KiVa school: samen tegen pesten. CBS Op de Hoogte Burum

Transcriptie

1 KiVa school: samen tegen pesten CBS Op de Hoogte Burum

2 Hoe kan mijn kind een gepest kind helpen? Stimuleer uw kind om zich tegen pesten uit te spreken Stimuleer uw kind om met vriendinnetjes en vriendjes over pesten te praten. Een groep kinderen kan een goede bijdrage leveren aan het ophouden van pesten Moedig uw kind aan om pesten te melden aan een volwassene. Dit is geen klikken, maar goede manier om een gepest kind te helpen Zie voor meer tips pagina 34 van de oudergids THUIS Neem uw kind serieus Bied perspectief Neem tijd voor een gesprek Weesnieuwsgierig Het pesten moet stoppen De groep is nodig School informeren 2 19

3 Signalen dat uw kind pest Kinderen die pesten Doen vaak op een overdreven manier stoer Kunnen tegendraads en opstandig zijn Kunnen zich niet inleven in de gevoelens van anderen Roddelen en verspreiden vervelende geruchten Kunnen agressief zijn Hebben soms slechte schoolprestaties Als uw kind wordt gepest Laat aan het kind weten: Het pesten is niet jouw schuld Zit er niet over in, je mag verdrietig zijn, we gaan er samen iets aan doen We steunen en helpen je; we maken samen een eind aan pesten Als uw kind meedoet aan pesten Blijf rustig en vastberaden als u er met uw kind over spreekt Veroordeel het pesten, niet uw kind Maak duidelijk dat u het pesten niet accepteert Vertel dat u wilt helpen bij het stoppen met pesten Zie voor meer tips pagina van de oudergids Voorwoord CBS Op de Hoogte is sinds het schooljaar een KiVa School. Wat houdt dit in? Pesten is een probleem dat het welzijn en de ontwikkeling van kinderen ernstig bedreigt. Het is van groot belang om pesten te verminderen. Voor de slachtoffers, die tot ver na hun schooltijd de negatieve effecten van pesten kunnen ervaren, maar ook voor de pesters die later minder goede sociale vaardigheden blijken te hebben. Wij gebruiken een bewezen effectieve methode, we hebben het Finse KiVa-programma ingevoerd. Enkele leerkrachten hebben een training gevolgd om pesten beter te herkennen. Maar ook de leerlingen moeten aan de slag. Via lessen aan groep 5 en 6, onder andere met discussies, oefeningen en een computerspel, krijgen ze inzicht hoe pesten werkt en leren ze wat je er tegen kunt doen. De lessen gaan onder meer over respect, functioneren in een groep en pesten. Het sterke van het KiVa-programma is dat het zich niet alleen richt op de pesters en de slachtoffers, maar op de hele klas. Dat is belangrijk, omdat pesten een groepsproces is. Als leerkrachten weten hoe de groep werkt wie de pester is, wie de helpers zijn en wie de populaire leerlingen zijn kunnen ze beter optreden tegen pesten. Onze school heeft een KiVa-team: Anneke van der Meulen en Wietske de Boer-Benedictus. 18 3

4 Als u vermoedt dat uw kind pest of gepest wordt, neem dan gerust contact op met de leerkracht of het KiVa-team. Samenwerking tussen school en thuis is belangrijk! Het is belangrijk dat zowel op school als thuis de boodschap wordt gegeven dat pesten niet is toegestaan en dat kinderen die gepest worden op steun kunnen rekenen. Alleen dan kunnen we er voor zorgen dat pesten goed wordt aangepakt. Er is ook een oudergids. Hierin staat veel informatie over pesten en praktische tips. De oudergids staat op Klik op Ouders in de bovenste balk. Er ligt een inkijkexemplaar op school. Op de volgende bladzijden kunt in het kort lezen waar Kiva voor staat. Signaleren van pesten Signaleren van pesten is heel belangrijk om pesten op te lossen Dit geldt voor zowel de gepeste als de pester In Finland werd maar 1 op de 5 gepeste kinderen geholpen door de leerkracht of het KiVa-team! Hoe kunnen we meer informatie krijgen over onze kinderen en de signalen van pesten en gepest worden? Dit staat in de oudergids. Signalen dat uw kind wordt gepest Anders dan voorheen Is uw kind bang om naar school te gaan of wijkt het af van de normale (fiets)route Vraagt uw kind steeds of het (met de auto) naar school gebracht kan worden Wil uw kind om onduidelijke redenen thuis blijven Klaagt uw kind s ochtends als het naar school moet dat het ziek is Komt uw kind thuis van school met vieze of kapotte kleren of rugzak Raakt uw kind steeds spullen kwijt Raakt uw kind vaak zakgeld kwijt, vraagt het vaak om geld of steelt het (om aan de pester te geven) 4 17

