Geletterdheid in sectoren in de arbeidsmarkt. Ina den Hollander - CINOP Advies Ingrid Christoffels - ecbo

Transcriptie

1 Geletterdheid in sectoren in de arbeidsmarkt Ina den Hollander - CINOP Advies Ingrid Christoffels - ecbo

2 Programma Laaggeletterdheid in sectoren op de arbeidsmarkt De basis voor de cijfers: PIAAC Gerelateerde cijfers: inkomen, armoede, kenmerken doelgroep Onderzoek Geletterdheid in sectoren Aanpak laaggeletterdheid in sectoren en bedrijven: motieven en succesfactoren Een werkgever aan het woord Motieven en succesfactoren, wat weten we uit onderzoek Interessante praktijkcasussen: Philips

3 Welke sectoren, welke problemen In welke sectoren denken jullie dat veel werknemers laaggeletterd zijn? Welke problemen zou laaggeletterdheid op kunnen leveren voor een sector? Welke problemen zou laaggeletterdheid op kunnen leveren voor een werkgever in branche Welke problemen zou laaggeletterdheid op kunnen leveren voor een werknemer in die branche.

4 De basis voor de cijfers: OECD PIAAC Internationaal vergelijkend onderzoek naar taalvaardigheid, rekenvaardigheid en probleemoplossend vermogen in een digitale omgeving in 26 landen Het gebruiken van geschreven informatie om te functionerenin de maatschappij, de eigen doelen te verwezenlijken en de eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen (Buisman e.a., 2013). NL steekproef, ruim 5000 respondenten uit beroepsbevolking (16-65 jarigen) Basis computervaardigheden test en uitgebreide achtergrondvragenlijst. Afgenomen bij mensen thuis op de laptop, soms op papier Vaardigheden gemeten op een schaal van 0 tot 500 PIAAC is een meting van functionele taalvaardigheid Taalcomponenten: woordenschat, zinsbegrip en het vermogen om vloeiend te lezen Let op: taalvaardigheid PIAAC = leesvaardigheid!

5 Niveaus taalvaardigheid Piaac Niveau 1 Score <226 Niveau 2 Score Niveau 3 Score Niveau 4 en 5 Score >326 relatief korte teksten lezen en daarbinnen 1 stukje informatie lokaliseren kunnen omgaan met verschillende tekstsoorten verschillende teksten vergelijken omgaan met enige afleidende informatie langere en compactere teksten begrijpen kunnen navigeren door digitale teksten uitvoeren van taken vraagt om meerdere stappen kunnen omgaan met afleidende informatie. zelf gevolgtrekkingen maken op basis van complexe teksten afwegingen moeten maken over de waarde van informatiebronnen

6 Niveaus taalvaardigheid vergeleken kwalificatieni Taalniveaus VE testniveaus veaus MBO VO CEF Referentie Raamwerk PIAAC kader NT2 4/5 Mbo+ vwo C1 4F 3/4 mbo 4 havo B2 3F 3 mbo 3 B1 2/3F 2/3 mbo 2 vmbo k/g/t B1 2F 2/3 mbo 1 vmbo bb B1 2F B1 2 Entreeonderwijs Praktijkonderwijs po A2 (1F/2F) A2 Inburgerings examen A1 Instroom (alleen volwassenen) A1 Hoger niveau 1 (laaggeletterd) Lager niveau1 (laaggeletterd)

7 Relatie laaggeletterdheid en armoede Onderzoek naar de relatie tussen inkomen, armoede & laaggeletterdheid Christoffels, Baay, Bijlsma & Levels, 2016 in opdracht van stichting Lezen en Schrijven

8 Relatie geletterdheid en inkomen Inkomen per taalniveau Bron: Christoffels e.a. (2016) Stichting Lezen en Schrijven

9 Laaggeletterden: sociaal-econmische kenmerken Ongeveer 5% van de laaggeletterden is werkloos 57% werkt 24% geeft leiding aan anderen (Buisman e.a., 2013)

