Meertaligheid in de doorgaande lijn

Transcriptie

1 Meertaligheid in de doorgaande lijn Nota integraal taalbeleid Gemeente Dongeradeel

2 April

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Visie op meertaligheid 5 3. Doorgaande lijn Jeugdgezondheidszorg 3.2. Beleidsvoornemens 3.3. Voorschoolse educatie en opvang Kinderopvang Beleidsvoornemens kinderopvang Peuterspeelzaalwerk Beleidsvoornemens peuterspeelzaalwerk 3.4. Basisonderwijs 3.5. Beleidsvoornemens basisonderwijs 3.6. Voortgezet onderwijs 3.7. Beleidsvoornemens voortgezet onderwijs 3.8. Bibliotheek 3.9. Beleidsvoornemens bibliotheek Overige beleidsvoornemens 4. Tijdspad beleidsvoornemens Financiële vertaling beleidsvoornemens Partners Sintrum Frysktalige Berneopfang 6.2. Cedin: Taalsintrum Frysk 6.3. Afûk 6.4. Bibliotheek Noordoost Friesland 3

4 1. Inleiding Aanleiding Naar aanleiding van de rapportage rekenkamercommissie AchDanDon over het onderwijsachterstandbeleid in Dongeradeel die in juni 2009 gepresenteerd is, heeft de gemeenteraad enkele aanbevelingen gedaan. Eén daarvan betrof meertaligheid in verband met onderwijsachterstandenbeleid. De raad heeft daarin het college verzocht om mogelijkheden te bezien voor een breed integraal taalbeleid van consultatiebureau tot en met basisonderwijs. In het coalitieakkoord zijn verschillende voornemens op het gebied van onderwijs en Fries taalbeleid genoemd. Zo is er het plan opgevat om een doorgaande leerlijn te introduceren voor kinderen van het consultatiebureau tot en met het voortgezet onderwijs. Daarnaast wordt ingezet op drietalige scholen en wil het college het taalbeleidsplan Fries aanpassen en hierbij aansluiting zoeken bij het taalbeleid van omliggende gemeenten. Met deze beleidsnota wordt een eerste aangezet gemaakt om (een deel van) deze drie doelstellingen te bereiken. In overleg met jeugdgezondheidszorg, peuterspeelzaalwerk, het basis- en voortgezet onderwijs en de bibliotheek is gekeken naar een uitbreiding van het huidige aanbod om achterstanden tegen te gaan, gekoppeld aan de meertalige situatie in onze gemeente. Ook is hierbij gekeken naar de manier waarop de gemeente Dantumadiel haar taalbeleid uitvoert in het kader van Troch mei Talen. Huidige situatie Op verschillende vlakken wordt al gewerkt aan/met meertaligheid, zoals bij de informatie die ouders krijgen bij de geboorte van hun eerste kind en op het consultatiebureau over meertalig opvoeden, op de Friestalige peuterspeelzaal, op de Drietalige scholen en met de aanschaf van nieuwe methodes Fries (Studio F) met middelen uit het onderwijskansenbeleid en de subsidie Boppeslach van de provincie Fryslân. Maar met de vraag van de raad is het de bedoeling om hier een integraal beleid van te maken, met een doorgaande lijn voor kinderen van 0 tot 18 jaar. De eerste stappen zijn al gezet, maar met onderstaand voorstel kunnen we daadwerkelijk een doorgaande lijn realiseren voor alle kinderen, zodat duidelijk is waar de gemeente voor staat. Leeswijzer In deze beleidsnota wordt een voorstel gegeven voor het realiseren van een doorgaande lijn voornamelijk op het gebied van taalbeleid voor kinderen van 0 tot en met 18 jaar. Hierbij gaat het om kinderen die het consultatiebureau bezoeken, naar peuterspeelzaal en/of kinderopvang gaan en basisschool- en middelbare schoolleerlingen. Eerst zal een korte theoretische inleiding gegeven worden over de voordelen van een meertalige opvoeding en instructie op school. In hoofdstuk 3 zal achtereenvolgens per instelling aangegeven worden wat er al gedaan wordt aan taalbeleid en hoe we dit de 4

5 komende jaren verder willen stimuleren en ontwikkelen tot een integraal meertalig beleid met een doorgaande lijn tot aan het voortgezet onderwijs. De nota zal afgesloten worden met een tijdspad voor de uitvoering van het integrale taalbeleid en een bijbehorende financiële vertaling. 5

