M-decreet: redelijke aanpassingen 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "M-decreet: redelijke aanpassingen 1"

Transcriptie

1 M-decreet Redelijke aanpassingen Inge Van de Putte Vakgroep Orthopedagogiek Ugent Redelijke aanpassingen Als aanpassing wordt beschouwd, elke concrete maatregel, van materiële of immateriële aard, die de beperkende invloed van een onaangepaste omgeving op de participatie van een persoon met een beperking neutraliseert. Het weigeren van redelijke aanpassingen aan een persoon met een beperking is discriminatie. Artikel 15 Wat is redelijk? That s the question Individuele maatregel Antwoord op een nood bij ll, lkr en/of klas Kan verschillend zijn van school tot school Geen standaardlijstje mogelijk Gaat niet alleen over sticordi - maatregelen M-decreet: redelijke aanpassingen 1

2 Criteria voor redelijkheid Kostprijs Gebruiksfrequentie en gebruiksduur Impact op de organisatie Impact op de omgeving en op de andere leerlingen Ontbreken van alternatieven Universal Design for learning Diversiteit bij leerlingen is de norm en barrières bij het leren ontstaan door niet flexibele one size fits all curricula Curricula moeten zo ontworpen of herontworpen worden dat ze van bij het begin tegemoet komen aan de noden van een grote groep leerlingen Curricula die flexibel zijn en tegemoet komen aan de noden van de meeste studenten resulteren in hoge verwachtingen voor alle leerlingen Leerkracht is niet verantwoordelijk voor het wegwerken van problemen, maar wel voor het creëren van mogelijkheden. Barrières kunnen opgeheven worden, beperkingen niet. Vaak gaat het om barrières die men zelf opgeworpen heeft. M-decreet: redelijke aanpassingen 2

3 Universal Design for Learning houdt rekening met diversiteit vertrekt bij de voorbereiding participatie minder arbeidsintensief dan aanpassingen achteraf levert meer resultaat op komt ten goede aan iedereen Wat kunnen redelijke aanpassingen zijn? Van de klas en schoolomgeving Aanpassingen in wat de leerkracht doet in de klas Aanpassingen naar de leerling M-decreet: redelijke aanpassingen 3

4 Een aanpassing : Van de klas en schoolomgeving Rafiq heeft tussendoor een extra instructie nodig. Er wordt gezorgd dat hij dichtbij de leerkracht zit. Op deze manier kan de leerkracht van nabij alles opvolgen. Een aanpassing : Van de klas en schoolomgeving Tine heeft een zware vorm van epilepsie; met periodes kan ze enkel in de voormiddag participeren, de vermoeidheid zou anders aanvallen uitlokken. In zo n periode wordt ervoor gezorgd dat af en toe een les WO en muzische vorming naar de voormiddag wordt verhuisd, op deze manier kan Tine ook aan deze vakken participeren. Een aanpassing : Van de klas en schoolomgeving Bert, 15 jaar, stelt heftig gedrag in de klas. Hij gaat steeds in competitie met zijn klasgenoten. Dit draait telkens uit op verbaal agressief gedrag en driftbuien tot gevolg. Op de rugbytraining stelt hij geheel ander gedrag, hij houdt zich aan de regels, stelt constructief gedrag en kan samenwerken met leeftijdsgenoten. Samen met de rugby coach wordt bekeken wat werkt voor Bert. M-decreet: redelijke aanpassingen 4

5 Gewenst gedrag benoemen en helder formuleren blijkt ontzettend belangrijk. Voor elke les en opdracht formuleren leerkrachten wat ze verwachten van Bert en bekrachtigen het gedrag wanneer het zich voordoet. Daarnaast wordt bekeken hoe hij in positieve competitie kan gaan, waarin hij zijn talenten kan tonen. Over de middag organiseert Bert samen met de LO leraar een rugby sessie als aanbod naast de andere mogelijkheden (drama, de schoolkrant, lezen, pingpong tornooi,...) Een aanpassing : Van de klas en schoolomgeving Heleen heeft moeilijkheden in het aangaan van sociale relaties. Er wordt door de GON- leraar een vriendengroep opgericht. Klasgenoten denken mee na op welke manier Een positieve relatie kan uitgebouwd worden. Ze organiseren spelen, zetten een buddysyteem op en een deel van de speelplaats wordt afgebakend tot een plek waar men rustig kan vertoeven. Een aanpassing in wat de leerkracht doet Leerkracht biologie stelt andere verwachtingen naar wat Selma moet doen. Identificeren van lichaamsdelen en functies. Cas doet niet mee aan de Franse grammatica, op zo n moment oefent hij verder zijn woordenschat, en/of zoekt een manier om het volgende thema in te leiden. M-decreet: redelijke aanpassingen 5

6 Een aanpassing naar de leerling Andreas heeft moeilijkheden op gebied van taal. De woorden van het woordenpakket beslaan één spellingsregel ipv verschillende door elkaar. Software gebruiken ter ondersteuning van lezen Boekbespreking: luisterboek boek op niveau van de klas. Boekbespreking moet enkel mondeling gemaakt worden, geen schriftelijke weergave. M-decreet van een passieve invulling van het begrip draagkracht naar het actief zoeken naar redelijke aanpassingen Redelijke aanpassingen maak je niet alleen. Samenwerking is cruciaal. Dialogisch proces Gedeelde verantwoordelijkheid Een klimaat van continu zoeken Toekomstperspectief voor ogen Professionele en niet professionele mensen rond de tafel Beleving kind/ jongere M-decreet: redelijke aanpassingen 6

7 Bruikbare informatie Boek perspectieven van leraren binnen inclusief onderwijs Inclusief onderwijs in de praktijk M-decreet: redelijke aanpassingen 7

