Moetivatie of motivatie om zich te professionaliseren? Bespiegelingen omtrent een motiverend professionaliseringsbeleid

Transcriptie

1 Moetivatie of motivatie om zich te professionaliseren? Bespiegelingen omtrent een motiverend professionaliseringsbeleid Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste Universiteit Gent Contactadres:

2 Stellingen 1. Naar een genuanceerde visie op motivatie 2. Waarom zien lerarenopleiders af van professionalisering? 3. Kwaliteit van motivatie telt! 4. Wat zijn de vitamines voor duurzame motivatie en verandering? 5. Op weg naar een motiverend professionaliseringsbeleid

3 ZELF-DETERMINATIE THEORIE Prof. Edward Deci (University of Rochester, NY) Prof. Richard Ryan (University of Rochester, NY)

4

5 Uit het leven gegrepen

6 Dialoog Thuis: dialoog tussen u en uw 5-jarig kind Gelieve de rol van uw kind in te nemen

7 Dialoog tussen uzelf en 5-jarig kind Kind: Neen, ik lust geen vis! Moeder: Kom, kom, niet overdrijven, hé. Het is maar een klein stuk. Kind: Ja? Dat is echt een groot stuk, kijk eens! Moeder: Mieke, we gaan niet opnieuw ruzie maken, he. Als je nu jouw vis niet opeet, dan krijg je straks geen dessert. Kind: Dat is niet eerlijk! Jij probeert mij gewoon te lokken! Jij eet toch ook niet graag rode kool! Moeder: We eten nu vandaag geen rode kool. Het is vis. En je hoeft zo niet te roepen en hier zo n groot probleem van te maken. Je had het al drie keren kunnen opeten. Kind: Ik moet, moet, moet hier altijd van alles doen. Jij wil hier gewoon altijd de baas spelen! (en Mieke loopt weg van tafel) Moeder: Wel, als je geen respect kan tonen voor wat ik klaar maak, dan krijg je ook geen dessert!

8 Hoe voelde u zich na dit gesprek als kind? Kind voelt zich niet gehoord, want klacht wordt geminimaliseerd ontkend Moeder en kind praten naast elkaar; de situatie escaleert, want moeder begint te dreigen = kettingreactie Gesprek wordt een strijd, waarbij er verzet bij het kind naar boven komt

9

10 Motivatie < movere of to move = beweging Welke factoren doen mensen bewegen? De vraag naar drijfveer, reden of motief van gedrag Biedt een vocabularium om te spreken over motivatie

11 Stelling 1: Naar een genuanceerde visie op motivatie Waarom leveren lerarenopleiders een inspanning? Waarom professionaliseren ze zich?

12 Oefening: Welke types motivatie horen samen? Gelieve deze twee per twee te plaatsen.

13 helemaal niet heel belangrijk belangrijk Een goede reden voor mij om mij te professionaliseren is 1) omdat dit is wat mijn collega s en leidinggevenden van mij verwachten ) omdat ik begrijp waarom deze opleiding nuttig is ) omdat ik me schuldig zou voelen als ik het niet zou doen ) omdat ik geboeid ben door deze opleiding ) omdat deze intervisie voor mij zeer leerzaam is ) omdat anderen me anders bekritiseren ) omdat ik het mijn plicht vind om op professionaliseringsintiatieven in te gaan. 8) omdat de intervisie mij aanspreekt; ze is altijd wel interessant

14 Waarom professionaliseer je jou? omdat mijn collega s en de directie dit van mij verwachten omdat anderen mij bekritiseren als ik het niet zou doen omdat ik me schuldig zou voelen als ik niet de beste hulp bied aan leerkrachten omdat professionele lerarenopleiders dit horen te doen omdat deze opleiding / intervisie toegevoegde waarde heeft omdat ik van deze opleiding / intervisie iets opsteek Internalisatieproces = eigenaarschap omdat ik de opleiding boeiend vind omdat ik graag leerkrachten help in hun ontwikkeling Straf, beloning, verwachting Schaamte, schuld, zelfwaarde Inzicht, zinvol, meerwaarde Geboeidheid, plezier interesse Externe druk Interne druk Persoonlijke zinvolheid Nieuwsgierigheid Moeten of moetivatie Willen of goesting

15 Conclusie 1: Over moetivatie en goesting/zin in professionalisering Het fundamentele onderscheid binnen de ZDT is dat tussen autonome of vrijwillige en gecontroleerde of gemoetiveerde motivatie.

16 Stelling 2: Naar een genuanceerde visie op verzet Waarom zien lerarenopleiders er van af om zich te professionaliseren?

