Onze pensioenen onder vuur

Transcriptie

1 Onze pensioenen onder vuur augustus MZU 18

2 Pensioendebat is maatschappelijk debat Werken we om te leven Ifv het voldoen van onze noden en behoeften Om zo lang mogelijk te kunnen genieten van een menswaardig pensioen OF Leven we om te werken Ifv steeds grotere winsten bepaald door marktlogica van de concurrentie Pensioen is pure ballast, een niet-productieve kost 2

3 Algemene kenmerken Drie pensioenstelsels 1. Werknemers 2. zelfstandigen 3. Ambtenaren heel wat gemengde loopbanen Soorten pensioen 1. Rustpensioen: alleenstaand/gezinspensioen 2. overlevingspensioen 3. vervroegd pensioen Aantallen (2010) totaal: RVP: (wkn / zelfst ) Gezinsp / Overlevingsp Vervroegd: wkn / zelfst Ambtenaren: Rustp (bijna helft onderwijs) Overlevingsp (97% vrouwen) 3

4 Pensioenbedragen (bruto 2010) Gemiddeld pensioen alleenstaande in Alle categorieën Mannen Vrouwen Werknemers Zelfstandigen 758 Ambtenaren Maximumpensioen privé wkn alleen: 1870gezin: Minimumpensioen privé (alleen) / (gezin) (bedrag na volledige loopbaan vanaf 1 september 2011) Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO/GIB) (alleen) 953 / 635 (samenwonend) 4

5 Ongelijke pensioenen Opgepast voor gemiddelden!!! grote reële verschillen tussen de verschillende stelsels, maar ook binnen de stelsels Pensioenbedrag wordt bepaald door aantal loopbaanjaren (gewerkte en gelijkgestelde) hoogte van het loon van de loopbaanjaren door berekeningswijze (verschillende stelsels) Armoederisico bij bejaarden (65+) algemeen 21,3% met eigen woning 13% 5

6 Pensioenspoken Er zijn steeds minder actieven voor steeds meer niet-actieven Pensioenen worden daardoor in de toekomst onbetaalbaar Tenzij we met zijn allen langer (blijven) werken 6

7 Minder Belgen? Neen! Planbureau 1985: België krimpt en zal nooit meer dan 10 miljoen inwoners tellen Realiteit: Steeds meer Belgen 1985: 9,860 mio 2010: 10,885 mio 2060: 13,537 mio - Onderschatting vruchtbaarheid - Onderschatting migratieoverschot 7

8 Vruchtbaarheidscijfer in België (aantal kinderen per vrouw tussen ,3 15 en 49 jaar) , , , , , , , , ,86 8

9 Toenemend migratieoverschot : evenwicht, geen overschot 1992: hypothese groei met /j 1997: groei blijft, neemt af tot 3.000/j in 2050 Realiteit

10 Minder actieven? Neen! Zowel de potentiële beroepsbevolking (tussen 15 en 64 jaar) stijgt Zowel de effectieve beroepsbevolking (werkenden + werkzoekenden) stijgt Zowel de effectief werkende bevolking stijgt Wel treedt er een veroudering op door verschuiving van de groep 15 39j (daling) naar de groep 40 64j (stijging) 10

11 Evolutie actieve bevolking (X 1.000) Totale bevolking (x 1.000) Actieve bevolking (15-64j) Beroepsbevolking Werkenden Werkzoekenden (+ oudere werklozen)

12 Meer ouderen? Natuurlijk! Historisch niks nieuws Tijdelijk ( ): Als gevolg van de babyboom ( ) Structureel: Blijvende stijging van de levensverwachting Maar geen omkering van de leeftijdspiramide Wel stijging van de gemiddelde leeftijd 39,8j (2000) 40,4j (2010) 43,3j (2060) j (Vla) 44j (Wal)40j (Brus) 12

