Intergenerationele rechtvaardigheid en pensioenen. Erik Schokkaert
|
|
- Saskia de Kooker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Intergenerationele rechtvaardigheid en pensioenen Erik Schokkaert 1
2 1. Inleiding diepe emoties zonder veel analyse moeilijke technische argumenten verbergen ethische en sociale implicaties ideologische wolken privatisering en solidariteit nuchtere, zo objectief mogelijke maar waardenbewuste analyse veel breder dan eindeloopbaandebat 2
3 Structuur 2. Feiten en uitdagingen: het Belgische pensioensysteem 3. Inzichten uit het wetenschappelijk onderzoek 4. Intergenerationele en intragenerationele rechtvaardigheid 5. De hervorming van het Belgische pensioensysteem 6. De rol van de sociale wetenschapper 3
4 2. Feiten en uitdagingen A. structuur van het pensioensysteem 1. EERSTE PIJLER: repartitie pensioenbedrag gebaseerd op het gemiddelde loon Bismarcksysteem, maar: minimumpensioenen en plafonds gelijkgestelde perioden niet automatisch welvaartsvast 4
5 2. TWEEDE PIJLER: groepsverzekeringen en pensioenfondsen: collectieve kapitalisatie traditioneel vooral gebruikt door hogere inkomens vanaf 1/1/2004: "solidarisering" iets meer dan de helft van de werknemers? ongeveer 25% van totale pensioenuitkeringen? 3. DERDE PIJLER: individueel pensioensparen belastingvoordelen 5
6 2. Feiten en uitdagingen B. inkomens van de gepensioneerden 6
7 7
8 8
9 2. Feiten en uitdagingen C. de vergrijzing aantal gepensioneerden x gemiddeld pensioen = aantal actieven x gemiddeld loon x gemiddelde bijdragevoet op loon 9
10 Budgettaire kost van de vergrijzing 10
11 Voorzichtigheid geboden? hypothesen over toekomstige evolutie productiviteit (+ 1,75% per jaar), over werkloosheid (van 14% nu naar 7,5% in 2030), over uitgaven gezondheidszorg noodzaak van een streng begrotingsbeleid geleidelijke erosie van het wettelijke pensioen 11
12 2. Feiten en uitdagingen D. activiteitsgraad van de ouderen gemiddelde leeftijd van uittreding uit de arbeidsmarkt: 57 jaar vooral vroege uittreding bij laaggeschoolden aantal gepensioneerden x gemiddeld pensioen = aantal actieven x gemiddeld loon x gemiddelde bijdragevoet op loon 12
13 Tewerkstelling mannen in
14 3. Inzichten uit het onderzoek A. de band tussen bijdragen en uitkeringen economische gevolgen van een bijdragenverhoging vormt alternatieve financiering een oplossing? belangrijker is de structuur van de uitkeringen wanneer loonsverhogingen en/of harder werken niet alleen tot hogere bijdragen leiden, maar ook tot een hoger pensioen: wellicht minder afwenteling 14
15 3. Inzichten uit het onderzoek B. kapitalisatie versus repartitie echte vraag: effecten op spaarvolume en op investeringen? wellicht eerder beperkt bij de overgang is er een generatie die "dubbel" betaalt "kapitalisatie" door de overheid: het Zilverfonds en de afbouw van de overheidsschuld 15
16 3. Inzichten uit het onderzoek C. defined benefit versus defined contribution defined benefit: pensioenbedrag op voorhand vastgelegd defined contribution: pensioenbedrag bepaald op basis van opbrengst bijdragen binnen een repartitiesysteem cruciaal voor de verdeling van de last van de vergrijzing over de generaties DB: de actieve bevolking draagt de last DC: de gepensioneerden dragen de last 16
17 3. Inzichten uit het onderzoek D. baten en kosten van privatisering minder gevaar voor politieke inmenging belangrijk zoveel mogelijk mensen te betrekken bij het gebeuren op kapitaalmarkten privatisering leidt tot individualisering en ondermijnt gevoelens van solidariteit lager geschoolde burgers gemakkelijke prooi voor verkeerde informatie 17
18 3. Inzichten uit het onderzoek E. vervroegde uittredingsmechanismen vervroegde uittreding kan met vele factoren samenhangen (bv. arbeidsomstandigheden) maar internationale verschillen hebben in de eerste plaats te maken met financiële prikkels impliciete belasting op werken in België sterk beïnvloed door systemen van vervroegde uitkering 18
19 nu sociaal verankerd! "Op welke leeftijd hoopt U op pensioen te gaan?" 19
20 Vervroegde uittreding als tewerkstellingsmaatregel? 20
21 Waarom perverse effecten? 1. Wanneer het aantal inactieven toeneemt, is er een opwaartse druk op de lonen. 2. Het is niet mogelijk hooggeschoolde oudere werknemers door laaggeschoolde jongeren te vervangen. 3. Kosten van (permanente) economische herstructurering volledig op de gemeenschap afgewenteld. 21
22 4. Intergenerationele en intragenerationele rechtvaardigheid Twee onaanvaardbare uitgangspunten: verworven rechten gelijke bijdragevoeten voor alle generaties ("generational accounting") 22
23 Een ethisch referentiekader alle mensen moeten gelijke kansen krijgen om hun doelstellingen te realiseren ze zijn verantwoordelijk voor hun eigen voorkeuren, maar moeten gecompenseerd worden voor verschillen in hun externe omgeving of aangeboren eigenschappen waarmee ze zich niet identificeren haalbaarheid en economische beperkingen zijn ethisch relevant: maximin 23
24 Leeftijdsgroepen versus cohorten -Leeftijdsgroepen - Cohorten: / / in '60 30 in ' / in ' / in ' per capita consumptie in VS, in duizenden 1993 $ 24
