Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO):

Transcriptie

1

2 Maatschappelijk Betrokken Ondernemen (MBO): 1

3 Voorwoord Wist u dat de meerderheid van de MKB-ondernemers maatschappelijk betrokken onderneemt? Dat de manier waarop dat gebeurt, verrassend weinig verschilt per sector? Dat er bij een meerderheid van bedrijven geen duidelijke inhoudelijke lijn zit in de MBO-activiteiten? En dat zij vooral maatschappelijk betrokken ondernemen omdat het inspireert? En dat de geschatte totale omvang van MBO in Nederland 1,75 miljard euro bedraagt? Dit zijn slechts een paar van de interessante uitkomsten van de Nationale MBO Monitor. Met deze Monitor proberen we voor het eerst om maatschappelijk betrokken ondernemen (MBO) in de volle breedte en onder alle betrokken partijen gestructureerd in kaart te brengen. Zulke inzichten zijn onontbeerlijk als we MBO in Nederland willen stimuleren. Nederland is beter af wanneer bedrijven, maatschappelijke organisaties, overheden, fondsen en intermediairs nauwer samenwerken aan het oplossen van concrete maatschappelijke vraagstukken. Als manager van het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO (MBO Programma) zie ik dagelijks vele manieren waarop bedrijven maatschappelijk betrokken ondernemen. Al deze initiatieven, groot en klein, stemmen hoopvol, inspireren en zijn relevant voor zowel bedrijf als samenleving. In MBO komen idealen en zakelijkheid samen en daarom smaakt het naar meer juist in deze tijden van economische onzekerheid. Deze rapportage is gebaseerd op onderzoek onder een groot bedrijvenpanel van het EIM. U kunt het zien als een voorproefje van hetgeen de Nationale MBO Monitor in petto heeft. De uitkomsten steunen mij in het idee dat MBO van belang is voor bedrijven en hun stakeholders en dat er nog steeds een wereld te winnen is. Ik hoop daarom van harte dat deze publicatie zal bijdragen aan het groter, sterker en beter maken van MBO in Nederland. Ik wens u veel leesplezier! Eerde de Swart Manager Nationaal Stimuleringsprogramma MBO MVO Nederland Vul ook de online vragenlijst in op 2

4 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Ten geleide: achtergrond van deze publicatie 4 Over het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO Over de Nationale MBO Monitor Over deze publicatie Hoofdstuk 1: De maatschappelijke betrokkenheid van bedrijven 5 De essentie van MBO Verschijningsvormen van MBO Een positieve bijdrage om vele redenen Een zakelijker aanpak Kansen voor alle betrokken partijen Hoofdstuk 2: De invulling van MBO in praktijk: mensen, munten, middelen, massa en media 8 Inleiding Resultaten Hoofdstuk 3: De motivaties voor en waarde van MBO 11 Inleiding Resultaten Hoofdstuk 4: De oriëntatie en ontwikkeling van MBO 14 Inleiding Resultaten Hoofdstuk 5: Samenwerking en gebruik van intermediairs bij MBO 17 Inleiding Resultaten Hoofdstuk 6: Conclusies 18 Bijlagen 19 Bijlage 1: Methodologische verantwoording Bijlage 2: Stappenplan Starten met MBO 3

5 Ten geleide: achtergrond van deze publicatie Over het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO Het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO is onderdeel van MVO Nederland en wordt mede-gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het programma bestaat sinds medio De ambitie van het programma is om MBO in Nederland groter, sterker en beter te maken een verantwoordelijkheid van bedrijven, overheden, fondsen en maatschappelijke organisaties. Binnen deze ambitie worden onderstaande doelstellingen onderscheiden: 1. MBO in het bedrijfsleven bevorderen 2. Maatschappelijke organisaties stimuleren om samen te werken met bedrijven 3. MBO-intermediairs tools in handen geven om te professionaliseren en hun netwerk landelijk dekkend maken 4. De zichtbaarheid van MBO vergroten 5. De omvang en effecten van MBO meten en hierover publiceren 6. MBO-actoren in strategische allianties rond maatschappelijke vraagstukken verbinden Vanuit deze doelstellingen worden voor de diverse doelgroepen vanuit het MBO Programma diverse activiteiten georganiseerd, zoals trainingen voor intermediaire organisaties, workshops voor bedrijven, evenementen zoals Wereldz, het delen van goede voorbeelden en onderzoek naar MBO in Nederland. Over de Nationale MBO Monitor De ontwikkeling en uitvoering van de Nationale MBO Monitor is de invulling van de vijfde doelstelling van het MBO Programma. Er is op dit moment slechts een zeer beperkt en ongestructureerd inzicht in het MBO-veld, zowel voor wat betreft inspanningen als ontwikkelingen. Daartoe heeft het MBO Programma, ondersteund door MOVISIE en CSR Academy, de Nationale MBO Monitor ontwikkeld. Dit is het eerste meetinstrument dat in kaart brengt wat de stand van zaken is op het gebied van MBO in Nederland. Tevens kunnen organisaties met deze Monitor zelf de kwaliteit en kwantiteit van hun maatschappelijk betrokken ondernemerschap in kaart brengen. De vragen in de Monitor hebben betrekking op de investeringen en opbrengsten van organisaties op het gebied van MBO. Met de Monitor wordt niet alleen onderzoek gedaan onder bedrijven, maar ook onder overheden en maatschappelijke organisaties. Op basis van de resultaten van de MBO Monitor onderneemt het Nationaal Stimuleringsprogramma MBO gericht activiteiten om MBO in Nederland te stimuleren en te professionaliseren. De Monitor heeft dezelfde looptijd als het MBO Programma: t/m Dit biedt de mogelijkheid om trends en ontwikkelingen in de tijd te signaleren. Over deze publicatie Dit panelonderzoek is onderdeel van de Nationale MBO Monitor en biedt een voorproefje van de resultaten van deze Monitor 1. Op basis van een bevraging van het Beleidspanel MKB van EIM geeft het inzicht in onder andere de stand van zaken op het gebied van MBO binnen het MKB, motivaties voor MBO, ontwikkelingen en aandachtsgebieden op het gebied van MBO en het samenwerken met intermediaire organisaties door bedrijven. 4 1 Zie voor een vearntwoording van dit onderzoek Bijlage 1. De definitieve resultaten van de eerste jaargang van de MBO Monitor zullen eind 2010/2011 worden gepubliceerd.