13 Belgische bevolking Totaal (x 1.000) 60+ % van totale bevolking , , , , , , , , ,6 13

14 Belgische bevolking 15 / Aantal (x 1.000) % van totale bevolking ,5 16, ,9 17, ,6 19, ,3 22, ,8 24,8 14

15 Levensverwachting Laatste 50 jaar leefden we ieder jaar gemiddeld 3 maanden langer Komende 50 jaar leven we ieder jaar gemiddeld 2 ma (M) en 1,35 ma (V) langer Ook op 65j stijgt de levensverwachting voor M van + 17,76j in 2010 naar + 23,88j in 2060 en voor V van + 21,18j (2010) naar + 25,77j in 2060 Levensverwachting verschilt in functie van leefomgeving, diploma, inkomen Verschillen nog groter bij levensverwachting in goede gezondheid 15

16 Gemiddelde levensverwachting bij geboorte in België V/M M V ,4 48, ,0 59, ,4 66, ,8 74, ,0 79, ,4 81, ,9 83, ,9 85, ,2 88,8 16

17 17

18 Bevolkingsevolutie (x 1.000) Totale bevolking Werkenden (41,1%) (41,8%) (40,9%) (39,7%) Nietwerkenden totaal (58,9%) (58,2%) (59,1%) (60,3%) (17,5%) (16,9%) (17,3%) (16,8%) (24,5%) (24,1%) (19,6%) (18,7%) (16,9%) (17,2%) (22,2%) (24,8%) 18

19 Afhankelijkheidsevolutie (in procent) Demografi sch Stijgt met 63% Demografi sch in brede zin Stijgt met 37% Economisc h Stijgt met 8,5% Verhoudin g 65+ tav Verhoudin g -15 plus 65+ tav Werkenden tav alle niet werkenden ,4 51,8 65,1 71,1 139,5 144,3 151,6 19

20 Aandeel vergrijzingskosten in % bbp reële kosten 2000 reële kosten 2010 Projecties 2030 op basis van verslag Projectie 2060 Verslag 2011 pensioenen 8,7 9,7 11,1 13,3 14,0 gezondheidszorgen 6,2 8,0 8,2 9,4 11,1 arbeidsongeschiktheid 1,2 1,5 1,2 1,5 1,5 werkloosheid 1,9 2,2 1,0 1,4 1,3 brugpensioenen 0,5 0,4 0,5 0,4 0,3 kinderbijslag 1,8 1,6 1,1 1,5 1,3 andere uitgaven 1,9 1,7 1,8 1,6 1,5 Totaal 22,2 25,3 24,7 29,1 30,9 20

21 Ons toekomstig pensioen: Onbetaalbaar? 2030: + 3,8% bbp (12,9 mia in van 2010) + 0,19% bbp (650 mio ) ieder jaar tot : + 5,6% bbp (19,1 mia in van 2010) + O,11% bbp (380 mio ) ieder jaar tot 2060 Onbetaalbaar? Vergelijk deze bedragen met de 25 mia besparingen voor de volgende vier jaar 21

22 Het huidige pensioensysteem is onhoudbaar. Daarom is het belangrijk dat u niet rekent op het wettelijk pensioen en dat u zelf zorgt voor een financieel zorgeloze oude dag. Als het wettelijk pensioen nog bestaat op het moment dat u stopt met werken, kunt u het beschouwen als een bonus. Dat geldt zeker voor werknemers die vandaag jonger zijn dan 35 jaar en pas na 2040 met pensioen zullen gaan. U kunt uw eigen pensioen het beste bijeensprokkelen door te werk te gaan in vijf stappen. Daarbij zal duidelijk worden dat ook de tweede en derde pijler vaak niet volstaan om het gewenst inkomen na uw pensioen te genereren. Bouw zelf de rest van uw pensioenkapitaal op via een beleggingsportefeuille. Deze portefeuille moet evolueren naarmate u ouder wordt. Hoe dichter u bij uw pensioen komt, hoe groter het belang van obligaties en dividendaandelen. Moneytalk 8 maart

23 Pensioenpijlers 1ste pijler Wettelijk pensioen: Repartitie (R) 2de pijler 3de pijler Aanvullend pensioen: Kapitalisatie (K) Pensioensparen/levensverzekering Heeft eigenlijk niets met pensioen te maken. Is een door de overheid zwaar gesubsidieerde vorm van financieel sparen. Pijlers suggereert gelijkwaardigheid. Gebouw geeft een juister beeld van de realiteit. 23

