Sociaal netwerkadvies

Transcriptie

1 Invuldatum vragenlijst: Publicatiedatum: Sociaal netwerkadvies Conceptrapportage klas KiVa testschool In opdracht van: Contactgegevens: Testschool Gijs Gijs Huitsing Grote Rozenstraat TG Groningen Netwerkadvies vakgroep sociologie V E R T R O U W E L I J K pagina 1

2 Inhoudsopgave 1 Welbevinden op school 3 2 Sociale positie van leerlingen in de klas 4 3 Populariteit en leiderschap 6 4 Pesten: Wat leerlingen over zichzelf zeggen 8 5 Pesten: Wat leerlingen over klasgenoten zeggen 9 6 Sociale netwerken van de schoolklas 11 7 Samenvatting 13 Aantal leerlingen in deze klas: 5 Aantal leerlingen in de klas die de vragenlijst hebben ingevuld: 0 Gijs Huitsing/Rijksuniversiteit Groningen, Groningen, Nederland, Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. pagina 2

3 1 Welbevinden op school 1.1 Uitleg In de vragenlijst kregen de leerlingen zeven stellingen voorgelegd over welbevinden op school. Deze vragen zijn onder te verdelen naar twee thema s: Algemene indruk van school (bijv. op school vind ik het leuk) Indruk van de sfeer in de klas en op school (bijv. ik voel me op mijn gemak in de klas) De leerlingen konden kiezen uit de antwoorden nooit (1), soms (2), vaak (3), altijd (4). De twee thema s zijn gerelateerd, en daarom zijn alle vragen samengenomen in één gemiddelde: welbevinden op school. Hoe hoger leerlingen hierop scoren, hoe beter ze het naar hun zin hebben in de klas en op school. Leerlingen die gemiddeld meer dan 3 scoren op deze vragen, hebben gemiddeld met vaak geantwoord op de stellingen. Deze leerlingen hebben het misschien soms niet zo leuk op school, maar over het algemeen is hun welbevinden goed of zeer goed. Aantal leerlingen 0 Zeer laag Laag Matig Redelijk Goed Zeer goed Welbevinden op school 1.2 Deze klas In deze groep zijn er geen leerlingen (NaN%) die een redelijk tot matig welbevinden hebben (zie de bovenstaande figuur). Er zijn geen leerlingen met een matig of redelijk welbevinden. Er zijn geen leerlingen met een zeer laag of laag welbevinden. pagina 3

4 2 Sociale positie van leerlingen in de klas 2.1 Uitleg Leerlingen hebben een aantal vragen over het gedrag en eigenschappen van hun klasgenoten beantwoord. In deze rapportage worden de vragen over vriendschappen, populariteit, leiderschap en pesten besproken. Het aantal keren dat een leerling genoemd is, wordt opgeteld. Dit leidt tot een totaalscore. De tabel op de volgende pagina laat zien door hoeveel klasgenoten een leerling wordt genoemd voor de volgende vragen: Welke klasgenoten zijn je beste vrienden? Welke klasgenoten vind je leuk? Welke klasgenoten vind je niet leuk? De laatste twee vragen zijn uitgesplitst naar het aantal nominaties van jongens en meisjes. Zo is te zien of leerlingen meer met jongens of meer met meisjes omgaan. Het gemiddelde betekent dat leerlingen gemiddeld door dat aantal klasgenoten voor een vraag wordt genoemd. 2.2 Deze klas (1) Welke klasgenoten zijn je beste vrienden/vriendinnen? Leerlingen hebben gemiddeld NaN beste vrienden in de klas. Gijs, René, Beau, Rozemarijn, Femke worden door geen enkele klasgenoot genoemd als beste vriend. (2/3/4) Welke klasgenoten vind je leuk? worden door de klas het meest leuk gevonden. worden door de klas het minst leuk gevonden. (5/6/7) Welke klasgenoten vind je niet leuk? Gijs, René, Beau, Rozemarijn, Femke worden door meer dan 20% van de klasgenoten niet leuk gevonden. pagina 4

5 Aantal keren genoemd door klasgenoten voor de volgende vragen: (1) Beste vriend (2) Leuk (3) Leuk (genoemd door meisjes) (4) Leuk (genoemd door jongens) (5) Niet leuk (6) Niet leuk (genoemd door meisjes) (7) Niet leuk (genoemd door jongens) Gemiddelde NaN NaN NaN NaN NaN NaN NaN Meisjes Beau Femke Rozemarijn Jongens Gijs René pagina 5