6 Hoofdstuk 1: De maatschappelijke betrokkenheid van bedrijven De essentie van MBO Een snoepfabrikant die gezond eten en bewegen promoot, een verzekeraar die het culturele leven in de regio stimuleert, een adviesbureau dat jonge ondernemers helpt met hun businessplan, een bank die een project opzet om mensen verstandiger met geld om te laten gaan het zijn slechts enkele voorbeelden van de manieren waarop bedrijven invulling geven aan MBO. Immers, zoveel bedrijven, zoveel manieren! MBO gaat in essentie over de concrete invulling van het maatschappelijk engagement van een bedrijf. Er zijn talloze mogelijkheden om aan die betrokkenheid vorm te geven. Het geven van geld aan een goed doel, het doneren van afgeschreven IT-apparatuur aan een buurthuis, het sponsoren van een sportclub of het mogelijk maken van medewerkervrijwilligerswerk zijn slechts enkele voorbeelden. Heel veel bedrijven doen dit al op de een of andere manier. Maar er is nog veel terrein te winnen, want de relatie met de kernactiviteiten van het bedrijf blijkt vaak te ontbreken. Ook wordt er nauwelijks gedacht in termen van bedrijfseconomische meerwaarde en de initiatieven hebben in de regel een ad hoc-karakter. Verschijningsvormen van MBO Het midden- en kleinbedrijf vult zijn maatschappelijke betrokkenheid veelal lokaal in, maar dat is niet altijd het geval. Zo heeft het uitvoeren van MBO-activiteiten in het buitenland de laatste jaren aan populariteit gewonnen (zie Box 1 voor een voorbeeld). Diverse grote ondernemingen beschikken over een corporate foundation van waaruit zij hun MBO-activiteiten bundelen, stimuleren en coördineren. Voorbeelden van bedrijven met zo n foundation zijn Exact, Nuon, Delta Lloyd, Rabobank en ABN Amro. Diezelfde grote ondernemingen verbinden zich daarnaast steeds vaker via een samenwerkingsverband voor langere tijd aan een specifiek goed doel of concrete maatschappelijke organisatie(s). Daarbij worden aanzienlijke financiële middelen en/of expertise ter beschikking gesteld of uitgeruild tegen tegenprestaties. De samenwerking tussen TNT en World Food Programme van de Verenigde Naties is hiervan misschien wel het bekendste voorbeeld. MBO kent dus vele gedaanten en de manieren waarop MBO wordt ingevuld en georganiseerd zijn zeer divers. Box 1: Telengy VROM: MBO door middel van een buitenlandproject Adviesorganisatie Telengy VROM, 60 medewerkers sterk, ging ter gelegenheid van haar lustrum op zoek naar een zinvol project om dit lustrum op een bijzondere wijze te vieren. Onze consultants weten alles over bouwen en de juridische aspecten die daarbij komen kijken. Daar wilden we iets mee doen voor een land in Afrika. Uiteindelijk heeft het adviesbureau samen met intermediair Intervolve een reeds lopend project voor de oprichting en ondersteuning van een woningbouwvereniging in Ethiopië geadopteerd om een krottenwijk op te knappen. Er zijn ondertussen nieuwe huizen gebouwd, de lokale bevolking is hierbij betrokken en tijdens het project is een baksteenfabriekje en een schildersbedrijfje ontstaan. Medewerkers van Telengy VROM raakten geïnspireerd en het bedrijf heeft een vorm van microfinanciering opgezet, bedoeld voor ondernemers om geld te lenen voor een eigen bedrijfje. Daarnaast kwam er een plan voor een kinderdagverblijf en werd er geïnvesteerd in de opleiding van leidsters om de kwaliteit van de opvang voor langere tijd te verzekeren. Het enthousiasme van de consultants straalt af op de onze klanten. Het verloop is hier buitengewoon laag en dat komt omdat we dankzij dit project een supergoede band met elkaar hebben, aldus Aafko Bergenhenegouwen, directeur van Telengy VROM. (Bron: MVO-magazine PEPPER, september 2010) 5