25 identieke cohorten identieke mensen binnen cohorte geen probleem van rechtvaardigheid verschillen binnen cohorte intragenerationele rechtvaardigheid verschillen tussen cohorten intergenerationele rechtvaardigheid globale rechtvaardigheid 25
26 A. Identieke mensen in identieke cohorten identieke cohorten verschillen tussen cohorten identieke mensen binnen cohorte geen probleem van rechtvaardigheid intergenerationele rechtvaardigheid verschillen binnen cohorte intragenerationele rechtvaardigheid globale rechtvaardigheid 26
27 Situatie 1: niet-overlappende cohorten mensen zouden zelf verantwoordelijk zijn voor de spreiding van hun arbeidsinzet over hun leven vroeger op pensioen: meer sparen en/of harder werken en/of lager pensioen vergelijk twee cohorten met verschillende verwachte levensduur 27
28 Situatie 2: overlappende cohorten repartitie: mogelijkheid van risicodeling bij onverwachte schokken (vergelijk: repartitie in traditionele families versus repartitie door overheid) hoe ver zal efficiënte verzekering moeten gaan? Musgrave voorstel: constante verhouding tussen netto-inkomen gepensioneerden en netto-inkomen actieve bevolking vanuit standpunt van risicospreiding best een gemengd systeem 28
29 B. Intergenerationele rechtvaardigheid identieke cohorten identieke mensen binnen cohorte geen probleem van rechtvaardigheid verschillen binnen cohorte intragenerationele rechtvaardigheid verschillen tussen cohorten intergenerationele rechtvaardigheid globale rechtvaardigheid 29
30 herverdeling van "rijkere" naar "armere" cohorten volledig gerechtvaardigd, indien er geen verantwoordelijkheid speelt voorbeeld 1: welvaartstoename bij de actieve bevolking onverwachte schok OF: inspanningen jongere generatie OF: investeringen oudere generatie voorbeeld 2: vergrijzing onverwachte schok OF: "beslist" over de daling van het geboortecijfer 30
31 C. Intragenerationele rechtvaardigheid identieke cohorten identieke mensen binnen cohorte geen probleem van rechtvaardigheid verschillen binnen cohorte intragenerationele rechtvaardigheid verschillen tussen cohorten intergenerationele rechtvaardigheid globale rechtvaardigheid 31
32 Minimumpensioen en Bismarck voorrang voor een zo hoog mogelijk minimumpensioen MAAR: intergenerationele risicodeling via repartitie ook voor hogere inkomens van belang politieke houdbaarheid van het systeem arbeidsmarkteffecten hangen af van de band tussen bijdragen en uitkeringen 32
33 Bijkomende overwegingen van intragenerationele rechtvaardigheid 1. Gelijkgestelde periodes (indien geen vrijwillige keuze) 2. Verschillen in de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden weerspiegelen gedeeltelijk ongelijke kansen 3. Verschillen in levensverwachting annuïteiten herverdelen van ongeschoolde mannen naar geschoolde vrouwen 33
34 5. Hervorming van het Belgische pensioensysteem identieke cohorten identieke mensen binnen cohorte geen probleem van rechtvaardigheid verschillen binnen cohorte intragenerationele rechtvaardigheid verschillen tussen cohorten intergenerationele rechtvaardigheid globale rechtvaardigheid 34
35 A. intergenerationele rechtvaardigheid en de eerste pijler moeten de pensioenen welvaartsvast worden gemaakt of integendeel verminderd? zijn de jongere en toekomstige generaties de klos? Belasting op arbeid als % brutoloon
36 A. intergenerationele rechtvaardigheid en de eerste pijler moeten de pensioenen welvaartsvast worden gemaakt of integendeel verminderd? zijn de jongere en toekomstige generaties de klos? Belasting op arbeid als % brutoloon Evolutie brutoloon (groeivoet: 1.8%)
37 A. intergenerationele rechtvaardigheid en de eerste pijler moeten de pensioenen welvaartsvast worden gemaakt of integendeel verminderd? zijn de jongere en toekomstige generaties de klos? Belasting op arbeid als % brutoloon Evolutie brutoloon (groeivoet: 1.8%) Evolutie nettoloon
38 Moeten huidige generaties grotere inspanningen leveren? ETHISCHE argumenten? verantwoordelijkheid voor daling geboortecijfer? repartitiesysteem ongerechtvaardigde "gift" aan vroegere generaties? ECONOMISCHE argumenten! Musgrave-regel als een maatschappelijk compromis? 38
39 B. intragenerationele rechtvaardigheid en het evenwicht tussen de verschillende pijlers EERSTE PIJLER: minimumpensioen mag niet in het gedrang komen discussie over gelijkgestelde perioden band tussen bijdragen en uitkeringen mag niet verder worden afgezwakt, als we de zwakkere groepen in de samenleving voldoende hoog pensioen willen geven 39
40 DERDE PIJLER: sfeer van de vrije keuze GEENgoede redenen voor fiscale stimulering TWEEDE PIJLER: kapitalisering door de hervorming van 2003 "gesolidariseerd" Verschil tussen een eerste pijler van het Bismarck-type en een gesolidariseerde tweede pijler niet zo groot 40
41 C. de eindeloopbaanproblematiek verlenging van de actieve loopbaan evident noodzakelijk! toepassing principes van "gelijke kansen" en "verantwoordelijkheid" idee van een "normale" loopbaan, uitgedrukt in een aantal gewerkte jaren studieperiode NIET meegerekend bredere discussie over verwachte levensduur en arbeidsomstandigheden bonus-malussysteem om flexibele keuze mogelijk te maken 41