6 3 Populariteit en leiderschap 3.1 Uitleg In het dagelijks taalgebruik betekent populair dat iemand geliefd of in trek is. Populariteit heeft echter ook nog een andere betekenis. Als we aan leerlingen vragen Welke klasgenoten zijn populair?, dan worden niet perse leerlingen genoemd die geliefd zijn. Leerlingen die genoemd worden als populair zijn vaak nadrukkelijk aanwezig, doordat ze bijvoorbeeld iets heel goed kunnen, ad rem zijn, of pesten. De meeste klasgenoten willen graag bij populaire leerlingen horen, maar populaire leerlingen zijn niet altijd geliefd. Daarnaast is gevraagd welke klasgenoten goede leiders zijn; leerlingen die het voortouw nemen in de pauze, ruzies oplossen of klasgenoten kunnen coachen en stimuleren. Goede leiders zijn vaak leerlingen die betrokken kunnen worden bij het stimuleren van een positieve sfeer in de klas. De tabel op de rechterpagina laat zien hoeveel klasgenoten een leerling noemen voor de volgende vragen: Bij wie willen andere klasgenoten graag horen (zijn populair)? Welke klasgenoten zijn goede leiders? Beide vragen zijn uitgesplitst naar het aantal nominaties van jongens en meisjes. Zo is te zien of leerlingen meer door jongens of door meisjes als populair of leiders worden gezien. Het gemiddelde betekent dat leerlingen gemiddeld door dat aantal klasgenoten voor een vraag wordt genoemd. 3.2 Deze klas (1/2/3) Bij wie willen andere klasgenoten graag horen? (zijn populair) Niemand wordt door klasgenoten als populair gezien. (4/5/6) Welke klasgenoten zijn goede leiders (aanvoerders)? Niemand wordt door klasgenoten gezien als goede leiders. pagina 6

7 Aantal keren genoemd door klasgenoten voor de volgende vragen: (1) Populaire leerlingen (2) (3) Populaire Populaire leerlingen leerlingen (genoemd door (genoemd door meisjes) jongens) (4) Goede leiders (5) Goede leiders (genoemd door meisjes) (6) Goede leiders (genoemd door jongens) Gemiddelde NaN NaN NaN NaN NaN NaN Meisjes Beau Femke Rozemarijn Jongens Gijs René pagina 7

8 4 Pesten: Wat leerlingen over zichzelf zeggen 4.1 Uitleg: Wat is pesten? Bij het begin van de vragenlijst kregen de leerlingen een definitie van pesten. Deze definitie benadrukte dat pesten iets is dat steeds maar weer gebeurt, en dat slachtoffers zich moeilijk kunnen verdedigen: er is een machtsverschil tussen pesters en slachtoffers. Er werden voorbeelden gegeven van pesten (fysiek, verbaal, relationeel en materieel pesten) en er werden voorbeelden gegeven van wat niet pesten is (een ruzie tussen twee kinderen die even sterk zijn; plagen om een geintje). Ook werd benadrukt dat pesten via internet of telefoon kan gebeuren. Na de definitie is de leerlingen gevraagd hoe vaak ze in de afgelopen maanden zijn gepest en zelf anderen pesten. 4.2 Deze klas: Prevalentie van pesten In de figuur: Hoe vaak ben je afgelopen maanden gepest is te zien dat geen leerlingen zeggen dat ze niet gepest zijn, en geen leerlingen zeggen één of twee keer. Over het algemeen worden leerlingen beschouwd als slachtoffer als ze zeggen dat ze twee of drie keer per maand of vaker worden gepest. In deze klas zijn er geen leerlingen die twee of drie keer per maand of vaker worden gepest. Dit betekent dat NaN% van de kinderen in de klas zegt dat ze gepest wordt. Daarna is aan de leerlingen gevraagd hoe vaak ze de afgelopen maanden zelf hebben gepest. Hierbij zeiden geen leerlingen dat ze niet gepest hebben, en geen leerlingen zeiden één of twee keer. Er zijn geen leerlingen die een aantal keren of vaker per maand klasgenoten pesten. Hoe vaak ben je de afgelopen maanden gepest? Aantal leerlingen 0 Ik ben niet gepest Een of twee keer Twee of drie keer Een keer per week Meerdere keren pagina 8