10 Waar werken de laaggeletterden? Buisman & Houtkoop, 2014

11 Notitie Geletterdheid naar sectoren Gedetailleerdere cijfers over geletterdheid in branches. Onderscheid in 29 sectoren Standaard-Bedrijfsindeling (SBI) uitgesplitst op 2- cijferniveau. In enkele gevallen naar 3- of 4-cijferniveau. Voor 3 specifieke sectoren (met specifieke combinaties SBIcodes): metalektro, levensmiddelenindustrie en bouw laaggeletterden (niveau 1, <226) Matig geletterden (<241), risico ruwe schatting burgerschapsniveau (referentieniveau 2f) Christoffels & Kans, 2015

12 Verdeling taalvaardigheidscore werkend Nederland frequentie taalvaardigheid Bron: PIAAC. Bewerking: ecbo

13 Sectoren, laaggeletterd (PIAAC 1)

14 Sectoren, matig geletterd (Piaac < 240)

15 Schatting percentages laaggeletterd/matig geletterd sectoren Informatie Fin. dienstverlening excl. banken Rechtsk. dvl., accountancy, belastingadv., adm. Media Architect., ingen., techn. ontwerp-adv.; keuring-controle Financiële inst. (geen verz. en pensioenfondsen) Onderwijs Sport, recreatie, ideeel Openb. bestuur, overheidsdiensten, verpl. soc. verz. Hout, papier, meubel Groothandel en handelsbemid. (geen auto's, motorfietsen) Ontwerp, kunst, cultuur Gezondheidszorg Primaire sectoren en nuts Overige dienstverlening Industrie: proces excl. voeding GEMIDDELD WERKEND NEDERLAND Detailhandel (niet in auto's) Metalektro Transport, logistiek, post; breed Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw Horeca Vervaardiging textiel, kleding, leer Vervaardiging van voedingsmiddelen Verpleging, verzorging en begeleiding met overnachting Maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting Bouw algemeen en gww Handel, reparatie auto s, motorfietsen, aanhangers Vervaardiging van overige goederen Facility management, reiniging en landschapsverzorging 0% 20% 40% 60%

16 Metalectro

17 Metalectro

18 Levensmiddelenindustrie

19 Levensmiddelenindustrie

20 Bouwnijverheid Percentage laag- en matiggeletterden sbi-codes 41 & 42, 43 en werkend Nederland <226 <241 Sbi 41 en 42 Sbi 43 Werkenden Nederland Bron: PIAAC. Bewerking: ecbo

21 Samengevat Laaggeletterdheid komt voor in allerlei sectoren Substantiële verschillen tussen en binnen sectoren tussen aantallen laaggeletterden en matig geletterden. Een gedetailleerd beeld per sector is wenselijk. Dit vraagt om meer onderzoek. Maar ook naar wat er daadwerkelijk wordt gevraagd van (laagopgeleide) werknemers op het gebied van taal. Dit kan sterk verschillen per beroep en vereist soms hogere taalniveaus (Smit, Bohnenn, Hazelzet, 2006).

22 Opdracht: aanpak Laaggeletterdheid in sectoren bedrijven Opdracht: Jullievormen het het bestuur van de FME / Bouwend Nederland/. Julliehebbenhet rapport van ecbo geagendeerd voor de bestuursvergadering. Denk na over de volgende vragen: - Denken we dat laaggeletterdheid een probleemis voor onze sector? Waarom wel/niet? - Wat kun je als sector / branchevereniging doen voor de aanpak van laaggeletterdheid in de sector. - Welke argumenten gebruik je om je leden ervan te overtuigen dat aanpak van laaggeletterdheid van belang is?