42 De tewerkstelling van (vooral) laaggeschoolden vergt een gericht en actief beleid. Vervroegde uittredingsmechanismen zijn een inefficiënte en perverse maatregel als deel van het tewerkstellingsbeleid. Verschillen in het moment van uittreding zijn perfect gerechtvaardigd. 42
43 6. Uitleiding feiten, theoretische verbanden, waarden lacunes in onze kennis moeten aangeduid worden, maar mogen niet paralyseren onzin is onzin "de pensioenkassen zijn leeg" kapitalisering = privatisering = individueel DCsysteem alleen de eerste pijler-bijdragen verhogen de loonkost 43
44 ethische vooronderstellingen moeten geëxpliciteerd worden genuanceerde verdediging van het model van de Europese welvaartsstaat tegengewicht bieden tegen hen die paniek zaaien maar tegelijkertijd zijn hervormingen dringend noodzakelijk Gezondheidszorguitgaven een veel moeilijker probleem! 44
Algemene uitgangspunten
Enkele bedenkingen bij de pensioenvoorstellen van Itinera Erik Schokkaert Ik ben het met vele elementen in de analyse en met vele voorstellen van Itinera eens. In deze korte nota richt ik mij enkel op
Nadere informatieEEN STERK EN BETROUWBAAR SOCIAAL CONTRACT Commissie Pensioenhervorming
EEN STERK EN BETROUWBAAR SOCIAAL CONTRACT Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 Voorstellen voor een structurele hervorming van de pensioenstelsels Studiedag leraren economie, 20 januari 2015 Opzet van
Nadere informatieLanger werken voor het pensioen
Langer werken voor het pensioen Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Rotterdam, 20 mei 2005 Oudedag in discussie Nederland verwelkomt de 2,5 miljoenste AOW-er en het aantal zal stijgen tot 4,5
Nadere informatieEen pensioenhervorming in het teken van defined ambition? Frank Vandenbroucke Jaarevent Alumni & Friends, Actuariaat Leuven 28 september 2015
Een pensioenhervorming in het teken van defined ambition? Frank Vandenbroucke Jaarevent Alumni & Friends, Actuariaat Leuven 28 september 2015 Documentatie European Commission, The 2015 Ageing Report, European
Nadere informatieUitgangspunt van de Commissie
EEN STERK EN BETROUWBAAR SOCIAAL CONTRACT Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 Voorstellen voor een structurele hervorming van de pensioenstelsels BePLA IABE 30.9.2014 Uitgangspunt van de Commissie De
Nadere informatieHet financiële leed van de pensioenen
Het financiële leed van de pensioenen 29 november 2007 Hoeveel hebben we eigenlijk nodig? 3 1.000 per maand (2%-indexering) Vanaf 65 jaar hoe lang? tot 80 jaar tot 90 jaar tot 100 jaar tot 110 jaar kans
Nadere informatieNaar een schokbestendig pensioenstelsel
Naar een schokbestendig pensioenstelsel Verkenning enkele beleidsopties op pensioengebied Doel en afbakening Analyse Invloed op herstel op korte termijn Schokbestendigheid op lange termijn Focus op: Intergenerationele
Nadere informatieVoor welke uitdagingen plaatst de vergrijzing ons?
Voor welke uitdagingen plaatst de vergrijzing ons? Réunion du groupe de travail 1 de la Conférence nationale des pensions, 25 février 2009 Henri BOGAERT I. LANGETERMIJNVOORUITZICHTEN I.1. Demografische
Nadere informatieFlexibiliteit in een coherente hervorming van de pensioenstelsels Inleidende beschouwing Welke vragen dienen beantwoord?
Flexibiliteit in een coherente hervorming van de pensioenstelsels Inleidende beschouwing Welke vragen dienen beantwoord? Presentatie voor het Nationaal Pensioencomité, 13 maart 2017 Frank Vandenbroucke
Nadere informatieVrienden, ik wil eindigen met een driedubbele oproep:
Beste vrienden, We zijn aan het einde gekomen van een gevulde dag, met interessante sprekers. Over generaties heen en tussen generaties in, het debat voeren over solidariteit is niet evident. Maar waar
Nadere informatiePensioenzekerheid voor iedereen
Pensioenzekerheid voor iedereen WAAROM HERVORMEN? Fundamenten sociale zekerheid dateren van WO II: 65 jaar geleden Uitgangspunten (sociale bescherming met evenwicht tussen solidariteit en verzekerd inkomen)
Nadere informatiePensioenen lokale besturen: gisteren, vandaag en morgen. www.uantwerpen.be/nl/personeel/ria-janvier/
Pensioenen lokale besturen: gisteren, vandaag en morgen www.uantwerpen.be/nl/personeel/ria-janvier/ 0 DE AANBEVELINGEN VAN DE Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 www.pensioen2040.belgië.be 1 Wettelijke
Nadere informatieEen structurele en coherente hervorming van de Belgische pensioenstelsels
Een structurele en coherente hervorming van de Belgische pensioenstelsels Waarom is ze nodig? Met welke doelstellingen? Welke vragen dienen beantwoord? Frank Vandenbroucke Conseil Consultatif Fédéral des
Nadere informatieDe uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden
Jean-Michel Kupper Bestuurder Directeur AG Employee Benefits & HC De uitdagingen van de tweede pijler voor loontrekkenden 1 29/04/2015 Agenda De uitdagingen van het wettelijke pensioen De uitdagingen van
Nadere informatieZullen onze (klein)kinderen kunnen genieten van hun oude dag?