9 5 Pesten: Wat leerlingen over klasgenoten zeggen 5.1 Uitleg In de vragenlijst kregen de leerlingen vijf vragen waarin ze klasgenoten konden noemen door wie ze worden gepest. Leerlingen kregen deze vragen alleen als ze zeiden dat ze tenminste één of twee keer gepest zijn. Deze vragen zijn: 1. Wie begint met jou te pesten (algemene vraag); Door welke klasgenoten word jij gepest doordat ze 2. jou beledigen, uitschelden of uitlachen (verbaal pesten) 3. jou ergens niet aan mee laten doen, jou negeren, of over jou roddelen (relationeel pesten) 4. jouw spullen afpakken of kapot maken (materieel pesten) 5. jou spugen, slaan, schoppen of knijpen (fysiek pesten) In de eerste vijf kolommen van de tabel op de volgende bladzijde is te zien door hoeveel klasgenoten een leerling voor deze vragen wordt genoemd. In de zevende kolom staat hoeveel verschillende klasgenoten de leerling noemen. Stel dat één leerling een klasgenoot voor zowel verbaal, relationeel, materieel als fysiek pesten noemt, dan wordt dit weergegeven als één nominerende leerling. In de laatste kolom staan de namen van de klasgenoten die deze leerling voor ten minste drie vormen van pesten noemen. 5.2 Deze klas Gemiddeld komt Materieel pesten het meest voor en Materieel pesten het minst voor. De leerlingen die voor bepaalde vormen van pesten worden genoemd en ook door welke klasgenoten is te zien in de tabel op de volgende bladzijde. pagina 9

10 Aantal keren genoemd door klasgenoten voor de volgende vragen: (1) Beginnen met pesten (2) Materieel pesten (3) Verbaal pesten (4) Fysiek pesten (5) Relationeel pesten (6) Digitaal pesten Gemiddelde NaN NaN NaN NaN NaN NaN Meisjes Beau Femke Rozemarijn Jongens Gijs René (7) Totaal aantal leerlingen (8) Drie keer of meer door deze leerlingen genoemd pagina 10

11 6 Sociale netwerken van de schoolklas 6.1 Uitleg Een sociaal netwerk is een vereenvoudigde weergave van de groepsstructuur van een schoolklas. De leerlingen van de schoolklas zijn in een figuur weergegeven als grijze (jongens) en zwarte (meisjes) rondjes In de netwerken zijn soms leerlingen of groepjes leerlingen omcirkeld omdat ze een speciale positie innemen in het netwerk. Als ze omcirkeld zijn, wordt dit uitgelegd in de klassenspecifieke uitleg (zie hieronder). Bij het interpreteren van een sociaal netwerk is het belangrijk om vooral naar het totaalbeeld te kijken. Zijn leerlingen bijvoorbeeld volledig geïsoleerd of worden ze door een groot aantal klasgenoten genoemd? Het is minder relevant en zelfs riskant om naar een specifieke relatie tussen twee leerlingen te kijken. Bedenk dat deze al in het netwerkfiguur wordt gegeven als een leerling één vakje aankruist (bijvoorbeeld het noemen van een klasgenoot als vriend). Dit is een te onzekere factor om voor elke leerling vergaande conclusies te trekken. 6.2 Deze klas: Vriendschapsnetwerk In het netwerk is het wederzijdse vriendschapsnetwerk van de klas gegeven. Dat betekent dat er een vriendschap tussen twee leerlingen is als beiden elkaar hebben genoemd als vriend(in). In het netwerk is te zien dat er verschillende groepjes leerlingen zijn. Deze groepjes zijn omcirkeld. De leerlingen hebben vooral vriendschappen met klasgenoten binnen hun groepje en minder met klasgenoten daarbuiten. Naast vriendschappen is ook naar andere relaties gevraagd, zoals door welke leerlingen iemand gepest wordt en wie er dan mee gaan doen (pesters en assistenten), welke klasgenoten aardig zijn, en waar andere klasgenoten graag bij willen horen (populariteit). Het blijkt dat leerlingen die in dezelfde vriendengroepjes zitten allemaal op de één of andere manier wel op elkaar lijken. Ze worden vaak genoemd voor dezelfde vragen. Allereerst is er een groep leerlingen die aangeeft dat ze wordt gepest (linksboven in het netwerk: Ronald, Abdul, Thijmen, Geeske en Albertineke). De gepeste leerlingen lijken elkaar op te zoeken in de klas. Door wie worden deze leerlingen gepest? De gepeste leerlingen noemen vooral Johan, Ferry, Oscar en Anouk als hun pesters. Als aan de leerlingen gevraagd wordt wie ze leuk of aardig vinden, wordt Anouk door veel klasgenoten aardig gevonden, net zoals Vincent, Moreno en Tessa. Deze leerlingen zijn ook met elkaar bevriend. Als aan de leerlingen wordt gevraagd wie er populair zijn in de klas, dan worden er andere leerlingen genoemd. In de klas is er zowel een groepje van populaire meiden als populaire jongens (zie de groepjes rechts in het netwerk). Zie verder over deze klas: Huitsing, G. & Veenstra, R. (maart 2013). Pesten en sociale netwerken: Groepsprocessen van schoolklassen in kaart gebracht. In: Völker, B, Mollenhorst, G., & Flap, H. (Eds.), Netwerken. Een inleiding tot vraagstukken, argumenten en onderzoek (pp. ). Groningen: Noordhoff. pagina 11