24 Leve 2de en 3de pensioenpijler!? Overheid: wil besparen op pensioenuitgaven Financiële wereld: via de omweg van banken en verzekeringen komt een massa kapitaal ter beschikking dat ontsnapt bij 1ste pijler Promotie/uitbouw van 2de en 3de pijler ondergraaft 1ste pijler Door afleiding van overheidsgeld (fiscale stimuli) Door vicieuze cirkel van de self-fulfilling prophecy dat ons WP in de toekomst onbetaalbaar is 24

25 Aanvullend pensioen 2007: 35% van gepensioneerde werknemers ontvangt een AP 2010: voor 60% van alle werknemers wordt een AP opgebouwd Een veralgemeend AP zal nooit gelden voor 25 tot 30% van de bevolking De recente financiële crisissen tonen de onzekerheid van het AP aan en hebben het risico steeds meer verlegd van de werkgever naar de werknemer. Zie ook de verschuiving van vaste doelstelsel (DB) naar vaste bijdragestelsel (DC) 25

26 AP versterkt ongelijkheid WP Hoe hoger WP hoe groter toegang tot AP van 20% laagste WP heeft 2% een AP van 20% hoogste WP heeft 71% een AP Hoe hoger WP hoe hoger het bedrag van AP 20% laagste WP heeft gemiddeld 13 /ma AP 20% hoogste WP heeft gemiddeld /ma AP groep van de 20% hoogste WP ontvangt gemiddeld meer AP dan wat 85% van alle gepensioneerden aan WP ontvangen 26

27 R en K: aanvullend of aanvallend? R-stelsel: beter naarmate lonen (en dus bijdragen) stijgen, wat knaagt aan winsten, dividenden en meerwaarde, de basis van K K-stelsel: steunt op winst, dividenden, meerwaarde die beter zijn met lage lonen en dito loons verhogingen, wat dan weer knaagt aan R Gevolg: schizofrene situatie voor werknemers(organisaties) die in pensioenfondsen beleggen 27

28 De vergrijzingsrekening betalen Drie manieren om de V-rekening te betalen Via de overheidsfinanciën : Belastingsgeld: reserves of nieuwe inkomsten? Via werkgelegenheid: Meer (mensen aan het) werk of langer werken? Via groei en productiviteit: Sociaal rechtvaardige herverdeling 28

29 De overheid betaalt? Sterke toename overheidsschuld tot 1995 en vooral de enorme jaarlijkse rentelast Vanaf 1993 daling overheidsschuld in % bbp en de herfinanciering via goedkopere leningen Oprichting Zilverfonds als reserve voor toekomstige V-rekening dankzij evenwicht en overschot op begroting Maar potentiële reserve gebruikt voor andere uitgaven: belastingsvermindering, lastenvermindering bedrijven, hogere gezondheidsuitgaven Financiële crisis 2008: sanering overheidsfinanciën prioritair. Overheid niet langer garant voor tekort in SZ 29

30 Nieuwe inkomsten Meer belastingen door rechtvaardige fiscaliteit: - fiscale fraudebestrijding - afschaffing notionele intrestaftrek - verhoging van de reële vennootschapsbelasting - progressieve vermogensbelasting miljonairstaks 30

31 Werk meer of meer werk? Wie werkt brengt op, wie niet werkt kost, dus meer werk(enden) kan een groot deel van de V- rekening oplossen. Iedereen hierover akkoord, maar hoe vullen we dat meer werk in? Door meer jobs voor die groepen die het grootste deel uitmaken van de werklozen: jongeren, allochtonen, vrouwen, of door diegenen die nu aan het werk zijn langer te laten werken? 31

32 Langer werken! EU, Oeso, werkgevers, partijen, (bijna) iedereen herhaalt dezelfde mantra en dus alles wat langer werken in de weg staat moet weg Afbouw/afschaffing brugpensioen Optrekken (vervroegde) pensioenleeftijd Werk na pensioen stimuleren/vergemakkelijken Pensioenberekening wijzigen: pensioen daalt Pensioenleeftijd koppelen aan levensverwachting 32