7 Een positieve bijdrage om vele redenen Het achterliggende idee bij MBO is dat bedrijven een onlosmakelijk onderdeel zijn van de samenleving. Hun activiteiten hebben effect op de samenleving en zij hebben daarom baat bij het goed functioneren van de samenleving. Door invulling te geven aan MBO kunnen bedrijven een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van de (lokale) samenleving en eventueel de negatieve effecten die zij op de samenleving hebben verzachten of compenseren. Uit diverse onderzoeken blijkt dat veel bedrijven vinden dat het gewoon hun verantwoordelijkheid is om dit te doen (MBO omdat het hoort) of dat zij het inspirerend en leuk vinden om dit te doen (MBO omdat het inspireert). Door de toenemende verwevenheid van bedrijven met de sociale infrastructuur wordt ook het zakelijke belang van MBO steeds groter. MBO kan op diverse manieren bijdragen aan het succes van een bedrijf (MBO omdat het loont). Denk daarbij aan het realiseren van HR-, Marketing-, Communicatie- en PR-doelstellingen. Zo kan een bedrijf zijn identiteit en imago versterken met MBO of zichzelf als aantrekkelijke werkgever profileren. Bovendien eisen steeds meer gemeenten bij aanbestedingen dat bedrijven mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt onderdeel maken van de levering. Dit is een vorm van druk van buitenaf om invulling te geven aan MBO (MBO omdat het moet). De motivaties voor MBO zijn dan ook vaak een combinatie van idealen en verantwoordelijkheden enerzijds en zakelijke overwegingen anderzijds. Waarde voor het bedrijf en waarde voor de samenleving gaan in ieder geval steeds meer hand-in-hand (zie Box 2). Box 2: Zuylen uitvaartverzorging: Zorgen voor mensen zit in onze genen Als betrokken ondernemer besloot Zuylen Uitvaartverzorging in Breda een bijdrage te leveren aan de nationale verwendag in de zorg. Zo n honderd senioren afkomstig uit verschillende verzorgings- en verpleeghuizen kwamen naar de aula van het uitvaartcentrum om daar deel te nemen aan een meezingconcert. Er zijn heel wat mensen in onze samenleving die eenzaam zijn en aandacht verdienen. Dat zijn veelal ouderen, maar dat geldt ook voor sommige jongeren. Als stichting voelen wij ons betrokken bij de maatschappij en om die reden besloten wij een bijdrage leveren aan het helpen van deze mensen, aldus Lisianne Fennema die medeverantwoordelijk is voor dit initiatief van Zuylen. We hebben contact gezocht met Betrokken Ondernemers Samen voor Breda die verantwoordelijk is voor het organiseren van de verwenzorgweek in Breda. We hebben hen aangeboden een dagje uit in ons gebouw te organiseren voor eenzame mensen in de regio. Met (rolstoel)bussen van Rolerisuit werden ze naar onze locatie gebracht. En het is een geweldige middag geworden. De ongeveer zestig medewerkers van Zuylen werden benaderd om zich vrijwillig in te zetten op deze dag. Fennema: Dat is goed gelukt. Medewerkers hadden etagères klaargezet met hapjes, een team van vier koffiedames had zich spontaan aangemeld voor deze dag, er waren medewerkers voor de techniek en begeleiding van de gasten, kortom voldoende vrijwilligers voor deze dag. Een volgende actie staat al op de planning. Fennema: We willen mensen die moeilijk ter been zijn helpen om graven van dierbaren te bezoeken. Ook dat project gaan we opstarten. Wij hebben maatschappelijke activiteiten structureel onderdeel gemaakt van onze werkzaamheden, aldus directeur Roel Stapper. Onze visie: de dienstverlening van Zuylen is gebaseerd op menselijkheid, zorgvuldigheid en respect. Om onze diensten goed uit te kunnen voeren is het dus zaak om deel uit te maken van de maatschappij in bredere zin. (Bron: MVO-magazine PEPPER, november 2010) 6