6 2. Visie op meertaligheid Hoewel de traditie van het gebruik van de Friese taal eeuwenoud is, is de positie van de taal in het onderwijs relatief nieuw. De laatste tachtig jaar wordt gezocht naar de beste manier om dit onderwijs vorm te geven en deze zoektocht wordt veelal gevolgd door onderzoek naar het onderwijs in Fryslân en de effecten van meertaligheid op de ontwikkeling van het (jonge) kind. Het idee heerst zowel bij ouders, als bij leerkrachten dat het gebruik van het Fries zorgt voor taal- en onderwijsachterstanden. Dit idee is echter al lang achterhaald, zoals is gebleken uit internationaal wetenschappelijk onderzoek en onderzoek door onder andere de Fryske Akademy. Een goed systeem van onderwijs in de minderheidstaal gaat niet ten koste van de beheersing van de meerderheidstaal. Vele onderzoeken wijzen daarentegen uit dat kinderen die goed onderwijs hebben genoten in de thuistaal, beter presteren in de ontwikkeling van de tweede taal. Hierbij moet wel gezegd worden dat de manier van aanbieden van de taal wel een grote rol speelt. Het onderwijs in het Fries of in een andere tweede of derde taal zoals het Engels moet wel consequent en in samenhang met het Nederlands aan de orde komen. Deze manier van onderwijzen staat centraal op de zogenaamde drietalige scholen waarvan er drie pioniers in onze gemeente bestaan. Op deze scholen wordt de taallenigheid getraind en de kinderen worden door zich van jongs af aan meer taal eigen te maken steeds taalvaardiger. Dit zal bijvoorbeeld van invloed zijn op het leren van moderne talen op het voortgezet onderwijs. Maar de kinderen worden ook voorbereid op de huidige meertalige maatschappij en krijgen dus meer kansen voor de toekomst. Naast de voordelen van een meertalige opvoeding voor het taalgevoel van de kinderen is de aandacht voor de tweetalige situatie in onze gemeente van groot belang. Het is belangrijk dat er op de basisschool en ook daarvoor aandacht is voor de moedertaal van een kind. En in onze regio is de moedertaal gewoonweg niet alleen het Nederlands. Door hier aandacht aan te besteden krijgen Friestalige kinderen meer kennis van het Nederlands en Nederlandstalige kinderen meer kennis van het Fries. Hierdoor worden beide talen gelijkwaardig aan elkaar, wat voor het behoud van het Fries als minderheidstaal ook erg belangrijk is. De achtergrond van de doorgaande lijn in het taalonderwijs is ook van groot belang. De gemeente heeft al jaren het beleid om een doorgaande lijn in het onderwijs te verzorgen van peuterspeelzaal tot en met basisonderwijs. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de ambitie om peuterspeelzalen zoveel mogelijk bij een basisschool in te huisvesten. Met het nieuwe integrale taalbeleid willen we voor kinderen van 0-18 jaar zorgen voor een doorgaande lijn. Op deze manier krijgen alle kinderen gelijke kansen en wordt het aanbod niet afgebroken als een kind naar de middelbare school gaat. Want ook hier is meertaligheid van groot belang voor de verdere ontwikkeling. En hierbij gaat het niet alleen om lessen Fries, Nederlands en Engels. Idealiter worden de verschillende talen ook gebruikt als voertaal bij andere vakken. In de huidige tijd van internationalisering zijn economielessen in het Engels een logische keuze. En de geschiedenis van de regio zou prima in het Fries aangeboden kunnen worden. Zo kan ook het aanbod binnen het voortgezet onderwijs integraal aangeboden worden. 6