33 Langer werken? Wie betaalt de rekening bij verplicht langer werken? Steeds dezelfden: werknemers met lage lonen, lagere levensverwachting, langere periodes met sociale uitkering, zware beroepen enz. Al deze groepen worden nu dubbel gestraft : tijdens hun loopbaan en nu ook nog nadien door langer te moeten werken of een lager pensioen Wil je dat mensen langer werken, zorg er dan voor dat ze langer kunnen werken: geen eindeloopbaanbeleid is gevraagd, wel een loopbaanbeleid Wil je dat meer mensen aan de slag zijn, zorg er dan voor dat er meer jobs zijn 33

34 Groei en productiviteit De V-rekening kan betaald worden door de economische groei bbp 340 mia, aandeel SZ 25,3% of 86 mia Groei 1,5% /j of + 35% in 2030 of mia 2030 bbp 459 mia, aandeel SZ door vergrijzing toegenomen tot 29,1% of 134 mia waarvan 3,8% of 17,4 mia echt vergrijzingssurplus. Besluit: bbp neemt reëel toe met 119 mia en het aandeel van de SZ zekerheid daarin groeit met 17,4 mia of 14,7% van de totale groei of ongeveer 1/7. 34

35 Herverdeling van de groei Met slechts 1/7 van de toegenomen rijkdom is de kost van de vergrijzing perfect betaalbaar, maar dan moet die toegenomen rijkdom wel anders verdeeld of herverdeeld worden Zonder vergrijzing zou 17,4 mia van de groei ter beschikking blijven van andere uitgaven zoals winsten, investeringen, lonen enz. De vraag is dus wie minder van de toegenomen rijkdom gaat krijgen opdat de SZ meer inkomsten zou hebben om de vergrijzing te betalen Herverdeling enkel mogelijk door klassenstrijd 35

36 Regeerakkoord Di Rupo I (brug)pensioenen Verhogen van (brug)pensioenleeftijd Strengere leeftijdsvoorwaarden voor (brug)pensioenleeftijd Verlenging loopbanen bijzondere stelsels Gelijkgestelde periodes wegen minder dan gewerkte jaren bij berekening pensioenbedrag Pensioenberekening ambtenaren op laatste 10j ipv nu 5 (bijna) Onbeperkt bijverdienen na pensioen 36

37 Het halftijds brugpensioen wordt afgeschaft. BP cao 17 van 60 naar 62j tegen 2015 Loopbaan M 35 naar 40j in 2015; V 28 naar 40j in 2024 Sectoraal BP van 58 naar 60j tegen 2015 Loopbaan M 40j (2012); V 35 naar 40j (2015) Herstructurering (Brugpensioen) Werkloosheid met bedrijfstoeslag Leeftijd van 50/52 naar 55j in 2013 Economische moeilijkheden Leeftijd van 50 naar 52j in 2012 en 55j in

38 Pensioen Overlevingspensioen wordt omgevormd tot een tijdelijke overgangsuitkering Vervroegd pensioen op 60j na loopbaan van 35j gaat naar 62j na loopbaan van 40j tegen 2016 met afwijking voor langere loopbanen Pensioenberekening Werkloosheid derde periode en BP voor 60j: minimumrecht per loopbaanjaar Periodes van vrijwillige loopbaanonderbreking voor 60j tellen mee voor max. 1 jaar Hogere belasting op AP bij opname voor 62j 38

39 Eisen voor een fatsoenlijk wettelijk pensioen voor iedereen Verhoging van alle bestaande pensioenen beneden 1200 euro Toekomstige pensioenen: 75% van het gemiddelde loon van de laatste 5 loopbaanjaren Verhoging van minimumpensioen en IGO tot 1150 euro Optrekken van het loonplafond voor de berekening van pensioenbedrag tot euro 39

40 Een fatsoenlijk wettelijk pensioen voor iedereen is Afbouw fiscale voordelen betaalbaar 2de en 3de pijler en herinvestering in wettelijk pensioen Meer jobs en hogere lonen staan garant voor een ruimere financiering van de SZ Herverdeling van groei/productiviteit voor toename van aandeel loon (incl SZ) in BBP Via rechtvaardige fiscaliteit extra middelen voor jobs en sociale zekerheid 40