17 WAAROM WE NIET DOEN WAT WE NIET DOEN Hulpeloos, passief Straf, beloning, verwachting Schaamte, Schuld, zelfwaarde Persoonlijke overtuiging Waarom zou je jou niet professionaliseren? omdat de opleiding voor mij te hoog is gegrepen omdat het een te grote inspanning vergt omdat anderen zich niet moeten bemoeien met mijn job omdat deelnemen aan intervisie betekent dat ik niet goed bezig ben en dat wil ik niet toegeven omdat ik er over heb nagedacht en het nu niet het geschikte moment /aanbod is om mij verder te professionaliseren Amotivatie Opstandig verzet Reflectief verzet

18 Verschillende verklaringen voor gebrekkige professionalisering Aanzienlijke variatie in de openheid versus defensiviteit bij interpretatie van gebrekkige professionalisering Het ligt aan de lerarenopleider! Zij is onvoldoende gemotiveerd! Zij is liever lui dan moe! Lerarenopleider met de vinger wijzen Het zou kunnen dat deze lerarenopleider grondige redenen heeft om niet te veranderen of Ons aanbod is misschien onvoldoende afgestemd op de noden van lerarenopleiders Nieuwsgierige houding Eigen werkwijze/aanbod in vraag stellen

19 Conclusie 2: Voorbij gedragsverandering: de rol van zelf-reflectie Lerarenopleiders kunnen er, na reflectie, voor kiezen om niet te veranderen. Autonoom functioneren = zinvolle outcome op zich = criterium van succesvollen aanpak

20 Stelling 3: Kwaliteit van motivatie telt! Wat zijn de effecten van verschillende types motivatie?

21 Leerkrachtmotivatie & burn-out Willen versus moeten -.36** -.36** Uitputting Cynisme & depersonalisatie Soenens, B., Sierens, E., Vansteenkiste, M., Goossens, L., & Dochy, F. (2012). Psychologically controlling teaching: Examining self-regulated learning and achievement outcomes and antecedents. Journal of Educational Psychology, 104,

22 Effect van motivatie Tijdens professionaliseringsfase - Enthousiasme voor versus opstandig verzet tegen de vernieuwing - Bereidheid tot samenwerking - Openheid voor feedback Na de professionaliseringsfase - Blijvend toepassen van vernieuwing = duurzame verandering - Kwaliteit van geleverde werk - Mate van terugkoppeling

23 Conclusie 3: Kwaliteit van motivatie telt! - Het is niet enkel belangrijk dát een lerarenopleider gemotiveerd is, maar dat hij goed gemotiveerd is! - De kloof tussen intentie en effectieve verandering is veel groter voor gemoetiveerde personen!

24 Stelling 4 Wat zijn de vitamines voor duurzame motivatie en verandering? De rol van psychologische basisbehoeftes

25 Welke behoeftes sluiten aan bij deze criteria? Eerder psychologisch dan fysiologisch Eerder universeel dan gebonden aan cultuur Eerder aangeboren dan verworven Fundamenteel

26 Autonomie De ervaring jezelf te mogen zijn en vrijwillig te mogen handelen, denken en voelen; ervaring van keuze en psychologische vrijheid

27 Relationele verbondenheid Evaring van een warme, hechte en authentieke band met anderen, voor anderen zorg dragen en geliefd worden

28 Competentie Het gevoel hebben bekwaam te zijn om een activiteit uit te voeren, gewenste doelen te bereiken en de eigen vaardigheden te ontplooien

29 Loont het om te investeren in de vitamines van het leerkrachten en bij uitbreiding lerarenopleiders? Oordeel zelf

30 Autonomie Verbondenheid Competentie Jobtevredenheid.70***.45***.43*** Emotionele uitputting -.64*** -.35*** -.44*** Cynisme -.49*** -.38*** -.42*** Autonome motivatie lesgeven.45***.35***.38***

31 De rol van behoeftebevrediging tijdens een leerkrachtentraining

32 .61** Zinvolheid training ABC.52** Globale beoordeling training.45** Aanbevelen training

33 Conclusie 4: De vitaliserende rol van behoeftebevrediging Behoeftes = ABC van deze motivatietheorie Ze vormen de voedingsbodem voor ons dagelijks geluk en duurzame verandering Een motiverend professionaliseringbeleid deze behoeftes maximaal ondersteunen

34 Stelling 5: Hoe kan je een motiverend professionaliseringsbeleid ontwikkelen? (zie ook Cools, Placklé, & Meeus, 2016)

35 Autonomieondersteunende vs. controlerende context Autonomie Warme vs. kille & verwaarlozende context VerBondenheid Structurerende vs. Chaotische context Competentie

