Rapport Scan (op) Basisvaardigheden

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave 4 Focus op basisvaardigheden betrekt ook lastigste doelgroep bij CV 3 4 Doel van het onderzoek 4 4 Conclusies 8 4 Werken aan basisvaardigheden: wat levert het op? 9

3 Onderzoek wijst uit: meer aandacht voor laaggeletterdheid werkt Focus op basisvaardigheden betrekt ook lastigste doelgroep bij Certificering Vakmanschap Het landelijke Philips-project Certificering Vakmanschap (CV) is in een fase beland, waarin extra aandacht voor het bijbrengen van basisvaardigheden gewenst is. Het heeft er alle schijn van dat medewerkers die vanwege hun laaggeletterdheid geen CV-opleidingstraject DIPLOMA durven te beginnen, op die manier alsnog binnenboord gehaald kunnen worden en het vergroot hun NOG OP TE LEIDEN kansen op succesvolle afronding van zo n traject. IN OPLEIDING Tot die conclusie komt CINOP (onafhankelijk onderzoeks- en adviesbureau op het gebied van leren en ontwikkelen) in de, een online enquête die dit voorjaar in samenwerking met het Philips Employability Center binnen Philips in Nederland werd ontwikkeld. WEB 2 OPLEIDING WEB 3/4 OPLEIDING WEB 1 OPLEIDING Functie binnen CV van respondenten OVERIG EXTERNE DOCENT HRM-ER LEIDINGGEVENDE 3 Succesvolle aanpak van laaggeletterdheid begint met bewustwording Een succesvolle aanpak van laaggeletterdheid begint met bewustwording. De, waaraan 56 HRM-ers, leidinggevenden en praktijkopleiders medewerking verleenden, is het startpunt van een gerichte aanpak van laaggeletterdheid binnen Philips. Het vergroot het bewustzijn, dat dit goed is voor de persoon in kwestie én het bedrijf simpelweg omdat iemand die kan lezen dingen sneller oppikt en overdraagt, minder snel fouten maakt en breder inzetbaar is. CV-PROJECTLEIDER Functie of rol PRAKTIJKBEGELEIDER/OPLEIDER Praktijkbegeleider/opleider 14 Aantal respondenten HRM-er 10 CV-projectleider 8 Leidinggevende 8 Externe docent 10 Overig 6 56

4 Doel van het onderzoek Doel van het onderzoek is in kaart te brengen in hoeverre de bevraagde personen: kennis hebben over de aard en omvang van laaggeletterdheid in het bedrijfsleven; het probleem binnen het eigen bedrijfsonderdeel herkennen; en zo ja, of het verbeteren van de basisvaardigheden van laaggeletterden kan bijdragen aan hun opleidingsmogelijkheden. Via het project Certificering Vakmanschap biedt Philips (productie)medewerkers zonder startkwalificatie de mogelijkheid een landelijk erkend diploma te behalen. Ongeveer 400 medewerkers die binnen de doelgroep vallen, hebben daar tot nu toe geen gebruik van gemaakt. Laaggeletterdheid zou één van de oorzaken kunnen zijn. De geeft een indicatie van de problematiek rond laaggeletterdheid en van waar laaggeletterden zich in de organisatie bevinden. Verder kan die duidelijk maken of het bijspijkeren op basisvaardigheden echt helpt om doelgroepen die een CV-traject tot nu toe hebben afgewezen, alsnog over de streep te trekken. Dat niet iedereen het niveau van startkwalificatie kan bereiken, staat buiten kijf. Maar voor die gevallen zijn er andere mogelijkheden om de werkkansen op de arbeidsmarkt te vergroten, zoals functiegericht opleiden voor deelcertificaten en andere vormen van laagdrempelig werkplekleren (ook wel informeel leren genoemd). Uit de scan blijkt, dat het merendeel van de respondenten een behoorlijk goed beeld heeft van wat laaggeletterdheid is en in welke mate het in Nederland, in de (proces)industrie en in hun eigen werkomgeving voorkomt. In de samenvatting op de volgende pagina s zoomen we in op een aantal onderdelen van de scan. Dit rapport is ook te downloaden op onder het kopje best practices. 4