7 De doelstellingen voor het integraal taalbeleid van de gemeente Dongeradeel zijn kort samengevat: Hoofddoel: - Het stimuleren van de taallenigheid en taalvaardigheid van kinderen van 0 tot 18 jaar, hierbij inspelend op en gebruikmakend van de natuurlijke meertalige omgeving in Dongeradeel. Subdoelen: - Aanbieden van een doorgaande lijn van meertalig onderwijsaanbod tot en met het voortgezet onderwijs - Trainen van taallenigheid en taalvaardigheid voor kinderen van 0 tot 18 jaar - Het stimuleren van drietalige (brede) basisscholen in de gemeente - Beeld van gelijkwaardigheid van Fries aan het Nederlands creëren - Versterking en verbreding van de thuistaal door extra aandacht voor de Friese taal in de voorschoolse situatie. - Gelijkwaardige positie van de Nederlandse en Friese taal in het onderwijs creëren. - Aandacht voor VVTO (vroeg vreemde talenonderwijs) in het basisonderwijs. - Het stimuleren van drietalige (brede) basisscholen in de gemeente - Een betere afstemming van het drietalig onderwijs met het voortgezet onderwijs. 7

8 3. Doorgaande lijn van 0 18 jaar 3.1. Jeugdgezondheidszorg Kinderen tot de leeftijd van 2 jaar komen regelmatig in aanraking met de jeugdgezondheidszorg in de vorm van bezoek aan het consultatiebureau en het bezoek van de wijkverpleegkundigen aan huis. Hier zal kort aangegeven worden op welke leeftijd een baby in contact komt met de jeugdgezondheidszorg en welke aandachtspunten er dan zijn op het gebied van de taalontwikkeling in het kader van het project Boekstart (zie ook paragraaf 2.6). Leeftijd 2 weken Huisbezoek wijkverpleegkundige JGZ Belang van goede taal bij verdere ontwikkeling benadrukken Leeftijd 8-9 weken Bezoek consultatiebureau Informatie over leren spreken, gebruik speen en meertaligheid. Leeftijd 5-6 maanden Extra huisbezoek Bezoek op indicatie voor zogenaamde risicokinderen bij onvoldoende stimulerende omgeving, laaggeletterdheid, Stimuleren communicatie d.m.v. voorbeeldgedrag Leeftijd 9 maanden Bezoek consultatiebureau Informatie spraak-/taalontwikkeling, belang voorlezen, mondmotoriek en gebruik spiegel Leeftijd 1.9 maanden Bezoek consultatiebureau Alle ontwikkelingsgebieden Bij de bezoeken van en aan het consultatiebureau wordt veel aandacht besteed aan taalontwikkeling en meertaligheid. Maar ook naast deze bezoeken wordt op deze leeftijd aandacht aan taal besteed. Allereerst krijgt de ouder bij geboorteaangifte een taaltas mee met onder andere informatie over meertalig opvoeden middels de folder Talen kleuren je leven. Vervolgens krijgen de ouders als hun kind 4 maanden is een brief namens de gemeente waarin het belang van taalgebruik en voorlezen voor de ontwikkeling van het kind is. Met de bon die bij deze brief geleverd is, kunnen ouders een Boekstartkoffertje ophalen bij de bibliotheek in Dokkum. In dit koffertje zit een cd met liedjes en versjes en een zogenaamd knisperboekje. Bij het ophalen van dit koffertje kunnen de ouders ook meteen lid worden van de bibliotheek en krijgen ze informatie over het belang van voorlezen, ook al op jonge leeftijd. Zie hiervoor ook paragraaf 2.6 8