36 Stijl Autonomieondersteunende stijl Vertrekpunt Belevingswereld persoon: Voorstellen, gevoelens, interesses Grondhouding Nieuwsgierigheid, openheid, flexibiliteit Aansluiting zoeken bij psychologische behoeftes Afstemmen op belevingswereld & zienswijze Gevoel bij persoon Ik mag mijzelf zijn - Autonomie

37 Maar er is meer dan autonomie. Een motiverend professionaliseringsbeleid is ook sterk gestructureerd!

38 Een motiverend beleid is duidelijk gestructureerd en ondersteunt binnen dit duidelijke kader de autonomie van lerarenopleiders Structuur = houvast Gebrek aan structuur = chaos Autonomieondersteunend Controlerend

39 Structuur: Algemene beschrijving Stijl Vertrekpunt Structuur Kwaliteiten & vaardigheden van de persoon Grondhouding Procesfocus, zelfontplooiing, vertrouwen Aansluiting zoeken bij psychologische behoeftes Afstemmen op ontwikkelingsniveau persoon Gevoel bij de persoon Ik word beter in X - competentie

40 Aanbeveling 1: Probeer het professionaliseringsaanbod goed te structureren.

41

42 Rollen van lerarenopleiders = nuttig kader - Groei in kaart brengen = competentiebevorderend: vb. In rol x heb ik mij reeds geprofessionaliseerd - Meerwaarde van professionaliseringsinitiatief geduid = autonomiebevorderend vb. Daarom is deze opleiding dus belangrijk!

43 Aanbeveling 2: Breng de professionaliseringsnoden in kaart en stem het aanbod daar op af

44

45 Keuze en inspraak = hefboom voor autonomie m.b.t. 1) WAT = inhoud = optiekeuze 2) HOE = tempo / ritme = actiekeuze

46 Aanbeveling 3: Beschouw professionalisering als een cruciaal onderdeel van het takenpakket Tijdsgebrek = obstakel dat amotivatie ontlokt Professionalisering is geen extra taak, maar een kerntaak

47 Aanbeveling 4: Investeer in lerende netwerken en persoonlijke coaching

48 Lerende netwerken = verbondenheidbevorderend Verbind jonge lerarenopleiders met ervaren mentoren Investeer in motiverende reflectigesprekken met de vitamines voor groei als insteek

49 Reflectiegesprekken Voorbereidend werk Gesprek zelf Na het gesprek

50 VOORBEREIDEND WERK Er worden in wat volgt vijf thema s besproken, met name Positieve ervaringen Negatieve ervaringen Persoonlijke ambities en planning Begeleiding en ondersteuning vanwege leidinggevende Groepsfunctioneren De bedoeling is dat je minstens drie thema s er uit kiest (je mag deze aanvinken) en dat we dit als leidraad nemen voor een reflectiegesprek. je dit zelf schriftelijk voorbereidt en minstens drie dagen voor het ingeplande gesprek aan de directie bezorgt zodat we dit zelf eens kunnen nalezen. Dit is vertrouwelijke informatie die we niet zullen doorgeven aan een derde.

51 POSITIEVE ERVARINGEN Beschrijf een werkgebonden situatie uit de afgelopen weken of maanden waarin je helemaal op ging en je de tijd om jou heen leek te verliezen. Het kan gaan om een situatie waarin je jou bekwaam voelde omdat wat je deed lukte om een situatie waarin je het gevoel had dat je heel erg jezelf kon zijn en je ideeën kon uiten om een situatie waarin je een hechte band hebt ervaren met (één van) jouw collega s, of om een andere positieve ervaring. Focus op drie vitamines van groei!

52 GESPREK ZELF Probeer duidelijkheid te creëren over de thema s die aan bod zullen komen tijdens gesprek = houvast Idee: Je kan een blad met cirkels tekenen en voor jou op tafel leggen = visuele houvast Planning Professionaliseringsmogelijkheden Weerstand leerkrachten

53 Cirkels = thema s = houvast = basis voor competentieontwikkeling Cirkels = manier om afdwalende lerarenopleider bij de les te houden en het gesprek gefocust te houden vrijblijvend geklets Cirkels = opportuniteit om samen te vatten op gepaste tijde = competentieversterkend

54 Lege cirkels kunnen ze zelf invullen = optiekeuze Ze kunnen volgorde thema s bepalen = actiekeuze Je kan als leidinggevende ook zelf cirkels invullen met delicate onderwerpen vb. afwachtende houding positief kaderen: nood aan deadlines ; vragen wat de ander denkt dat er mee bedoeld wordt

55 Ontwikkel dergelijke lerende netwerken en supervisie ook bij docenten, op een gestructureerde wijze

56 Findings teachers Chaos Afwachtend Participatief Autonomy support Afstemmend Opgevend Begeleidend Control Dominerend Eisend Verhelderend Structure

57 Alles op een rij

58