Vijf wetsvoorstellen voor zekere pensioenen

Transcriptie

1 Vijf wetsvoorstellen voor zekere pensioenen Open Vld wil pensioendebat opstarten in parlement 23 juni 2011 Waarom een pensioenhervorming? De betaalbaarheid van de pensioenen is dé uitdaging voor de komende jaren en decennia. De vooruitzichten van de Studiecommissie voor de Vergrijzing tonen dat zeer duidelijk aan. De vergrijzingskost loopt tegen 2060 op tot 6,3% BBP. De participatie van oudere werknemers op onze arbeidsmarkt in ronduit dramatisch. Nergens anders in de EU werken er zo weinig 55-plussers als in ons land. In 2009 was amper 35,3% van de 55-plussers nog aan het werk. Het gemiddelde van de EU-27 bedroeg 46%. De effectieve pensioenleeftijd bedraagt volgens de Studiecommissie voor de Vergrijzing 59,7 jaar of een ruime 5 jaar onder de wettelijke pensioenleeftijd.

2 Vergelijkende cijfers over België, Vlaanderen en de EU 27 uit 2006 geven volgend beeld: De gemiddelde effectieve loopbaan (dus uitgezuiverd voor gelijkgestelde periodes 1 ) bedraagt amper 28,6 jaar (cijfer federaal minister van Werk), terwijl een volwaardige loopbaan 45 jaren moet bedragen. Hét middel bij uitstek om de pensioenen betaalbaar te houden is meer mensen langer aan het werk houden. In de basisprojectie van de Studiecommissie voor de Vergrijzing zal bij ongewijzigd beleid de gemiddelde effectieve uittredingsleeftijd met 2 jaar stijgen, van 59,7 in 2008 tot 61,7 in Slagen we er in om via beleidsmaatregelen daar 1 jaar bij te doen, dan zakt de kost van de vergrijzing volgens de simulaties van de Studiecommissie al met 1,4% bbp, van 6,3% bbp tot 4,9%. Dit toont het belang aan van beleidsmaatregelen gericht op het verhogen van de effectieve uittredeleeftijd. 1 Gelijkgestelde periodes zijn periodes waarin men niet werkt, maar toch pensioenrechten opbouwt alsof men werkt.

3 1. Een Gemengde Commissie Pensioenen in het Parlement Open Vld heeft haar globale pensioenvisie voorgesteld in het kader van de verkiezingscampagne n.a.v. de verkiezingen van juni De Open Vld voorstellen werden tevens overgemaakt aan formateur Di Rupo tijdens de lopende onderhandelingen om tot een federale regering te komen. Maar Open Vld wil niet wachten. Het pensioendebat is niet alleen een zaak voor de regering maar eveneens voor het Parlement. Er wordt al lang genoeg gepraat en gediscussieerd over de pensioenen. Het is hoog tijd om verantwoordelijkheid te nemen en ook echt te durven hervormen. Daarom pleit Open Vld voor de oprichting van een Gemengde Commissie Pensioenen van Kamer en Senaat. Deze specifieke commissie moet alle pensioenvoorstellen behandelen. De pensioenuitdaging is voor Open Vld zo belangrijk dat een dergelijke afzonderlijke commissie noodzakelijk is. Ook wil Open Vld de pensioenen van politici en parlementairen herbekijken in het kader van politieke vernieuwing.

4 2. Vijf voorstellen, die passen in een globale pensioenhervorming Om het parlementair debat op gang te brengen dient Open Vld vandaag alvast vijf concrete wetsvoorstellen in. Vier wetsvoorstellen hebben tot doel de wettelijke pensioenpijler (1ste pijler) te versterken en één wetsvoorstel slaat op de versterking van het aanvullend pensioen (2de pijler). Deze wetsvoorstellen slaan maar op een deel van de hervormingsvoorstellen die Open Vld heeft uitgewerkt. In het kader van langer werken aanmoedigen vraagt Open Vld naast onderstaande pensioenhervormingen via wetgevende aanpassingen ook de afbouw van het brugpensioen, de activering van oudere werkzoekenden tot aan de wettelijke pensioenleeftijd, een rationalisering van de landingsbanen en de gelijkgestelde periodes, een beperking van de werkloosheid in de tijd en een verlaging van de patronale lasten voor oudere werknemers. Deze maatregelen moeten evenwel uitgevoerd worden via Koninklijk Besluit en niet via parlementaire weg. 3. Een hervorming in drie fasen Een pensioenhervorming is per definitie een hervorming die gericht is op de lange termijn. Daarom pleit Open Vld voor een hervorming in drie fasen: Fase 1: maatregelen die onmiddellijk ingang vinden Fase 2: maatregelen die onmiddellijk starten en gradueel in de tijd versterkt worden Fase 3: maatregelen die in het vooruitzicht gesteld worden met een startdatum in de toekomst