Zullen onze (klein)kinderen kunnen genieten van hun oude dag? Erik Schokkaert (Departement Economie, KULeuven) 1 Inleiding Kosten van de vergrijzing: welke solidariteit tussen generaties? Groeiend ongenoegen
Nadere informatieDEEL 1 DE ESSENTIE VAN DE SOCIALE ZEKERHEID
INHOUD WOORD VOORAF................................................... v VOORWOORD...................................................... vii INLEIDING.........................................................
Nadere informatieDe budgettaire kosten van de vergrijzing
De budgettaire kosten van de vergrijzing 15 november 2013 Françoise MASAI Vicegouverneur Agenda De voornaamste hypothesen van de SCvVvooruitzichten De budgettaire kosten van de vergrijzing op lange termijn
Nadere informatieIntergenerationele en intragenerationele rechtvaardigheid in een omslagstelsel op basis van punten.
Intergenerationele en intragenerationele rechtvaardigheid in een omslagstelsel op basis van punten. Het hervormingsvoorstel van de Belgische Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 in Europees perspectief.
Nadere informatiePensioenbeleid als antwoord op onzekerheid over de lange termijn
Pensioenbeleid als antwoord op onzekerheid over de lange termijn Frank Vandenbroucke Universiteit van Amsterdam Keynote bij het Colloquium Perspectieven in Brussel: anticiperen om beter te besturen Brussel,
Nadere informatie2. Het wettelijk pensioen : onze absolute prioriteit
2. Het wettelijk pensioen : onze absolute prioriteit 7 Een mechanisme van solidariteit Voor de meeste Belgen is en blijft het wettelijk pensioen de enige bron van inkomsten eens men de pensioenleeftijd
Nadere informatieDomein E: Concept Ruilen over de tijd
1. Het bruto binnenlands product is gestegen met 0,9%. Het inflatiepercentage bedraagt 2,1%. Bereken de reële groei van het BBP. 2. Waarmee wordt het inflatiepercentage gemeten? 3. Lees de onderstaande
Nadere informatieDe toekomst van de welvaartsstaat. Frank Vandenbroucke Kortrijk 18 maart 2015
De toekomst van de welvaartsstaat Frank Vandenbroucke Kortrijk 18 maart 2015 De actieve welvaartsstaat herbekeken De duurzaamheid van het succes van de welvaartsstaat Investeren in kinderen Beleidsuitdagingen
Nadere informatieHoudbaarheid. Albert van der Horst
Houdbaarheid Albert van der Horst Vergrijzing => dalend EMU-saldo => houdbaarheidstekort 4 2 0-2 -4-6 % gdp Sustainability gap: 4½% gdp -8 2010 2020 2030 2040 2050 2060 sustainable primary balance primary
Nadere informatieHoe heeft de sociale zekerheid de crisis doorstaan?
Hoe heeft de sociale zekerheid de crisis doorstaan? Hoe heeft de sociale zekerheid de economische crisis van 2009 en 2012 doorstaan? Die twee jaar bedraagt de economische groei respectievelijk -2,8% en
Nadere informatieDE PERFECTE STORM Hoe de economische crisis de wereld overviel en vooral: hoe we eruit geraken Gert Peersman & Koen Schoors Universiteit Gent
DE PERFECTE STORM Hoe de economische crisis de wereld overviel en vooral: hoe we eruit geraken Gert Peersman & Koen Schoors Universiteit Gent 1 2 De Perfecte Storm Samenloop van drie crisissen die economische
Nadere informatieAgenda. 2011, een bewogen jaar Waarheen met onze pensioenen? Besluit Questions & Answers
1 Persontmoeting 28 maart 2012 Agenda 2011, een bewogen jaar Waarheen met onze pensioenen? 1 ste pijler waarborgen 2 de pijler verder uitbouwen 3 de pijler stimuleren Besluit Questions & Answers 2 Persontmoeting
Nadere informatieRechtvaardigheid in sociaal beleid. Frank Vandenbroucke HOGent 19 december 2017
Rechtvaardigheid in sociaal beleid Frank Vandenbroucke HOGent 19 december 2017 De eis van sociale rechtvaardigheid Rawls: ongelijkheid in inkomen en vermogen is niet per se onrechtvaardig, maar ze moet
Nadere informatieZorgondersteuning vzw
Zorgondersteuning vzw Congres Zorg Voor meer met Minder Zorgondersteuning vzw 1 Stijgende Noordzeespiegel door de vergrijzing 1/4 1/5 1/2 Quo vadis, België? p.11 Het Belgische piramidespel Demografische
Nadere informatieStudienamiddag Steunpunt Fiscaliteit en Begroting, Brussel, 14 Januari 2011
Werkgelegenheid naar leeftijd, economische groei, en de pensioenuitdaging in de OESO-landen Tim Buyse, Freddy Heylen and Renaat Van de Kerckhove, Universiteit Gent Studienamiddag Steunpunt Fiscaliteit
Nadere informatieOudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam
Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor
Nadere informatiesamenvatting een nieuwe start Ambitie 2020 welvaart creëren, welvaart verdelen
samenvatting een nieuwe start Ambitie 2020 welvaart creëren, welvaart verdelen Verkiezingsprogramma Open Vld - Federale verkiezingen 13 juni 2010 Ambitie 2020 1. een nieuwe politiek. In 2020 heeft 1 op
Nadere informatieDE PERFECTE STORM. Hoe de economische crisis de wereld overviel en vooral: hoe we eruit geraken. Gert Peersman & Koen Schoors.