5 Oplossing: Steungroepaanpak Stap 1: gesprek met gepeste kind - Ik wil je helpen Stap 2: Gesprek met de steungroep - Inventariseren ideeën en afspreken hoe gepeste kind geholpen kan worden Stap 3: Evaluatie met gepeste kind - Is de situatie veranderd? Wat moet er nog meer veranderen? Stap 4: Evaluatie met steungroep - Is de situatie veranderd? Wat moet er nog meer veranderen? Ouders van de gepeste leerling worden geïnformeerd over de voortgang van de aanpak. Ouders van kinderen in de steungroep worden niet altijd geïnformeerd. Kinderen kunnen om verschillende redenen in de steungroep zitten: ze pesten (mee), ze helpen het slachtoffer, ze zijn een leider van de klas of neutrale toeschouwers. We willen niet terugkijken wat er is gebeurd en welke rol een leerling had. We willen vooruit kijken en het voor iedereen fijn maken in de klas. Misverstand over pesten Pesten is goed voor je karaktervorming en helpt je om je uit moeilijke situaties te redden Uit onderzoek weten we: pesten heeft veel negatieve gevolgen op korte en lange termijn Minder zelfvertrouwen Lager gevoel van eigenwaarde Enkele feiten over pesten Wereldwijd wordt gemiddeld 10% van de kinderen en jongeren gepest. Pesten kan op verschillende manieren gebeuren: Fysiek: slaan, duwen, schoppen Materiaal: het kapot maken of afpakken van iemands eigendommen Verbaal: uitschelden, steeds opnieuw vervelende opmerkingen maken Relationeel: buitensluiten, leugens of geruchten verspreiden Schadelijk gedrag dat steeds gericht is op hetzelfde individu Pesten onderscheidt zich van incidentele conflicten of ruzies doordat het herhaaldelijk plaatsvindt. Daarnaast is een belangrijk verschil dat pesten zich voordoet tussen kinderen die ongelijk zijn in kracht, macht of sociale status. Pesten is bijvoorbeeld een fysiek sterker of ouder kind dat een zwakker of jonger kind lastig valt; verscheidene kinderen die het samen op één persoon gemikt hebben; of een zelfverzekerd kind dat iemand aanvalt die verlegen en angstig is. Samenvattend: pesten is het systematisch misbruiken van macht. Negatieve gevolgen voor alle betrokkenen Slachtoffers worden doorgaans op verschillende manieren gepest. Na verloop van tijd worden zij ook door klasgenoten negatief beoordeeld. Pesten heeft allerlei negatieve gevolgen voor de slachtoffers. 16 5

6 Pestslachtoffers zijn vaak angstig, eenzaam en hebben vaker last van depressies dan kinderen die niet worden gepest. Sommige van deze gevolgen zijn op latere leeftijd nog steeds merkbaar. Zo hebben volwassenen die in hun schooltijd gepest zijn veelal een lager zelfbeeld dan mensen die nooit zijn gepest. Daarnaast vinden ze het vaak moeilijk om andere mensen te vertrouwen en hebben ze een grotere kans last van psychische problemen te krijgen. Niet alleen slachtoffers, maar ook hun klasgenoten die slechts getuige zijn, ondervinden negatieve effecten van het pesten. Zij voelen zich schuldig omdat ze niet hebben ingegrepen. Ook de pesters zelf ondervinden negatieve gevolgen van hun gedrag. Zo is de kans groot dat zij ook in toekomstige situaties agressie zullen gebruiken als zij op jonge leeftijd niet worden gecorrigeerd. Buitenstaanders als onderdeel van het probleem, maar ook van de oplossing De meeste kinderen willen niet omgaan met pestslachtoffers omdat zij bang zijn zelf gepest te worden. Na verloop van tijd kan het zelfs als normaal worden beschouwd dat pestslachtoffers slecht worden behandeld. Zelfs wanneer leerlingen denken dat pesten slecht is, zeggen ze dat zelden hardop. Onderzoek laat zien dat veel kinderen pesten juist versterken door de pesters aan te moedigen, te lachen of toe te kijken in plaats van voor de slachtoffers op te komen. KiVa- regels We doen aardig tegen elkaar en behandelen anderen met respect We maken er samen een fijne groep van We praten met elkaar (en gebruiken daarbij ik-taal) We willen dat pesten stopt We willen dat ook verborgen pesten stopt eigen regel, of: We houden er rekening mee dat pesten heel lang pijn doet We zeggen tegen pesters: stop ermee We helpen gepeste kinderen We lossen pesten als groep op We blijven ons houden aan dit KiVa-contract KiVa computergame Spelenderwijs leren over (omgaan met) Drie modules: Ik weet: Feiten over pesten, quizzen, testjes Ik kan: Oefenen van vaardigheden Ik doe: Toepassen in real-life: KiVa-regels inpassen Steungroepaanpak De vervelende gebeurtenissen moeten stoppen We veroordelen niet; niemand krijgt de schuld Gevoelens staan centraal; het gaat niet om waarheidsvinding (wat is er gebeurd) We kijken juist vooruit: hoe kunnen we ervoor zorgen dat het weer fijn wordt voor iedereen in de klas? Oplossingsgericht Gezamenlijk lossen we problemen op 6 15