5 Fase 1: maatregelen die onmiddellijk ingang vinden Wetsvoorstel 1: van pensioenbonus naar doorwerkpremie In de afgelopen 10 jaar werd er gezocht naar manieren om de Belgen langer aan het werk te houden. Er werd ook gesleuteld aan de regelgeving inzake pensioenen om incentives in te bouwen om langer werken aantrekkelijker te maken. Zo werd het pensioencomplement ontwikkeld voor ambtenaren en een pensioenbonus geïnstalleerd voor werknemers en zelfstandigen. De pensioenbonus (uit het Generatiepact) voorziet een bonus van 2,1648 euro per effectief gewerkte dag voor werknemers en 156 euro per kwartaal voor zelfstandigen en is van toepassing vanaf 1 januari van het jaar tijdens hetwelk men 62 jaar wordt of bij het 44ste loopbaanjaar van zijn loopbaan en dit tot het jaar waarin men 65 jaar wordt. Het pensioencomplement voor ambtenaren wordt toegekend voor iedere maand dienst gepresteerd vanaf de leeftijd van 60 jaar. Het complement komt overeen met een percentage van het jaarlijks pensioenbedrag en is variabel naargelang de leeftijd. Het kan maximum 9% van het totale pensioenbedrag omvatten. De evaluatie van deze systemen is niet zo eenduidig, maar de beschikbare cijfers geven niet de indruk dat ze een grote impact hebben op de effectieve pensioenleeftijd. Open Vld wil via voorliggend wetsvoorstel van een pensioenbonus overgaan naar een doorwerkpremie. Dit betekent dat werkende (niet-gepensioneerde) mensen vanaf een leeftijd van 61 jaar een direct voordeel in de zin van een belastingvermindering zullen ontvangen. De belastingvermindering is een percentage van het netto-bedrag van deze beroepsinkomsten en bedraagt 3% voor wie in de loop van het belastbare tijdperk

6 61 jaar wordt, 5% voor wie in de loop van het belastbare tijdperk 62 jaar wordt, 7% voor wie in de loop van het belastbare tijdperk 63 jaar wordt, 9% voor wie in de loop van het belastbare tijdperk 64 jaar wordt en 10% voor wie in de loop van het belastbare tijdperk 65 jaar wordt. Het netto-bedrag van de beroepsinkomsten waarop de belastingvermindering wordt berekend, limiteren we tot een bedrag van ,00 euro. Wetsvoorstel 2: een aanvullend pensioen voor iedereen (tweede pijler) het vrijwillig aanvullend pensioen Vandaag de dag geniet meer dan 60% van de werknemers van een aanvullende pensioenregeling waarvan 72% in een groepsverzekering (minder risicozoekend) en 28% in een pensioenfonds. Bij de sectorplannen bedraagt de bijdrage gemiddeld 1,44% van het loon in Ongeveer 40% van de werkende mensen (vooral non-profit, KMO s en contractuele ambtenaren) beschikt momenteel niet over een tweede pijler en kan dus willens nillens geen beroep doen op het fiscaal voordelig regime van dit systeem 3. Indien we hier niets aan doen, komen we terecht in een pensioenstelsel met twee snelheden. Kortom, ondanks het feit dat er grote vooruitgang geboekt is zowel op het vlak van het aantal aangeslotenen als op het vlak van de opgebouwde rechten binnen de tweede pijler, vindt Open Vld dat alle werknemers toegang moeten kunnen krijgen tot een tweede pensioenpijler. Vandaag is het starten van een tweede pensioenpijler een recht van de werkgever. Open Vld wil het ook een recht van de werknemer maken. 2 Om een echte sterke tweede pijler te hebben zouden de bijdragen 7 à 8% moeten bedragen (pm: 1% bijdrage op 40j verhoogt de bruto vervangingsratio met 2,5%). 3 Fiscaal voordelig regime voor de werknemer: persoonlijke bijdragen i.k.v. de tweede pijler zijn voor 30 tot 40% aftrekbaar. Dus als je 100 euro stort kan je 30 tot 40 euro recupereren via de belastingen. De belasting op de bijdragen bedraagt 4,4% i.p.v. 9,25% op normale verzekeringsproducten. Op het einde van de rit wordt het opgebouwde kapitaal éénmalig belast aan 10%.