9 Bij de bezoeken aan het consultatiebureau kunnen de kinderen ook kijken naar de dvd van Tomke en Romke in het zogenaamde Tomkemeubel. Hiermee wordt ook extra aandacht besteed aan de Friese taal in de omgeving van het kind Beleidsvoornemens jeugdgezondheidszorg In de periode willen we het pilot Boekstart zoals deze in 2009 gestart is, voortzetten. Met dit project wordt aandacht besteed aan het voorlezen van jonge kinderen, de taalontwikkeling van het kind en er is een doorgaande lijn met Boekenpret dat vanaf 2,5 jaar aangeboden wordt op peuterspeelzaal, kinderopvang en onderbouw van de basisschool Voorschoolse educatie en opvang Kinderopvang In de gemeente kunnen kinderen vanaf hun geboorte opgevangen worden bij het kinderdagverblijf De Tuimelaar in Dokkum. SISA geeft ouders de mogelijkheid om hun kind zowel in het Nederlands als in het Fries op te laten vangen door de leidsters. Bij kinderopvang staat verzorging en opvang centraal. Echter vanaf 2,5 jaar nemen de kinderen in de kinderopvang ook deel aan het VVE-programma Boekenpret (voor- en vroegschoolse educatie). Boekenpret is een leesbevorderingsproject voor de allerjongsten. Het project streeft ernaar de leescultuur die kinderen in de leeftijd van 0 tot 6 jaar omgeeft te bevorderen, waardoor uiteindelijk het leesgedrag van deze kinderen gestimuleerd wordt. Boekenpret bestaat uit activiteiten die op de groep worden uitgevoerd, een uitleensysteem van prentenboeken (zowel Nederlands als Friestalig) en themawerkboekjes die de ouders thuis met de kinderen kunnen doen. De leidsters krijgen voor het gebruik van Boekenpret begeleiding van Cedin. De aanschaf en vervanging van de prentenboeken wordt verzorgd door de bibliotheek. Twee kinderdagverblijven van SISA (in Veenwouden en Hallum) werken onder begeleiding van het Sintrum Frysktalige Berne-opfang met een formeel tweetalig beleid. Veenwouden is reeds gecertificeerd als tweetalig kinderdagverblijf, Hallum is bezig met de laatste fase van dit traject. De Tuimelaar in Dokkum doet (nog) niet mee aan het certificeringstraject Beleidsvoornemens kinderopvang In de periode willen we het programma Boekenpret blijven gebruiken voor de peuters op de kinderopvang. Hiervoor zullen zij begeleid worden door een onderwijsbegeleider van Cedin. De aanschaf en vervanging van de prentenboeken wordt verzorgd door de bibliotheek. Daarnaast willen we zorg dragen voor vertaling van (speelontdek-) boeken van het voorschoolse taalstimuleringsprogramma Boekenpret in het Fries voor alle peuters in de gemeente (ook op peuterspeelzalen). 9

10 In de periode willen we ook stimuleren dat het kinderdagverblijf in Dokkum instroomt in het certificeringstraject voor tweetalige kinderdagverblijven onder begeleiding van het SFBO. Kosten hiervoor worden betaald door de Provinsje Fryslân. In samenwerking met Sintrum Frysktalige Berne-opfang willen we een taalbeleidsplan voor peuterspeelzaalwerk opstellen. Het SFBO stelt thematisch materiaal beschikbaar aan kinderdagverblijven en peuterspeelzalen die deelnemen aan of starten met het certificeringstraject voor Fries- of tweetalig beleid. Ook biedt het SFBO deskundigheidsbevordering d.m.v. cursussen. Deze activiteiten worden gesubsidieerd door de Provinsje Fryslân. Daarnaast is met het SFBO (Sintrum Frysktalige Berne-opfang) en de Afûk afgesproken dat zij gezamenlijk zorg zullen dragen voor het vertalen van (onderdelen van) het taalstimuleringsprogramma Boekenpret zodat delen hiervan in het Fries aangeboden kunnen worden aan alle peuters in de gemeente. De gemeente levert een kleine financiële bijdrage aan de kosten van de vertalingen Peuterspeelzaalwerk Bij de 11 peuterspeelzalen in de gemeente wordt ook gewerkt met het programma Boekenpret, zoals hierboven omschreven. Alle peuterleidsters zijn geschoold in het gebruik van dit VVE-programma door Cedin en deze begeleiding zal in de komende jaren blijven bestaan in het kader van de professionalisering van het peuterspeelzaalwerk. Daarnaast is er op de peuterspeelzalen aandacht voor alle ontwikkelingsgebieden van een peuter. Wat betreft de taalontwikkeling hebben peuters ook de mogelijkheid om gescreend te worden door logopedisten van Cedin, na observatie van de leidster die hierin geschoold is. Als het nodig wordt de peuter hierna doorverwezen naar de logopediepraktijk in Dokkum en/of wordt het kind in de kleuterklas nogmaals gezien. In Dokkum is ook een officiële Friestalige peuterspeelzaal de Krupelhintsjes. Op deze peuterspeelzaal is de voertaal Fries en worden ook de meeste materialen in het Fries aangeboden. Vanaf 1 januari 2011 is de gemeente overeenkomstig de wet OKE verplicht om aan alle doelgroepkinderen 4 dagdelen of 10 uur voor- en vroegschoolse educatie aan te bieden. In onze gemeente betekent dit dat er in Dokkum en in een van de dorpen een VVEpeuterspeelzaal komt waar deze kinderen terecht kunnen voor extra aandacht voor hun ontwikkeling. Op deze 2 groepen zullen de hele dag 2 leidsters aanwezig zijn en maximaal 15 kinderen Beleidsvoornemens peuterspeelzaalwerk In de periode willen we het programma Boekenpret blijven gebruiken voor de peuters op de peuterspeelzalen. Hiervoor zullen zij begeleid worden door een onderwijsbegeleider van Cedin. De aanschaf en vervanging van de prentenboeken wordt verzorgd door de bibliotheek. Daarnaast willen we zorg dragen voor vertaling van (speelontdek-) boeken van het voorschoolse taalstimuleringsprogramma Boekenpret in het Fries voor alle peuters in de gemeente (ook op kinderopvang). 10