DE PERFECTE STORM Hoe de economische crisis de wereld overviel en vooral: hoe we eruit geraken Gert Peersman & Koen Schoors Universiteit Gent Beleidsseminarie eindeloopbaan 6 december 2012 De Perfecte
Nadere informatieItinera s rode boekje over pensioenen
ITINERA INSTITUTE SAMENVATTING Itinera s rode boekje over pensioenen 2010/2 10 05 2010 MENSEN WELVAART BESCHERMING A. Onze pensioenen beschermd tegen de demografische, politieke en financiële risico s
Nadere informatieOnafhankelijke denktank Fact-based Lange termijn
Leeftijd en arbeidsmarkt: naar een nieuw paradigma? Leeftijd en arbeidsmarkt Itinera Institute Onafhankelijke denktank Fact-based Lange termijn Aanreiken, verdedigen en bouwen van wegen voor beleidshervorming
Nadere informatieRegeerakkoord DI RUPO I:Wat met de pensioenen?
Regeerakkoord DI RUPO I:Wat met de pensioenen? 540 dagen na de verkiezingen heeft België een nieuwe federale regering. Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wordt de nieuwe minister van pensioenen. Hieronder
Nadere informatiePensioenbeleid als antwoord op onzekerheid over de lange termijn Frank Vandenbroucke Universiteit van Amsterdam
Pensioenbeleid als antwoord op onzekerheid over de lange termijn Frank Vandenbroucke Universiteit van Amsterdam Keynote bij het Colloquium Perspectieven in Brussel: anticiperen om beter te besturen Brussel,
Nadere informatiePERSONEELSVERGADERING ACOD UNIVERSITEIT GENT
PERSONEELSVERGADERING ACOD UNIVERSITEIT GENT De maatregelen in deze presentatie zijn gebaseerd op de informatie zoals ze beschikbaar was op 25 NOVEMBER 2014 Vooraf: wat is ACOD? ABVV Socialistische vakbond
Nadere informatieKrachtlijnen van het achtste Jaarverslag van de Studiecommissie voor de Vergrijzing
Krachtlijnen van het achtste Jaarverslag van de Studiecommissie voor de Vergrijzing Aan de langetermijnvooruitzichten van de sociale uitgaven, gepresenteerd in het achtste jaarverslag van de Studiecommissie
Nadere informatieHET PUNTENSYSTEEM. Wat wil de regering doen met mijn pensioen? En hoe hierop te reageren... CSC
1.200 levenslang HET PUNTENSYSTEEM Wat wil de regering doen met mijn pensioen? En hoe hierop te reageren... CSC Brochure Pensioenen 2018 NL.indd 1 17/02/2018 10:44:18 Wat is het voornaamste project van
Nadere informatieRAADGEVEND COMITÉ VOOR DE PENSIOENSECTOR
RAADGEVEND COMITÉ VOOR DE PENSIOENSECTOR Het Raadgevend Comité voor de pensioensector, opgericht krachtens het koninklijk besluit van 5 oktober 1994 houdende oprichting van een Raadgevend Comité voor de
Nadere informatieGelijkgestelde periodes in de pensioenopbouw bij werknemers
Gelijkgestelde periodes in de pensioenopbouw bij werknemers Peeters, H. & Larmuseau, H. (2005). De solidariteit van de gelijkgestelde periodes. Een exploratie van de aard, het belang en de zin van de gelijkgestelde
Nadere informatieIs er morgen nog werk voor iedereen? Egbert Lachaert Jong Vld 30 maart 2015
Is er morgen nog werk voor iedereen? Egbert Lachaert Jong Vld 30 maart 2015 Werkloosheid Vacatures Loonkosten Loopbanen Man vrouw Sectoren Evoluties arbeidsmarkt Werkloosheidscijfers België Jaar België
Nadere informatieVGE-Congres Duurzaamheid van de zorguitgaven Tilburg, 11 oktober 2012
VGE-Congres Duurzaamheid van de zorguitgaven Tilburg, 11 oktober 2012 Langetermijnvooruitzichten van de sociale uitgaven en elementen van sociale houdbaarheid Presentatie: Saskia Weemaes, met medewerking
Nadere informatieOns wettelijke pensioenstelsel wordt geconfronteerd
[PENSIOENEN] Vijf voor twaalf voor het wettelijke pensioen Ons pensioensysteem staat duidelijk onder druk. Er zijn echter oplossingen die ervoor kunnen zorgen dat de pensioenen ook in de toekomst kunnen
Nadere informatie10 punten voor een duurzaam pensioenbeleid in de bouwsector.
10 punten voor een duurzaam pensioenbeleid in de bouwsector. De aangesloten lidorganisaties van de EFBH zijn zich terdege bewust van de huidige en toekomstige uitdagingen om een adequaat pensioenbeleid
Nadere informatieDoorsneesystematiek in pensioenen onder druk?
Doorsneesystematiek in pensioenen onder druk? Marcel Lever Rotterdam, 28 februari 2014 Agenda 1. Doorsneesystematiek leidt tot herverdeling 2. Omvang herverdeling 3. Alternatieven doorsneesystematiek 4.
Nadere informatieDe presentaties van de manifestatie van 20/11/2014 Pensioenen: financiering en uitkering volgen aansluitend hieronder.