8 ww.diversiteit.be/met-eenhandicap-naar-de-schoolvan-je-keuze hool.be/nieuwsopinie/nieuws/hoe-pas-jeeen-school-aan-voorinclusief-onderwijs-nieuweleidraad-ondersteunt Including Samuel M-decreet: redelijke aanpassingen 8

9 Swift website Schoolwide Integrated Framework for Transformation - Leiderschap - Ondersteuning - Framework gericht op inclusie - Familie en engagement in de buurt - Inclusief beleid, structuur en praktijk Ouders voor inclusie Steunpunt voor inclusie Rond hoger onderwijs perspectief van studenten M-decreet: redelijke aanpassingen 9

Interfederaal Centrum voor gelijke kansen en bestrijding van discriminatie en racisme

Interfederaal Centrum voor gelijke kansen en bestrijding van discriminatie en racisme Interfederaal Centrum voor gelijke kansen en bestrijding van discriminatie en racisme MEDISCHE VISIE OP HANDICAP SOCIALE VISIE OP HANDICAP Exclusie Segregatie Integratie Inclusie Denken in barrières

Nadere informatie

REDELIJKE AANPASSINGEN TIJDENS WERKPLEKLEREN Door de bril van de werkplekleerling en de werknemer. 19 juni 2019

REDELIJKE AANPASSINGEN TIJDENS WERKPLEKLEREN Door de bril van de werkplekleerling en de werknemer. 19 juni 2019 REDELIJKE AANPASSINGEN TIJDENS WERKPLEKLEREN Door de bril van de werkplekleerling en de werknemer 19 juni 2019 KWALITEITSVOL INCLUSIEF ONDERWIJS IN HET BELANG VAN HET KIND INTERNATIONALE VERDRAGEN Mensenrechten

Nadere informatie

Overzicht. Redelijke aanpassingen. GON als evenwicht tussen redelijke aanpassingen en draagkracht

Overzicht. Redelijke aanpassingen. GON als evenwicht tussen redelijke aanpassingen en draagkracht GON als evenwicht tussen redelijke aanpassingen en draagkracht Overzicht Redelijke aanpassingen SOB DICORDO Zorgcontinuüm Veranderingen GON Sint-Lodewijk Type 4 Redelijke aanpassingen Als aanpassing wordt

Nadere informatie

HET M-DECREET. Een eerste stap in de richting van het recht op onderwijs voor kinderen met een beperking

HET M-DECREET. Een eerste stap in de richting van het recht op onderwijs voor kinderen met een beperking HET M-DECREET Een eerste stap in de richting van het recht op onderwijs voor kinderen met een beperking 1 INDELING Het Verdrag betreffende de Rechten van Personen met een Handicap: een nieuw paradigma

Nadere informatie

Di(ver)sability Awareness Omgaan met diversiteit in het hoger onderwijs

Di(ver)sability Awareness Omgaan met diversiteit in het hoger onderwijs Di(ver)sability Awareness Omgaan met in het hoger onderwijs 1 Een opwarmertje Wat zien jullie? Wat kunnen we hieruit leren? Hoe zou je dit filmpje verbinden met de titel van de : Di(ver)sability Awareness

Nadere informatie

De mentor als medeopleider. (verdieping) S1 10 oktober 2017

De mentor als medeopleider. (verdieping) S1 10 oktober 2017 De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober 2017 Planning Sessie 1 Ø STAVAZA opvolging student Ø De kindlijn Ø Situering Opleidingsonderdelen OSOB en HOV Ø Focus op UDL! De komende sessies nemen

Nadere informatie

De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober Planning. Trajectcoaching

De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober Planning. Trajectcoaching De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober 2017 Planning Sessie 1 Ø STAVAZA opvolging student Ø De kindlijn Ø Situering Opleidingsonderdelen OSOB en HOV Ø Focus op UDL! De komende sessies nemen

Nadere informatie

Infosessie Scholen 2015

Infosessie Scholen 2015 Infosessie Scholen 2015 Rol Coach en het M-decreet Wat verandert er? De rollen van de CLB-medewerker 2 De rol coach 2 Resultaatsgebieden : 1. Coachen van leerkrachten 2. Schoolondersteuning 3 De rol coach

Nadere informatie

Vlaamse Schoolsport Vlaams-Brabant & Brussel 7 september Participatie van leerlingen met een beperking in het reguliere onderwijs

Vlaamse Schoolsport Vlaams-Brabant & Brussel 7 september Participatie van leerlingen met een beperking in het reguliere onderwijs Vlaamse Schoolsport Vlaams-Brabant & Brussel 7 september 2016 Participatie van leerlingen met een beperking in het reguliere onderwijs An Van de Putte Doelstellingen Nood aan informatie Nood aan uitwisseling

Nadere informatie

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning Bjorn Carreyn Filip Dehaene Hendrik Despiegelaere Mieke Theys Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

Nadere informatie

UNIA, antidiscriminatiewetgeving

UNIA, antidiscriminatiewetgeving UNIA, antidiscriminatiewetgeving en VN- Verdrag Handicap Brussel 16 oktober 2018 LOKALE CONTACTPUNTEN Aalst, Antwerpen, Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas,

Nadere informatie

Procedure inschrijving onder ontbindende voorwaarde

Procedure inschrijving onder ontbindende voorwaarde Procedure inschrijving onder ontbindende voorwaarde 1. Doel Dit document ondersteunt directeurs en hun teams bij het inschrijven van leerlingen onder ontbindende voorwaarde en het doorlopen van de bijhorende

Nadere informatie

elk kind een plaats... 1

elk kind een plaats... 1 Elk kind een plaats in een brede inclusieve school Deelnemen aan het dagelijks maatschappelijk leven Herent, 17 maart 2014 1 Niet voor iedereen vanzelfsprekend 2 Maatschappelijke tendens tot inclusie Inclusie

Nadere informatie

Themanieuwsbrief VN-verdrag en hoger onderwijs

Themanieuwsbrief VN-verdrag en hoger onderwijs Themanieuwsbrief VN-verdrag en hoger onderwijs Op 5 mei 2011 organiseerde het SIHO een ontmoetingsdag rond het VN-verdrag voor gelijke rechten voor personen met een beperking. Het VN-verdrag inspireert.