11 In samenwerking met Sintrum Frysktalige Berne-opfang wordt een integraal tweetalig taalbeleidsplan voor peuterspeelzaalwerk opgesteld door stichting peuterspeelzaalwerk Dongeradeel. Hierin zullen de VVE-groepen uitdrukkelijk worden meegenomen. Hiermee zal gestart worden op een leidsteroverleg in het voorjaar van Hierbij zal ook overlegd worden of er mogelijkheden zijn om het aantal Fries- dan wel tweetalige peuterspeelzalen uit te breiden. Er is bekend dat er enkele leidsters zijn die hier wel behoefte aan hebben. Hiervoor zullen locaties worden gekozen waarbij een doorgaande lijn meertaligheid met het basisonderwijs goed realiseerbaar is. Een eventueel proces tot overgaan op een Friestalige peuterspeelzaal zal begeleid worden door Sintrum Frysktalige Berne-opfang. Het SFBO stelt thematisch materiaal beschikbaar aan kinderdagverblijven en peuterspeelzalen die deelnemen aan of starten met het certificeringstraject voor tweetalig beleid. Ook biedt het SFBO deskundigheidsbevordering d.m.v. cursussen. Deze activiteiten worden gesubsidieerd door de Provinsje Fryslân Basisonderwijs In de gemeente zijn 24 basisscholen die elk verantwoordelijk zijn voor haar eigen taalbeleid. Hieronder zal aangeven worden op welke punten de gemeente bijdraagt aan de taalontwikkeling van basisschoolleerlingen. Vanuit de gemeente krijgen de kinderen in groep 1 en 2 logopedische screening aangeboden. De meeste kinderen zullen op de peuterspeelzaal al gezien zijn, maar als er toch nog of weer zorgen zijn, zijn de leerkrachten in de gelegenheid om de hulp van de logopedisten van Cedin in te schakelen. Ook in de kleutergroepen wordt op een groot aantal basisscholen Boekenpret aangeboden, sinds 2010 doen ook de jongste groepen van SBO De Twine mee aan het programma. De leerkrachten krijgen voor het gebruik van Boekenpret begeleiding van Cedin. De aanschaf en vervanging van de prentenboeken wordt verzorgd door de bibliotheek. De meertaligheid is hierbij punt van aandacht. In de begrotingsvergadering van november 2006 heeft de gemeenteraad bij amendement het voorstel van het college gehonoreerd om jaarlijks een bedrag van ,- beschikbaar te stellen voor de periode 2007 t/m 2010 om het landelijke onderwijskansenbeleid voort te zetten. Hierbij sluit de gemeente aan op de onderwijsnota Boppeslach van de provincie Fryslân. Boppeslach is inmiddels verlengd tot Het hoofddoel van deze nota is in een periode van vier jaar een belangrijke bijdrage te leveren aan het verbeteren van de onderwijskundige kwaliteit van het Friese basisonderwijs. Het onderwijskansenbeleid is de laatste jaren door de scholen onder andere ingezet voor het aanschaffen van de methode studio F (Fries) en hebben zich laten scholen in het gebruiken hiervan. In de gemeente zijn ook enkele scholen die zich al sinds jaren profileren als Trijetalige Skoalle met een meertalige leeromgeving. Inmiddels zijn er drie scholen die gecertificeerd zijn of op weg zijn om dit certificaat te behalen. De scholen ontvangen begeleiding bij dit traject van het Taalsintrum Frysk van Cedin. Het gaat hierbij om de Tsjelke, te Holwerd, De Ids Wiersmaskoalle te Brantgum en De Griffel, te Lioessens. 11