De presentaties van de manifestatie van 20/11/2014 Pensioenen: financiering en uitkering volgen aansluitend hieronder. DE TOEKOMST VAN HET PENSIOEN Bart Van Craeynest Hoofdeconoom Petercam 20 november
Nadere informatie3. Tweede pijler : algemeenheden
3. Tweede pijler : algemeenheden 15 Wat is het belang van een aanvullend pensioen? Het is de bedoeling om het wettelijk pensioen aan te vullen en, in het bijzonder voor de kaderleden, de levensstandaard
Nadere informatieWat is er aan de hand moet onze pensioenen?
Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen
Nadere informatieVBO-bakens in het debat rond het pensioenbeleid
VBO-bakens in het debat rond het pensioenbeleid Brussel, 1 juli 2014 in % van het bbp 2 EXECUTIVE SUMMARY I. België staat voor zware vergrijzingskosten De Europese commissie onderzoekt regelmatig de kosten
Nadere informatieDE TOEKOMST VAN ONZE SOCIALE ZEKERHEID KORTRIJK, 22 NOVEMBER 2017
DE TOEKOMST VAN ONZE SOCIALE ZEKERHEID KORTRIJK, 22 NOVEMBER 2017 VERTREKPUNT: 2014 Inzet -3D Plan: Economische groei en sociale vooruitgang of -Confederalisme Voorwaarden - Communautaire standstill -
Nadere informatiemany lives blijf uw leven beleven ook tijdens uw pensioen pension plan www.axa.be
many lives blijf uw leven beleven ook tijdens uw pensioen pension plan www.axa.be Beleef verschillende levens in één leven Op een serene manier verschillende levens beleven in één leven vol ervaringen
Nadere informatiePensioenupdate Up2date najaar 2018
Pensioenupdate Up2date najaar 2018 1. Wat is er nieuw? 2. Regularisatie studiejaren 3. De POZ 2 Wat is er nieuw? 3 Wat is de wettelijke pensioenleeftijd? Periode Tot en met 31.01.2025 Van 01.02.2025 tot
Nadere informatieOpgave koppeling ambtenaren particuliere sector
Opgave koppeling ambtenaren particuliere sector In 1990 werden ambtenarensalarissen gekoppeld aan de gemiddelde stijging van de lonen in het bedrijfsleven. Een argument voor deze koppeling houdt verband
Nadere informatieHet maatschappelijke debat over de hervorming van ons pensioensysteem
De hervorming van het pensioensysteem: terug naar de principes 1 Bea Cantillon Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck, Universiteit Antwerpen. Erik Schokkaert Departement Economie, Katholieke Universiteit
Nadere informatieBELGIUM PENSION OUTLOOK Juni 2014
BELGIUM PENSION OUTLOOK Juni 2014 Naar een evenwichtiger pensioenstelsel De veroudering van de bevolking en de impact daarvan op de uitgaven voor pensioenen en gezondheidszorg worden al meer dan 20 jaar
Nadere informatieDoorsneesystematiek in pensioenen onder druk?
Doorsneesystematiek in pensioenen onder druk? Marcel Lever Utecht, 2 april 2014 Agenda 1. Doorsneesystematiek leidt tot herverdeling 2. Omvang herverdeling 3. Alternatieven doorsneesystematiek 4. Overgangskosten
Nadere informatieRAADGEVEND COMITÉ VOOR DE PENSIOENSECTOR
RAADGEVEND COMITÉ VOOR DE PENSIOENSECTOR Het Raadgevend comité voor de pensioensector, dat werd opgericht krachtens het koninklijk besluit van 5 oktober 1994 houdende oprichting van een Raadgevend comité
Nadere informatieBij de opstelling van de notitie is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de positie van de VCP, waarbij ANBO is aangesloten.
26 juni 2018 ANBO s visie op pensioen PA-26062018 w.reijn@anbo.nl Inleiding ANBO speelt een actieve rol in de pensioendiscussie. In deze position paper pensioenen staan de uitgangspunten die ANBO hanteert
Nadere informatieSense of urgency; Hervormingen; Impact.
Sense of urgency; Hervormingen; Impact. Sense of urgency Korte termijn: financiële tekorten (2011) algemene ouderdomsvoorziening: ca. 100 mln/ jr schommelfonds uitgeput in 2013; ziektekostenverzekering:
Nadere informatieLoopbaanvoorwaarde. Minimunleeftijd. Uitzonderingen lange loopbanen
je rechten op zak Wettelijk pensioen Voor de meeste Belgen op pensioenleeftijd is en blijft het wettelijk pensioen de enige bron van inkomsten. Dit is gebaseerd op de solidariteit tussen de generaties:
Nadere informatieDe drie manieren van pensioen sparen noemen we de 3 pijlers van het pensioensysteem.
De toekomst is onbekend. Er komt een leeftijd dat werken niet meer gaat. Je hebt dan wel geld nodig om van te leven. Geld voor de oude dag wordt deels door de overheid geregeld. De overheid heeft een staatspensioen
Nadere informatiePensioenkloof tussen België en haar buurlanden loopt op tot 48 procent
Pensioenkloof tussen België en haar buurlanden loopt op tot 48 procent Studiedienst PVDA Kim De Witte 1 Pensioenkloof tussen België en haar buurlanden... 2 1.1 Wettelijke pensioenrechten in vergelijking
Nadere informatieOnze pensioenen onder vuur
Onze pensioenen onder vuur augustus 2012 1 MZU 18 Pensioendebat is maatschappelijk debat Werken we om te leven Ifv het voldoen van onze noden en behoeften Om zo lang mogelijk te kunnen genieten van een
Nadere informatiePensioenkloof met buurlanden loopt op tot 49 procent
Pensioenkloof met buurlanden loopt op tot 49 procent Studiedienst PVDA Kim De Witte 1 De pensioenkloof tussen België en omliggende landen... 2 1.1 Wettelijke pensioenrechten in vergelijking met onze buurlanden...