5 WEB 2 OPLEIDING WEB 2 OPLEIDING Rapport WEB 3/4 OPLEIDING WEB 3/4 OPLEIDING WEB 1 OPLEIDING WEB 1 OPLEIDING HRM-ER OVERIG EXTERNE DOCENT 1. Laaggeletterdheid is hetzelfde LEIDINGGEVENDE als analfabetisme. HRM-ER CV-PROJECTLEIDER OVERIG EXTERNE DOCENT LEIDINGGEVENDE PRAKTIJKBEGELEIDER/OPLEIDER CV-PROJECTLEIDER Niet waar. Laaggeletterden bezitten onvoldoende vaardigheden om schriftelijke informatie die functioneel is in het leven van alledag (thuis, werk en samenleving) te begrijpen en adequaat te gebruiken. Analfabeten beschikken in het geheel niet over de deze vaardigheden. Een ander woord voor analfabetisme is ongeletterdheid. In Nederland zijn er naar PRAKTIJKBEGELEIDER/OPLEIDER schatting 1,5 miljoen on- en laaggeletterden. Daarvan zijn mensen volledig analfabeet. Laaggeletterdheid is hetzelfde als analfabetisme Antwoord- Aantal Percentage mogelijkheid respondenten Ja 1 2% Nee 50 89% Weet ik niet 5 9% Totaal % 2. Laaggeletterdheid heeft te maken met: lezen, spreken, werken met computers, schrijven, rekenen. Laaggeletterdheid heeft te maken met: lezen, spreken, werken met de computer, schrijven, rekenen (meerdere antwoorden mogelijk) Laaggeletterdheid heeft volgens alle respondenten te maken met lezen Lezen en schrijven. De meningen zijn Spreken verdeeld wanneer het gaat om de overige drie Werken met de computer genoemde vaardigheden Schrijven (zie grafiek). Lezen Spreken Werken met de computer Schrijven Rekenen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Laaggeletterden hebben moeite met lezen, schrijven, spreken, rekenen en computergebruik. Je vindt ze in alle bedrijfstakken en in alle lagen van de samenleving. Het uitvoeren van dagelijkse (werk)taken is voor hen vaak lastig. Denk bijvoorbeeld aan het begrijpen van veiligheidsinstructies en werkroosters of het uitvoeren van werkorders en werkinstructies. Zij tonen vaak geen interesse voor opleidingen. Of ze haken bij deelname aan een verplichte cursus voortijdig af. Rekenen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 3. Hoeveel procent van de Nederlandse beroepsbevolking beheerst het lezen en schrijven onvoldoende om volwaardig in de samenleving en het arbeidsproces te kunnen functioneren? 5 6% van de beroepsbevolking kan onvoldoende lezen en schrijven om volwaardig te kunnen functioneren in de samenleving en deel te nemen aan het arbeidsproces. Dit komt neer op zo n personen.

6 4. Is het percentage laaggeletterden in de (proces)industrie (waarin Philips actief is) hoger of lager dan gemiddeld? De meerderheid van de respondenten (57%) denkt dat het percentage laaggeletterden in de (proces-) industrie hoger is dan gemiddeld, terwijl zo n 13% van de respondenten denkt dat dit percentage lager ligt dan gemiddeld. Het percentage is hoger dan het gemiddelde (6%). Ongeveer 11% van de werknemers (1 op de 9) in de maak- en procesindustrie heeft onvoldoende lees- en schrijfvaardigheden. Andere branches waar veel laaggeletterden werken zijn de Schoonmaak, Bouwnijverheid, Gezondheidszorg, Handel, Horeca, Landbouw, Openbaar bestuur en Vervoer. In vraag 6 werd de respondenten gevraagd of men de volgende vier signalen die een aanwijzing kunnen zijn voor laaggeletterdheid in de eigen omgeving tegenkomt: 1. een medewerker vermijdt lees- en schrijfsituaties 2. een medewerkers voert werk- en/of veiligheidsinstructies regelmatig niet (goed) uit 3. een medewerker komt vastgelegde afspraken niet of nauwelijks na 4. de overdracht van ploegendiensten levert problemen op (mondeling en/of schriftelijk doorgeven van storingen etc.) De signalen medewerker vermijdt lees- en schrijfsituaties en komt vastgelegde afspraken niet of nauwelijks na roepen de meeste herkenning op. Zo n 30% van de respondenten geeft aan het eerstgenoemde signaal regelmatig of vaak tegen te komen, (25%) zegt dat over het derde signaal. De herkenning van het niet goed uitvoeren van diverse instructies en problemen bij de overdracht van ploegendiensten is met respectievelijk 20% en 18% net wat minder groot. Opvallend is dat respondenten aangeven alle vier de signalen soms tegen te komen. Bijna de helft (tussen de 43% en 48%) geeft dit aan. Het percentage dat de vier signalen helemaal niet tegenkomt in de werkpraktijk schommelt tussen de 23% (voor signaal 1) en 39% (voor signaal 4). 6 In vraag 7 wordt gevraagd aan te geven of men de volgende uitspraken van medewerkers in de eigen omgeving (wel eens) hoort: 1. Ik dacht dat de afspraak morgen was 2. Dat formulier vul ik straks wel in 3. Ik ben mijn bril vergeten 4. Ik heb een lelijk onleesbaar handschrift 5. Kunt u dat even voor me invullen? 6. Ik lees nooit omdat ik daar geen tijd voor heb 7. Werken met een computer is niks voor mij