12 3.5. Beleidsvoornemens basisonderwijs In de periode willen we scholen stimuleren om zich ook te laten omvormen tot een Trijetalige Skoalle. Het zou mooi zijn als er een school geïnteresseerd is die ook een peuterspeelzaal in haar aanlevergebied heeft. Om scholen te enthousiasmeren zal er een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd worden waarbij ook peuterspeelzaalwerk, kinderopvang en het voortgezet onderwijs uitgenodigd kan worden. Een aanzet hiervoor is al gegeven in het onderwijsoverleg LEA (Lokale Educatieve Agenda) van het afgelopen jaar. Vervolgens willen we een zogenaamde Taalwerkgroep oprichten waar alle deelnemende partijen in vertegenwoordigd zijn. In deze werkgroep kan het beleid gevolgd worden en kunnen ervaringen gedeeld worden. Het zou goed zijn als een bestaande Trijetalige Skoalle mee zou kunnen doen in een trekkersrol Voortgezet onderwijs In het voortgezet onderwijs heeft men te maken met kerndoelen voor alle vakken. Scholen hebben daarmee de ruimte gekregen om zelf inhoudelijke keuzes te maken in het onderwijsprogramma voor leerlingen. Naast deze kerndoelen is er sprake van een verplicht aantal normuren dat een leerling les krijgt. Wat betreft de talen is er een kerndeel van vakken waarin Nederlands en Engels beide zitten, daarnaast gelden de volgende regels voor het zogenaamde differentiële deel: leerlingen volgen op het gymnasium Grieks en Latijn; leerlingen moeten op de havo en het vwo verplicht een tweede en derde moderne vreemde taal volgen; leerlingen in het vmbo, met uitzondering van de basisberoepsgerichte leerweg, moeten een tweede moderne vreemde taal volgen; leerlingen in Friesland moeten het vak Fries krijgen. Tot op heden heeft de gemeente geen bemoeienis gehad met het onderwijs- en meer specifiek het taalaanbod op de scholen Beleidsvoornemens voortgezet onderwijs Van het Dockingacollege is bekend dat ze jaarlijkse ene Fryske Wike organiseren voor alle leerlingen. De gemeente ondersteunt dit initiatief van harte en levert een financiële bijdrage. Daarnaast willen we zeker onderzoeken of er mogelijkheden zijn zowel bij het Dockingacollege als bij Piter Jelles om een vervolgproject op te zetten van de Trijetalige skoallen in het basisonderwijs. Op deze manier kan er daadwerkelijk en structureel een doorgaande lijn meertaligheid gecreëerd worden voor kinderen van 0 18 jaar. Een aantal scholen voor voortgezet onderwijs in andere gemeenten hebben al een start gemaakt of starten binnenkort met MVO/MFU (meertalig voortgezet onderwijs), bijvoorbeeld Liudger (Burgum), Bogerman (Sneek), Bogerman (Koudum). Uitgangspunt 12