23 Wat leert onderzoek ons over redenen om laaggeletterdheid aan te pakken Een greep uit ouder en recent onderzoeksmateriaal: van Beek, L. & Hamdi, A. (2016). Investeren in Taal op de werkvloer. Een analyse van de opbrengsten voor werkgevers. Ecorys, in opdracht van het Ministerie van SZW. Visscher, K. & Tops, J. (2015). Investeren in taal levert veel op! Drie businesscases voor groepsgericht taalonderwijs in de schoonmaakbranche. Kok, L., & Scholte, R. (2013). Rendement van cursussen voor laaggeletterden. Amsterdam: SEO. Kaars Sijpesteijn, B. (2011). Bewijslast Opbrengsten Nederlands op de Werkvloer. Bouma, S., & de Ruig, L. (2010). Werken met taal. Bestrijding van laaggeletterdheid door sectoren en bedrijven. Zoetermeer: Research voor Beleid. Breg, T.A., van Gorp, D.M. & Kooten, J.M. (2004). Kenniseconomie en laaggeletterdheid. Nijenrode in opdracht van Stichting lezen en schrijven. Groot, W., van den Brink, M.H. (2006) Stil vermogen. Een onderzoek naar de maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid. Den Haag: Stichting Lezen en Schrijven. Lindhout (2010) Taalproblemen bij BRZO en ARIE bedrijven, een onderschat gevaar? Proefschrift.

24 Een greep uit de argumenten Ecorys komt tot de volgende hoofdbaten voor bedrijven: Minder fout- en incident gerelateerde kosten Hogere productiviteit van werknemers, collega s en leidinggevenden (meer of complexer werk met minder inzet van arbeid of kapitaal) Meer afzet en omzet door behoud van huidige en aantrekken van nieuwe klanten Veranderde mobiliteit personeel Lagere kosten (ziekteverzuim)

25 De medewerkers zijn zelfstandiger, zowel op het werk als privé. Het gaat daarbij niet alleen om het taalbegrip, maar ook om de durf om vragen te stellen als je iets niet begrijpt. Op het werk uit zich dit in meer enthousiasme voor het werk, meer teamgevoel en een grotere betrokkenheid. Door betere communicatie tussen klanten en schoonmaakmedewerkers minder klachten zijn. Klachten worden bovendien sneller opgelost. Schoonmaakmedewerkers kunnen het nu zelf oplossen. De objectleiding hoeft er niet meer aan te pas te komen. Dit draagt ook bij aan een positieve beleving van de klant. Betere, efficiëntere communicatie tussen schoonmaakmedewerkers en objectleiding. Er worden minder fouten gemaakt en efficiënter gewerkt. Tot slot neemt het korte verzuim (1 tot 5 dagen) af

26 Uit: Kenniseconomie en Laaggeletterdheid Positieve uitkomstenvan projecten gericht op laaggeletterden (Breg, van Gorp & Kooten, 2004) toegenomenkwaliteitproduct- en dienstverlening daling ziekteverzuim daling aantal klachten toename van het aantal werkzaamhedenin de huidige functie toename van zelfvertrouwen, loyaliteit jegens het bedrijf en verantwoordelijksheidsgevoel toename motivatie om te werken en verder te studeren flexibelere inzetbaarheid van werknemers

27 Veiligheid: de 22 taalgevaren van Lindhout (2010) Van alle zware arbeidsongevallen wordt 5 tot 10% veroorzaakt door taalproblemen (Lindhout, 2010)

28 De argumentenkaart van het Taalakkoord

29 Dan de praktijk: soorten trajecten Taal op de werkvloer

30 Voorbeeld aanpak MBO -1 traject met taal bij een bedrijf: Philips Philips Consumer Lifestyle (scheerapparaten) Drachten: CAO afspraak: alle medewerkers moeten gekwalificeerd worden op niveau 2 of 1 (Basisoperator) Werknemers hebben keuze voor bij- of omscholing via het Basis Trainingscentrum Voor mensen met geringe leer-, taal- of rekenvaardigheden zijn er voorschakeltrajecten.