8 Een zakelijker aanpak Met het toenemende belang van MBO en de mogelijkheden die het biedt, groeit de noodzaak voor bedrijven om MBO meer gericht vorm te geven. Dit betekent enerzijds dat bedrijven MBO op een professionelere manier gaan organiseren, meer plan- of beleidsmatig en meer op de lange termijn gericht dan op de korte. Anderzijds betekent dit dat bedrijven MBO een meer strategische invulling gaan geven. Zij gaan MBO-initiatieven in verband brengen met de bedrijfsdoelstellingen en op zoek naar de economische meerwaarde ervan. Ook zullen zij meer en meer focus aanbrengen door te kiezen voor bepaalde sociale thema s of maatschappelijke doelgroepen (zie Box 3 voor een aantal vragen die bedrijven zich hiertoe zouden moeten kunnen stellen). Zij zullen aansluiting zoeken bij de eigen kernactiviteiten, de markten die worden bediend of de competenties die aanwezig zijn binnen het bedrijf. Daarmee wordt MBO een volwaardig onderdeel van de MVO-agenda van bedrijven. Box 3: Hoe pak je MBO gestructureerd aan? Het is zonder meer mogelijk om op een gestructureerde, zakelijke manier over MBO na te denken zonder dat dit ten koste gaat van de maatschappelijke waarde en de inspiratie ervan. Ook aan MBO kunnen zakelijke doelstellingen verbonden worden. De kunst is het denken in en-en in plaats van of-of: èn meerwaarde voor de samenleving èn meerwaarde voor het bedrijf. Juist deze combinatie maakt MBO ook op langere termijn van waarde voor het bedrijf. Waar dit proces ook begint, het is van belang om een antwoord te geven op onder meer onderstaande vragen: - Waarom willen wij dit? Waarom vinden wij MBO belangrijk? - Welke waarde willen wij hier als bedrijf uithalen? En (hoe) kunnen we die waarde meten? - Hoe kunnen wij MBO-activiteiten aan laten sluiten bij onze eigen doelstellingen, activiteiten en expertises? - Wanneer is MBO voor ons succesvol, zowel in maatschappelijke als in zakelijke zin? In Bijlage 2 van deze publicatie is een uitgebreid MBO-stappenplan voor bedrijven opgenomen. Kansen voor alle betrokken partijen De ontwikkeling richting een meer zakelijke invulling van MBO creëert ook kansen voor de maatschappelijke partners van bedrijven. Maar het stelt ook eisen aan deze maatschappelijke organisaties en intermediairs die optreden als matchmaker tussen bedrijven en maatschappelijk veld. Zij dienen zich bewust te zijn van de wenselijkheid en de mogelijkheden van een meer gestructureerde en strategische invulling van MBO door bedrijven. Uiteraard zullen ook zij langer en meer profiteren van deze duurzame partnerschappen. 7

9 Hoofdstuk 2: De invulling van MBO in praktijk: mensen, munten, middelen, massa en media Inleiding Het is mogelijk om MBO-investeringen onder te verdelen naar soort. Daartoe wordt wel een onderscheid gemaakt in vijf M s: Mensen, Munten, Middelen, Massa en Media. Bij Mensen gaat het over het inzetten van tijd van medewerkers om arbeid te verrichten of kennis en kunde (expertise) te leveren. Bij Munten gaat het om geldelijke donaties of sponsoring. Onder Middelen verstaan we fysieke goederen, producten, faciliteiten of concrete diensten in natura. Massa is ondersteuning door bedrijven in de vorm van lobby voor maatschappelijke organisaties of het beschikbaar stellen van netwerken en met Media wordt bedoeld het laten meeliften van de maatschappelijke partner(s) op bestaande media-uitingen van het bedrijf. 2 Bedrijven kunnen voor hun MBO-investering een wederdienst van de ontvangende organisatie vragen. Deze wederdienst kan variëren van een naamsvermelding tot gebruik maken van de specifieke expertise van de maatschappelijke partner. Ook kan de MBOinzet van een bedrijf een combinatie van verschillende M s zijn. Resultaten Ongeveer 55% van de ondervraagde bedrijven geeft aan MBO-activiteiten te ondernemen. Sectoren die enigszins achterblijven zijn de bouw en de categorie overige dienstverlening. De aandacht voor MBO blijkt toe te nemen met de bedrijfsgrootte. Iets minder dan de helft van de zzp-ers en bedrijven met één personeelslid doet aan MBO. Dit tegenover ruim 70% van de middenbedrijven. In figuur 1 wordt het beeld geschetst van de verschillende M s die door MKB-bedrijven worden ingezet bij hun MBO-activiteiten. Op deze vraag konden bedrijven meerdere antwoorden geven. Hieruit valt af te lezen dat geld (Munten) met 77% het vaakst wordt ingezet, gevolgd door arbeid, kennis en kunde (Mensen) met ruim 67%. Toch nog ruim een kwart van de bedrijven die aangaven MBO-activiteiten te ondernemen, blijkt lobbyen netwerkactiviteiten (Massa) in te zetten voor MBO. Denk aan het openstellen van eigen netwerken voor maatschappelijke initiatieven en het promoten van deze initiatieven binnen de eigen kring van contacten. Het zijn daarbij wel vooral de grotere MKBbedrijven die dit noemen (50% van de bedrijven met 10 tot 100 medewerkers). De M van Middelen, zoals het geven of uitlenen van materialen en producten en het beschikbaar stellen van ruimte wordt ingezet door slechts 7% van de bedrijven. Tenslotte worden door enkele bedrijven nog andere activiteiten genoemd zoals het bieden van werkervaringsplaatsen voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, het bieden van stageplekken voor scholieren en studenten en het geven van korting op producten. 2 Media is niet als separate categorie in deze rapportage meegenomen, aangezien dit een lastig te operationaliseren vorm van MBO-inzet is gebleken voor het MKB en overlap had met de categorie Massa. 8