Nadere informatie

Hoe bereiden we de toekomstige leerkracht voor op inclusie en inclusief evalueren binnen een klas?

Hoe bereiden we de toekomstige leerkracht voor op inclusie en inclusief evalueren binnen een klas? Hoe bereiden we de toekomstige leerkracht voor op inclusie en inclusief evalueren binnen een klas? 26/03/2014 VELOV-conferentie Mechelen Meggie Verstichele HUB-KAHO Lerarenopleiding Campus Waas, Sint-Niklaas

Nadere informatie

Redelijke aanpassingen voor leerlingen met leerstoornissen in het gewoon onderwijs. Studiedag CLZ Heverlee 29 april 2016

Redelijke aanpassingen voor leerlingen met leerstoornissen in het gewoon onderwijs. Studiedag CLZ Heverlee 29 april 2016 Redelijke aanpassingen voor leerlingen met leerstoornissen in het gewoon onderwijs Studiedag CLZ Heverlee 29 april 2016 UDL en redelijke aanpassingen Lezen en schrijven Aan de slag met redelijke aanpassingen

Nadere informatie

Van barrière naar redelijke aanpassing

Van barrière naar redelijke aanpassing Van naar redelijke aanpassing Inspiratiedag Vrijdag 25 november 2016 Jan Coppieters Pedagogisch begeleider binnen het project competentieontwikkeling 1. Je weet wat redelijke aanpassingen zijn 2. Je kan

Nadere informatie

22/10/2013. Handelingsgericht werken Ontmoetingsdag

22/10/2013. Handelingsgericht werken Ontmoetingsdag Handelingsgericht werken Ontmoetingsdag 12.09.2013 Elisabeth De Schauwer Inge Van de Putte Vragenlijst (Eva Standaert, Josephine Develtere) Combinatie gesloten en open vragen Studenten derde bachelor Orthopedagogiek

Nadere informatie

Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke

Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke Achtergrond (Toekomstige) leraren voelen zich niet voorbereid (o.a. Cook 2001, Loreman e.a., 2005) Handelingsverlegenheid Consequenties naar

Nadere informatie

M- decreet: van [M]aatregelen naar [M]ogelijkheden

M- decreet: van [M]aatregelen naar [M]ogelijkheden M- decreet: van [M]aatregelen naar [M]ogelijkheden Maatregelen M-decreet 1. 2. 3. 4. 5. Aanscherpen opdracht gewoon onderwijs Structuur buitengewoon onderwijs Toelatingsvoorwaarden BuO en GON Recht op

Nadere informatie

EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1

EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 3 GEINTEGREERDE NETWERKEN Het affectieve netwerk Het herkenningsnetwerk Het strategisch netwerk 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 2 DE UDL-RICHTLIJNEN:

Nadere informatie

VLAAMSE THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN AUTISME. Floor Tempelaere Pedagogisch begeleider in het project rond competentieontwikkeling Regio West-Vlaanderen

VLAAMSE THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN AUTISME. Floor Tempelaere Pedagogisch begeleider in het project rond competentieontwikkeling Regio West-Vlaanderen VLAAMSE THUISBEGELEIDINGSDIENSTEN AUTISME Floor Tempelaere Pedagogisch begeleider in het project rond competentieontwikkeling Regio West-Vlaanderen floor.tempelaere@katholiekonderwijs.vlaanderen Als een

Nadere informatie

Universal Design for Learning Moet mijn lesmateriaal dan zo anders?

Universal Design for Learning Moet mijn lesmateriaal dan zo anders? Universal Design for Learning Moet mijn lesmateriaal dan zo anders? 10 december 2012 Congres Dé blikopener voor Inclusief Hoger Onderwijs Handicap + Studie Leen Thienpondt Meggie Verstichele Thema: Zo

Nadere informatie

Uitdagingen voor de professionalisering en de loopbaan van leerkrachten. Geert Devos.

Uitdagingen voor de professionalisering en de loopbaan van leerkrachten. Geert Devos. Uitdagingen voor de en de loopbaan van Geert Devos www.steunpuntssl.be Systeem van Effectieve Effectieve Focus op lespraktijk en leren van leerlingen Actief leren Observatie expert leraren met feedback

Nadere informatie

Vormingsavond inclusief onderwijs

Vormingsavond inclusief onderwijs Vormingsavond inclusief onderwijs Op dinsdagavond 5 december was het dan eindelijk zo ver: de langverwachte vormingsavond over inclusief onderwijs kon uiteindelijk toch nog plaatsvinden. En tot onze grote

Nadere informatie

Vanuit UDL aan de slag in de klas

Vanuit UDL aan de slag in de klas Bachelor Buitengewoon onderwijs Studiegebied Onderwijs Academiejaar 2014-2015 Vanuit UDL aan de slag in de klas UDL kijkwijzer Boeckx Annelies Michielsen Loes 1 1. Formuleer in eigen woorden wat UDL inhoudt

Nadere informatie

Ter attentie van minister Hilde CREVITS Viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Onderwijs

Ter attentie van minister Hilde CREVITS Viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Onderwijs Aanbevelingen van het Interfederaal Centrum voor gelijke kansen en bestrijding van discriminatie en racisme inzake de rechten van personen met een handicap Ter attentie van minister Hilde CREVITS Viceminister-president