Nadere informatieBELGIË 1 HET PENSIOENSTELSEL IN HOOFDLIJNEN
BELGIË 1 HET PENSIOENSTELSEL IN HOOFDLIJNEN De wettelijke Belgische pensioenstelsels (omslagstelsels) dekken ouderdoms-, invaliditeitsen overlevingspensioenen. Er zijn drie stelsels: een stelsel voor werknemers
Nadere informatieDe hervorming van het pensioensysteem: terug naar de principes
De hervorming van het pensioensysteem: terug naar de principes Erik Schokkaert Bea Cantillon Mei 2018 Deze tekst verschijnt in het mei-nummer van de Gids op Maatschappelijk Gebied D/2018/6104/01 Inhoud
Nadere informatieSociale Zekerheid. De geschiedenis in een notendop Algemene kenmerken De financiering
Sociale Zekerheid De geschiedenis in een notendop Algemene kenmerken De financiering 1 SZ: Geschiedenis in een notendop Sociale zekerheid voor kapitalisme Familie en dorpsgemeenschap Private en publieke
Nadere informatieNaar een gelijkwaardige sociale bescherming voor zelfstandigen
augustus 18 Naar een gelijkwaardige sociale bescherming voor zelfstandigen Het sociaal statuut voor de zelfstandigen is de voorbije jaar stelselmatig verbeterd. De zelfstandigen zijn vragende partij om
Nadere informatieWat beweegt de Europese burger? Een onderzoek naar het draagvlak voor sociaaleconomische solidariteit
Wat beweegt de Europese burger? Een onderzoek naar het draagvlak voor sociaaleconomische solidariteit Collegereeks Europa ProDemos Frank Vandenbroucke Universiteit van Amsterdam Den Haag, 17 juni 2019
Nadere informatiewordt gefinancierd door
wordt gefinancierd door 1. Motivatie Recentelijk grote aandacht voor overheidsfinanciën in het publiek debat. Focus op overheidstekorten en overheidsschuld. Voorbeeld prognose 2011: tekort -3.5% BBP, schuld:
Nadere informatiesituatie febr 2010 Volksverzekeringen Algemene Ouderdomswet 2 Algemene Nabestaandenwet 2 ANW Algemene kinderbijslagwet 2 AKW
situatie febr 2010 Sociale zekerheid te verdelen in twee stukken: Sociale verzekeringen Sociale voorzieningen Sociale verzekeringen worden beheerd/ uitgevoerd door de sociale verzekeringsfondsen (o.a.
Nadere informatiePensioen in natura of liever flex pensioen?
Pensioen in natura of liever flex pensioen? Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Netspar 13 mei 2011 5 punten We hebben al pensioen in natura Wat is pensioen? Pensioen en life cycle planning:
Nadere informatieCollegereeks Europa: het land waarin we wonen
A portrait of ProDemos Collegereeks Europa: het land waarin we wonen College 3: Frank Vandenbroucke Wat beweegt de Europese burger? Een onderzoek naar het draagvlak voor sociaaleconomische solidariteit
Nadere informatieHoe zal het de boomers vergaan? Ivan Van de Cloot Economic Research ING Belgium
Hoe zal het de boomers vergaan? Ivan Van de Cloot Economic Research ING Belgium Overview Boomers Conflicterende bevindingen Problematiek pensioenen Intergenerationele onevenwichten Vastgoed als pensioenbuffer?
Nadere informatieDE WAARDE VAN SOLIDARITEIT OVER HET DRAAGVLAK VOOR HERVERDELING IN HET COLLECTIEF PENSIOEN
DE WAARDE VAN SOLIDARITEIT OVER HET DRAAGVLAK VOOR HERVERDELING IN HET COLLECTIEF PENSIOEN Wim van Oorschot Centrum voor Sociologisch Onderzoek / EDAC KU Leuven Pensioenfederatie, 7 november, 2013 1 STELLING
Nadere informatieRegeerakkoord DI RUPO I:Wat met de pensioenen?
Regeerakkoord DI RUPO I:Wat met de pensioenen? 540 dagen na de verkiezingen heeft België een nieuwe federale regering. Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wordt de nieuwe minister van pensioenen. Hieronder
Nadere informatieplan.be Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten
Communiqué 29 april 2010 plan.be Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten De Belgische eerstepijlerpensioenen aan de vooravond van de vergrijzing: doorlichting van bedragen, gerechtigden
Nadere informatieEnquête ACV Voeding en Diensten - Jouw stem, Onze toekomst!