12 Voorbeel van een vriendschapsnetwerk pagina 12

13 7 Samenvatting 7.1 Uitleg: Kwetsbare leerlingen In dit gedeelte geven we namen van leerlingen die in deze rapportage opvallen of die kwetsbaar lijken te zijn. Sommige leerlingen kunnen een kwetsbare positie in de klas hebben doordat ze gepest worden, zelf pesten, weinig vrienden hebben, of niet goed in hun vel zitten. Slechts één van deze factoren is niet voldoende om kwetsbaar te zijn. Het gaan hier om een optelsom van risicofactoren. Bedenk wel dat de resultaten in dit rapport zijn gebaseerd op een momentopname Het beeld dat de leerlingen hebben gegeven mag niet als de volledige waarheid worden opgevat. Extra gesprekken met leerlingen over de situatie zijn wenselijk. 7.2 Deze klas: Kwetsbare leerlingen [Bijvoorbeeld:] {Naam leerling} gaat niet graag naar school (laag schoolwelbevinden) en er zijn weinig klasgenoten die hem als vriend noemen of leuk of aardig vinden. Er zijn veel klasgenoten die {Naam leerling} noemen als populaire leerling. Dat betekent dat klasgenoten graag bij deze leerling willen horen. Klasgenoten geven echter ook aan dat ze door {Naam leerling} worden gepest. 7.3 Opvallende bevindingen en aandachtspunten 1. Een aantal leerlingen in deze klas gaat niet graag naar school. Voor hen is het welbevinden op school niet zo hoog. 2. Alle leerlingen in de klas worden door tenminste één klasgenoot genoemd als vriend. Alle leerlingen worden ook door een aantal klasgenoten leuk gevonden. 3. In deze klas zijn er een paar leerlingen die aangeven dat ze worden gepest. Het is belangrijk om van deze leerlingen te weten wat ze precies met pesten bedoelen. Zo kan samen met deze leerlingen (en eventueel de groep) een oplossing worden gevormd. 7.4 Vervolg In deze rapportage is veel informatie over de klas gegeven. Hoe ga je met deze informatie om?. Allereerst is het belangrijk om zorgvuldig met de gegevens om te gaan. Het gaat om vertrouwelijke informatie over leerlingen. Gebruik de informatie om leerlingen te helpen en de klas beter te laten functioneren. Een goede analyse van een klas is de optelsom van vele informatiebronnen: Informatie van leerkrachten; Informatie van ander schoolpersoneel; Oudergesprekken; Gesprekken met leerlingen; Observaties in de klas en daarbuiten (gym!); Dit rapport. Bedenk dat extra gesprekken extra informatie kunnen opleveren. Om pesten en andere groepsproblemen goed aan te pakken is goede signalering ontzettend belangrijk. Heeft u hulp nodig bij de interpretatie van deze gegevens, of bij een vervolgaanpak? Neem contact op met ons of uw schoolbegeleider! pagina 13