7 Pesten is een groepsproces - Je hebt een groep nodig om te pesten - Pesten is een probleem van de groep - Je hebt de groep nodig om het op te lossen Twee wijze uitspraken over de groep Hoewel we niet allemaal verantwoordelijk zijn voor het feit dat er wordt gepest, zijn we er wel allemaal verantwoordelijk voor dat het stopt Uiteindelijk zullen we ons niet de woorden van onze vijanden herinneren, maar het zwijgen van onze vrienden Martin Luther King Pesten en de groep - Bijna alle kinderen keuren pesten af; toch zijn er veel die meedoen of niets zeggen - Het is van belang dat alle kinderen leren inzien dat zij zelf invloed kunnen hebben op het pesten - KiVa verandert de groepsnorm: We willen dat het pesten stopt Het gedrag van omstanders heeft gevolgen voor zowel de pesters als de slachtoffers. Als anderen het slachtoffer niet steunen en zelfs de pesters aanmoedigen, worden pesters sociaal beloond en daardoor is de kans groter dat zij doorgaan met pesten. Voor de slachtoffers is het pijnlijkste niet zozeer dat ze aangevallen worden door één of twee gemene kinderen, maar dat niemand van de omstanders hen steunt. Onderzoekers zijn het er over eens dat het beïnvloeden van groepsprocessen essentieel is voor effectieve pestinterventies. Het KiVa antipestprogramma richt zich daarom op de rol die de groep speelt in het pestproces, het verbeteren en zichtbaar maken van individuele antipesthoudingen, het bevorderen van empathie met pestslachtoffers, en het verschaffen van veilige strategieën om slachtoffers te steunen en te helpen. Tegelijkertijd biedt het programma duidelijke richtlijnen voor schoolpersoneel om pestgevallen aan te pakken en worden ouders geïnformeerd hoe ze over pesten kunnen praten met hun kinderen, ook als hun kind niet een pester of slachtoffer is. Het terugdringen van pesten heeft ook een gunstig effect op schoolplezier, schoolmotivatie en schoolprestaties van leerlingen! 14 7

8 KiVa in het kort KiVa is een modern antipestprogramma. Bij de ontwikkeling van KiVa is gebruik gemaakt van De nieuwste internationale inzichten in pesten en ervaringen met andere antipestprogramma s. De afkorting KiVa is afgeleid van de Finse woorden Kiusaamisen Vastainen of Kiusaamista Vastustava (tegen pesten). Het woord kiva betekent ook leuk of fijn. KiVa-scholen zijn scholen die leuk zijn en waar iedereen het naar de zin heeft. KiVa heeft drie belangrijke kenmerken: 1. Problemen oplossen in en met de groep Bij het tegengaan en voorkomen van pesten wordt de nadruk gelegd op de verantwoordelijkheid die alle leerlingen hebben voor het algemeen welzijn in de klas. Leerlingen die getuige zijn van pesten leren strategieën om degene die gepest wordt te steunen. 2. Voorkomen en aanpakken van pesten Het KiVa-programma bevat zowel algemene als gerichte stappen. De algemene maatregelen van het KiVaprogramma zijn bedoeld voor alle leerlingen en zijn gericht op het voorkomen van pesten. De gerichte maatregelen worden pas ingezet als er zich een geval van pesten heeft voorgedaan. Pesten is..een vorm van agressie waarbij één of meer personen de intentie hebben een ander steeds opnieuw schade toe te brengen waarbij de macht ongelijk verdeeld is; het slachtoffer kan zich meestal niet verdedigen - Pesten gebeurt met opzet - Pesten gebeurt steeds opnieuw - De pester staat sterker dan het slachtoffer Pesten is niet eenmalig een. - conflict - ruzie - vechtpartij Vormen van pesten - Verbaal: beledigen, uitschelden, uitlachen - Relationeel: uitsluiten, negeren, roddelen - Materieel: spullen afpakken/kapot maken - Fysiek: spugen, slaan, schoppen, knijpen - Digitaal: via het internet/telefoon - Leerlingen worden zelden alleen digitaal gepest Wie worden gepest Iedereen kan worden gepest. Vooral kinderen die afwijken worden gepest: - verlegen - weinig zelfvertrouwen - onzeker 8 13