13 hierbij is dat, naast het Nederlands, ook het Engels en het Fries de voertaal kunnen zijn bij één of meerdere geschikte vakken Bibliotheek Eind 2009 is de bibliotheek met het initiatief gekomen om mee te doen aan de landelijke pilot Boekstart. Dit project is gericht op de leesbevordering van kinderen en het stimuleren van voorlezen aan jonge kinderen. Dit project is gestart als vervanging van Boekenpret waar de bibliotheek en jeugdgezondheisdszorg tot die tijd ook aan meewerkten. Omdat Boekstart dezelfde doelstellingen hanteert als Boekenpret maar nog meer is gericht op de baby is ervoor gekozen om hieraan mee te werken. Voor de kinderen van 2-6 jaar heeft de bibliotheek haar werkzaamheden voor Boekenpret voortgezet. In 2010 is ook gestart met het organiseren van een zogenaamde Tomkemoarn in de bibliotheek. Hiervoor werden alle kinderen tot 4 jaar uitgenodigd. Op deze ochtend werd er informatie gegeven over meertaligheid. Ook was er een voorstelling van Tomke en Romke, bekend van Omrop Fryslân. Voor deze ochtend was de animo zo groot dat er ouders teleurgesteld moesten worden Beleidsvoornemens bibliotheek In de periode willen we de werkzaamheden voor de bibliotheek in de projecten/programma s Boekstart en Boekenpret voortzetten. Dit betekent ouders informeren over voorlezen en lidmaatschap van de bibliotheek stimuleren en de werkzaamheden voor de aanschaf en uitleen van boeken op de peuterspeelzaal en kinderopvang. Sinds het verdwijnen van de bibliobus in de dorpen van de gemeente heeft de bibliotheek met steun van de gemeente mediatheken op kunnen zetten op basisscholen in dorpen waar de bibliobus kwam. Voor komend jaar willen we deze collecties uitbreiden met prentenboeken voor de peuters en Engelse en Friese leesboeken voor alle kinderen. Ook wordt hiervoor een handmatig uitleensysteem aangeschaft. Verder willen we de informatieochtenden over meertaligheid (Tomkemoarn) voortzetten, ook vanwege het grote enthousiasme waarmee dit bij ouders is ontvangen. Tenslotte zal de bibliotheek verschillende workshops aanbieden voor basisschoolleerlingen waarbij bijvoorbeeld een Friese schrijver uitgenodigd zal worden of een training mediawijsheid wordt gegeven. Voor deze laatste workshops is per jaar 9000,- benodigd om alle leerlingen in de gemeente aan deze workshops te kunnen laten deelnemen Overige beleidsvoornemens Om het gehele proces van de invoering van de doorgaande leerlijn van 0-18 jaar en het uitvoeren van de pilots voor Trijetalige skoallen en tweetalige of Friestalige peuterspeelzalen te begeleiden willen we een taalwerkgroep opzetten. Deze taalwerkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van alle betrokken partijen, waaronder peuterspeelzaalwerk, kinderopvang, basisonderwijs, voortgezet onderwijs, bibliotheek en jeugdgezondheidszorg. 13

14 In deze taalwerkgroep wordt het proces bewaakt en geëvalueerd, wordt gezorgd voor professionalisering van alle betrokkenen en wordt het integraal taalbeleid waar nodig verder uitgewerkt. Voor het opzetten van deze taalwerkgroep is budget nodig van 5000,- per jaar. Dit zal onder andere gebruikt worden voor het inhuren van professionals, de ureninzet van alle deelnemers en voor facilitaire zaken. Naast de taalwerkgroep is het belangrijk dat het taalbeleid van de gemeente Dongeradeel onder de aandacht gebracht wordt (vergelijk de dvd Troch mei talen van de gemeente Dantumadiel). Hierbij kan gedacht worden aan het uitbrengen van folders, opzetten van een website of een andere ludieke actie. Voor deze PR is 3500,- benodigd. 14

15 4. Tijdspad beleidsvoornemens Moment Processtap Uitvoering Voorjaar 2011 Voorjaar 2011 Voorjaar 2011 Zomer 2011 Zomer 2011 Najaar 2011 Jaarlijks Begin 2012 Gehele periode Gehele periode Voorlichtingsbijeenkomst Trije talige skoalle voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en de coördinator peuterspeelzaalwerk Bijwonen leidsteroverleg peuterspeelzaalwerk voor informatie over Friestalige peuterspeelzaal Uitbreiding mediatheken met prentenboeken en Engels- en Friestalige leesboeken Vertalen (speelontdek)- boeken voor Boekenpret Inventarisatie Friestalig themamateriaal. Uitwerken taalbeleidsplan peuterspeelzaalwerk Start pilotproject Trijetalige (brede) school op twee locaties: in de stad en in een dorp Organiseren Tomkemoarn in bibliotheek Opzetten Taalwerkgroep Dongeradeel Voortzetten werkzaamheden Boekstart Voortzetting werkzaamheden Boekenpret Gemeente in samenwerking met Taalsintrum Frysk Sintrum Frysktalige Berneopfang ook aanwezig Sintrum Frysktalige Berneopfang Taalsintrum Frysk ook aanwezig Bibliotheek Afuk i.s.m. Sintrum Frysktalige Berneopfang Peuterspeelzaalwerk en Sintrum Frysktalige Berneopfang Alle betrokken partijen Afuk en Bibliotheek in samenwerking met gemeente Alle betrokken partijen inclusief bibliotheek Noord Oost Friesland Jeugdgezondheidszorg en bibliotheek in samenwerking met gemeente Peuterspeelzaalwerk, kinderopvang en basisonderwijs onder begeleiding van Cedin en in samenwerking met gemeente 15