Nadere informatie

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen Leerlingen met een opvallende ontwikkeling Hoe ga je om met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften? Cruciaal in de zorgstructuur is de kwaliteit van instructie. Maar inspelen op onderwijsbehoeften

Nadere informatie

Redelijke aanpassingen ook onder jouw vleugels

Redelijke aanpassingen ook onder jouw vleugels Redelijke aanpassingen ook onder jouw vleugels Greet Vanhove Dienst Lerenden 1. Het M-decreet in vogelvlucht 2. Gezocht: een nest voor Zeno? 3. Verkenningsvlucht 4. De vleugels uit de mouwen 2 Doelstellingen

Nadere informatie

6.4 Verschil filosofie en godsdienst

6.4 Verschil filosofie en godsdienst 6.4 Verschil filosofie en godsdienst! $ %% 1 ' ) * + +, -. / + + 0 0 1 / 2 3 1 0 *445647 2 Socrates probeerde met kleine opbouwende vragen zijn gesprekspartner naar het juiste antwoord te leiden. Hij zag

Nadere informatie

De Haarlemse Methode WORKSHOP. DE HAARLEMSE METHODE --workshop--

De Haarlemse Methode WORKSHOP. DE HAARLEMSE METHODE --workshop-- DE HAARLEMSE METHODE --workshop-- Programma 13:00 Start 13:15 Haarlemse Methode 14:00 Type proces 14:35 Pauze 14:45 Coachen en begeleiden 16:30 Afsluiting DE HAARLEMSE METHODE Haarlemse methode: een alternatieve

Nadere informatie

Het discriminatieverbod en redelijke aanpassingen

Het discriminatieverbod en redelijke aanpassingen Het discriminatieverbod en redelijke aanpassingen Integraal gebaseerd op de presentatie van Annelies D Espallier op de ontmoetingsdag van het SIHO voor de aanspreekpunten op 13/06/2013. Annelies D Espallier

Nadere informatie

Rol van het CLB en samenwerking met schoolexterne hulpverleners in het M-decreet

Rol van het CLB en samenwerking met schoolexterne hulpverleners in het M-decreet Rol van het CLB en samenwerking met schoolexterne hulpverleners in het M-decreet Jan Coppieters Inge Lootens PVOC-medewerkers Doelen Je kent het zorgcontinuüm en denkt na over de samenwerking met het CLB

Nadere informatie

UDL of universeel ontwerp voor leren: wat als elk kind anders leert?

UDL of universeel ontwerp voor leren: wat als elk kind anders leert? UDL of universeel ontwerp voor leren: wat als elk kind anders leert? Doelen 1. je weet wat Universal Design for Learning (UDL) is 2. je hebt zicht op toepassingsmogelijkheden van universeel ontwerp 3.

Nadere informatie

Samenwerking over lerarenopleidingen heen:

Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Hoe aspirant-leraren voorbereiden op inclusief lesgeven? Debbie De Neve, Ellen Vandervieren Overzicht Context Doel van het inclusietraject Verloop van het inclusietraject

Nadere informatie

Doelstellingen. Klaar voor redelijke aanpassingen? Inhoud. 1. Situering 24/11/2014

Doelstellingen. Klaar voor redelijke aanpassingen? Inhoud. 1. Situering 24/11/2014 Klaar voor redelijke? 2. Je kan het begrip redelijke situeren 3. Je kent de zeven criteria van redelijke Meirsschaut Mieke Bachelor na bachelor in het onderwijs: buitengewoon onderwijs, zorgverbreding

Nadere informatie

Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken?

Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken? Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken? Tijs Van Steenberghe, vakgroep sociaal werk, expertisecentrum Quality of Life Jessica De Maeyer, vakgroep orthopedagogiek,

Nadere informatie

E-brochure GIDS VOOR OUDERS VAN KINDEREN MET SPECIFIEKE DOSSIER M. ONDERWIJSBEHOEFTEN: deel 1

E-brochure GIDS VOOR OUDERS VAN KINDEREN MET SPECIFIEKE DOSSIER M. ONDERWIJSBEHOEFTEN: deel 1 E-brochure DOSSIER M GIDS VOOR OUDERS VAN KINDEREN MET SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN: deel 1 DOSSIER M GIDS VOOR OUDERS VAN KINDEREN MET SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN VOORWOORD KOOGO is de koepel voor

Nadere informatie

Van gunsten naar rechten voor leerlingen met beperkingen. Het VN-Verdrag over de rechten van personen met een handicap en onderwijs

Van gunsten naar rechten voor leerlingen met beperkingen. Het VN-Verdrag over de rechten van personen met een handicap en onderwijs Van gunsten naar rechten voor leerlingen met beperkingen Het VN-Verdrag over de rechten van personen met een handicap en onderwijs Feiten New York 13 december 2006 Verdrag + Optioneel Protocol (rechtsbescherming)

Nadere informatie

Visie op de didactische stage

Visie op de didactische stage Leergemeenschappen als hefboom tot reflectief ervaringsleren Catherine Malfait en Reine De Rudder BACHELOR LERAAR LAGER ONDERWIJS BALO SINT-NIKLAAS Visie op de didactische stage S amen school maken A nkerscholen

Nadere informatie

Het discriminatieverbod en redelijke aanpassingen t.a.v. personen met een beperking

Het discriminatieverbod en redelijke aanpassingen t.a.v. personen met een beperking Het discriminatieverbod en redelijke aanpassingen t.a.v. personen met een beperking Annelies D Espallier KU Leuven, Instituut Constitutioneel Recht Universitair Centrum voor Discriminatie- en Diversiteitsrecht

Nadere informatie

10 oktober samen met MENTOREN

10 oktober samen met MENTOREN 10 oktober 2017 2 BaKO on the MOVE samen met MENTOREN Programma Deel 1 (klasgroepen) SAMEN taal geven aan de nieuwe opleidingsvisie De beheersingsniveaus Leren in de opleiding (inhouden van 2 BaKO) Deel