7 Via voorliggend wetsvoorstel moet elke werkgever (wanneer meer dan één werknemer erom vraagt) een tweede pensioenpijler oprichten voor vrijwillige pensioenbijdragen vanwege de werknemer. Dit kan zeer eenvoudig door een overeenkomst te sluiten met een verzekeraar of een pensioeninstelling. De werknemer kan dan aan de werkgever vragen de bijdrage in te houden op zijn loon en door te storten naar de pensioeninstelling. Het betreft hier dus bijdragen van de werknemer zelf. Daarbij wordt er voorzien in een kapitaalsgarantie. Een rendementsgarantie kan bedongen worden in de overeenkomst met de pensioeninstelling. Werknemers die al participeren in een aanvullend pensioenplan, kunnen vragen bijkomende inhoudingen op hun loon te doen om zo een substantiëler aanvullend pensioen op te bouwen. Dit vrijwillig aanvullend pensioen in de tweede pensioenpijler wordt onderworpen aan dezelfde fiscale regels als de klassieke tweede pensioenpijler. Merk op dat de tweede pijler van kapitalisatie in België een goed en stabiel rendement kent. Bovendien geldt er een minimumrendement in de WAP-wet van 3,25% op de werkgeversbijdragen en 3,75% op de werknemersbijdragen. Tabel: Rendement aanvullende pensioenen gedurende voorbije x jaar 5 jaar 10 jaar 15 jaar 20 jaar Groepsverzekeringen 4,36% 4,44% 4,92% 5,81% Pensioenfondsen 3,19% 1,49% 5,84% 5,78% Wetsvoorstel 3: onbeperkt bijverdienen toelaten mensen die langer willen werken niet meer straffen Iedereen is het erover eens dat we onze arbeidsmarkt en onze pensioenwetgeving moeten aanpassen om mensen langer aan het werk te houden. Open Vld wil mensen die langer willen werken alvast niet langer straffen.

8 Vandaag mogen genieters van een rust- en/of overlevingspensioen bijverdienen, maar geplafonneerd. Het bedrag van dat plafond varieert in functie van de leeftijd en van de aard van de activiteit. Wie het bedrag overschrijdt met minder dan 15% ziet zijn pensioen verhoudingsgewijs ingekort. Wie meer dan 15% van het toegelaten bedrag verdient, ziet zijn volledig pensioen ingehouden. Open Vld wil genieters van een rust- en/of overlevingspensioen vanaf de wettelijke pensioenleeftijd onbeperkt laten bijverdienen. De partij is hiervoor sedert 2001 reeds vragende partij. Fase 2: maatregelen die onmiddellijk starten en gradueel ingang vinden Wetsvoorstel 4: de loopbaanvoorwaarde voor de toegang tot vervroegd pensioen vanaf 60 jaar gefaseerd optrekken van 35 jaar tot 40 jaar loopbaan tegen 2021 De afspraken met Europa (EU2020) liegen er niet om. Tegen 2020 moet: onze tewerkstellingsgraad (20-64j) 73,2% bedragen (vandaag 67,4%), moet 50% van de ouderen aan het werk zijn en moet de gemiddelde effectieve loopbaan opgetrokken zijn tot 32 jaar (nu dus 28,6 jaar). Dit alles betekent een jobcreatie van eenheden tegen Merk op: belangrijk is niet alleen het creëren van deze jobs, ze moeten ook ingevuld geraken. Vandaag de dag raken reeds duizenden vacatures niet of moeilijk ingevuld en sedert 2010 verlaten meer mensen de arbeidsmarkt dan dat er mensen bijkomen. Kijken we even naar de cijfers: van de 64-jarigen is in Vlaanderen nog maar 10% aan het werk. Anders gezegd; aan de vooravond van de wettelijke pensioenleeftijd is nog slechts één op de tien aan het werk. Het is dus duidelijk: in ons land wordt er massaal