10 Figuur 1: MBO-inzet door MKB-bedrijven In figuur 2 wordt het type MBO-inzet van bedrijven nog eens getoond, maar dan als resultaat van de vraag op welke M bedrijven het meest inzetten. Daardoor tellen nu alle percentages samen op tot 100%. Daaruit blijkt dat geld niet de meest ingezette M is, maar juist Mensen. Ondanks dat er duidelijk een flinke variatie aan MBO-activiteiten lijkt te bestaan, is het gros daarvan gericht op deze twee categorieën. Figuur 2: Belangrijkste MBO-inzet door MKB-bedrijven Wanneer per sector wordt gekeken naar de diverse typen MBO-inzet, blijkt dat er weinig grote verschillen zijn te zien tussen de diverse sectoren (zie figuur 3). Tekenend is wel het verschil tussen de financiële en zakelijke dienstverlening: de financiële dienstverleners kiezen blijkbaar snel voor Munten, waar de zakelijke dienstverleners eerder kiezen voor een inzet op Mensen (arbeid, kennis en kunde). Ook in de bouwsector wordt name ingezet op Munten. 9

11 Figuur 3: Belangrijkste MBO-inzet door MKB-bedrijven, naar sector 10

12 Hoofdstuk 3: De motivaties voor en waarde van MBO Inleiding Bedrijven kunnen invulling geven aan MBO om ideële redenen, uit zakelijke overwegingen of een combinatie daarvan. Achter deze motivaties gaan veronderstellingen of verwachtingen schuil over de waarde van MBO. Investeren in MBO uit zakelijke overwegingen kan meerdere aspecten hebben. Zo kan een bedrijf meerwaarde zien in het versterken van het teamgevoel of de bedrijfstrots, maar ook in het vergroten van afzetmogelijkheden of het stimuleren van een positief imago. Resultaten Figuur 4 laat zien dat 55% van de Nederlandse MKB-bedrijven die aan MBO doen dat vooral doet omdat het inspireert en leuk is. Daarnaast vindt een kwart van de bedrijven dat het hoort. Slechts 13% van de bedrijven doet het omdat het hen iets oplevert. Er zijn wat dit betreft nauwelijks verschillen tussen sectoren en bedrijfsgrootte Figuur 4: Belangrijkste redenen van MKB-bedrijven om aan MBO te doen MKB-bedrijven besteden geen grote bedragen aan hun MBO-activiteiten. Gevraagd naar de geldwaarde die hun MBO-inzet vertegenwoordigt per jaar, blijkt dat 35% niet meer dan een waarde van euro uitgeeft (zie figuur 5). Zo n 39% geeft jaarlijks tot euro uit aan MBO. Naarmate de bedragen toenemen daalt het aantal bedrijven dat deze uitgeeft flink. Wanneer we kijken naar de verschillende sectoren, zijn in de geldwaarden wel enkele accentverschillen te ontdekken (zie figuur 6). In de bouw en de categorie overige dienstverlening zijn er meer bedrijven die MBO-activiteiten met een relatief beperkte waarde ondernemen. De financiële dienstverleners, vervoerders en ICT -bedrijven lijken daarentegen relatief vaker hogere bedragen te besteden. Het zal niet verbazen dat de waarde toeneemt naarmate de bedrijen groter zijn. Zo n 90% van de bedrijven tot 10 medewerkers investeert niet meer dan euro per jaar in MBO, terwijl bijna een derde van de bedrijven van 10 tot 100 medewerkers boven de euro aan waarde investeert. Op basis van dit onderzoek kan worden gesteld dat de geschatte totale omvang van MBO in Nederland minstens 1,75 miljard euro bedraagt. 11

13 Figuur 5: Geldwaarden MBO-activiteiten per jaar door Nederlandse MKB-bedrijven Figuur 6: Geldwaarden MBO-activiteiten per jaar door Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector Op de vraag wat zij zien als de waarde van hun MBO-activiteiten, noemt zo n 46% de bijdrage aan de kwaliteit van de samenleving (figuur 7). Het gaat hen dus vooral om de maatschappelijke impact. Ruim een derde van de bedrijven noemt de profilering van het bedrijf op de commerciële markt (PR, communicatie). Slechts zo n 6% noemt het profileren van zichzelf als aantrekkelijke werkgever. Er is ook een deel van de bedrijven (ook 6%) dat geen bijzondere waarde aan de eigen MBO-activiteiten verbindt. 12