Nadere informatie

LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan

LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan Juni 2013 Erica de Bruïne (Hogeschool Windesheim) Hans van Huijgevoort (Fontys OSO) Hettie Siemons (Hogeschool Utrecht, Seminarium

Nadere informatie

Team, overgangen. Ouders, leerkracht, ondersteuner, klasgenoot. Leerproces + participatie KIND

Team, overgangen. Ouders, leerkracht, ondersteuner, klasgenoot. Leerproces + participatie KIND INTEGRATIE, INCLUSIE: WHAT S IN A NAME? Sessie 1 Wat is inclusief onderwijs? Inclusief à Leerlingen met een beperking gaan in het gewoon onderwijs naar school, ze hoeven geen eindtermen te behalen. Ze

Nadere informatie

Kinderen met een handicap op de schoolbanken

Kinderen met een handicap op de schoolbanken Kinderen met een handicap op de schoolbanken Ouders van een kind met een handicap moeten vaak een moeilijke weg bewandelen met veel hindernissen en omwegen om voor hun kind de geschikte onderwijsvorm of

Nadere informatie

Levensloopbegeleiding

Levensloopbegeleiding Levensloopbegeleiding vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Levensloopbegeleiding bij autisme Levensloopbegeleiding is ondersteuning in iedere fase van het leven, op alle levensgebieden

Nadere informatie

Aanbevelingen voor scholen. Visie. Onderwijs

Aanbevelingen voor scholen. Visie. Onderwijs Aanbevelingen voor scholen, ouders en andere betrokkenen, om inclusief onderwijs mogelijk te maken. Uit de ervaringen van ouders, scholen en hun netwerk in het project Van hinderpaal naar mijlpaal (2012-2014)

Nadere informatie

De onderzoekende leraar: kansen voor een kwaliteitsvolle vakgroepwerking Greet Decin en Ine Bogaerts

De onderzoekende leraar: kansen voor een kwaliteitsvolle vakgroepwerking Greet Decin en Ine Bogaerts De onderzoekende leraar: kansen voor een kwaliteitsvolle vakgroepwerking Greet Decin en Ine Bogaerts Praktijkonderzoek: wat en waarom? Praktijkonderzoek: wat? Praktijkonderzoek fundamenteel onderzoek MIJN

Nadere informatie

De school een aantrekkelijke plek voor leren en werken in 2030? Leer- & ontwerplab 24-28/08/2013. Bevindingen in een notendop

De school een aantrekkelijke plek voor leren en werken in 2030? Leer- & ontwerplab 24-28/08/2013. Bevindingen in een notendop De school een aantrekkelijke plek voor leren en werken in 2030? Leer- & ontwerplab 24-28/08/2013 Bevindingen in een notendop Traject in 4 fasen FASE 1 VERKENNEN Literatuurstudie Analyse diepteinterviews

Nadere informatie

Hieronder volgt een overzicht van het verloop van het onderzoek en van de bevindingen die naar voor zijn gekomen.

Hieronder volgt een overzicht van het verloop van het onderzoek en van de bevindingen die naar voor zijn gekomen. Onderzoek Inclusief Onderwijs Vanuit de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent is er tussen 2002 en 2005 onderzoek gedaan naar de praktijk van inclusief onderwijs in Vlaanderen. Het onderzoek

Nadere informatie

Mentorenvorming 21 maart 2019

Mentorenvorming 21 maart 2019 Mentorenvorming 21 maart 2019 Praktijk 2 BaKO Verkenningsdagen en stage bij 5-jarige kleuters Programma Welkom! Uitgangspunten praktijk BaKO Afspraken en verwachtingen VK-dagen en stage Pauze Universal

Nadere informatie

Een balans zoeken. Wat is mogelijk voor onze school. Kijkend naar de mogelijkheden en onderwijsbehoeften van onze kinderen.

Een balans zoeken. Wat is mogelijk voor onze school. Kijkend naar de mogelijkheden en onderwijsbehoeften van onze kinderen. Datum:29-05-2012 Bijeenkomst klankbordgroep Slim Fit Welkom Terug blik Slim Fit: Achtergronden en informatie. Moverende bewegingen: De school werkt opbrengstgericht. Kwaliteit meten. Een dynamisch project;

Nadere informatie

COZOCO 19 maart 2014. M-decreet. Goedgekeurd door het Vlaams Parlement op 12 maart 2014

COZOCO 19 maart 2014. M-decreet. Goedgekeurd door het Vlaams Parlement op 12 maart 2014 COZOCO 19 maart 2014 M-decreet Goedgekeurd door het Vlaams Parlement op 12 maart 2014 Situering 2005: lancering van het leerzorgkader 2009-2014 geleidelijke invoering van het decreet op leerzorg -geen

Nadere informatie

3 oktober samen met MENTOREN

3 oktober samen met MENTOREN 3 oktober 2018 2 BaKO on the MOVE samen met MENTOREN Programma Deel 1 SAMEN taal geven aan de nieuwe opleidingsvisie De beheersingsniveaus Leren in de opleiding (inhouden van 2 BaKO) Deel 2 Leren in de

Nadere informatie

Persoonlijke ontwikkeling

Persoonlijke ontwikkeling Zomer Persoonlijke ontwikkeling GEDRAG Je houdt je aan regels en afspraken Je kunt je beurt afwachten Het omgaan met teleurstelling lukt Je komt er altijd eerlijk voor uit als er iets fout is gegaan OMGAAN

Nadere informatie

Dit gesprek heeft als doel de beginsituatie in kaart te brengen en de leervraag van de leraar helder te krijgen.