9 vervroegd uitgetreden uit de arbeidsmarkt. Welke kanalen laten dit vervroegd uittreden toe? In 2005 traden in Vlaanderen werkenden uit de arbeidsmarkt. De verdeling zag er als volgt uit: Amper 14,2% verliet de arbeidsmarkt via het reguliere kanaal van de wettelijke pensioenleeftijd (65 jaar) Meer dan 85% vond de uitweg via een ander kanaal, met name: o het vervroegd pensioen (33,1%) o individueel en collectief brugpensioen (16,4%) o vrijgestelde oudere werklozen (12%) o voltijds tijdskrediet en loopbaanonderbreking (2,5%) o leefloon (0,5%) o andere, zoals o.a. zij die geen toegang hadden tot een sociaalzekerheidsstelsel, zij die zich terugtrokken in het huishouden, zij die een vergoeding kregen wegens arbeidsongeschiktheid en invaliditeit (21,1%) Van alle vervroegde uittredingskanalen vormt het vervroegd pensioen, met 33% van de gevallen, het meest gehanteerde uittredingskanaal. Voorliggend wetsvoorstel beoogt dan ook om de loopbaanvoorwaarde om vervroegd op pensioen te kunnen gaan vanaf 60 jaar op te trekken. Hiermee verhogen we de activiteitsgraad bij oudere werknemers. Het is evident dat het optrekken van de loopbaanvoorwaarde gefaseerd in de tijd moet verlopen. Via dit wetsvoorstel zal de loopbaanvoorwaarde 40 jaar bedragen voor wie op vervroegd pensioen wil gaan vanaf 1 januari 2021 (= overgangsperiode van 10 jaar of een verhoging van de loopbaanvoorwaarde met 6 maanden per jaar).

10 Concreet ziet het pad voor het optrekken van de vereiste loopbaanjaren voor het vervroegd pensioen op 60 jaar er als volgt uit: , , , , ,5 40 Niet alleen zorgt het optrekken van de loopbaanvoorwaarde ervoor dat heel wat mensen langer aan de slag (moeten) blijven, maar het zal ook zorgen voor betere pensioenen omdat de gemiddelde loopbaanduur langer wordt. Uiteraard zullen maatregelen moeten genomen worden in de belendende sociale zekerheidstakken zoals in de werkloosheidssector en de ziekte- en invaliditeitsverzekering opdat oudere werknemers niet worden doorgeschoven naar de werkloosheid of de invaliditeitsverzekering (= substitutie-effecten tegengaan). Fase 3: Maatregelen die ingaat vanaf 2021 Wetsvoorstel 5: vanaf 2021 de pensioenleeftijd, de leeftijd voor het vervroegd pensioen en de loopbaanvoorwaarde aan de stijgende levensverwachting aanpassen De gemiddelde levensverwachting van een 65-jarige bedroeg in ,91 jaar. In 2010 had een 65-jarige reeds een levensverwachting van 19,36 jaar. Dat betekent dat men t.o.v. 40 jaar geleden gemiddeld 5,5 jaar langer leeft en dus ook 5,5 jaar langer kan genieten van zijn/haar pensioen.

11 Bovendien zal de levensverwachting blijven stijgen, zoals hieronder blijkt: Levensverwachting bij de geboorte mannen 77,3 81,2 84,0 85,3 vrouwen 83,3 87,0 89,7 90,9 Bron: Studiecommissie voor de vergrijzing (Verslag 2010) Zoals reeds gezegd bedraagt de gemiddelde effectieve loopbaan vandaag de dag 28,6 jaar (cijfer Federaal minister van Werk). Als men weet dat men gemiddeld bijna 80 jaar wordt, dan heeft men daarvan ongeveer 29 jaar gewerkt en voor maar liefst 51 jaar doet men een beroep op de overheid. Dit alles heeft repercussies op de pensioenlasten van de toekomst en dus de betaalbaarheid van de pensioenen. Deze cijfers doen de discussie inzake de pensioenleeftijd oplaaien. Op dit ogenblik heeft het optrekken van de wettelijke pensioenleeftijd geen zin omdat we in België in de eerste plaats moeten streven naar het optrekken van de effectieve pensioenleeftijd. Pas wanneer we die stap genomen hebben, kunnen we de discussie aangaan over het verhogen van de pensioenleeftijd. Daarom wil Open Vld eerst de loopbaanvoorwaarde voor het vervroegd pensioen aanpakken (4de wetsvoorstel) en wanneer die maatregel volledig doorgevoerd is in , de pensioenleeftijd, de leeftijd voor vervroegde pensionering en de loopbaanvoorwaarde koppelen aan de evolutie van de levensverwachting. Via dit wetsvoorstel geven we de regering de mogelijkheid (of de wettelijke basis) om vanaf 2021 (via een nader te bepalen methodiek) de evolutie van de levensverwachting mee in rekening te brengen voor het vastleggen van de wettelijke

12 pensioenleeftijd, de leeftijd waarop men vervroegd op pensioen kan gaan en de loopbaanvoorwaarde waaraan voldaan moet zijn om op wettelijk en vervroegd pensioen te kunnen gaan. Deze maatregel vormt één van de aanbevelingen van de Europese Commissie in kader van het Europees Semester en werd recentelijk ook goedgekeurd in Nederland (2020). Maggie De Block, Kamerlid Gwendolyn Rutten, Kamerlid