen waarom je tijd met x doorbrengt? (vraag tijdens laagste klassen) - wat doen jij en x graag samen? - hoe leerden jij en x elkaar kennen? - als ik iets over x zou willen weten, wat zou jij dan vertellen? (laatste vragen gesteld in alle klassen)

4 Resultaten. 1. In tabel 2 is te zien dat er duidelijke verschillen zijn tussen de twee meetpunten voor wat betreft het kiezen van kinderen als speelmaat. Twee van de drie kinderen kregen een andere sociale status aan het eind van het onderzoeksproces 2. ondanks het weinig genomineerd worden; werden de 3 kinderen tijdens directe observaties wél gezien in interactie met andere kinderen. Deze kinderen werden geïnterviewd (zie tabel 3). Het viel daarbij op dat de interacties niet samenliepen met een geformaliseerd vriendschapsprogramma. In de hoogste klassen brachten de drie kinderen meer tijd alleen door, ze werden minder gekozen als speelmaat op de speelplaats: Nathan : 6% ==> 15% Manuel: 8% ==> 18% Mike : 12%==> 55%. 3. wat de reciprociteit van de nominaties betreft zien we een evolutie van 11 reciproke nominaties bij de beginsituatie naar 1 reciproke nominatie in de hoogste klassen. In tabel 4 is te zien dat tijdens speelmomenten het initiatief wel van alle kinderen uitging (met duidelijke variatie tussen de kinderen) 4. in tabel 5 wordt getoond dat de kinderen in dezelfde activiteiten als hun leeftijdsgenoten deelnamen; ze praten wel minder en één van de kinderen toonde meer agressief gedrag 5. Tijdens het spelen op de speelplaats gingen kinderen met speciale noden ook spelen met kinderen van buiten hun klas. Toch speelden ze maar 15% van hun tijd met jongere kinderen. 6. Tijdens het interviewen bleek: Nathan: eerst drie maal als vriend genoemd te worden --> in klas vier vonden 2 kinderen dat Nathan leuk was om mee te spelen Mike: in het begin werd hij niet als vriend genomineerd --> in de 5 klas werd hij twee maal als vriend vernoemd (bij observaties was daar weinig van te merken) Manuel: werd eerst één maal als vriend genoemd --> in het laatste interview bleek hij één maal als vriend te worden genoemd.

5 7. de kinderen met speciale noden bleken en dit in tegenstelling met de andere kinderen zowel met vrouwelijke als mannelijke klasgenoten om te gaan aan het eind van de schoolcarrière. 8. de kinderen met speciale noden waren eens in hogere klassen minder dan hun klasgenoten in groepjes terug te vinden (tabel 7); ze speelden vooral alleen of met 1 klasgenoot. 9. de kinderen met speciale noden waren opvallend meer dan hun klasgenoten in contact met volwassenen. Dit onderzoek toont duidelijk aan dat kinderen met speciale noden nood hebben aan ondersteuning bij hun sociale contacten. Het lijkt hierbij interessant om na te gaan: of meisjes meer dan jongens openstaan voor relaties met kinderen met speciale noden wat de rol is van de volwassenen bij het stimuleren en/of afremmen van contacten met leeftijdsgenoten of het inschakelen van specifieke methodieken (bvb. coöperatief werken) niet noodzakelijk is om de natuurlijk ontstane afstand tussen kinderen met en zonder speciale noden te helpen dichten en om te zetten in participatie of er niet meer aandacht moet gaan naar het ondersteunen van de communicatie van kinderen met speciale noden en het sensitiever maken van de andere kinderen voor de (dikwijls) non-verbale signalen van kinderen met speciale noden of het ondersteunen van relaties vanaf de eerste klassengroepen niet leidt tot grote sociale winst in hogere klassen welke invloed er uitgaat van de participatie van ouders en van het feit dat ouders elkaar kennen Methodologisch werd duidelijk dat het gebruik van verschillende methodieken toelaat om de variatie van de bekomen gegevens te vergroten (bvb. het si niet omdat iemand geen nominatie kreeg dat er in directe observaties geen interacties op te merken zijn, of dat de interviews geen extra-informatie opleveren over de inhoud van de interacties)