9 Onze school: een KiVa school! KiVa - KiVa is een antipestprogramma uit Finland met preventieve & curatieve maatregelen om pesten te voorkomen en terug te dringen - KiVa is het beste antipestprogramma van de wereld - KiVa reduceert pesten - KiVa verhoogt welzijn, motivatie en schoolprestaties van alle leerlingen - KiVa wordt in Finland al op 80% van de scholen gebruikt Waarom we KiVa gebruiken - Gebruiksvriendelijk en gevarieerd materiaal voor leerlingen, leerkrachten en ouders - Een computerspel voor leerlingen - Gerichte training en begeleiding van leerkrachten door ervaren schoolbegeleiders - Nadruk op de rol van de groep als geheel: leerlingen leren samen optreden tegen pesters Doelstellingen van KiVa - Pesten voorkomen (in Finland met 40%) - Bestaande gevallen van pesten oplossen en terugdringen (in Finland in 95% van de gevallen) - De negatieve gevolgen van pesten verminderen Samen maken we er een fijne school van! 3. Veelzijdig, praktijkgericht materiaal voor leerkrachten, leerlingen en ouders. Met gebruikmaking van een computerspel en veel online informatie en materialen. Leerkrachten zijn zo veel mogelijk neutraal Essentieel voor een goede aanpak van pesten is dat leerkrachten actief luisteren naar leerlingen. Ze moeten zich proberen in te leven in de klachten, verhalen en ervaringen van pesters, slachtoffers en andere leerlingen. Nooit mag er duidelijk partij gekozen worden, omdat dit averechts werkt. Wordt er partij gekozen voor de pester, dan voelt het slachtoffer zich in de steek gelaten, Wordt er partij gekozen voor het slachtoffer, dan wordt zijn of haar positie in de groep nog zwakker en wordt mogelijk de frustratie van de pester gevoed. Van belang dat populaire leerlingen pesten afwijzen Dat pesters in staat zijn om anderen te domineren vormt een belangrijke drijfveer voor hen. Uit onderzoek blijkt dat zij ervoor zorgen dat hun gedrag geen duidelijke afkeuring van belangrijke anderen oproept. Pestgedrag kan flink afnemen wanneer populaire klasgenoten het pesten afwijzen. De leerkracht kan daarbij een belangrijke rol spelen door pesten af te keuren en een structuur bieden waarin van leerlingen steeds wordt geëist dat ze zich gedragen en waarin positief gedrag stelselmatig wordt bekrachtigd. KiVa biedt allerlei oefeningen op opdrachten om de leerkracht hierin te ondersteunen. 12 9

10 Betrekken van andere leerlingen Na overleg met pester en slachtoffer kan het probleem binnen de groep worden besproken. Met opzet wordt hier gesteld kan, omdat in de praktijk ook wel eens situaties voorkomen waarin het absoluut ongewenst is om een probleem in de groep bespreekbaar te maken. In sommige gevallen kan dit leiden tot nog minder waardering voor het slachtoffer en krijgt de pester juist meer status. Het is de taak van de leerkracht, eventueel ondersteund door het KiVa-team, om in te schatten in welke situatie het gewenst is om het met de hele groep over pesten te hebben. De groep moet het gesprek aan kunnen en de veiligheid van alle leerlingen moet gewaarborgd zijn. Schoolbrede elementen KiVa is bestemd voor de hele school. Het bevat schoolbrede elementen zoals posters die door de hele school worden opgehangen. De KiVa-lessen worden alleen aan groep 5 en 6 gegeven omdat ze daar het effectiefst zijn. Als het nodig is, kunnen oefeningen uit de KiVa-lessen herhaald worden in groep 7 en 8. Communicatie met ouders Een belangrijk onderdeel van het aanpakken van pesten, is het hebben van goede oudercontacten. Omdat slachtoffers van pesten er meestal niet over durven te praten (bijvoorbeeld uit schaamte), weten ouders van gepeste kinderen soms niet dat hun kind wordt gepest. Andersom komt het ook voor dat ouders vermoedens hebben maar het de leerkracht ontgaat dat een kind wordt gepest. Leerkrachten en ouders kunnen elkaar informeren en wijzen op mogelijke signalen