ACV Voeding en Diensten wil weten wat je bezighoudt. Met deze enquête komen we naar je toe om te vragen welk soort politiek beleid je wil voor de toekomst. Het invullen van deze enquête neemt maar enkele
Nadere informatieHet flexibele AOW pakket berekeningen
Het flexibele AOW pakket berekeningen Algemeen Deze notitie laat in aanvulling met het 10 puntenplan een aantal voorbeeld rekensommen zien wat de inkomenseffecten zijn van het flexibele AOW pakket. De
Nadere informatieVrouw en pensioen. Jean MOUREAUX. Rijksdienst voor Pensioenen Financiële studies
Vrouw en pensioen Jean MOUREAUX jean.moureaux@rvp.fgov.be www.rvp.fgov.be Belang van de gelijkstelbare dagen per aard en geslacht Werloosheid Ziekte, invaliditeit Brugpensioen Onvoldoende informatie Loopbaanonderbreking
Nadere informatieWaar staan we? Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? 30 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË. Inhoud van de lezing
UNIVERSITEIT DERDE LEEFTIJD LEUVEN 3 JAAR DEFICITS EN SCHULD IN BELGIË Inhoud van de lezing Enkele begrippen verduidelijkt Van waar komen we? Waar gaan we naartoe? Prof. André Decoster Centrum voor Economische
Nadere informatieAOW leeftijd, een public finance perspectief
AOW leeftijd, een public finance perspectief Casper van Ewijk AOW seminar, Amsterdam 20 november 2017 Vraagstelling Financierbaarheid en AOW leeftijd Verschillende invalshoeken (Intergenerationele) herverdeling
Nadere informatieSamen sterker! Voor een rechtvaardigere toekomst
Samen sterker! Voor een rechtvaardigere toekomst SAMENVATTING VAN HET PS-PROGRAMMA INLEIDING De verkiezingen van 25 mei 2014 zullen beslissend zijn. Ze gaan om de toekomst van onze Sociale zekerheid, ons
Nadere informatiePENSIOENREGELING voor ZELFSTANDIGEN. 65, en wat nu? Studiedienst Zenito sociaal verzekeringsfonds
PENSIOENREGELING voor ZELFSTANDIGEN 65, en wat nu? Studiedienst Zenito sociaal verzekeringsfonds Inhoud Aanvraag Berekening Toegelaten activiteit I. De aanvraag Aanvraag Wie? - in België - in het buitenland
Nadere informatie[ ] PROGRAMMAWET GEPUBLICEERD IN HET BELGISCH STAATSBLAD
[2015-01-16] PROGRAMMAWET GEPUBLICEERD IN HET BELGISCH STAATSBLAD In het Belgisch Staatsblad van 29 december 2014 werd de Programmawet van 19 december 2014 gepubliceerd. Hieronder zullen we de voor u meest
Nadere informatie9. Aanvullende pensioenen
9. Aanvullende pensioenen In de privé-sector heeft ongeveer 1 werknemer op 3 een aanvullend pensioen. Daarmee situeert België zich gelijk aan het Europees gemiddelde, maar duidelijk onder het Verenigd
Nadere informatieMacro-economische uitdagingen ten gevolge van de vergrijzing
Macro-economische uitdagingen ten gevolge van de vergrijzing Gert Peersman Universiteit Gent Seminarie VGD Accountants 3 november 2014 Dé grootste uitdaging voor de regering Alsmaar stijgende Noordzeespiegel
Nadere informatieMinisterie!van!Sociale!Zaken!en!Werkgelegenheid!! t.a.v.!staatssecretaris!j.!klijnsma! Postbus!90801! 2509!LV!Den!Haag!!!
MinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid t.a.v.staatssecretarisj.klijnsma Postbus90801 2509LVDenHaag DenHaag,6september2013, Betreft:Reactieinternetconsultatie reëleambitieovereenkomst GeachtemevrouwKlijnsma,
Nadere informatie2. Simulatie van de impact van een "centen i.p.v. procenten"-systeem
Bijlage/Annexe 15 DEPARTEMENT STUDIËN Impact van een indexering in centen i.p.v. procenten 1. Inleiding Op regelmatige tijdstippen wordt vanuit verschillende bronnen gesuggereerd om het huidige indexeringssysteem
Nadere informatieDoor een aantal wettelijke beschikkingen moest een einde komen aan dergelijke vorm van aanvullende pensioenfondsen.
PC 216 NOTARIAAT AANVULLEND PENSIOEN DER NOTARISBEDIENDEN Woord Vooraf In het verleden (vóór 1987) bestond er voor de notarisbedienden een aanvullend pensioen volgens een repartitiesysteem, verspreid over
Nadere informatieTen eerste: afschaffing van de al genoemde doorsneesystematiek en ten
Dames en heren, Hartelijk dank voor de uitnodiging om hier vandaag op uw symposium te komen spreken. Als koepel van verenigingen van gepensioneerden wil de KNVG de belangen van gepensioneerden behartigen
Nadere informatieUitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief
Uitdagingen voor de sociale zekerheid vanuit een macro-economisch perspectief LBC-NVK en ACV West-Vlaanderen, lezingen over de toekomst van onze sociale zekerheid Kortrijk, 9 november 2017 Jan Smets, Gouverneur
Nadere informatiePENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE
PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM
Nadere informatie1. De detailhandel in Nederland
1 2 1. De detailhandel in Nederland De detailhandel is een belangrijke economische sector die wordt gekenmerkt door een zeer arbeidsintensief karakter. Er werken ongeveer 750.000 mensen. Het belang voor
Nadere informatieLanger leven, langer gezond, langer werken? Implicaties van opleidingsverschillen
Langer leven, langer gezond, langer werken? Implicaties van opleidingsverschillen Wilma Nusselder & Johan Mackenbach Erasmus MC Afdeling Maatschappelijke gezondheidszorg Netspar Match Making Event, Breukelen,
Nadere informatieDe kortste loopbaan de beste sociale zekerheid een beter leven
De kortste loopbaan de beste sociale zekerheid een beter leven Nood aan een nieuw evenwicht De vaststellingen die J. Van Hoof doet in het boek Werk, werk, werk? zijn boeiend maar ook uitdagend: het belang
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieOpleidingsfiche voor "Het Belgisch pensioenlandschap in een notendop"
Opleidingsfiche voor "Het Belgisch pensioenlandschap in een notendop" Doelstellingen Deze kortlopende "pensioen" opleidingscyclus is vooral op de praktijk gericht. Aan de hand van een duidelijk overzicht
Nadere informatie