14 Andere door bedrijven genoemde waarden zijn het kweken van goodwill, inspiratie, betrokkenheid en een goed gevoel, netwerken en het leggen van contacten, belang van nalatenschap (legancy) en het overdragen van kennis. Uit figuur 8 blijkt dat er duidelijke verschillen zijn tussen de sectoren. Voor de bouw, logies, zakelijke dienstverlening en overige dienstverlening zijn profilering relatief belangrijk, terwijl in de industrie en de financiële dienstverlening de maatschappelijke impact zwaarder weegt. Figuur 7: Waarden van de eigen MBO-activiteiten, voor Nederlandse MKB-bedrijven Figuur 8: Waarden van de eigen MBO-activiteiten voor Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector 13

15 Hoofdstuk 4: De oriëntatie en ontwikkeling van MBO Inleiding Het kan voor een bedrijf verstandig zijn om een specifiek thema, een nauwomlijnde doelgroep of een enkele organisatie te selecteren voor de MBO-activiteiten. Hoewel het geen voorwaarde is, kan een dergelijke focus zowel de interne als externe zichtbaarheid van het initiatief vergroten. Het kan een langduriger MBO-commitment bevorderen en daarmee de maatschappelijke impact van de investering vergroten. Daarmee kan het bepalend zijn voor de omvang (waarde in euro s) van de MBO-activiteiten. Sommige bedrijven kiezen voor een invulling van MBO die in lijn ligt met hetgeen medewerkers van het bedrijf dagelijks doen, waar hun expertise ligt of de markten die zij bedienen. Andere bedrijven zoeken juist een project of initiatief dat buiten hun comfortzone ligt. Beide benaderingen kunnen heel inspirerend en waardevol zijn. Resultaten Uit het onderzoek blijkt dat het merendeel van de bedrijven zijn MBO-activiteiten lokaal richt (67%). Bijna een derde van de MBO-activiteiten heeft een regionaal karakter. Slechts een kleine 15% van de MBO-activiteiten is nationaal gericht en ruim 11% internationaal. Uit figuur 9 valt af te lezen dat de verschillen tussen de sectoren aanzienlijk zijn. Zo zijn vervoer/ict en zakelijke dienstverlening meer gericht op de internationale markt. Bedrijfsgrootte blijkt hierbij nauwelijks een rol te spelen. Figuur 9 : Oriëntatie van de eigen MBO-activiteiten door Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector Gevraagd naar de lijn in de MBO-activiteiten (bijvoorbeeld een voorkeur voor een sociaal thema of maatschappelijke doelgroep) geeft ruim een derde van de ondervraagde MKB-bedrijven die MBO-activiteiten ondernemen aan dat hier geen lijn in zit. Hun MBO-inspanningen worden doorgaans door het toeval bepaald. Daar tegenover geeft 45% van de bedrijven aan dat er wel sprake is van een duidelijke lijn. Iets meer dan 20% 14

16 van de bedrijven zegt geen duidelijke lijn te hanteren, maar hier wel over na te denken. In figuur 10 zijn de reacties naar sector uitgesplitst. Daaruit blijkt dat bedrijven in de zakelijke en overige dienstverlening het vaakst lijn in MBO-activiteiten aanbrengen. Binnen de financiële dienstverlening en de bouw wordt dit het vaakst door toeval bepaald. Opnieuw blijken er geen duidelijke verschillen te zijn naar bedrijfsomvang. Ook laten de resultaten zien dat naarmate de oriëntatie van MBO-activiteiten meer nationaal en internationaal is, MKB-bedrijven iets vaker aangeven dat er een duidelijke lijn in hun activiteiten zit. Er zit verder geen relatie tussen de waarde die aan MBO wordt toegekend en de lijn die er in de MBO-activiteiten zit. Figuur 10: Lijn in de MBO-activiteiten van Nederlandse MKB-bedrijven, naar sector Figuur 11 laat zien dat de meeste MKB-ondernemers (61%) aangeven dat hun MBOactiviteiten gedurende de afgelopen jaren gelijk zijn gebleven. Voor 31% van de bedrijven was er sprake van een toename. Voor de komende 2 jaar zit het beeld er geenszins slecht uit: ruim twee derde van de MKB-ondernemers verwacht gelijk blijvende MBOactiviteiten en ruim 20% verwacht zelfs een toename. Deze toename wordt vooral verwacht door MKB-bedrijven in de sectoren vervoer/ict en logies. 15

17 Figuur 11: Ontwikkeling van de eigen MBO-activiteiten door Nederlandse MKB ondernemers tijdens de afgelopen 2 jaar en voor de komende 2 jaar 16