7 De uitspraak die verreweg de meeste respondenten herkennen is: Werken met een computer is niks voor mij : 46% van de respondenten zegt deze uitspraak regelmatig of vaak te horen. Twee andere vaak gehoorde signalen ( Ik dacht dat de afspraak morgen was en Dat formulier vul ik straks wel even in ) blijven daar met respectievelijk 17% en 15% ver bij achter. Net als in vraag 6 wordt de antwoordmogelijkheid soms voor alle 7 uitspraken relatief vaak genoemd. Ongeveer de helft van de respondenten hoort soms de uitspraken 1 ( Ik dacht dat de afspraak morgen was ), 4 ( Ik heb een lelijk, onleesbaar handschrift ) en 7 ( Werken met de computer is niks voor mij ) in het dagelijkse werk voorbij komen. Verder wordt een aantal uitspraken door het merendeel van de respondenten niet gehoord op de werkvloer: Kunt u dat even voor me invullen? en Ik lees nooit omdat ik daar geen tijd voor heb. 8. Heeft uw bedrijfsonderdeel functies waarbinnen laaggeletterde werknemers voldoende zouden kunnen functioneren? Dus functies waarvoor het niet zoveel uitmaakt of men goed kan lezen, schrijven en/of rekenen? De meningen zijn hierover verdeeld. Zo n 30% van de respondenten denkt dat die functies er binnen het eigen bedrijfsonderdeel zijn. Kijkend naar de functie of rol van de respondenten die deze vraag positief hebben beantwoord, valt op dat het merendeel praktijkbegeleider, opleidingscoördinator of leidinggevende is. Het merendeel, 60%, van de respondenten ziet geen functies binnen het bedrijfsonderdeel waarin laaggeletterden voldoende kunnen functioneren. Onder deze 33 respondenten zijn relatief veel HRM-ers, CV-projectleiders en medewerkers van externe opleidingsinstituten. Ruim een tiende van de respondenten (11%) weet niet of er binnen het bedrijfsonderdeel functies zijn waarbinnen laaggeletterden voldoende kunnen functioneren. Het gaat hier voornamelijk om medewerkers van een extern opleidingsinstituut. Een medewerker tijdens de. 7

8 LEIDINGGEVENDE CV-PROJECTLEIDER PRAKTIJKBEGELEIDER/OPLEIDER 9. Denkt u dat er binnen uw bedrijfsonderdeel medewerkers zijn die, vanwege lees-, schrijf- en rekenproblemen niet aan een opleiding Certificering Vakmanschap (durven te) beginnen? Op de vraag of er medewerkers zijn die vanwege ontoereikende basisvaardigheden niet aan een opleiding durven te beginnen, antwoordt een ruime meerderheid (62%) van de respondenten ja. Laaggeletterdheid vormt drempel voor het volgen van opleiding Antwoord- Aantal Percentage mogelijkheid respondenten Lezen Ja 35 62% Spreken Werken met de computer Nee 15 27% Schrijven Weet ik niet 6 11% Rekenen Totaal % 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Conclusies De kennis van de respondenten over de aard en omvang van laaggeletterdheid in het bedrijfsleven liep uiteen. Men weet dat laaggeletterdheid niet hetzelfde is als analfabetisme. Dat laaggeletterdheid te maken heeft met lezen en schrijven is iedereen duidelijk. Opvallend is dat minder dan de helft van de respondenten vaardigheden als spreken, rekenen en werken met de computer ten onrechte niet associeerde met laaggeletterdheid. Een kleine meerderheid denkt dat 8% van de Nederlandse beroepsbevolking laaggeletterd is; een vierde deel had het met 6% bij het rechte eind. Uit het feit dat men denkt relatief veel laaggeletterden in de beroepsbevolking aan te treffen kan worden opgemaakt dat de omvang van de problematiek binnen Philips niet wordt onderschat. Als het gaat om het vóórkomen van laaggeletterdheid in de (proces)industrie geeft iets meer dan de helft van de respondenten het juiste antwoord door het percentage in te schatten op hoger dan gemiddeld, namelijk 11%. 8 De meeste respondenten (ruim twee derde) herkennen het probleem van laaggeletterdheid binnen het eigen bedrijfsonderdeel. Ongeveer de helft herkent de signalen die een indicatie kunnen geven van laaggeletterdheid en de uitspraken die kenmerkend zijn voor laaggeletterde medewerkers. Volgens ruim een vijfde komen de signalen en uitspraken zelfs regelmatig tot vaak voor.