Dit gesprek heeft als doel de beginsituatie in kaart te brengen en de leervraag van de leraar helder te krijgen. Afstemmingsgesprek Dit gesprek heeft als doel de beginsituatie in kaart te brengen en de leervraag van de leraar helder te krijgen. Belangrijk geen acties concretiseren dat is voor een volgende stap/ fase

Nadere informatie

Professionele leergemeenschappen in het voortgezet onderwijs. Lineke de Vries; Roelof van Echten College, Hoogeveen

Professionele leergemeenschappen in het voortgezet onderwijs. Lineke de Vries; Roelof van Echten College, Hoogeveen Welkom! Professionele leergemeenschappen in het voortgezet onderwijs Lineke de Vries; Roelof van Echten College, Hoogeveen Kees Verbeek; Jacobus Fruytier Scholengemeenschap, Apeldoorn Hans de Braal; Gomarus

Nadere informatie

bewegingsonderwijs Kennisbasis bewegingsonderwijs op de Pabo

bewegingsonderwijs Kennisbasis bewegingsonderwijs op de Pabo bewegingsonderwijs Belang van het vak Het bewegingsonderwijs aan de Pabo is exclusief gericht op de bevoegdheid voor groep 1 en 2, voorts op bewegen in brede context: bewegingsactiviteiten die op de basisschool

Nadere informatie

Regiowerking Zorg in de klas + AN. 16 november 2018

Regiowerking Zorg in de klas + AN. 16 november 2018 Regiowerking Zorg in de klas + AN 16 november 2018 Doelen van vandaag Verbindend samenwerken Delen van expertise en werkzorgen Leren kennen van flexibele leerwegen : 4 sporenbeleid Het wonderkabinet Meet

Nadere informatie

E-learning. MOOCs. Een blended verhaal, de hype voorbij.

E-learning. MOOCs. Een blended verhaal, de hype voorbij. E-learning. MOOCs. Een blended verhaal, de hype voorbij. Cindy De Smet Onderzoeker en Lector @hogent PhD-student @ugent @drsmetty (Twitter) Alsook op Pure, Slideshare, Academia.edu, Google Scholar, ResearchGate,

Nadere informatie

PCBS De Kring Voldersdreef 304, 7328CA Apeldoorn. Kring@pcboapeldoorn.nl. Ouders binnen SlimFit

PCBS De Kring Voldersdreef 304, 7328CA Apeldoorn. Kring@pcboapeldoorn.nl. Ouders binnen SlimFit PCBS De Kring Voldersdreef 304, 7328CA Apeldoorn. Kring@pcboapeldoorn.nl Ouders binnen SlimFit Uitgangspunten op PCBS De Kring ouders willen inpassen binnen het onderwijs Algemene principes: Participatie

Nadere informatie

Kunnen teamteachers rekenen? Ja Neen.

Kunnen teamteachers rekenen? Ja Neen. Kunnen teamteachers rekenen? Ja Neen mieke.meirsschaut@arteveldehs.be isabelle.step@arteveldehs.be Kennismaking Steunpunt Onderwijs: onderzoek naar teamteaching https://www.arteveldehogeschool.be/projecten/teamteaching-samen-onderweg

Nadere informatie

M-decreet en Basisaanbod. Bert Smet

M-decreet en Basisaanbod. Bert Smet M-decreet en Basisaanbod Bert Smet 1. WAT IS HET M-DECREET? M-decreet = maatregelen decreet. Dit moet het inclusief onderwijs aansturen. Het M-decreet heeft ervoor gezorgd dat leerlingen zo lang mogelijk

Nadere informatie

Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke

Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke Evoluties in maatschappij en onderwijs Achtergrond (Toekomstige) leraren voelen zich niet voorbereid (o.a. Cook 2001, Loreman e.a., 2005) Handelingsverlegenheid

Nadere informatie

Impact op zijn. leven

Impact op zijn. leven Impact op zijn leven Ryan* student Bedrijfskunde zorgt al drie jaar bijna helemaal alleen voor zijn autistische broer. Ik wil niet een beeld van mezelf neerzetten dat ik zielig ben. Ik kies hier bewust

Nadere informatie

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Nadere informatie

Inclusief Onderwijs: wat leren we uit onderzoek? Over de noodzakelijke overbrugging tussen wetenschap en praktijk Geert Van Hove

Inclusief Onderwijs: wat leren we uit onderzoek? Over de noodzakelijke overbrugging tussen wetenschap en praktijk Geert Van Hove Inclusief Onderwijs: wat leren we uit onderzoek? Over de noodzakelijke overbrugging tussen wetenschap en praktijk Geert Van Hove in iedere provincie een bespreking van een ander onderzoeksartikel MEYER,

Nadere informatie

LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan

LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan oktober 2011 Erica de Bruïne (Hogeschool Windesheim) Hans van Huijgevoort (Fontys OSO) Hettie Siemons (Hogeschool Utrecht, Seminarium

Nadere informatie

Colofon Juni 2015. Eindredactie: Dorine van Walstijn, projectleider. EDventure Bezuidenhoutseweg 161 2594 AG Den Haag

Colofon Juni 2015. Eindredactie: Dorine van Walstijn, projectleider. EDventure Bezuidenhoutseweg 161 2594 AG Den Haag Landelijk debat Ons Onderwijs 2032 28 mei 2015 Colofon Juni 2015 Eindredactie: Dorine van Walstijn, projectleider EDventure Bezuidenhoutseweg 161 2594 AG Den Haag 070 315 41 00 info@edventure.nu www.edventure.nu

Nadere informatie

Beleidsvisie Sociaal Werk

Beleidsvisie Sociaal Werk Beleidsvisie Sociaal Werk Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Het momentum Groot enthousiasme voor deelname aan werkgroepen Sociaal werkers uit verschillende sectoren en

Nadere informatie

18/09/2013 TALENSENSIBILISERING ZEGT EEN POOLSEKOE OOK BOE? Iris Philips Europese dag van de talen 27 september 2013.