16 2012 Tussenevaluatie van de pilots op de scholen Eindevaluatie van het gehele traject Alle betrokken partijen Alle betrokken partijen 16

17 5. Financiële vertaling beleidsvoornemens Processtap Uitvoering Geraamde kosten Frequentie Voorlichtingsbijeenkomst Trije talige skoalle voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en de coördinator peuterspeelzaalwerk Bijwonen leidsteroverleg peuterspeelzaalwerk voor informatie over Friestalige peuterspeelzaal Uitbreiding mediatheken met prentenboeken en Engels- en Friestalige leesboeken en invoering handmatig uitleensysteem Gemeente in samenwerking met Taalsintrum Frysk en SFBO Provinciale subsidie n.v.t. Sintrum Frysktalige Berne-opfang Provinciale subsidie n.v.t. Bibliotheek 2.500,- ¹) Eenmalig Vertalen (speelontdek)- boeken voor Boekenpret Afuk 2.500,- ¹) Eenmalig Uitwerken taalbeleidsplan peuterspeelzaalwerk Peuterspeelzaalwerk en Sintrum Frysktalige 800,- ¹) (uren Eenmalig Berne-opfang peuterspeelzaalwerk) Opzetten Taalwerkgroep Dongeradeel Alle betrokken partijen 5000,- Structureel Start pilotproject Trijetalige (brede) school Alle betrokken partijen Provinciale subsidie n.v.t. Organiseren Tomkemoarn in bibliotheek Afuk en Bibliotheek i.s.m. gemeente Provinciale subsidie n.v.t. Workshops voor basisschoolleerlingen in de bibliotheek Voortzetten werkzaamheden Boekstart voor gehele periode Voortzetting werkzaamheden Boekenpret voor de gehele periode PR-kosten Bibliotheek 9.000,- per jaar ¹) Structureel Jeugdgezondheidszorg en bibliotheek in samenwerking met gemeente Peuterspeelzaalwerk, kinderopvang en basisonderwijs onder begeleiding van Cedin en in samenwerking met gemeente Afdeling communicatie gemeente i.s.m. alle betrokken partijen Totaal , ,- ²) Structureel ,- per jaar ²) Structureel (gebaseerd op uitgaven 2010) 3.500,- Structureel

18 ¹) Kan voor 2011 worden bekostigd uit het budget integraal taalbeleid ²) Kan voor 2011 worden bekostigd uit het budget onderwijsachterstandenbeleid 18

19 6. Partners 6.1. Sintrum Frysktalige Berneopfang Meartalichheid befoarderet de talige, de sosjale en de yntellektuele ûntwikkeling fan bern. Dat is it útgongspunt fan it Sintrum. SFBO helpt liedsters yn it pjuttewurk en de berneopfang by it foarmjaan fan taalbelied en by it útfieren yn de praktyk. Persoanlik en saakkundich Cedin: Taalsintrum Frysk Taalsintrum Frysk (TF) is in ôfdieling fan Cedin, in bedriuw foar edukative tsjinstferliening yn Noard-Nederlân. TF wol learkrêften of teams fan skoallen foar primêr en fuortset ûnderwiis begeliede by it ûntwikkeljen, ymplemintearjenen en útfieren fan meartalich taalbelied mei in lykweardige posysje fan de Fryske taal Afûk De stifting Afûk stelt him as doel om de kennis en it brûken fan de Fryske taal en de belangstelling foar Fryslân te befoarderjen. De Afûk wol dat berikke troch: - it organisearjen fan kursussen en eksamens; - it útjaan fan learmiddels, boeken en oare publikaasjes; - it wurkjen oan konkrete projekten; - it befoarderjen fan it Frysk yn de besteande en nije media; - it fersoargjen fan foarljochting; - alle oare middels dy ta it doel tsjinje kinne 6.4. Bibliotheek Noordoost Friesland Taalontwikkeling, leesplezier en betrouwbare (digitale) informatie zijn belangrijke aandachtsgebieden voor de bibliotheek. U werkt aan goede begeleiding voor alle kinderen. De bibliotheek ondersteunt hierbij met een aantal diensten en producten.