9 De uitspraak die verreweg het meest wordt gehoord is: Werken met de computer is niks voor mij. Bijna de helft van de respondenten hoort deze uitspraak regelmatig tot vaak op de werkvloer. Slechts een derde van de respondenten geeft aan dat er in zijn/haar bedrijfsonderdeel functies voorkomen waarvoor beheersing van basisvaardigheden niet perse noodzakelijk is. Meer dan de helft van de geënquêteerden zegt deze functies niet tegen te komen. Werken aan basisvaardigheden: wat levert het op? De toont aan dat laaggeletterdheid binnen de projecten Certificering Vakmanschap bij de bedrijfsonderdelen een punt van aandacht is. De signalen zijn aanwezig en worden herkend. Een ruime meerderheid van de respondenten denkt dat er medewerkers zijn die, vanwege hun problemen op het gebied van basisvaardigheden, niet aan een opleiding binnen Certificering Vakmanschap (durven te) beginnen. Dit leidt tot de conclusie dat het werken aan basisvaardigheden van laaggeletterden een waardevolle bijdrage kan leveren aan hun opleidingsmogelijkheden. Zoals een van de respondenten het verwoordde: Via een basiseducatietraject neemt de koudwatervrees voor een opleiding af en worden deuren naar een vervolgtraject geopend. Gesteld mag worden dat basisvaardigheden één van de fundamenten vormt voor succesvol opleiden van lagergeschoold personeel. Aan de oplossing van laaggeletterdheid kan gewerkt worden door de competenties van medewerkers op dat gebied te verbeteren. Hierdoor wordt het traject dat deelnemers binnen Certificering Vakmanschap doorlopen toegankelijker en komt succesvolle deelname voor de gehele doelgroep een stapje dichterbij. Basisvaardigheden fundament voor het succesvol opleiden van laaggeschoold personeel Zeker nu het CV-project in een fase terecht is gekomen waarin gewerkt wordt met een doelgroep die tot nu toe nog niet bereikt werd, is extra aandacht voor basisvaardigheden gewenst. Juist binnen deze doelgroep is de kans om laaggeletterden aan te treffen aanzienlijk. De inzet op basisvaardigheden in (of voorafgaande aan) de CV-opleidingstrajecten vormt daarmee een verrijking van het CV-project. 9 De eerste inzichten in de problematiek van laaggeletterdheid hebben bij Philips Consumer Lifestyle in Drachten al tot een concrete aanpak geleid. Het Basistrainingscentrum aldaar ontwikkelde een (schakel-) traject om medewerkers voor wie een regulier CV-opleidingstraject te hoog gegrepen is, toch in beweging te krijgen. In de aanpak staat aandacht voor het kunnen en kennen van het individu centraal. Is dat vastgesteld, dan wordt een persoonlijk traject met extra aandacht voor basisvaardigheden gevolgd. Die methode werkt: twintig van de 24 deelnemers kwamen inderdaad in beweging 56% kreeg een

10 positief studieadvies voor de kwalificerende opleiding Basisoperator, 25% koos voor vrijwillige omscholing en 19% voor vrijwillige outplacement. Inmiddels is voor een nieuwe groep een specifiek taalassessment ontwikkeld, afgestemd op de kwalificatie-eisen van de vervolgopleidingen. Een volgende stap is het integreren van de component basisvaardigheden (met name taal) in het bestaande opleidingsprogramma. Informatiesheet voor deelnemers BTC Drachten. 10

11 Philips Employability Center Human Resources Nederland Postbus JZ Eindhoven Telefoon: Koninklijke Philips Electronics N.V. All rights reserved.