31 Motivatie aanpak laaggeletterdheid Philips Zoals hierboven omschreven heeft Philips drie redenen om laaggeletterdheid aan te pakken en medewerkers taalvaardiger te maken: Allereerst helpt het bedrijf daarmee het probleem van laaggeletterdheid te bestrijden in het belang van haar eigen medewerkers. Daarnaast zijn er ook bedrijfseconomische redenen om laaggeletterdheid aan te pakken (veiligheid, betere communicatie op de werkvloer etc.) zorgen uiteindelijk voor hogere productiviteit en minder storingen en grotere betrokkenheid van werknemers bij het bedrijf. Tenslotte is aanpak van taalachterstanden van belang om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen zich uiteindelijk te kunnen kwalificeren op startkwalificatieniveau en minimaal op web-1 niveau. Uit het evaluatierapport van het BTC, 2010

32 Aanpak Philips Drachten (1) Veel werknemers doen het werk al jaren maar zijn niet officieel gekwalificeerd. Philips wil ze graag houden en propageert omscholing. Werknemer kiest voor scholingstraject MBO-1 of MBO-2 Opleiding in het Basis Trainingscentrum op locatie met eigen docenten en instructeurs. Werken met materiaal van de VAPRO, moeilijk taaltoegankelijk. Veel werknemers zijn bang de opleiding niet aan te kunnen, hebben weinig zelfvertrouwen. Zien taal en rekenen als een probleem: zijn van de praktijk en de handjes en niet van het leren.

33 Aanpak Philips Drachten (2) Werknemer kiest niet voor kwalificatie als basisoperator maar voor omscholing: Krijgt een loopbaantraject Krijgt een taalassessment om te kijken in hoeverre taalvaardigheid probleem is om nieuwe opleiding te kunnen volgen. Start vervolgens zijn loopbaantraject met omscholing, gecombineerd met een taaltraject.

34 Aanpak taal in opleiding Basisoperator Opdracht brainstorm in groepen: Je bent een ROC met een afdeling educatie of een particulier taalaanbieder: Hoe zou je het taaltraject bij Philips aanpakken.

35 Aanpak taal in opleiding Basisoperator Uitgangspunt was het kwalificatiedossier van de Basisoperator. Stap 1: Een taalprofiel Voor de kerntaken in het dossier hebben we gekeken welke taalvaardigheden nodig zijn en welke taaltaken moeten worden uitgevoerd. Door interviews en onderzoek op de werkvloer is gekeken hoe de functie basisoperator bij Philips wordt ingevuld, met welke taaluitingen medewerkers in aanraking komen op de werkvloer en daarbuiten. Stap 2: Een taalassessment op basis van het Taalprofiel - Alle taalvaardigheden en de taaltaken daarbinnen - Opbrengst was een gedetailleerd beeld van wat mensen wel en niet kunnen - Levert input voor taaltraject op maat per medewerker

36 Taaltraject Philips 90 % moedertaalsprekers Assessment leverde zeer gedifferentieerde beelden op als je kijkt per vaardigheid, maar ook per specifieke taaltaak daarbinnen Gekozen voor een pakket aan Taalkaarten per vaardigheid Gebaseerd op de dagelijkse werkpraktijk (veiligheidsvoorschriften, memo s, planningen etc) Op basis van assessmentrapportage op maat in te zetten Opdrachten die gericht waren op begrijpen cursusmateriaal en op toepassing in de praktijk Docent en instructeur opleiding vanaf begin betrokken evenals leidinggevenden werkvloer

37 Hoe pak je scholing aan: info, tips en goede voorbeelden Tool Taal op de werkvloer op Voorbeelden, inspiratie, achtergrondinformatie en taalaanbieders op www. Taalakkoord.nl

38 Dank voor jullie aandacht Ingrid Christoffels Ina den Hollander

39 Een voorbeeld van een aanpak