18 Hoofdstuk 5: Samenwerking en gebruik van intermediairs bij MBO Inleiding Het is lang niet altijd vanzelfsprekend of gemakkelijk voor bedrijven om geïnformeerde beslissingen te nemen over MBO. Een van de grote vragen is wat (thema) en wie (doelgroep of samenwerkingspartner) bij het bedrijf past. Ook het zoeken van toenadering tot een maatschappelijke organisatie lijkt eenvoudig, maar dat is het niet laat staan het smeden van een samenwerking voor de lange termijn. Er zijn vele organisaties die vergelijkbare doelgroepen bedienen en die staan op hun beurt ook niet altijd open voor samenwerking. Partijen dienen elkaar te vinden om op een goede manier invulling te kunnen geven aan MBO. Er zijn in Nederland vele intermediaire organisaties en MBOnetwerken die bedrijven hierbij kunnen ondersteunen. Bijvoorbeeld bij het selecteren en adviseren over MBO-beleid of het bieden van toegang tot maatschappelijke partners. Ook worden er regelmatig lokale/regionale beursvloeren georganiseerd waar bedrijven en maatschappelijke organisaties elkaar kunnen ontmoeten. Resultaten De meeste MKB-bedrijven (bijna 60%) zeggen het belangrijk te vinden om samen met maatschappelijke partners invulling te geven aan de MBO-activiteiten. Bouwbedrijven voelen hier in vergelijking met andere sectoren het minst voor, in tegenstelling tot bedrijven in de zakelijke dienstverlening. Figuur 12: Belang van samen invulling geven aan MBO-activiteiten, voor Nederlandse MKBbedrijven, naar sector Ook is aan de bedrijven gevraagd of men gedurende de afgelopen twee jaar ondersteuning heeft gezocht van een intermediair om in contact te komen met een maatschappelijke partner. Dat blijkt slechts voor 15% van de bedrijven het geval te zijn. Van de groep MKBbedrijven die aangeven dat het belangrijk wordt gevonden om samen met maatschappelijke partners invulling te geven aan de MBO-activiteiten, geeft minder dan een kwart aan dat men tijdens de afgelopen twee jaar dergelijke ondersteuning heeft gezocht. Het is duidelijk dat hier kansen liggen voor organisaties en personen die ondersteunende activiteiten bieden. 17

19 Hoofdstuk 6: Conclusies Uit het onderzoek naar MBO binnen het Nederlandse MKB is duidelijk geworden dat een meerderheid (55%) van het Nederlandse MKB maatschappelijk betrokken onderneemt. Het geven van geld en het inzetten van arbeid, kennis en kunde blijkt de populairste manier om invulling te geven aan MBO (in het bijzonder bij financiële dienstverleners). Bedrijven blijken in praktijk een combinatie van met name Munten en Mensen in te zetten en minder in te zetten op Middelen en Massa. Bijna driekwart geeft aan dat deze activiteiten een geldwaarde van maximaal euro vertegenwoordigen. Een op de drie bedrijven met 10 tot 100 medewerkers geeft aan dat de waarde boven de euro ligt. De geldwaarde die de MBO-activiteiten vertegenwoordigen is de afgelopen twee jaar bij de meeste bedrijven toegenomen en ook de komende jaren verwachten de meeste MKB-bedrijven dat de investeringen in MBO zullen toenemen. Blijkbaar zijn MBO-activiteiten behoorlijk crisisbestendig. De geschatte totale omvang van MBO in Nederland kan op basis van dit onderzoek worden becijferd op minstens 1,75 miljard euro. De belangrijkste reden van bedrijven om MBO-activiteiten te ondernemen is omdat MBO inspireert en leuk is. Meer dan de helft van de respondenten geeft dit aan. Bijna een kwart van de bedrijven doet aan MBO omdat zij vinden dat dit hun verantwoordelijkheid is (MBO omdat het hoort). Minder dan een vijfde van het Nederlandse MKB geeft aan in MBO te investeren omdat marktpartijen dergelijke eisen aan hen stellen (6%) of omdat het zakelijk rendement oplevert (slechts 13%). Daarentegen kan investeren in MBO omdat het inspireert en leuk is ook positieve zakelijke effecten hebben, zoals het creëren van betrokkenheid bij en trots op het bedrijf. Een van de conclusies van de MBO Monitor kan daarom zijn dat bedrijven de potentiële zakelijke meerwaarden van MBO nog onvoldoende (h)erkennen. Indien zij dat wel zouden doen, zou de geldwaarde van de MBO-initiatieven wellicht hoger kunnen liggen. Het Nederlandse MKB ziet de waarde van MBO-activiteiten vooral in de maatschappelijke effecten ervan. Dit is logisch, omdat maatschappelijke impact voor hen de belangrijkste motivatie is om aan MBO te doen. Ook de mogelijkheid tot profilering van het bedrijf op zijn afzetmarkt is een veel voorkomende waarde die men aan MBO toekent (ruim een derde). HR-waarde wordt er daarentegen niet toegekend aan MBO, evenmin als waarde van MBO in het licht van innovaties (bijvoorbeeld productinnovaties). Ook hiervoor geldt dat bedrijven mogelijk deze waarden van MBO niet herkennen en hier vervolgens ook niet naar kunnen handelen bij het in gang zetten van hun MBO-activiteiten. Minder dan de helft van de bedrijven geeft aan dat er duidelijke lijn zit in hun MBO-inzet. Zij richten zich op een specifiek maatschappelijk thema of doelgroep. Veel bedrijven bepalen hun MBO-inzet echter ad hoc. De meeste van hen richten zich op de lokale samenleving. De omvang van bedrijven maakt daarin geen verschil. In bijna alle sectoren geven bedrijven aan dat zij het belangrijk vinden om samen met maatschappelijke partners invulling te geven aan MBO. Zeker in de dienstverlening blijkt dat het geval. De uitzondering hierop wordt gevonden in de bouwsector, waar zo n tweederde van de respondenten aangeeft dat zij dit niet belangrijk vinden. Bijna een kwart van de bedrijven die dit van belang vinden, blijkt ook ondersteuning van intermediairs te hebben gezocht. Bedrijven die dit minder belangrijk vonden, blijken minder 18