18/09/2013 TALENSENSIBILISERING ZEGT EEN POOLSEKOE OOK BOE? Iris Philips Europese dag van de talen 27 september 2013. TALENSENSIBILISERING ZEGT EEN POOLSEKOE OOK BOE? Iris Philips Europese dag van de talen 27 september 2013 Een half uurtje Coach van een implementatietraject door Centrum voor Taal en Onderwijs (KU Leuven)

Nadere informatie

Ontmoetingsdag Handelingsgericht Samenwerken

Ontmoetingsdag Handelingsgericht Samenwerken D e V l a a m s e N e t o v e r s t i j g e n d e S t u u r g r o e p H G W / H G D i. s. m. d e U n i v e r s i t e i t A n t w e r p e n n o d i g t u u i t v o o r d e Ontmoetingsdag Handelingsgericht

Nadere informatie

OPVATTINGEN VAN LERAREN FRANS OVER LEREN EN INSTRUCTIE, HUN VAK EN INCLUSIEF ONDERWIJS

OPVATTINGEN VAN LERAREN FRANS OVER LEREN EN INSTRUCTIE, HUN VAK EN INCLUSIEF ONDERWIJS VAKGROEP ONDERWIJSKUNDE ONDERZOEKSGROEP LERARENOPLEIDING & PROFESSIONELE ONTWIKKELING ONDERZOEKSGROEP BELEID EN LEIDERSCHAP IN ONDERWIJS (BELLON) OPVATTINGEN VAN LERAREN FRANS OVER LEREN EN INSTRUCTIE,

Nadere informatie

Missie school Vanuit onze visie op het onderwijs volgt onze missie met BRON-waarden:

Missie school Vanuit onze visie op het onderwijs volgt onze missie met BRON-waarden: Missie en visie Basisschool met de Bijbel Bij de Bron is één van de tien scholen uitgaande van de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Scholen voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Putten.

Nadere informatie

VVN Studiedag over Inclusief Onderwijs

VVN Studiedag over Inclusief Onderwijs VVN Studiedag over Inclusief Onderwijs 4 December 2013, UN House, Brussel 1. Inleiding (Dirk Timmermans, voorzitter van de onderwijswerkgroep van de VVN) Deze studievoormiddag ging in op inclusief onderwijs

Nadere informatie

9.00 uur Sessie 1: Verbluffend verbindend communiceren:

9.00 uur Sessie 1: Verbluffend verbindend communiceren: 9.00 uur Sessie 1: Verbluffend verbindend communiceren: Introverte vs. Extraverte kinderen Katja Soors van de SESSIE Elke leerkracht/directie beseft dat een goede communicatie tussen de kinderen bijdraagt

Nadere informatie

Autisme als contextblindheid

Autisme als contextblindheid Leerlingen met autisme in het secundair onderwijs Autisme Limburg 18 oktober 2011 KobeVanroy Autisme Centraal, Gent Autisme als contextblindheid P. Vermeulen, 2009 Autisme: prevalentie 2010 Autisme Centraal

Nadere informatie

stevige stam is de boom waardeloos.

stevige stam is de boom waardeloos. Visuele voorstelling Boom: Onze school ligt in een groen, bosrijke omgeving. Het logo van de school staat centraal in de tekening. Jongen en meisje: De kinderen staan centraal in onze school. Ben je jongen

Nadere informatie

Maatwerk in onderwijs Binnenklasdifferentiatie

Maatwerk in onderwijs Binnenklasdifferentiatie Maatwerk in onderwijs Binnenklasdifferentiatie Katrien Struyven Vakgroep Educatiewetenschappen, VUB Twee doelstellingen 1. Een kader scheppen met name: BKD-leerkracht-model 2. Eigen praktijk inspireren

Nadere informatie

Waarom zijn we hier. Hoe kan je als bezorgde en gedreven ouders, positief coachen zonder zelf onder de stress te lijden?

Waarom zijn we hier. Hoe kan je als bezorgde en gedreven ouders, positief coachen zonder zelf onder de stress te lijden? Waarom zijn we hier Hoe kan je als bezorgde en gedreven ouders, positief coachen zonder zelf onder de stress te lijden? Waar gaat het over Coachen Uitlokken en ondersteunen van leren* * Verschillende leerdomeinen:

Nadere informatie

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.

Nadere informatie

Betreft: Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning in het hoger onderwijs.

Betreft: Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning in het hoger onderwijs. Steunpunt Inclusief hoger Onderwijs Sint-Jorisstraat 71 8000 Brugge Betreft: Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning in het hoger onderwijs. Het Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs

Nadere informatie

De leraar doet er toe

De leraar doet er toe De leraar doet er toe Uit de praktijk 29 maart 2018 1 Dheedens Annick Pedagogische begeleider competentie ontwikkeling West-Vlaanderen Informatie Casus Schets gedrag en situatie Wat werd reeds geprobeerd?

Nadere informatie

Kennismaking. Introducties mentoren/ studenten duale trajecten

Kennismaking. Introducties mentoren/ studenten duale trajecten Kennismaking Introducties mentoren/ studenten duale trajecten Speeddate Vorm duo s of trio s. Jullie krijgen 5 minuten de tijd om met elkaar in gesprek te gaan rond opgegeven vragen. Veel plezier. Speeddate

Nadere informatie

Verovert CLIL binnenkort ons onderwijs?

Verovert CLIL binnenkort ons onderwijs? Verovert CLIL binnenkort ons onderwijs? Liesbeth Martens (UCLL) liesbeth.martens@ucll.be Bram Moors (Stedelijke Humaniora Dilsen) brammoors@gmail.com Kennismaking Wat is CLIL? Wat doet UCLL voor CLIL?

Nadere informatie

Les 1. 1 En jij? O 2 keer per jaar O 3 keer per jaar O 4 keer per jaar. Wat is een rapport? 1. Krijgt jouw kind een rapport?

Les 1. 1 En jij? O 2 keer per jaar O 3 keer per jaar O 4 keer per jaar. Wat is een rapport? 1. Krijgt jouw kind een rapport? Les 1 Wat is een rapport? 1 En jij? 1. Krijgt jouw kind een rapport? O ja O nee 2. Krijgen kleuters ook een rapport? O ja O nee 3. Kreeg jij vroeger in de school ook een rapport? O ja O nee Wanneer? Wat

Nadere informatie

Basiscompetenties, opleidingsspecifieke accenten en attitudes KdG

Basiscompetenties, opleidingsspecifieke accenten en attitudes KdG Basiscompetenties, opleidingsspecifieke accenten en attitudes KdG DLR 1 BaCo 1 De Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs begeleidt kleuters in complexe school- en klascontexten bij hun leer- en ontwikkelingsproces.

Nadere informatie

Klaar voor redelijke aanpassingen

Klaar voor redelijke aanpassingen Klaar voor redelijke aanpassingen Stad Antwerpen, inspiratiedag Exclusief Inclusief 17 maart 2015 Marijke Wilssens docent en onderzoeker Arteveldehogeschool Bachelor na bachelor in het onderwijs: buitengewoon

Nadere informatie

Situatie- en profielschets

Situatie- en profielschets Situatie- en profielschets Werving en selectie directeur CBS Klim Op te Leerdam Leerdam, maart 2018 0 Directeur Cbs De Klim Op te Leerdam 1 Wie zoeken wij? De Klim Op ligt op de grens van de wijk Leerdam-West

Nadere informatie

M-decreet. Joke Pauwels Hoofdadviseur BuO

M-decreet. Joke Pauwels Hoofdadviseur BuO 1 M-decreet Joke Pauwels Hoofdadviseur BuO 2 Inleiding Maatschappelijke betekenis van onderwijs Kansen Historiek Opleidingsvorm 2 Vragen Maatschappelijke opdracht onderwijs 3 4 Onderwijs vandaag Exclusie

Nadere informatie

LEZE L1 L2 L3 L4 L5 L6

LEZE L1 L2 L3 L4 L5 L6 Schoolloopbaanrooster Overzicht sticordi-maatregelen voor leerlingen met (een vermoeden van) dyslexie Vrije Basisschool Zandvoorde Handelingsplan: Ondersteunende maatregelen voor.. (naam leerling) 0 vermoeden

Nadere informatie

Universal Design for Learning Wetenschappelijk kader om stagebegeleiding te ontwerpen. Hogeschool Gent 24 oktober 2014 Meggie Verstichele

Universal Design for Learning Wetenschappelijk kader om stagebegeleiding te ontwerpen. Hogeschool Gent 24 oktober 2014 Meggie Verstichele Universal Design for Learning Wetenschappelijk kader om stagebegeleiding te ontwerpen Hogeschool Gent 24 oktober 2014 Meggie Verstichele Programma 1. Kennismaking 2. Waarom inclusief onderwijs? 3. Wat

Nadere informatie

ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL

ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL ZORGVISIE Ons pedagogisch project geeft richting aan ons onderwijs hier op school. Dit pedagogisch project is zuurstof voor onze zorgvisie. We vinden het belangrijk om een

Nadere informatie

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,

Nadere informatie

De school kan het overschrijden, van de redelijke aanpassingen inroepen om een inschrijving teniet te doen.

De school kan het overschrijden, van de redelijke aanpassingen inroepen om een inschrijving teniet te doen. Redelijke aanpassingen De school kan het overschrijden, van de redelijke aanpassingen inroepen om een inschrijving teniet te doen. Om kinderen met bijzondere noden op te vangen zijn er mogelijk infrastructuuraanpassingen

Nadere informatie

Aan de slag met universeel ontwerp in de klas en op school

Aan de slag met universeel ontwerp in de klas en op school (foto: Jo Szczepanska) Aan de slag met universeel ontwerp in de klas en op school Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour en Marijke Wilssens Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour en Marijke Wilssens zijn als

Nadere informatie

Verder studeren met een functiebeperking

Verder studeren met een functiebeperking Verder studeren met een functiebeperking Visie en uitdagingen Valérie Van Hees Coördinator SIHO Studienamiddag Vlor 06.09.2018 Inhoud presentatie Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs Regeling Inclusief

Nadere informatie

Uw ervaringen na 1 jaar M-decreet

Uw ervaringen na 1 jaar M-decreet Uw ervaringen na 1 jaar M-decreet Heeft u leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften door de invoering van het M-decreet in uw klas of school? Is uw rol als ondersteuner gewijzigd omwille van de invoering

Nadere informatie

HUISWERK IN VBSH. Huiswerk in VBSH 1

HUISWERK IN VBSH. Huiswerk in VBSH 1 HUISWERK IN VBSH Huiswerk in VBSH 1 INHOUD KIJK WAT IK AL KAN! blz. 3 WAT IS HUISWERK? blz. 3 WAAROM KRIJG IK HUISWERK? blz. 4 WE MAKEN AFSPRAKEN blz. 5 WE DOEN HET SAMEN blz. 7 Huiswerk in VBSH 2 HUISWERK

Nadere informatie

Het ABC van de leerstoornissen

Het ABC van de leerstoornissen Het ABC van de leerstoornissen 23 oktober 2012 K.A. Redingenhof Leuven Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud Leerstoornissen, dyslexie, dyscalculie een beknopt overzicht

Nadere informatie