20 vaak ondersteuning van intermediairs te hebben gezocht. Al met al wordt er weinig gebruik gemaakt van intermediairs door MKB-bedrijven. Zijn zij niet op de hoogte van het bestaan van deze intermediairs? Herkennen zij de waarde van hun diensten onvoldoende? Hebben zij andere verwachtingen? Of slechte ervaringen? Dit vraagt om nader onderzoek in de toekomst. Bijlagen Bijlage 1: Methodologische verantwoording Deze rapportage is gebaseerd op een enquête door onderzoeksbureau EIM onder het Beleidspanel MKB. Dit panel is telefonisch bevraagd in de periode juni-augustus Daarbij is een vragenlijst gebruikt die bestaat uit 11 vragen met gesloten antwoordcategorieën. Deze vragenlijst is afgeleid uit vragen die zijn gebruikt in de online vragenlijst die ook deel uitmaakt van de Nationale MBO Monitor. In totaal zijn er bedrijven ondervraagd. Het MKB-beleidspanel bestaat uit ca bedrijven die periodiek worden ondervraagd in het kader van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap. Dit programma wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. De bedrijven vormen een representatieve dwarsdoorsnede van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf. Voor meer informatie over onderzoek naar ondernemerschap binnen het midden- en kleinbedrijf, kijk op Bijlage 2: Stappenplan Starten met MBO Met het stappenplan Starten met MBO neemt u alle aspecten van MBO onder de loep die voor uw bedrijf relevant zijn. Eerst kijkt u naar uw eigen organisatie. Op welke bedrijfsaspecten wilt u uw MBO-beleid laten aansluiten (HR, Marketing, Communicatie)? Vervolgens kijkt u naar de samenleving. Op welke doelgroep wilt u zich richten? Rond welk thema? Daarna bepaalt u hoe de ideale samenwerking met een maatschappelijke partij eruit ziet, treedt u naar buiten en komt in actie. 1. Bepaal welke MBO-activiteiten bij uw bedrijf passen. Wat wilt u investeren? Kijk naar uw eigen organisatie. Welk type mensen werkt hier? Wat doen zij zelf al aan vrijwilligerswerk? Wat vinden ze belangrijk? Wat zijn uw waarden? Uw missie? Uw visie? Welke producten en diensten levert u? Wat zijn uw bedrijfsprocessen en wat is uw kernexpertise? Wie zijn uw klanten, leveranciers, hoe wilt u die betrekken? Wat wilt u bereiken met MBO? En wat zet u in aan mensen, middelen, munten, media en massa? 2. Kies een afgebakend deel van de samenleving. Verbindt u zich aan een maatschappelijk thema, zoals zorg, welzijn, onderwijs, kunst? Richt u zich op een actueel maatschappelijk probleem binnen een thema, zoals eenzaamheid, obesitas, schooluitval? Haakt u aan op een ontwikkeling in de samenleving, zoals de recessie of de vergrijzing? Welke doelgroep spreekt u aan? Bijvoorbeeld jongeren, ouderen, minderheden, gehandicapten? Of lieert u zich aan een maatschappelijke organisatie, zoals het Rode Kruis, de Zonnebloem of liever een zorginstelling of school bij u in de buurt? 3. Denk na over hoe u de samenwerking met de maatschappelijke partij wilt vormgeven. Hoe leggen we contact? Hoe gaan we samenwerken? Hoe betrekken we de doelgroep? Hoe betrekken we de medewerkers? Hoe zien de komende 5 jaar eruit? Wie gaat ons daarbij helpen? 19